آیا من دچار اختلال اضطرابی هستم: علائم اضطراب چیست؟
در این مقاله در مورد علائم رایج فیزیکی و روانی اختلال اضطراب، و تفاوت اضطراب طبیعی و اختلال اضطراب صحبت می‌کنیم.
اضطراب داشتن تا حدی طبیعی است، اما اضطراب بیش از حد و بدون دلیل، اختلال اضطرابی نام می‌گیرد.
تشخیص نهایی و قطعی حتما باید توسط روانپزشک (پزشک متخصص اعصاب و روان) صورت بگیرد، اما خوب است که ما نیز علائم این اختلال را بشناسیم و از خودمان در مقابل بروز این اختلال مراقبت کنیم.
علائم رایج اختلالات اضطرابی چیست؟
اضطراب، احساسی از دلواپسی، وحشت، ترس یا نگرانی دارد. این احساس می‌تواند خفیف یا شدید باشد. ممکن است اضطراب را در پاسخ به یک موقعیت خاص، کار، مدرسه یا روابط نشان دهید، یا بدون هیچ دلیل خاصی، احساس اضطراب کنید.
نکته مهم این است، که در حالت طبیعی ما در برخی موقعیت‌ها اضطراب داریم، مثلا در جلسه مصاحبه کاری، هنگام سخنرانی در کنفرانس، تغییر مهم در زندگی و غیره. اما وقتی از اختلال اضطراب حرف می‌زنیم، حتی اگر دلیلی هم وجود داشته باشد، به اندازه کافی منطقی و اضطراب‌زا نیست. مثل اضطراب بیرون رفتن از خانه، یا اضطراب دیدن یک گربه.
علائم رایج اضطراب شامل این موارد است:
- احساس ترس، وحشت یا نگرانی مداومی که شما را رها نمی‌کند
- احساس بی‌قراری دارید یا نمی‌توانید آرام و بدون حرکت باشید
- به راحتی خسته می‌شوید و توان انجام کارهای ساده را ندارید
- در تمرکز کردن مشکل دارید و مدام ذهنتان به این سو و آن سو می‌رود
- احساس تحریک‌پذیری یا آزردگی دائمی دارید و به هر اتفاق کوچکی، واکنش‌های شدید نشان می‌دهید
- تنش یا گره عضلانی بی‌دلیل پیدا می‌کنید
- در به خواب رفتن یا در خواب ماندن مشکل دارید و مدام از خواب می‌پرید
علائم شدید اضطراب چیست؟
زمانی که اضطراب شدید می‌شود و به وضعیت بحرانی نزدیک شده است، علائم جدی‌تر و آزاردهنده‌تری، فرد دچار اختلال را درگیر می‌کند:
- فکر کردن زیاد در مورد تجربیات بد، یا فکر کردن دوباره و دوباره به یک موقعیت وحشتناک
- احساس خطر و انتظار برای وقوع یک فاجعه
- ترس شدید از اشیاء یا مکان‌ها
- ناتوانی در آرام کردن ذهن و تمرکز حتی به مدت کوتاه
- ناتوانی در انجام امور روزمره
- خلق و خوی پایین و افسرده
- فکر یا اقدام به خودکشی
- احساس اینکه دنیا در حال سرعت گرفتن یا کند شدن است
- احساس اینکه دیگران می‌توانند ببینند که شما مضطرب هستید و به شما نگاه می‌کنند
- احساس اینکه نمی‌توانید نگرانی خود را متوقف کنید، یا اینکه اگر نگرانی خود را متوقف کنید، اتفاقات بدی رخ خواهد داد
- نگرانی از اینکه ارتباط خود را با واقعیت از دست می‌دهید
- احساس اینکه از ذهن یا بدن خود جدا شده‌اید، یا انگار شخصیتی هستید که در یک فیلم تماشا می‌کنید
- احساس اینکه از دنیای اطراف خود جدا شده‌اید، یا انگار دنیا واقعی نیست
علائم فیزیکی اضطراب چیست؟
مغز ما اضطراب را به صورت واقعی درک می‌کند. این بدان معناست که برای مغز ما تفاوتی ندارد که دلیل اضطراب واقعی است یا تنها دچار یک اختلال هستیم. مغز ما در مقابل ترس پاسخ جنگ یا گریز را انتخاب می‌کند تا ما را از خطر نجات دهد.
If you have anxiety, your fear and worry trigger the fight-or-flight response, activating your sympathetic nervous system, which controls involuntary breathing and heart rate.
This activation leads the body to release stress hormones such as adrenaline and cortisol, contributing to anxiety’s physical symptoms.
اگر اضطراب دارید، ترس و نگرانی شما باعث واکنش جنگ یا گریز در مغز می‌شود و سیستم عصبی سمپاتیک (Sympathetic nervous system یا SNS) شما را فعال می‌کند. این سیستم تنفس غیرارادی و ضربان قلب را کنترل می‌کند.
فعال شدن سیستم عصبی سمپاتیک، باعث می‌شود بدن هورمون‌های استرس مانند آدرنالین (Adrenaline) و کورتیزول (Cortisol) را آزاد کند که به علائم فیزیکی اضطراب منجر می‌شود. (منبع)
اضطراب معمولا به همراه علائم فیزیکی زیر است:
تپش قلب
طبق گفته موسسه ملی سلامت روان، تپش قلب یکی از علائم کلاسیک اضطراب است. هورمون‌های استرس مانند آدرنالین می‌توانند گیرنده‌های قلب را وادار به افزایش ضربان قلب کنند.
در حالی که افزایش ضربان به قلب شما اجازه می‌دهد خون بیشتری را برای مقابله با یک تهدید بالقوه پمپ کند، ضربان قلب شما می‌تواند بیشتر به اضطراب شما دامن بزند. در نتیجه اگر تپش قلب کنترل نشود، وارد یک چرخه معیوب می‌شوید.
احساس تنگی نفس
وقتی واکنش بدن به استرس، سرعت گردش خون در بدن را افزایش می‌دهد، ممکن است تنفس شما برای تامین اکسیژن بیشتر، افزایش یابد.
با این حال، تنگی نفس (که به عنوان تنفس سریع نیز شناخته می‌شود)، طبق گفته کتابخانه ملی پزشکی ایالات متحده، می‌تواند علائم اضطراب جسمی را تشدید کند.
درد عضلانی
عضلات شما به عنوان بخشی از پاسخ بدن به استرس، منقبض می‌شوند و منقبض کردن بدن برای مدت طولانی می‌تواند باعث درد مزمن شود. طبق گفته انجمن روانشناسی آمریکا، افراد مبتلا به اضطراب اغلب از گرفتگی کمر، گردن یا شانه‌های خود رنج می‌برند. همچنین اگر اضطراب دارید ممکن است فک خود را قفل یا سردردهای مداوم را تجربه کنید.
مشکلات گوارشی
اضطراب می‌تواند بر سیستم گوارش تأثیر بگذارد و افراد مبتلا به اضطراب ممکن است درد معده، یبوست، اسهال، سندرم روده تحریک‌پذیر و سایر انواع مشکلات گوارشی را تجربه کنند.
انتخاب سبک زندگی ناشی از اضطراب، مانند ناتوانی در فعالیت بدنی یا تغذیه نامناسب، می‌تواند بر مشکلات هضم غذا تاثیر بیشتری بگذارد.
احساس خستگی دائمی
احساس مداوم خستگی و فرسودگی از نشانه‌های رایج اضطراب است. واکنش جنگ یا گریز بدن می‌تواند شما را در حالت آماده‌باش نگه دارد، که از نظر ذهنی و جسمی شما را فرسوده می‌کند.
افراد مبتلا به اضطراب همچنین در به خواب رفتن یا در خواب ماندن مشکل دارند و خواب رضایت‌بخشی را تجربه نمی‌کنند. سطح بالای هورمون استرس و افکار آشفته می‌تواند به خواب رفتن را دشوارتر کند زیرا بدن شما به اندازه کافی برای استراحت آرام نشده است. در مقابل مشکلات خواب مانند بی‌خوابی، علائم اضطراب را تشدید کنند.
بیمار شدن مداوم
از آنجا که سیستم ایمنی بدن، در زمان واکنش جنگ یا گریز، برای مدت طولانی فعال می‌شود، به خوبی عمل نمی‌کند، در نتیجه برخی افراد مبتلا به اضطراب بیشتر بیمار می‌شوند. اضطراب بالا می‌تواند بعضی از افراد را در برابر بیماری‌هایی مانند سرماخوردگی معمولی آسیب‌پذیرتر کند.
از دیگر علائم فیزیکی اختلالات اضطرابی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- از دست دادن اشتها
- تعریق زیاد به ویژه در دست و پا
- خشکی دهان
- سرگیجه یا حس سبکی سر
- سوزش و گزگز دست و پا
- احساس لرزش یا گرگرفتگی
- حالت تهوع
- درد قفسه سینه
- دندان قروچه
- تغییر در میل جنسی
عوارض استرس و اضطراب مزمن چیست؟
آنچه پیش از این گفته شد همه می‌توانند از عوارض اضطراب‌های طولانی مدت باشند و آسیب جدی به ذهن و بدن فرد دچار این اختلال وارد کنند. اگر این اختلال به موقع درمان نشود عوارض دیگری نیز در پی خواهد داشت مثل:
- افسردگی (که اغلب با اختلال اضطراب رخ می‌دهد) یا سایر اختلالات سلامت روان
- سوءمصرف مواد
- انزوای اجتماعی و از دست دادن روابط
- مشکلات عملکرد در مدرسه یا محل کار
- کیفیت پایین زندگی
- خودکشی
تفاوت بین ترس و اضطراب چیست؟
Fear is the response to a perceived threat, while anxiety involves worry about a threat that has not yet, or may never, happen.
ترس پاسخی به یک تهدید واقعیِ درک شده است، در حالی که اضطراب، نگرانی در مورد تهدیدی است که هنوز اتفاق نیفتاده یا ممکن است هرگز رخ ندهد. (منبع)
ما با سه مشخصه می‌توانیم ترس و اضطراب را تشخیص دهیم:
- مدت زمان: از آنجا که ترس نسبت به موضوع واضح و خاصی به وجود می‌آید، فوری و زودگذر است. به محض از بین رفتن تهدید، ترس نیز از بین می‌رود. اما اضطراب طولانی مدت است و بدون هیچ دلیل خاصی ادامه دارد.
- هدف: ترس واکنش طبیعی مغز برای در امان نگه داشتن انسان است و هدف آن بقاست. در صورتی که اضطراب هیچ هدف خاصی ندارد و هیچ توجیهی برای داشتن اضطراب هم وجود ندارد.
- منبع ارسال: ترس شامل پنج حس بینایی، شنوایی، بویایی، چشایی و لامسه می‌شود. این حواس اطلاعاتی را به مغز ما ارسال می‌کنند که باعث ایجاد پاسخ ترس می‌شود. اما اضطراب واکنشی به احساسات ماست، نه یک خطر واقعی. اغلب به دلیل چیزی در گذشته ماست که همچنان بر ما تاثیر می‌گذارد.
چگونه می‌توانید تشخیص دهید که اضطراب شما طبیعی است یا نشانه‌ای از اختلال اضطرابی است؟
سه سوال وجود دارد که می‌توانید از خود بپرسید تا مشخص شود که آیا اضطراب شما طبیعی است یا دچار اختلال اضطرابی شده‌اید:
1. آیا اضطراب در زندگی شما اختلال ایجاد می‌کند؟
اگر اضطراب شما آزاردهنده است، اما در زندگی شما اختلال ایجاد نمی‌کند، احتمالاً اختلال نیست. اما اگر این اضطراب مانع فعالیت‌های مهم یا حتی روزمره می‌شود، احتمالاً اختلال اضطرابی است.
2. اضطراب شما چقدر شدید است؟
اگر اضطراب شما ناخوشایند است اما مداوم، شدید یا طاقت‌فرسا نیست، احتمالاً اختلال نیست. چرا که اختلالات اضطرابی شدید و سنگین تجربه می‌شوند. این می‌تواند مداوم، خسته‌کننده و تضعیف‌کننده روحیه باشد. همچنین معمولاً باعث علائمی مانند تنگی نفس، تپش قلب، تعریق و حالت تهوع می‌شود.
حملات پنیک (Panic attack) اگر نادر باشند، احتمالا طبیعی هستند. اما وقوع مکرر حملات پانیک غیرمنتظره همراه با نگرانی پایا یا تغییر رفتاری که بدون دلیل واضحی اتفاق می‌افتند، به احتمال زیاد نشانه اختلال اضطرابی‌اند.
3. آیا احساس اضطراب در یک موقعیت خاص طبیعی است؟
افراد اغلب در موقعیتی که استرس‌زا یا خطرناک است، احساس اضطراب می‌کنند. اما افراد مبتلا به اختلال اضطراب، اضطرابی را احساس می‌کنند که با خطر یا ریسک مربوط تناسبی ندارد.
فرد مبتلا به اختلال اضطراب معمولاً می‌تواند تشخیص دهد که واکنش‌هایش اغراق‌آمیز و بیش از حد قوی است. اما نمی‌تواند به راحتی این اضطراب را کنترل کند.
چه زمانی برای اضطراب به پزشک نیاز دارم؟
شما هر زمان که نیاز دیدید می‌توانید با روانپزشک مشورت کنید، اما اگر موارد زیر در مورد شما صدق می‌کند، حتما باید از روانپزشک کمک بگیرید:
- احساس می‌کنید آنقدر نگران هستید که در زندگی روزمره شما (از جمله بهداشت، مدرسه، محل کار یا زندگی اجتماعی) اختلال ایجاد شده است.
- اضطراب، ترس یا نگرانی شما ناراحت‌کننده و غیرقابل کنترل است.
- احساس افسردگی می‌کنید، و برای مقابله با آن از الکل یا مواد مخدر استفاده می‌کنید یا علاوه بر اضطراب، نگرانی‌های سلامت روان دیگری دارید.
- افکار خودکشی دارید یا رفتارهایی در جهت خودکشی انجام داده‌اید (در این صورت، با تماس با 123 فوراً از اورژانس اجتماعی کمک بگیرید).
توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما
اختلالات اضطرابی درمان نشده، بسیار فرسایشی و طاقت فرسا هستند و می‌توانند به کیفیت زندگی آسیب جدی بزند. اگر به این اختلالات دچار شوید، گاهی احساسات منفی شدید شما را از درمان هم ناامید می‌کنند. شاید از طرف دیگران درک نشوید و توصیه‌ها و نصیحت‌هایی بشنوید که شما را بیشتر تحت فشار قرار دهد. اما تنها راه نجات، ایمان شما به خودتان و به ادامه مسیر بهبود است.
خودتان را بخاطر ناتوانی در کنترل نگرانی سرزنش نکنید. این اختلال هم مثل هر اختلال دیگری نیاز به درمان و کمک حرفه ای دارد. با کمک یه روانپزشک و رواندرمانگر، از این اختلال عبور خواهید کرد و دوباره توانایی داشتنِ یک زندگی عادی و به دور از تنش‌های شدید را خواهید داشت.
