مشکلات چشمی ناشی از پرکاری تیروئید و درمان‌های آن

بیماری چشمی پرکاری تیروئید چیست؟

بیماری چشمی پرکاری تیروئید که گاهی به آن بیماری چشمی گریوز یا گریوز اوربیتوپاتی نیز گفته می‌شود، یک بیماری خودایمنی است که اغلب با پرکاری غده تیروئید، به‌ویژه در بیماری گریوز، مرتبط است.

در واقع، این بیماری حدود ۹۰ درصد مواقع برای افرادی که پرکاری تیروئید دارند رخ می‌دهد. اما نکته مهمی که باید بدانید این است که این مشکل می‌تواند در افرادی که تیروئید کم‌کار دارند یا حتی عملکرد تیروئید آن‌ها کاملاً طبیعی است نیز رخ دهد.

ریشه این بیماری در پاسخ غیرعادی سیستم ایمنی بدن شما نهفته است. در بیماری‌های خودایمنی، سیستم دفاعی بدن که وظیفه‌اش مبارزه با میکروب‌ها و عوامل خارجی است، به اشتباه بافت‌های سالم خودی را هدف قرار می‌دهد و به آن‌ها حمله می‌کند.

در بیماری گریوز، این حمله به غده تیروئید انجام می‌شود و باعث تولید بیش از حد هورمون‌ها می‌شود. اما در بیماری چشمی تیروئید، همان آنتی‌بادی‌ها یا سلول‌های ایمنی به بافت‌های نرم پشت چشم مانند ماهیچه‌ها و چربی‌ها نیز حمله می‌کنند. این حمله باعث ایجاد التهاب، ورم و تورم در این بافت‌ها می‌شود.

این تورم، فضای محدودی را که در حدقه چشم وجود دارد، پر می‌کند و به مرور زمان باعث می‌شود چشم به سمت جلو بیرون بزند که به آن بیرون‌زدگی چشم یا پروپتوزیس می‌گویند. این التهاب و ورم می‌تواند باعث سفت شدن ماهیچه‌های چشم و دشوار شدن حرکت آن‌ها شود که مشکلاتی مانند دوبینی را ایجاد می‌کند.

علائم بیماری چشمی تیروئید

علائم بیماری چشمی تیروئید در هر فردی متفاوت است. در واقع، اکثر افراد شکل خفیف این بیماری را تجربه می‌کنند. علائم این بیماری را می‌توان به چند دسته تقسیم کرد.

• علائم عمومی: یکی از اولین و شایع‌ترین علائم این بیماری، احساس خشکی، سوزش یا احساسی مشابه وجود شن و ماسه در چشم است؛ انگار چیزی وارد چشمتان شده باشد. همچنین ممکن است چشم‌هایتان بیش از حد معمول خیس شوند یا از خشکی زیاد اذیت شوید. برخی افراد درد یا فشار در داخل یا پشت چشم را تجربه می‌کنند؛ به‌خصوص هنگامی که سعی می‌کنند چشم‌هایشان را حرکت دهند. علاوه بر این، ممکن است متوجه شوید که به نورهای روشن حساس شده‌اید و به‌راحتی اذیت می‌شوید (فتوفوبیا).
• تغییرات ظاهری: التهاب بافت‌های اطراف چشم می‌تواند باعث قرمزی و ورم چشم و پلک‌ها شود. گاهی اوقات این ورم به‌خصوص صبح‌ها بیشتر به چشم می‌آید. یکی از علائم برجسته، بیرون‌زدگی چشم است که ممکن است به چشم‌ها حالتی خیره یا متعجب بدهد. علاوه بر بیرون‌زدگی، پلک‌ها ممکن است کمی به سمت بالا عقب‌نشینی کنند و باعث شوند بخش بیشتری از سفیدی چشم در بالا یا پایین مردمک دیده شود. این تغییرات می‌تواند باعث شود چشم‌ها بزرگ‌تر به نظر برسند.
• مشکلات بینایی: تورم و سفت شدن ماهیچه‌های چشم می‌تواند حرکت چشم‌ها را دشوار کند. اگر ماهیچه‌ها نتوانند به‌صورت هماهنگ حرکت کنند، ممکن است با مشکل دوبینی (دیدن دو تصویر از یک شیء) مواجه شوید. این مشکل اغلب هنگام نگاه کردن به بالا، پایین یا طرفین بدتر می‌شود. همچنین، برخی افراد تاری دید را تجربه می‌کنند.

عوارض بیماری چشمی گریوز

در اغلب موارد، بیماری چشمی تیروئید عوارضی خفیف تا متوسط نشان می‌دهد، اما در موارد نادر و شدید، می‌تواند منجر به عوارض جدی‌تری شود. یکی از این عوارض نادر، فشار بر عصب بینایی است.

اگر بافت‌های پشت چشم به‌شدت ورم کنند، می‌توانند فضای پشت چشم را پر کرده و بر روی عصب بینایی که چشم را به مغز متصل می‌کند، فشار وارد کنند. این فشار می‌تواند به عصب آسیب بزند و منجر به کاهش دید، تاری دید یا حتی کاهش وضوح رنگ‌ها شود.

عوارض دیگر، به‌خصوص در مواردی که بیرون‌زدگی چشم شدید است، به سطح چشم مرتبط است. اگر چشم‌ها آن‌قدر بیرون بزنند که پلک‌ها نتوانند به طور کامل روی آن‌ها را بپوشانند، به‌ویژه هنگام خواب، سطح شفاف جلوی چشم یا همان قرنیه خشک و آسیب‌پذیر می‌شود. این خشکی شدید می‌تواند منجر به آسیب و زخم در قرنیه و در نهایت، از دست دادن دائمی بینایی شود.

فراتر از عوارض فیزیکی، نباید از تأثیرات روانی و احساسی این بیماری غافل شد. تغییر در ظاهر چشم‌ها، مانند بیرون‌زدگی یا عقب‌رفتگی پلک‌ها و همچنین مشکلات بینایی مانند دوبینی، می‌توانند تأثیر عمیقی بر عزت نفس فرد داشته باشند.

چه چیزی باعث بیماری چشمی گریوز می‌شود؟

همان‌طور که قبلاً اشاره شد، علت اصلی بیماری چشمی گریوز یک پاسخ خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن شما به اشتباه به بافت‌های سالم پشت چشم حمله می‌کند.

در این فرایند، آنتی‌بادی‌هایی که بدن برای مبارزه با عوامل خارجی تولید می‌کند، به بافت‌های چربی و ماهیچه‌ای اطراف چشم نیز حمله می‌کنند. این حمله باعث تجمع سلول‌های التهابی، ورم و در نهایت آسیب به این بافت‌ها می‌شود. این ورم و التهاب می‌تواند باعث بیرون‌زدگی چشم‌ها و سفت شدن ماهیچه‌هایی شود که حرکت چشم را کنترل می‌کنند.

بیش از ۹۰ درصد موارد بیماری چشمی با پرکاری تیروئید (بیماری گریوز) مرتبط است. اما چیزی که باید بدانیم این است که این بیماری کاملاً مستقل از وضعیت هورمون‌های تیروئید شما است.

به عبارت دیگر، حتی اگر سطح هورمون تیروئید شما با دارو یا جراحی به حالت عادی برگردد، بیماری چشمی می‌تواند همچنان ادامه یابد یا حتی در برخی موارد بدتر شود. این مسئله به این دلیل است که علت اصلی مشکلات چشمی، حمله خودایمنی به بافت‌های پشت چشم است، نه صرفاً سطح هورمون‌ها.

عوامل خطر بیماری چشمی پرکاری تیروئید چیست؟

مهم‌ترین عامل خطر، داشتن بیماری گریوز است. این بیماری که شایع‌ترین علت پرکاری تیروئید است، با تولید آنتی‌بادی‌های خودایمنی مرتبط است که همان آنتی‌بادی‌ها می‌توانند به چشم‌ها نیز حمله کنند.

علاوه بر این، جنسیت زن یکی دیگر از عوامل خطر است. آمارها نشان می‌دهد که این بیماری در زنان بسیار شایع‌تر از مردان است.
همچنین، اگر سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری گریوز یا هاشیموتو (یک بیماری خودایمنی دیگر مرتبط با تیروئید) را دارید یا به سایر بیماری‌های خودایمنی مانند دیابت نوع ۱ یا آرتریت روماتوئید مبتلا هستید، ممکن است بیشتر در معرض خطر باشید.

اما در میان تمامی این عوامل، یک عامل وجود دارد که نقش بسیار پررنگی دارد و شما می‌توانید کنترل کاملی بر روی آن داشته باشید: سیگار کشیدن. سیگار کشیدن خطر ابتلا به بیماری چشمی تیروئید را تا دو برابر افزایش می‌دهد.

در افرادی که به‌شدت سیگار می‌کشند، این خطر می‌تواند تا هشت برابر بیشتر از افراد غیرسیگاری باشد. علاوه بر این، سیگار کشیدن نه‌تنها شانس ابتلا به این بیماری را بالا می‌برد، بلکه می‌تواند باعث بدتر شدن علائم و کاهش اثربخشی درمان‌ها نیز شود.

اگر به دنبال بهبود سلامت کلی بدن، به‌ویژه عملکرد تیروئید و چشم‌ها هستید، ترک سیگار یکی از مؤثرترین قدم‌هاست. مقاله زیر راهکارهای عملی برای ترک سیگار را بررسی می‌کند:

بیشتر بخوانید:

چطور سیگار را ترک کنیم؟

چه آزمایش‌هایی برای تشخیص بیماری چشمی تیروئید انجام خواهد شد؟

برای تشخیص بیماری چشمی تیروئید، معمولاً معاینه توسط یک متخصص غدد (که به درمان تیروئید می‌پردازد) و یک چشم‌پزشک ضروری است.

در طول معاینه چشم، چشم پزشک شما ممکن است از یک ابزار اندازه‌گیری به نام اگزوفتالومتر برای اندازه‌گیری میزان بیرون‌زدگی (پروپتوز کاسه چشم) چشم شما استفاده کند.

او همچنین ممکن است از اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) برای تجسم تغییرات در بافت ماهیچه و چربی اطراف چشم برای تشخیص بیماری استفاده کنند.

علاوه بر این برای بررسی عملکرد تیروئید و سطح هورمون‌های تیروئید و برای تشخیص پرکاری تیروئید یا بیماری گریوز آزمایش خون تجویز می‌شود.

بیماری چشمی پرکاری تیروئید چگونه درمان می‌شود؟

درمان بیماری چشمی تیروئید به دو مرحله تقسیم می‌شود: مرحله فعال و مرحله غیرفعال.

مرحله فعال همان مرحله‌ای است که علائم بیماری به دلیل التهاب در حال بدتر شدن هستند. این مرحله می‌تواند از چند ماه تا حدود دو یا سه سال ادامه داشته باشد. هدف درمانی در این دوره، کاهش التهاب، محافظت از چشم‌ها و کنترل علائم است.

مرحله غیرفعال پس از فروکش کردن التهاب آغاز می‌شود. در این مرحله، بیماری دیگر پیشرفت نمی‌کند و علائم پایدار شده‌اند. درمان در این دوره بر اصلاح مشکلات دائمی که ممکن است از مرحله فعال باقی مانده باشند، تمرکز دارد.

۱. درمان‌ها در مرحله فعال بیماری

مراقبت‌های خانگی و ساده

• استفاده از اشک مصنوعی یا ژل‌های روان‌کننده چشم می‌تواند خشکی، سوزش و احساس وجود شن در چشم را تسکین دهد.
• استفاده از کمپرس سرد روی چشم‌ها می‌تواند به کاهش ورم و ناراحتی کمک کند.
• هنگام خواب سر خود را با استفاده از بالش‌های اضافی بالاتر نگه دارید، زیرا این کار می‌تواند ورم و فشار اطراف چشم را کاهش دهد.
• برای محافظت از چشم‌ها در برابر باد و نور شدید که می‌توانند علائم را بدتر کنند، استفاده از عینک آفتابی، به‌خصوص از نوعی که کناره‌های چشم را می‌پوشاند، بسیار مفید است.

داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی و پرتودرمانی

• گاهی اوقات درمان‌های استروئیدی را می‌توان با سایر درمان‌ها، که به عنوان داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی شناخته می‌شوند، مانند مایکوفنولات یا ریتوکسیماب، ترکیب کرد. استروئیدها می‌توانند به‌صورت قرص یا تزریق در رگ استفاده شوند. همچنین، داروهای جدیدتری مانند تپروتوموماب (Tepezza) وجود دارند که به طور خاص برای کاهش بیرون‌زدگی چشم و بهبود سایر علائم بیماری در مرحله فعال تأیید شده‌اند.
• در موارد شدیدتر، پرتودرمانی مداری نیز ممکن است برای درمان بافت‌های اطراف کره چشم و جلوگیری از آسیب عصب بینایی در نظر گرفته شود.
• برخی شواهد نشان می‌دهد که مصرف مکمل‌های سلنیوم (۲۰۰ میکروگرم روزانه) به مدت ۶ ماه ممکن است به افراد مبتلا به بیماری چشمی تیروئید فعال خفیف تا متوسط ​​کمک کند.

کنترل دوبینی

در مرحله فعال، از آنجا که دوبینی ممکن است ناپایدار باشد، پزشک یا متخصص بینایی‌سنجی می‌تواند استفاده از منشورهای موقت را برای عینک شما پیشنهاد دهد. در برخی موارد، استفاده از یک چشم‌بند موقت برای پوشاندن یک چشم نیز می‌تواند به تسکین دو بینی کمک کند.

۲. درمان‌ها در مرحله غیرفعال بیماری

پس از اینکه التهاب فروکش کرد و وضعیت چشم‌ها به مدت حداقل شش ماه تا یک سال پایدار ماند، درمان‌ها بر اصلاح مشکلات دائمی تمرکز خواهند داشت. این درمان‌ها عمدتاً شامل جراحی‌های ترمیمی می‌شوند. نکته مهمی که باید بدانید، ترتیب انجام این جراحی‌هاست، زیرا برای کسب بهترین نتیجه، معمولاً پزشکان این توالی را رعایت می‌کنند.

• جراحی رفع فشار حدقه (Orbital Decompression): این جراحی معمولاً اولین قدم است. در این روش، جراح با برداشتن بخشی از استخوان پشت چشم یا برداشتن مقداری از چربی پشت چشم، فضای بیشتری برای بافت‌های متورم ایجاد می‌کند. این کار باعث می‌شود چشم‌ها به عقب برگردند و بیرون‌زدگی آن‌ها کاهش یابد و به عصب بینایی نیز فضای کافی برای عملکرد مناسب داده شود.
• جراحی عضلات چشم: اگر پس از جراحی اول، هنوز هم با مشکل دوبینی مواجه هستید، جراحی عضلات چشم می‌تواند به شما کمک کند. در این روش، جراح عضلات سفت شده چشم را اصلاح می‌کند تا آن‌ها را دوباره در یک راستا قرار دهد و دوبینی را برطرف کند.
• جراحی پلک: این جراحی معمولاً آخرین مرحله است. هدف از جراحی پلک، بهبود وضعیت پلک‌هایی است که به دلیل عقب‌رفتگی یا تورم تغییر کرده‌اند. این جراحی می‌تواند به پلک‌ها کمک کند تا بهتر روی چشم‌ها را بپوشانند و از خشکی چشم جلوگیری کنند.

در نهایت، کنترل دقیق سطح هورمون‌های تیروئید نیز بخش مهمی از درمان کلی است. اگرچه درمان تیروئید به‌تنهایی ممکن است مشکلات چشمی را حل نکند، اما کنترل آن از بدتر شدن وضعیت جلوگیری می‌کند و به شما کمک می‌کند تا به ثبات در وضعیت خود برسید.

آیا بیماری تیروئید چشمی می‌تواند باعث از دست دادن دائمی بینایی شود؟

بله اما این اتفاق بسیار نادر است. همان‌طور که قبلاً توضیح دادیم، از دست دادن بینایی در این بیماری به دو دلیل اصلی رخ می‌دهد:

• فشار بر عصب بینایی: در موارد بسیار شدید، تورم و التهاب شدید در بافت‌های پشت چشم می‌تواند به حدی برسد که بر روی عصب بینایی فشار وارد کند و به آن آسیب بزند.
• آسیب به قرنیه: اگر بیرون‌زدگی چشم یا عقب‌رفتگی پلک‌ها باعث شود که چشم‌ها نتوانند به طور کامل بسته شوند، سطح شفاف جلوی چشم (قرنیه) خشک و آسیب‌دیده می‌شود. این خشکی شدید در نهایت می‌تواند به بینایی شما آسیب برساند.

خوشبختانه، هر دو این موارد در طی روند درمان به طور منظم توسط پزشکان متخصص مورد بررسی قرار خواهند گرفت و با درمان‌های مناسب می‌توان از این اتفاق جلوگیری کرد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر علائمی مانند تاری دید ناگهانی، کاهش وضوح رنگ‌ها یا دوبینی در هنگام نگاه کردن مستقیم به جلو را تجربه کردید، باید فوراً به متخصص غدد یا پزشک چشم مراجعه کنید، زیرا این علائم ممکن است نشانه‌ای از فشار بر عصب بینایی باشد.

توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما

بیماری چشمی تیروئید (بیماری چشمی گریوز) می‌تواند تأثیر زیادی بر کیفیت زندگی شما داشته باشد. اگرچه اکثر افراد علائم شدیدی نخواهند داشت، اما اگر علائم شدیدی داشته باشید، می‌تواند بسیار ناراحت‌کننده باشد. التهاب اطراف چشم می‌تواند بر راحتی و بینایی و همچنین ظاهر شما تأثیر بگذارد.

برای رسیدگی به همه این عوامل، به کمک پزشکان متخصص نیاز دارید. همچنین با خانواده و نزدیکان خود درباره این بیماری و عوارض آن صحبت کنید تا آن‌ها نیز از شما حمایت کنند. این موضوع باعث می‌شود تا خود را در این مسیر تنها حس نکنید.