مراقبت‌های روزانه از کودک مبتلا به اوتیسم؛ نکات کاربردی برای خانه و مدرسه

شیوع اوتیسم در ایران؛ آمار و چالش‌ها

اختلال طیف اوتیسم در ایران نیز مانند بسیاری از کشورهای جهان، با روندی افزایشی روبرو است، با این حال، دستیابی به یک آمار دقیق و واحد در این زمینه دشوار است.

بر اساس آمارهای رسمی، حدود یک کودک از هر 150 تولد در ایران با این اختلال به دنیا می‌آید. در عین حال، مدیرعامل انجمن اوتیسم ایران آماری معادل یک نفر در هر 100 تولد را اعلام کرده است.

همچنین، معاون وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، آمار 7 تا 10 هزار تولد کودک مبتلا به اوتیسم را در سال عنوان کرده است که با توجه به میانگین تولد سالانه، با آماری بین 1 در 70 تا 1 در 100 مطابقت دارد. این تفاوت در اعداد، نشان‌دهنده عدم قطعیت در آمارها و نیاز مبرم به ایجاد یک نظام ثبت دقیق است.

علاوه بر این، خانواده‌های کودکان مبتلا به اوتیسم در ایران با بار اقتصادی سنگینی روبرو هستند. هزینه‌های توانبخشی و درمانی مانند کاردرمانی، گفتاردرمانی و رفتاردرمانی که برای بسیاری از کودکان حیاتی است، می‌تواند بالا باشد. این در حالی است که بسیاری از این خدمات هنوز به طور کامل تحت پوشش بیمه نیستند.

این فقدان پوشش بیمه‌ای کافی، مانعی جدی برای بهره‌مندی از مداخلات زودهنگام و پیوسته است و می‌تواند باعث نابرابری در دسترسی به خدمات درمانی شود.

برای آشنایی با تفاوت‌های اصلی میان بیش‌فعالی و اوتیسم و نحوه تشخیص هرکدام، پیشنهاد می‌کنیم مقاله زیر را مطالعه کنید.

بیشتر بخوانید:

بررسی تفاوت‌های بیش فعالی و اوتیسم؛ علائم و تشخیص اختلال

چگونه به کودک اوتیسم خود در زندگی روزمره کمک کنید؟

کمک به یک کودک اوتیسمی در زندگی روزمره شامل درک عمیق از نحوه درک او از جهان و ارائه راهکارهای متناسب با آن است. این کار مستلزم رویکردی متفاوت نسبت به ارتباطات و مدیریت رفتار است.

نکاتی برای برقراری ارتباط موثر

برقراری ارتباط با یک کودک اوتیسمی نیازمند صبر و دقت است. یکی از مهم‌ترین نکات، ساده‌سازی و شفاف‌سازی پیام است. استفاده از زبان ساده، جملات کوتاه و یک‌مفهومی به کودک کمک می‌کند تا پیام را راحت‌تر درک کند.

همچنین، برای تقویت فهم، از نام کودک استفاده کنید، آهسته صحبت کنید و از حرکات ساده دست، تماس چشمی و وسایل بصری مانند تصاویر یا نمادها بهره ببرید.

در مقابل، از پرسیدن سوالات زیاد به صورت همزمان یا داشتن مکالمه در محیط‌های پرسروصدا و شلوغ پرهیز کنید. همچنین، استفاده از عباراتی که بیش از یک معنی دارند، مانند کنایه یا اصطلاحات، می‌تواند برای کودک گیج‌کننده باشد. زبان باید مستقیم و واضح باشد تا هیچ ابهامی در آن وجود نداشته باشد.

برای آگاهی از عوامل مؤثر بر طول عمر کودکان مبتلا به اوتیسم، مطالعه‌ی مقاله زیر توصیه می‌شود:

بیشتر بخوانید:

طول عمر کودکان اوتیسم چقدر است؟ پاسخ به نگرانی والدین

راهکارهای مقابله با اضطراب و رفتارهای چالش‌برانگیز

رفتارهایی مانند “Stimming” (خودتحریکی، مانند بال بال زدن دست‌ها) یا “Meltdowns” (فوران احساسات) اغلب به عنوان یک مکانیسم مقابله‌ای برای مدیریت استرس یا ورودی‌های حسی زیاد عمل می‌کنند. این رفتارها صرفاً یک عمل خودسرانه نیستند، بلکه نتیجه مستقیم اضطراب و سردرگمی درونی کودک هستند.

محیط‌های ناپایدار یا تحریک‌کننده می‌توانند باعث افزایش این اضطراب شوند. به عبارت دیگر، یک محیط پر از محرک‌های حسی یا یک تغییر ناگهانی در برنامه (علت) می‌تواند منجر به افزایش اضطراب درونی (معلول) و در نهایت بروز رفتارهای چالش‌برانگیز (معلول نهایی) شود.

با درک این چرخه، می‌توان به جای مقابله با رفتار، به ریشه آن یعنی اضطراب پرداخت. یکی از راهکارهای موثر، ایجاد یک “منطقه آرام” در خانه است. این فضا می‌تواند یک گوشه آرام با وسایلی مانند هدفون ضد صدا، بالش‌های نرم یا یک پتو وزن‌دار باشد که به کودک امکان می‌دهد در زمان احساس غرق‌شدگی، به آنجا پناه ببرد.

استفاده از تکنیک‌های پرت کردن حواس با اسباب‌بازی‌های حسی (فیدجت تویز) نیز می‌تواند در آرام‌سازی کودک موثر باشد. همچنین، تشویق به فعالیت‌های حسی مانند بازی با خمیر یا آب می‌تواند به کودک در تنظیم ورودی‌های حسی کمک کند.

اگر نگران رفتارهای خاص فرزندتان هستید و به اوتیسم مشکوکید، این راهنمای شناسایی علائم می‌تواند به شما کمک کند.

بیشتر بخوانید:

علائم اوتیسم در کودکان چیست؟ راهنمای والدین

چگونه یک محیط خانه مناسب و امن برای کودک اوتیسم بسازید؟

ایجاد یک محیط خانه که هم ساختاریافته و هم ایمن باشد، نقشی حیاتی در کاهش اضطراب و بهبود کیفیت زندگی کودک دارد.

• ایجاد محیطی ساختاریافته: کودکان مبتلا به اوتیسم معمولاً در محیطی که قابل پیش‌بینی باشد، احساس امنیت بیشتری می‌کنند. ایجاد یک برنامه روزانه ثابت با استفاده از برنامه‌های بصری (شامل تصاویر فعالیت‌های روزانه) می‌تواند به کودک کمک کند تا بداند چه چیزی در انتظار اوست. این پیش‌بینی‌پذیری، اضطراب ناشی از تغییرات و ناشناخته‌ها را به شکل قابل توجهی کاهش می‌دهد.

• نکات ایمنی در خانه: بسیاری از کودکان اوتیسمی ممکن است به دلیل کنجکاوی یا جستجوی ورودی‌های حسی، به سمت اشیاء خطرناک جذب شوند یا در معرض خطر سرگردانی قرار بگیرند. بنابراین، یک بررسی دقیق از تمامی اتاق‌های خانه برای شناسایی خطرات احتمالی ضروری است. نصب قفل‌های ایمنی روی درها و پنجره‌ها، به‌ویژه برای جلوگیری از سرگردانی و فرار کودک از خانه، اقدامی حیاتی است. همچنین، استفاده از برچسب‌های رنگی (مانند برچسب‌های قرمز «ایست») روی اشیای ممنوعه و نصب مبلمان سنگین به دیوار برای جلوگیری از سقوط، از دیگر اقدامات مهم در ایجاد یک محیط امن است.

توصیه‌هایی برای انتخاب مدرسه و پشتیبانی از کودک

مدرسه می‌تواند محیطی مملو از چالش برای کودکان اوتیسمی باشد، اما با همکاری والدین و کادر آموزشی، این محیط می‌تواند به یک فضای حمایت‌گر تبدیل شود.

• انتخاب و همکاری با کادر آموزشی: برای کمک به موفقیت کودک در مدرسه، والدین باید به طور فعال با معلم و هماهنگ‌کننده نیازهای ویژه آموزشی مدرسه (SENCO) همکاری کنند. والدین باید اطلاعات دقیقی درباره نیازهای خاص فرزندشان، حساسیت‌های حسی و رفتارهای او به کادر مدرسه منتقل کنند. این همکاری دوطرفه برای ایجاد یک برنامه حمایتی شخصی‌سازی‌شده ضروری است.
• مواجهه با اضطراب ناشی از مدرسه: دلایل رایج اضطراب در مدرسه شامل چالش‌های اجتماعی، حساسیت‌های حسی (مانند سروصدا یا نور)، و تغییرات ناگهانی در روال روزانه است. این مشکلات می‌توانند منجر به اضطراب شدید و در نهایت عدم تمایل به حضور در مدرسه شوند.
• راهکارهای هماهنگ‌سازی خانه و مدرسه: موفقیت یک کودک اوتیسم در مدرسه به یک چرخه بازخورد مثبت بین خانه و مدرسه وابسته است. پس از یک روز سخت در مدرسه، به کودک خود زمان و فضای کافی برای استراحت و آرامش بدهید. او را وادار به صحبت نکنید و اجازه دهید با یک میان‌وعده و فعالیت مورد علاقه‌اش مانند بازی با خمیر یا نقاشی آرام شود. در مدرسه، می‌توانید پیشنهاد دهید که معلم یا یک فرد مورد اعتماد در ورودی مدرسه به استقبال کودک برود تا انتقال از خانه به مدرسه تسهیل شود. این همکاری مداوم، باعث ایجاد یک شبکه حمایتی یکپارچه برای کودک می‌شود.

یکی از پرسش‌های رایج والدین پس از تشخیص اوتیسم این است که آیا کودک‌شان بهبود پیدا می‌کند یا نه؛ پاسخ را در مقاله زیر بخوانید.

بیشتر بخوانید:

آیا کودکان اوتیسم خوب می‌شوند؟

چگونه به فرزندتان در انجام تکالیفش کمک کنید؟

انجام تکالیف درسی می‌تواند برای کودکان اوتیسمی چالش‌برانگیز باشد، اما با راهکارهای مناسب می‌توان این فرآیند را تسهیل کرد.

• تنظیم یک برنامه مشخص و روتین: یک فضای ثابت و بدون حواس‌پرتی در خانه برای انجام تکالیف تعیین کنید. انجام تکالیف درسی در یک زمان مشخص در هر روز می‌تواند به ایجاد یک روتین کمک کند و انتظار کودک را از این فعالیت شکل دهد.
• روشن‌سازی دستورالعمل‌ها: از معلم بخواهید که دستورالعمل‌های تکالیف را به صورت واضح و نوشتاری ارائه کند. برای کودکانی که پردازش اطلاعات کلامی برایشان سخت است، تقسیم کردن تکالیف به مراحل کوچک‌تر با استفاده از لیست‌های بولت‌دار یا نقشه‌های ذهنی بسیار مفید است.
• استفاده از ابزارهای بصری و تایمر: استفاده از تایمر برای نشان دادن مدت زمان باقی‌مانده از هر کار، به کودک کمک می‌کند تا مفهوم زمان را بهتر درک کند و تمرکز خود را افزایش دهد. همچنین می‌توانید از یک سیستم تشویق استفاده کنید و فعالیت‌های مورد علاقه کودک را پس از اتمام تکالیف به او اختصاص دهید.

بایدها و نبایدها در مراقبت از کودک اوتیسم

در این بخش، خلاصه‌ای از مهم‌ترین نکات مراقبتی که باید در زندگی روزمره یک کودک اوتیسمی رعایت کنید، ارائه شده است.

توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما

مراقبت از یک کودک مبتلا به اختلال طیف اوتیسم یک مسیر منحصربه‌فرد و پر از چالش است، اما بدانید که شما تنها نیستید. عشق، صبر و درک شما بزرگ‌ترین پشتیبان فرزندتان است. هر کودک اوتیسمی، مانند هر انسان دیگری، با ویژگی‌ها و توانایی‌های خاص خود منحصر به فرد است.

کلید موفقیت، درک دنیای او از دیدگاه خودش و تبدیل چالش‌ها به فرصت‌هایی برای رشد و شکوفایی است. با گام‌های کوچک و مداوم، می‌توانید محیطی سرشار از آرامش و امنیت برای فرزندتان فراهم کنید و به او کمک کنید تا به بهترین نسخه از خود تبدیل شود.