آیا نفروپاتی دیابتی خطرناک است (بیماری کلیوی دیابتی)؟ علائم، پیشگیری و درمان

مقدمه و شناخت بیماری

نفروپاتی مرتبط با دیابت چیست؟

نفروپاتی دیابتی شرایطی است که کلیه ها را تحت تاثیر قرار می دهد نام دیگر آن بیماری کلیوی مرتبط با دیابت است. کلیه ها مواد زائد بدن را فیلتر می‌کنند شایع ترین مواد زائد بدن شامل مواد نیتروژن دار مثل اوره، کراتینین و سموم مختلف دیگر است. کلیه ها به تعادل آب و الکترولیت بدن نیز کمک می کنند.

هر کلیه از میلیون ها نفرون تشکیل شده و هر نفرون از گروهی از رگ های خونی باریک به نام گلومرول تشکیل شده. گلومرول ها غشای نیمه- تراوا دارند که به آب و برخی مواد محلول در آب اجازه ی عبور از خون و وارد شدن به ادرار را می دهند و به این فرآیند فیلتر شدن مواد زائد از کلیه ها و تولید ادرار می گویند.

اگر دیابت دارید بدن شما نمی‌تواند قند یا گلوکز جذب شده از مواد غذایی و نوشیدنی ها را به درستی به سلول ها وارد کند. و این گلوکز اضافی در جریان خون به گلومرول های کلیه آسیب می رساند. گلومرول آسیب دیده نمی‌تواند مایعات و سموم را بدرستی فیلتره کنند و این مواد زائد در خون و بدن تجمع می‌ یابند.

آیا نفروپاتی مرتبط با دیابت جدی است؟

بله، نفروپاتی دیابتی جدی است. کلیه یک ارگان حیاتی و دفع کننده آب اضافی و سموم از بدن است. نفروپاتی دیابتی بتدریج ایجاد می شود و در صورت عدم پیگیری می تواند منجر به نارسایی کلیه شود و تهدید کننده حیات باشد.

بیماری کلیوی مرتبط با دیابت چه کسانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد؟

نفروپاتی دیابتی هر دونوع دیابت نوع ۱ و ۲ را درگیر می کند.

اگر دیابت نوع ۱ دارید معمولا پس از ۵ سال و اگر دیابت نوع ۲ دارید در ابتدای تشخیص باید تست های بررسی نفروپاتی دیابتی را انجام دهید. معمولا نفروپاتی دیابتی زودتر از ده سال از شروع بیماری اتفاق نمی افتد. اگر ۲۵ سال از شروع بیماری تان گذشته و هنوز آسیب کلیوی ندارید احتمال ابتلا به نفروپاتی دیابتی در شما کم است.

علائم و علت‌ها

علائم نفروپاتی دیابتی چیست؟

علائم نفروپاتی دیابتی معمولا ظاهر نمی شود مگر ۸۰ تا ۹۰ درصد کلیه آسیب دیده باشد و شامل:

• ورم صورت ، دست ها و پاها
• تهوع و استفراغ
• خستگی مفرط
• بی اشتهایی
• ادرار کف آلود، حباب دار یا تیره رنگ
• اختلال در تمرکز و گیجی
• خشکی و خارش پوست
• کرامپ یا گرفتگی عضلانی
• کاهش نیاز به انسولین
• احساس مزه فلزی در دهان

نشانه‌های مراحل اولیه نفروپاتی دیابتی چیست؟

در مراحل اولیه نفروپاتی دیابتی معمولا بی علامت است. ممکن است دفع پروتئین در ادرار داشته باشید اما این علامت فقط در آزمایشات شما وقتی که توسط پزشک شما درخواست شده دیده می شود و علامت ظاهری در شما دیده نمی‌شود.

چه چیزی باعث نفروپاتی مرتبط با دیابت می‌شود؟ (علت بیماری کلیوی دیابتی)

اگر دیابتی هستید و فاکتورهای خطر زیر را دارید بیشتر در معرض ابتلا به نفروپاتی دیابتی هستید:

• قندخون بالا: قند خون بالا منجر به آسیب به عروق کلیه و گلومرول ها می شود بنابراین کلیه آب و مواد زائد را بدرستی فیلتره نمی کند و این عارضه منجر به دفع پروتئین های ضروری بدن در ادرار می شود.
• فشارخون بالا: قند خون بالا به دلیل آسیب به جداره های عروق کل بدن می تواند منجر به فشارخون بالا شود و این فشارخون بالا نیز می تواند به کلیه آسیب برساند.
• سیگار و سایر محصولات حاوی تنباکو

متن انگلیسی:

Kidney damage may result from a link between smoking and higher levels of inflammation.While the link between smoking and diabetes remains unclear, there appears to be a greater incidence of diabetes, as well as hypertension and kidney disease, among people who smoke.

ترجمه متن:

آسیب کلیوی می تواند از ارتباط بین سیگار و ایجاد التهاب در بدن ایجاد شود. اگرچه ارتباط بین سیگار و دیابت روشن نیست اما به نظر می رسد بروز دیابت، فشارخون و بیماری کلیوی در میان افرادی که سیگار می کشند بیشتر است. (منبع)

• سن: در سن بالای ۶۵ سال بیماری کلیوی و افت عملکرد کلیه شایع تر است.
• جنس: در مردها شایع تر از زنان است.
• نژاد و قومیت: در نژاد آفریقایی-امریکایی، بومیان آمریکا و آسیایی-آمریکایی ها شایع تر است.
• سابقه خانوادگی بیماری کلیوی
• شرایط دیگر مرتبط با سلامتی : چاقی ، التهاب مزمن، مقاومت به انسولین، کلسترول خون بالا، رژیم غذایی نامناسب و حاوی قند، نمک و چربی بالا، بی تحرکی نیز می توانند با بیماری کلیوی مرتبط باشند.

تشخیص و آزمایش‌ها

نفروپاتی دیابتی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

اگر دیابت دارید هر سه تا شش ماه یا هر بازه ی زمانی که پزشک تعیین می کند باید برای چکاپ سلامتی خود به ایشان مراجعه کنید. اگر مشکوک به بیماری کلیوی شدند تست های بیشتری برای بررسی درخواست می شود.

چه آزمایش‌هایی برای تشخیص نفروپاتی دیابتی انجام خواهد شد؟

آزمایش ادرار

در آزمایش ادرار، ادرار از نظر ظاهری، شیمیایی و میکروسکوپی تحت بررسی قرار می گیرد. در آزمایش ادرار نواری یک نوار که در صورت وجود پروتئین در ادرار تغییر رنگ می دهد در ادرار قرار داده می شود و سایر معیارهای ادرار را نیز بررسی می کنند.

تست دیگری به نام “نسبت پروتئین به کراتینین ادرار” وجود دارد که در ادرار میزان پروتئین و کراتینین اندازه گیری می شود و اگر نسبت پروتئین بسیار بیشتر باشد، این تست می تواند نشان دهنده ی نفروپاتی دیابتی باشد.

روش دیگر جمع آوری ادرار ۲۴ ساعته است که در صورت جمع آوری صحیح، میزان پروتئین ادرار ۲۴ ساعته را به طور دقیق اندازه گیری می کند. دفع پروتئین (از نوع آلبومین) خفیف به دفع 30 تا 300 mg/d گفته می شود که مراحل اولیه نفروپاتی دیابتی است. دفع بیش از 300 mg/d را آلبومینوری شدید می گویند.

آزمایش خون

برآورد میزان فیلتراسیون گلومرول ها یا GFR با اندازه گیری کراتینین خون انجام می شود. GFR می تواند توانایی کلیه در فیلتره کردن مواد را نشان دهد. GFR باید 100٪ باشد.در عدد GFR بین 15٪ الی 60٪ بیماری کلیوی وجود دارد و زیر 15٪ نشان دهنده نارسایی کلیه و نیازمند دیالیز است.

آزمایش‌های تصویربرداری

• سونوگرافی یک روش غیرتهاجمی برای بررسی ساختار و سایز کلیه ها است.
• تصاویر دقیق تر و بررسی عروق کلیه با انجام MRI و CT اسکن انجام می شود.

بیوپسی کلیه

در طی نمونه برداری یا بیوپسی کلیه، ابتدا با کمک داروی بی حسی موضعی یا آرامبخشی خفیف موضع بی حس می شود و سوزن بیوپسی از طریق پوست به بافت کلیه وارد می شود و تکه ی کوچکی از بافت کلیه گرفته شده و به آزمایشگاه ارسال می شود و در زیر میکروسکوپ بررسی می شود.

درمان و دارو‌ها

نفروپاتی دیابتی چگونه درمان می‌شود؟

درمان بستگی به مرحله ی بیماری کلیوی، سن و سلامت عمومی شما دارد. درمان در مراحل اولیه، مدیریت و کنترل دیابت است. روش های زیر توصیه می شود:

• کنترل قند خون بطوریکه HbA1c کمتر از 7 ٪ نگه داشته شود.
• مصرف غذاهای با فیبر بالا، چربی و کالری کم توصیه می شود. پروتئین غذا باید محدود شود و مصرف پروتئین گیاهی بهتر از پروتئین حیوانی است، همچنین مصرف آب و نمک نیز باید به اندازه باشد.
• ورزش منظم
• کنترل وزن
• ترک سیگار و تنباکو

اگر به دنبال ترک سیگار هستید، مقاله “چطور سیگار را ترک کنیم؟” می‌تواند راهنمای خوبی برای شما باشد.

• کنترل فشارخون و درمان دارویی آن (فشارخون کمتر از 120/80 mm Hg حفظ شود)

آیا بیماری کلیوی دیابتی قابل برگشت است؟

خیر. آسیب کلیوی دیابتی قابل برگشت نیست اما با مصرف داروها و رژیم غذایی مناسب و فعالیت بدنی می توان سرعت پیشرفت آن را کاهش داد یا متوقف کرد.

چه داروهایی برای درمان نفروپاتی دیابتی استفاده می‌شوند؟

برای کاهش سرعت پیشرفت نفروپاتی دیابتی، کنترل دیابت، کاهش فشارخون و کاهش کلسترول ضروری است.داروهای زیر برای کنترل موارد ذکر شده توصیه می شود:

کنترل دیابت

• بی گوانید ها (متفورمین): این دسته داروها تولید گلوکز در کبد را کاهش می دهد. همچنین اثر انسولین را بر سلول ها بهبود می بخشد و تبدیل کربوهیدرات به قند را کند می کند.
• مهارکننده SGLT2 (امپاگلیفلوزین، داپاگلیفلوزین): این دسته داروها باعث دفع گلوکز از بدن از طریق ادرار می شوند.
• آگونیست GLP 1 ( لیراگلوتاید، سما گلوتاید): با افزایش ترشح انسولین ، کاهش آزادسازی گلوکز از کبد، دیر تخلیه شدن معده و ایجاد کاهش وزن عمل می کند.

باید دقت شود که در صورت افت عملکرد کلیه و کاهش GFR باید دوز داروها تحت نظر پزشک تعدیل شود یا مصرف برخی داروها قطع شود.

فشارخون بالا

• مهارکننده ACE (کاپتوپریل، انالاپریل): با مهار تولید هورمون آنژیوتانسین ۲ منجر به کنترل فشار خون می شود.
• ARBs (لوزارتان ، والزارتان ، تلمیزارتان): از اتصال هورمون آنژیوتانسین ۲ با گیرنده اش جلوگیری می کند و باعث کنترل فشارخون می شود.
• آنتاگونیست گیرنده مینرالوکورتیکوئیدی (فینرنون): داروی جدیدتر موثر بر سلامت قلبی عروقی و کلیه است که در کاهش دفع پروتئین، کاهش پیشرفت نفروپاتی دیابتی، کاهش عوارض قلبی عروقی دیابت موثر است.

کلسترول بالا

• استاتین ها (آتورواستاتین، رزوواستاتین): باعث کاهش کلسترول بد و افزایش کلسترول خوب می شوند. همچنین در درمان برخی بیماران خاص مبتلا به نفروپاتی دیابتی مفید است.

چه درمان‌هایی برای درمان نفروپاتی دیابتی وجود دارد؟

در صورت نفروپاتی دیابتی پیشرفته و ازکار افتادن کلیه ها ، درمان ها شامل:

• دیالیز: اگر کلیه به درستی کار نکند، دستگاه دیالیز مواد زائد و مایعات اضافه بدن را از خون پاک می کند و خون فیلتر شده را به بدن برمی گرداند. دو نوع دیالیز وجود دارد، همودیالیز یا دیالیز خونی که از طریق عروق بازو خون وارد دستگاه دیالیز می شود و مواد زائد و آب اضافه از بدن دفع می شود. دیالیز پریتونئال یا صفاقی که از طریق یک کاتتر مایع دیالیز وارد حفره شکم می شود و پرده ی صفاق شکم به عنوان غشای فیلتر عمل می کند و مواد زائد از آن طریق وارد مایع دیالیز شده و دفع می شود.
• پیوند کلیه: کلیه سالم از فرد دهنده به بدن بیمار پیوند زده می شود. لازم است فرد گیرنده داروهایی دریافت کند تا بافت پیوند شده، پس زده نشود.

چشم انداز بیماری کلیوی دیابتی چیست؟

نفروپاتی دیابتی به کندی پیشرفت می کند. اما اگر روند نفروپاتی دیابتی شروع شود قابل برگشت نخواهد بود. اگرچه در مراحل اولیه و تشخیص زودهنگام می شود روند پیشرفت را کند یا متوقف کرد.

نفروپاتی دیابتی می تواند در مراحل پیشرفته به نارسایی کلیه منجر شود که تهدید کننده حیات باشد و در آن صورت فقط دیالیز و پیوند کلیه کمک کننده است.

پیشگیری، مدیریت و کنترل

چگونه می‌توانم از نفروپاتی دیابتی پیشگیری کنم؟

بهترین راه پیشگیری، کنترل قند خون و کنترل فشارخون است. حتما برنامه ی درمانی خود را تحت نظر پزشک به طور دقیق اجرا کنید.

زندگی با نفروپاتی دیابتی

اگر مبتلا به نفروپاتی دیابتی شدم، چگونه از خودم مراقبت کنم؟

با اصلاح سبک زندگی و مصرف منظم داروها و توصیه های زیر می توان از خود مراقبت کرد:

• داروهای کنترل قندخون و فشارخون را به موقع و درست استفاده کنید.
• قند خون و فشارخون خود را به طور منظم اندازه گیری کنید.
• رژیم غذایی مناسب حاوی فیبر و سبزیجات بیشتر مانند رژیم مدیترانه ای داشته باشید.
• حداقل ۳۰ دقیقه در روز، بیشتر روزهای هفته برای رسیدن به حداقل ۱۵۰ دقیقه ورزش در هفته ورزش کنید. نوع ورزش می تواند شامل پیاده روی، دویدن، دوچرخه سواری، شنا یا دیگر فعالیت های مورد علاقه باشد.

اگر به دنبال کنترل دیابت با تحرک هستید، مقاله “راهنمای ورزش کردن برای مبتلایان به دیابت” می‌تواند راهنمای خوبی برای شما باشد.

• داروهای آسیب زننده به کلیه مانند NSAIDs مصرف نکنید.
• به پزشک خود در فواصل زمانی منظم مراجعه کنید و تست های درخواست شده را به موقع انجام دهید.
• سیگار و مصرف تنکابو را ترک کنید.
• مصرف الکل را محدود کنید.
• هر شب بین ۷ تا ۹ ساعت بخوابید.

راهنمای مراجعه به پزشک

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟

اگر مبتلا به دیابت هستید حتما ویزیت های منظم هر سه تا شش ماه یا در فواصل تعیین شده توسط پزشک را در نظر داشته باشید.
اگر دیابت نوع ۱ دارید معمولا پس از ۵ سال و اگر دیابت نوع ۲ دارید بلافاصله پس از تشخیص دیابت باید تست های بررسی نفروپاتی دیابتی را انجام دهید.

توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما

دیابت یک بیماری مزمن است که می‌تواند کارکرد کلیه ها را کاهش دهد و باعث ایجاد نفروپاتی دیابتی شود. سیر این بیماری کند است بنابراین با مراجعات منظم به پزشک و انجام آزمایشات توصیه شده در فواصل تعیین شده می‌توان بیماری را در مراحل اولیه تشخیص داد و با تغییرات مناسب در رژیم غذایی، میزان فعالیت ورزشی، مصرف داروها و توجه به کنترل قند خون، فشارخون و چربی خون روند پیشرفت بیماری را کند کرد.

از سوی دیگر بی توجهی به این بیماری و عدم رعایت موارد فوق می تواند به نارسایی کلیه منجر شود که نیازمند دیالیز یا پیوند کلیه است.