آیا نفروپاتی دیابتی خطرناک است؟ علائم، پیشگیری و درمان بیماری کلیوی دیابتی
نفروپاتی دیابتی یکی از مهم‌ترین عوارض بلند مدت دیابت است و درگیر شدن با آن، به تدریج عملکرد کلیه‌ها را کاهش می‌دهد. با ابتلای به این بیماری، رگ‌های خونی ریز کلیه که وظیفه تصفیه خون و دفع مواد زائد را دارند، آسیب می‌بینند و کلیه‌ها دیگر نمی‌توانند به درستی کار کنند.
در مراحل اولیه این بیماری، معمولا علامتی وجود ندارد اما با پیشرفت بیماری، نشانه‌هایی مانند ورم اندام‌ها، افزایش فشار خون و دفع پروتئین در ادرار نیز ظاهر می‌شوند.
کنترل دقیق قند خون، مدیریت فشار خون، رعایت رژیم غذایی مناسب و داشتن فعالیت بدنی منظم، از مهم‌ترین اقدامات برای پیشگیری یا کند کردن روند پیشرفت نفروپاتی دیابتی هستند.
بدون مراقبت و تشخیص به‌موقع، این بیماری می‌تواند به نارسایی کامل کلیه منجر شود و نیاز به درمان‌هایی مانند دیالیز یا پیوند کلیه ایجاد کند. توجه منظم به سلامت کلیه و پایش مداوم عملکرد آن برای افراد مبتلا به دیابت ضروری است تا از آسیب‌های جدی جلوگیری شود.
در ادامه این مقاله از دارو دات کام، با ما همراه باشید تا به اتفاق هم، درباره این بیماری، علائم و درمان آن برایتان بگوییم.
نفروپاتی دیابتی چیست؟
نفروپاتی دیابتی شرایطی است که عملکرد کلیه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد و با عنوان بیماری کلیوی مرتبط با دیابت نیز شناخته می‌شود. کلیه‌ها مسئول فیلتر کردن مواد زائد بدن از جمله ترکیبات نیتروژنی مانند اوره و کراتینین و سایر سموم از بدن هستند و در حفظ تعادل آب و الکترولیت نقش دارند.
هر کلیه از میلیون‌ها واحد کوچک به نام نفرون تشکیل شده است و هر نفرون شامل گروهی از رگ‌های خونی باریک به نام گلومرول است. گلومرول‌ها، غشای نیمه‌تراوا دارند که امکان عبور آب و برخی مواد محلول در آب از خون به داخل ادرار را فراهم می‌کند. این فرایند فیلتر شدن مواد زائد و تولید ادرار، پایه عملکرد سالم کلیه‌ها است.
در افراد مبتلا به دیابت، بدن نمی‌تواند به درستی گلوکز حاصل از غذا و نوشیدنی‌ها را به سلول‌ها منتقل کند. این گلوکز اضافی در جریان خون به گلومرول‌ها آسیب می‌رساند. گلومرول‌های آسیب‌دیده دیگر قادر به فیلتر کردن موثر مایعات و سموم نیستند و در نتیجه مواد زائد در خون و بدن جمع می‌شوند و همین می‌تواند منجر به مشکلات جدی سلامتی شود.
آیا نفروپاتی مرتبط با دیابت جدی است؟
بله، نفروپاتی دیابتی جدی است. کلیه یک ارگان حیاتی و دفع کننده آب اضافی و سموم از بدن است. نفروپاتی دیابتی بتدریج ایجاد می شود و در صورت عدم پیگیری می تواند منجر به نارسایی کلیه شود و تهدید کننده حیات باشد.
علائم نفروپاتی دیابتی چیست؟
علائم نفروپاتی دیابتی معمولا نمود ظاهری ندارد مگر ۸۰ تا ۹۰ درصد کلیه آسیب دیده باشد. این علائم، عبارتند از:
- ورم صورت، دست‌ها و پاها
- تهوع و استفراغ
- خستگی مفرط
- بی اشتهایی
- ادرار کف آلود، حباب دار یا تیره رنگ
- اختلال در تمرکز و گیجی
- خشکی و خارش پوست
- کرامپ یا گرفتگی عضلانی
- کاهش نیاز به انسولین
- احساس مزه فلزی در دهان
علت نفروپاتی دیابتی
اگر دیابتی هستید و فاکتورهای خطر زیر را دارید بیشتر در معرض ابتلا به نفروپاتی دیابتی هستید:
- قندخون بالا؛ قند خون بالا منجر به آسیب به عروق کلیه و گلومرول‌ها می‌شود. بنابراین کلیه آب و مواد زائد را به درستی فیلتر نمی‌کند و این عارضه منجر به دفع پروتئین‌های ضروری بدن در ادرار می‌شود.
- فشارخون بالا؛ قند خون بالا به دلیل آسیب به جداره‌های عروق کل بدن می‌تواند منجر به فشارخون بالا شود و این فشارخون بالا نیز می‌تواند به کلیه آسیب برساند.
- سیگار و سایر محصولات حاوی تنباکو
Kidney damage may result from a link between smoking and higher levels of inflammation.While the link between smoking and diabetes remains unclear, there appears to be a greater incidence of diabetes, as well as hypertension and kidney disease, among people who smoke.
آسیب کلیوی می تواند از ارتباط بین سیگار و ایجاد التهاب در بدن ایجاد شود. اگرچه ارتباط بین سیگار و دیابت روشن نیست اما به نظر می رسد بروز دیابت، فشارخون و بیماری کلیوی در میان افرادی که سیگار می کشند بیشتر است. (منبع)
- سن؛ در سن بالای ۶۵ سال بیماری کلیوی و افت عملکرد کلیه شایع‌تر است.
- جنس: در مردها شایع تر از زنان است.
- نژاد و قومیت: در نژاد آفریقایی-امریکایی، بومیان آمریکا و آسیایی-آمریکایی ها شایع تر است.
- وجود سابقه خانوادگی بیماری کلیوی
- شرایط دیگر مرتبط با سلامتی؛ چاقی، التهاب مزمن، مقاومت به انسولین، کلسترول خون بالا، رژیم غذایی نامناسب و حاوی قند، نمک و چربی بالا، بی‌تحرکی نیز می‌توانند با بیماری کلیوی مرتبط باشند.
بیماری دیابتی کلیوی مرتبط با دیابت چه کسانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد؟
نفروپاتی دیابتی هر دونوع دیابت نوع ۱ و ۲ را درگیر می‌کند. اگر دیابت نوع ۱ دارید معمولا پس از ۵ سال و اگر دیابت نوع ۲ دارید در ابتدای تشخیص باید تست‌های بررسی نفروپاتی دیابتی را انجام دهید. معمولا نفروپاتی دیابتی زودتر از 10 سال از شروع بیماری، اتفاق نمی‌افتد.
اگر ۲۵ سال از شروع بیماری‌تان گذشته و هنوز آسیب کلیوی ندارید، احتمال ابتلا به نفروپاتی دیابتی در شما کم است.
نفروپاتی دیابتی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
برای تشخیص این بیماری، معمولا از طریق آزمایش‌های زیر، وضعیت فرد بررسی می‌شود:
| روش تشخیص | توضیح | نکات کلیدی |
|---|---|---|
| آزمایش ادرار | ادرار از نظر ظاهری، شیمیایی و میکروسکوپی بررسی می‌شود. | – نوار ادرار: نوار تغییر رنگ می‌دهد و وجود پروتئین بررسی می‌شود. – نسبت پروتئین به کراتینین ادرار: پروتئین و کراتینین اندازه‌گیری می‌شوند؛ نسبت بالای پروتئین می‌تواند نشان‌دهنده نفروپاتی باشد. – ادرار ۲۴ ساعته: میزان دقیق پروتئین دفع‌شده در ۲۴ ساعت مشخص می‌شود. – دفع پروتئین 30-300 mg/d = مراحل اولیه، >300 mg/d = آلبومینوری شدید |
| آزمایش خون | برآورد میزان فیلتراسیون گلومرول (GFR) با اندازه‌گیری کراتینین خون | – GFR طبیعی = 100٪ – GFR بین 15٪ تا 60٪ = بیماری کلیوی – GFR <15٪ = نارسایی کلیه، نیاز به دیالیز |
| آزمایش‌های تصویربرداری | بررسی ساختار و عملکرد کلیه | – سونوگرافی: روش غیرتهاجمی برای بررسی سایز و ساختار کلیه‌ها – MRI و CT اسکن: تصاویر دقیق‌تر و بررسی عروق کلیوی |
| بیوپسی کلیه | نمونه‌برداری از بافت کلیه برای بررسی دقیق زیر میکروسکوپ | – انجام با بی‌حسی موضعی یا آرام‌بخشی – سوزن وارد بافت کلیه می‌شود و نمونه به آزمایشگاه ارسال می‌شود. |
نکته! اگر دیابت دارید، هر 3 تا 6 ماه یا هر بازه زمانی که پزشکتان تعیین می‌کند، باید برای چکاپ سلامتی خود آزمایش بدهید و به دکتر مراجعه کنید. اگر مشکوک به بیماری کلیوی باشید، تست‌های بیشتری برای بررسی درخواست می‌شود.
نفروپاتی دیابتی چگونه درمان می‌شود؟
درمان نفروپاتی دیابتی به پیشرفت بیماری کلیوی، سن و وضعیت کلی سلامت فرد بستگی دارد. در مراحل اولیه، تمرکز اصلی بر مدیریت و کنترل دیابت است.
درمان این بیماری، معمولا شامل موارد و روش‌های زیر است:
- کنترل قند خون به‌گونه‌ای که HbA1c کمتر از 7٪ نگه داشته شود؛
- تغذیه مناسب شامل مصرف غذاهای پر فیبر، کم چربی و کالری، با محدود کردن پروتئین. پروتئین گیاهی ترجیح داده می‌شود و مصرف آب و نمک باید متعادل باشد؛
- ورزش منظم برای حفظ سلامت کلیه و کنترل قند خون داشته باشید؛
- وزن خود را کنترل کنید؛
- سیگار و هرگونه تنباکو را ترک کنید.
- فشارخون باید کمتر از 120/80 mm Hg باشد.
اگر به دنبال ترک سیگار هستید، مقاله “چطور سیگار را ترک کنیم؟” می‌تواند راهنمای خوبی برای شما باشد.
چه داروهایی برای درمان نفروپاتی دیابتی تجویز می‌شوند؟
برای کاهش سرعت پیشرفت نفروپاتی دیابتی، کنترل دیابت، کاهش فشار خون و مدیریت سطح کلسترول اهمیت زیادی دارد. داروهای زیر معمولا برای کنترل این موارد توصیه می‌شوند:
کنترل دیابت
- بی‌گوانیدها (متفورمین)؛ تولید گلوکز در کبد را کاهش می‌دهند، اثر انسولین بر سلول‌ها را بهبود می‌بخشند و تبدیل کربوهیدرات به قند را کند می‌کنند.
- مهارکننده‌های SGLT2 (امپاگلیفلوزین، داپاگلیفلوزین)؛ با افزایش دفع گلوکز از طریق ادرار، سطح قند خون را کنترل می‌کنند.
- آگونیست‌های GLP-1 (لیراگلوتاید، سماگلوتاید)؛ با افزایش ترشح انسولین، کاهش آزادسازی گلوکز از کبد، کند کردن تخلیه معده و کاهش وزن، به کنترل قند کمک می‌کنند.
توجه! در صورت کاهش عملکرد کلیه و کاهش GFR، دوز داروها باید تحت نظر پزشک تنظیم شود و در برخی موارد مصرف داروها ممکن است محدود یا قطع شود.
کنترل فشار خون بالا
- مهارکننده‌های ACE (کاپتوپریل، انالاپریل)؛ با مهار تولید آنژیوتانسین ۲ باعث کاهش فشار خون می‌شوند.
- ARBs (لوزارتان، والزارتان، تلمیزارتان)؛ از اتصال آنژیوتانسین ۲ به گیرنده‌هایش جلوگیری می‌کنند و فشار خون را کنترل می‌کنند.
- آنتاگونیست گیرنده مینرالوکورتیکوئیدی (فینرنون)؛ داروی جدیدتر که سلامت قلب و کلیه را بهبود می‌بخشد، دفع پروتئین را کاهش می‌دهد و پیشرفت نفروپاتی دیابتی و عوارض قلبی‌عروقی را کاهش می‌دهد.
کنترل کلسترول بالا
- استاتین‌ها (آتورواستاتین، رزوواستاتین)؛ کلسترول بد (LDL) را کاهش داده و کلسترول خوب (HDL) را افزایش می‌دهند و در برخی بیماران مبتلا به نفروپاتی دیابتی مفید هستند.
درمان نفروپاتی دیابتی پیشرفته
در صورت بروز نفروپاتی دیابتی پیشرفته و از کار افتادن کلیه‌ها، روش‌های درمانی شامل روش‌های زیر هستند:
دیالیز
زمانی که کلیه‌ها قادر به تصفیه خون نیستند، دیالیز مواد زائد و مایعات اضافی بدن را از خون پاک کرده و خون فیلتر شده را به بدن بازمی‌گرداند. دو نوع دیالیز رایج وجود دارد:
- همودیالیز (دیالیز خونی)؛ خون از طریق یک رگ در بازو وارد دستگاه دیالیز می‌شود و پس از تصفیه، دوباره به بدن بازگردانده می‌شود.
- دیالیز پریتونئال (صفاقی)؛ مایع دیالیز از طریق یک کاتتر به حفره شکم وارد می‌شود و پرده صفاق به‌عنوان غشای فیلتر عمل می‌کند. مواد زائد وارد مایع دیالیز شده و سپس از بدن دفع می‌شوند.
پیوند کلیه
در این روش، یک کلیه سالم از فرد دهنده به بدن بیمار منتقل می‌شود. برای جلوگیری از پس زدن بافت پیوندی، بیمار نیازمند مصرف داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی است.
این روش‌ها معمولا در مراحل نهایی نفروپاتی دیابتی و زمانی که درمان‌های دارویی و سبک زندگی دیگر کافی نباشند، استفاده می‌شوند.
آیا بیماری کلیوی دیابتی قابل درمان است؟
خیر. آسیب کلیوی دیابتی قطعی درمان نمی‌شود اما با مصرف داروها و رژیم غذایی مناسب و فعالیت بدنی، می‌توان سرعت پیشرفت آن را کاهش داد یا متوقف کرد.
چگونه می‌توان از نفروپاتی دیابتی پیشگیری کرد؟
بهترین راه پیشگیری، کنترل قند خون و کنترل فشارخون و اجرای برنامه درمانی تحت نظر پزشک است. البته که با اصلاح سبک زندگی و مصرف منظم داروها و توصیه‌های زیر نیز می‌توانید از خود در برابر این بیماری، مراقبت کنید:
- داروهای کنترل قندخون و فشارخون را به موقع و درست استفاده کنید.
- قند خون و فشارخون خود را به طور منظم اندازه‌گیری کنید.
- رژیم غذایی مناسب حاوی فیبر و سبزیجات بیشتر مانند رژیم مدیترانه‌ای داشته باشید.
- حداقل ۳۰ دقیقه در روز، بیشتر روزهای هفته برای رسیدن به حداقل ۱۵۰ دقیقه ورزش در هفته ورزش کنید. نوع ورزش می‌تواند شامل پیاده روی، دویدن، دوچرخه سواری، شنا یا دیگر فعالیت های مورد علاقه باشد.
- داروهای آسیب زننده به کلیه مانند NSAIDs مصرف نکنید.
- به پزشک خود در فواصل زمانی منظم مراجعه کنید و تست های درخواست شده را به موقع انجام دهید.
- سیگار و مصرف تنکابو را ترک کنید.
- مصرف الکل را محدود کنید.
- هر شب بین ۷ تا ۹ ساعت بخوابید.
اگر به دنبال کنترل دیابت با تحرک هستید، مقاله “راهنمای ورزش کردن برای مبتلایان به دیابت” می‌تواند راهنمای خوبی برای شما باشد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
اگر مبتلا به دیابت هستید حتما ویزیت‌های منظم هر سه تا شش ماه یا در فواصل تعیین شده توسط پزشک را در نظر داشته باشید. اگر دیابت نوع ۱ دارید، معمولا پس از ۵ سال و اگر دیابت نوع ۲ دارید، بلافاصله پس از تشخیص دیابت باید تست‌های بررسی نفروپاتی دیابتی را انجام دهید.
توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما
دیابت یک بیماری مزمن است که می‌تواند کارکرد کلیه‌ها را کاهش دهد و باعث ایجاد نفروپاتی دیابتی شود. روند این بیماری کند است، بنابراین با مراجعات منظم به پزشک و انجام آزمایشات توصیه شده در فواصل تعیین شده می‌توان بیماری را در مراحل اولیه تشخیص داد و با تغییرات مناسب در رژیم غذایی، میزان فعالیت ورزشی، مصرف داروها و توجه به کنترل قند خون، فشارخون و چربی خون روند پیشرفت بیماری را کند کرد.
از سوی دیگر بی توجهی به این بیماری و عدم رعایت موارد فوق می تواند به نارسایی کلیه منجر شود که نیازمند دیالیز یا پیوند کلیه است.
اگر سوالی دارید، در بخش نظرات بنویسید تا پزشک پاسخ دهد.
منابع مقاله:
mayoclinic | mayoclinic | ncbi | clevelandclinic | diabetes | emc | hopkinsmedicine
نظرات