بهبود زخم در دیابت: چرا زخم‌های من دیرتر خوب می‌شوند؟

اگر مراقبت از زخم دیابتی به درستی و به موقع صورت نگیرد، ممکن است مشکلاتی ایجاد کند. عوارض زخم دیابتی می‌تواند شامل عفونت در همان ناحیه، تورم یا در موارد پیشرفته‌تر درگیری استخوان باشند. به همین دلیل، پیگیری منظم و درمان مناسب زخم اهمیت زیادی دارد تا از بروز چنین شرایطی جلوگیری شود.

چرا زخم در افراد دیابتی دیرتر بهبود می‌یابد؟

وقتی دچار بریدگی یا خراش می‌شویم، سیستم ایمنی بدن و مکانیزم‌های ترمیم زخم به سرعت فعال می‌شوند تا از ورود میکروب‌ها جلوگیری کرده و از عفونت زخم پیشگیری کنند. خون لخته می‌شود، دلمه‌ای روی زخم تشکیل می‌شود و فرآیند بهبودی به بهترین شکل آغاز می‌گردد.

اما بهبود زخم در دیابت معمولاً کندتر است یا در مواردی اصلاً خوب نمی‌شوند؛ زیرا بدن نمی‌تواند انسولین را به‌درستی تولید یا مصرف کند. انسولین هورمونی است که گلوکز یا قند را به انرژی تبدیل می‌کند، اما وقتی بدن در متابولیسم آن دچار مشکل باشد، سطح قند خون بالا می‌رود و توانایی بهبود زخم‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

در واقع قند خون بالا اصلی‌ترین علت دیر خوب شدن زخم در دیابت است، زیرا:

• التهاب در سلول‌ها را افزایش می‌دهد.
• از رسیدن اکسیژن و مواد مغذی به سلول‌ها جلوگیری می‌کند.
• عملکرد طبیعی سیستم ایمنی را مختل می‌کند.

مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۳ که در مجله Plastic and Reconstructive Surgery منتشر شد، ارتباط روشنی بین بهبود زخم و سطح قند خون نشان داد:

متن انگلیسی:

The research revealed that people undergoing surgery for chronic diabetic wounds were more likely to heal fully if they were controlling their blood glucose levels at the time of surgery.

ترجمه متن:

این پژوهش نشان داد افرادی که برای جراحی زخم‌های مزمن دیابتی تحت عمل قرار می‌گیرند، اگر در زمان جراحی سطح قند خون خود را کنترل کرده باشند، احتمال بهبودی کامل‌شان بیشتر است. (منبع)

به طور کلی، فرآیند بهبود زخم در افراد دیابتی مشابه بهبود زخم عادی است، اما با سرعتی بسیار کندتر. البته تحقیقات متعدد نشان داده‌اند که در این بیماران احتمال عفونت زخم، باز شدن بخیه‌ها و ایجاد اسکارهای غیرطبیعی بیشتر است.

اگر می‌خواهید در مورد دیابت بیشتر بدانید، مقاله “دیابت چیست؟” می‌تواند راهنمای خوبی برای شما باشد.

عوامل موثر بر کندی ترمیم زخم در دیابت کدامند؟

چندین عامل کلیدی بر بهبود زخم در افراد مبتلا به دیابت تاثیر می‌گذارند:

گردش خون ضعیف

یکی از مهم‌ترین دلایل دیر خوب شدن زخم‌های دیابتی، اختلال در گردش خون است. قند خون بالا باعث آسیب به رگ‌های خونی می‌شود و جریان خون در اندام‌ها (به ویژه پاها) کاهش پیدا می‌کند. در حالی که گردش خون مناسب برای رساندن اکسیژن، مواد مغذی و سلول‌های ایمنی به محل زخم حیاتی است. پس وقتی خون‌رسانی ضعیف شود، زخم دیرتر ترمیم می‌شود.

بسیاری از بیماران دیابتی دچار تنگی عروق پا و ساق (PAD) هم می‌شوند که مشکل گردش خون را تشدید کرده و ترمیم زخم را سخت‌تر می‌کند. کنترل قند خون، ترک سیگار و فعالیت بدنی منظم می‌تواند به بهبود گردش خون و تسریع روند ترمیم کمک کند.

اگر به دنبال ترک سیگار هستید، مقاله “چطور سیگار را ترک کنیم؟” می‌تواند راهنمای خوبی برای شما باشد.

آسیب عصبی (نوروپاتی)

دیابت می‌تواند به اعصاب آسیب بزند و باعث بی‌حسی در پاها و اندام‌ها شود. وقتی فرد دچار نوروپاتی باشد، ممکن است درد یا جراحت‌های کوچک مثل تاول یا بریدگی را احساس نکند. همین موضوع باعث می‌شود دیر متوجه زخم‌ها شوند، آنها را بدون مراقبت باقی بگذارند که در نهایت عفونت می‌کنند.

• راهکار: بیماران دیابتی باید به طور منظم پاهای خود را بررسی کنند، آن‌ها را تمیز و مرطوب نگه دارند و از کفش‌های مناسب و راحت استفاده کنند. این کارها احتمال ایجاد زخم را کاهش می‌دهد و در صورت بروز، به بهبود سریع‌تر کمک می‌کند.

عفونت و ضعف سیستم ایمنی

دیابت می‌تواند توانایی سیستم ایمنی بدن را برای واکنش سریع کاهش دهد. برای مثال، اگر زخمی عفونی شود، سیستم ایمنی ممکن است نتواند به‌خوبی با آن مبارزه کند. عفونت یکی از عوارض شایع بهبود آهسته زخم‌هاست.

همچنین باکتری‌ها در محیط با قند خون بالا رشد بهتری دارند، که می‌تواند باعث شدیدتر شدن و سریع‌تر گسترش عفونت‌های باکتریایی شود. از عوارض زخم دیابتی درمان‌نشده و عفونت‌های پیچیده این است که ممکن است به گانگرن یا سپسیس منجر شوند.

اگر می‌خواهید درباره عفونت‌ در افراد دیابتی بیشتر بدانید، مقاله “انواع عفونت ها در افراد دیابتی کدامند؟” می‌تواند راهنمای خوبی برای شما باشد.

نکاتی برای تسریع بهبودی زخم‌های دیابتی

با اقداماتی ساده در خانه می‌توانید از تبدیل زخم‌های کوچک به مشکلات بزرگ جلوگیری کنید. یکی از مهم‌ترین اقدامات، بررسی زخم برای تشخیص عفونت و التهاب است. چند نکته دیگر برای مراقبت از زخم دیابتی شامل موارد زیر است:

• شستشوی روزانه پاها
• خشک کردن پوست با دقت قبل از استفاده از مرطوب‌کننده
• اجتناب از راه رفتن با پای برهنه
• کوتاه کردن دقیق ناخن‌های پا
• پوشیدن کفش‌های راحت
• بررسی روزانه پاها و داخل کفش‌ها
• معاینه پاها توسط پزشک در هر ویزیت

درمان سریع زخم‌های جدید می‌تواند از بدتر شدن آن‌ها جلوگیری کند. به محض مشاهده خراش یا زخم:

• دست‌هایتان را با آب و صابون بشویید.
• زخم را با آب گرم شستشو دهید.
• برای توقف خونریزی فشار ملایمی اعمال کنید.
• پماد آنتی‌بیوتیک بزنید و زخم را با بانداژ بپوشانید.

اگر به نوروپاتی دیابتی مبتلا هستید و زخم را حس نمی‌کنید، نمی‌توانید به‌سرعت آن را درمان کنید. بنابراین، هر روز دست‌ها و پاهایتان را بررسی کنید و بین انگشتان پا را فراموش نکنید.

پوشیدن جوراب سفید هم می‌تواند کمک کند. اگر لکه قرمزی یا جایی که جوراب به پوستتان چسبیده دیدید، پایتان را بررسی کنید تا ببینید زخمی جدید یا بهبود نیافته دارید یا خیر.

برای خراش یا بریدگی جدید، بانداژ ساده و پماد آنتی‌بیوتیک کافی است. اما اگر زخم عفونی، کند بهبود یا جدی‌تر است، پزشک باید بهترین روش مراقبت از زخم را به شما بگوید. ممکن است پزشک پانسمان‌های مخصوص زخم دیابتی را توصیه می‌کند که از زخم محافظت کرده و بهبودی را تسریع می‌کنند.

انواع پانسمان‌های رایج برای زخم‌های دیابتی:

• پانسمان فوم: بسیار نرم و جاذب، برای زخم‌هایی که ترشح زیادی دارند مناسب است و با ایجاد بالشتک از زخم در برابر آسیب فیزیکی محافظت می‌کند.
• پانسمان آلژینات: این پانسمان‌ها از جلبک دریایی ساخته شده‌اند و می‌توانند تا ۲۰ برابر وزن خود رطوبت جذب کنند، بنابراین برای زخم‌های عمیق و ترشح‌دار عالی هستند. همچنین از رشد باکتری‌های جدید جلوگیری می‌کنند.
• پانسمان هیدروژل: هیدروژل ژلی مبتنی بر آب است که رطوبت را حفظ می‌کند. اگر زخم خشک یا پوشیده از پوست مرده باشد، پزشک ممکن است هیدروژل را توصیه کند تا رطوبت را تأمین کرده و به تجزیه بافت مرده و رشد سلولی کمک کند. این پانسمان‌ها معمولاً برای زخم‌های عفونی استفاده نمی‌شوند.

راه‌های پیشگیری از زخم در بیماران دیابتی چیست؟

همه زخم‌های دیر بهبود قابل پیشگیری نیستند، اما با این اقدامات می‌توانید خطر بروز آن‌ها را کاهش دهید:

• سیگار نکشید: سیگار کشیدن گردش خون را مختل کرده و بهبود زخم‌ها را کندتر می‌کند.
• قند خون را در محدوده سالم نگه دارید: طبق توصیه پزشک، قند خون خود را کنترل کنید تا از عوارض دیابت جلوگیری شود.

مصرف الکل را محدود کنید: الکل می‌تواند بر قند خون و سلامت عمومی تاثیر منفی بگذارد.

• کلسترول بالا و سایر بیماری‌ها را مدیریت کنید: شرایطی مانند کلسترول بالا می‌توانند بهبودی را مختل کنند، بنابراین آن‌ها را تحت کنترل نگه دارید.
• بدن خود را به طور منظم بررسی کنید: روزانه بدن، به ‌ویژه پاها، را برای یافتن بریدگی، خراش یا زخم‌های دیگر بررسی کنید تا بتوانید به سرعت آن‌ها را درمان کنید.
• از بریدگی‌ها پیشگیری کنید: هرگز با پای برهنه راه نروید؛ حتی در خانه.
• جوراب و کفش مناسب بپوشید: از جوراب‌ها و کفش‌هایی استفاده کنید که از پاها حمایت کرده و به آن‌ها فشار وارد نکنند یا باعث ساییدگی نشوند.

اهمیت تغذیه در پیشگیری از زخم دیابتی

توصیه غذایی رایج برای افراد دیابتی، مصرف کمتر کربوهیدرات و بیشتر پروتئین است. خوردن غذاهایی با قند کمتر و شاخص گلیسمی پایین، کنترل قند خون را آسان‌تر می‌کند.

پروتئین بیشتر مزیت دیگری هم دارد: به بهبود سریع‌تر زخم‌ها کمک می‌کند! اگر رژیم غذایی‌تان پروتئین کافی نداشته باشد، بدن برای ساخت بافت جدید کندتر عمل می‌کند و زخم‌ها ممکن است ملتهب یا عفونی شوند.

همچنین، میوه‌ها و سبزیجاتی که حاوی ویتامین‌های A و C هستند، مانند اسفناج، فلفل دلمه‌ای، مرکبات، بروکلی، گیلاس و کدو، به رژیم غذایی‌تان اضافه کنید. این مواد مغذی برای بهبودی زخم و تقویت سیستم ایمنی حیاتی‌اند.

روش‌های نوین درمان زخم دیابتی چیست؟

با وجود پیشرفت‌هایی مانند استفاده از مهندسی بافت و به‌کارگیری روش‌های استاندارد درمانی، هنوز هم کمتر از نیمی از این زخم‌ها بهبود کامل پیدا می‌کنند.

امروزه تحقیقات گسترده‌ای در زمینه درمان زخم‌های دیابتی در حال انجام است و نتایج آن به شکل روش‌های نوین و متفاوتی دیده می‌شود. برخی از این روش‌های نوین درمان زخم دیابتی شامل استفاده از فاکتورهای رشد، جایگزین‌های پوستی، روش‌های ژن‌درمانی و سلول‌درمانی، مواد تحریک‌کننده رشد رگ‌ها و داروهای هدفمند برای کنترل التهاب هستند.

در کنار این‌ها، روش‌های جدیدی مانند پلاسمای غنی از پلاکت (PRP)، لیزر درمانی، درمان با امواج شوک (shock-wave therapy) و حتی درمان‌های مبتنی بر مواد طبیعی نیز در دست بررسی است.

هدف همه این رویکردها یافتن درمان‌هایی ایمن‌تر، مؤثرتر و واقعی‌تر برای بیماران مبتلا به زخم‌های دیابتی است. البته باید توجه داشت که بیشتر این روش‌ها هنوز در مرحله تحقیقات و آزمایش‌های بالینی قرار دارند و به صورت گسترده در دسترس نیستند.

توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما

اگر دیابت دارید، ممکن است با چالش بهبود آهسته زخم‌ها مواجه باشید. ما در کنار شما هستیم تا با ارائه اطلاعات و حمایت لازم، به شما در مراقبت از سلامتی‌تان کمک کنیم. یادتان باشد که پیشگیری و مراقبت به موقع، کلید اصلی در مدیریت دیابت و جلوگیری از عوارض آن است.

اگر زخم دیابتی دارید یا متوجه شدید روند بهبود آن طولانی شده، حتماً به پزشک یا کلینیک تخصصی زخم مراجعه کنید.