آیا ماساژ پا برای نوروپاتی دیابتی مفید است؟

نوروپاتی دیابتی چیست؟

نوروپاتی دیابتی (Diabetic neuropathy) یا نوروپاتی محیطی دیابتی (Peripheral neuropathy) یک عارضه جدی و شایع در افراد دیابتی است که به دلیل بالا بودن قند خون در بازه زمانی طولانی اتفاق می‌افتد و باعث آسیب به اعصاب بدن می‌شود.

این آسیب به طور معمول از اعصاب پاها و سپس دست‌ها شروع می‌شود. وقتی این اعصاب آسیب می‌بینند، فرد ممکن است علائمی مانند بی‌حسی، گزگز، سوزش، دردی مشابه تیر کشیدن یا حتی دردی شبیه به عبور جریان برق را تجربه کند. بی‌حسی که در اثر نوروپاتی دیابتی رخ می‌دهد گاهی اوقات می‌تواند به‌قدری شدید باشد که انگار جوراب یا دستکش پوشیده‌اید، درحالی‌که این‌طور نیست.

درد ناشی از نوروپاتی دیابتی اغلب در شب تشدید می‌شود و می‌تواند به‌قدری باشد که حتی وزن یک ملافه هم دردناک به نظر برسد و خواب شبانه فرد را به هم بریزد. علاوه بر درد و بی‌قراری، ازدست‌دادن حس در پاها بسیار خطرناک است، زیرا فرد ممکن است متوجه زخم، بریدگی یا تاول نشود و این آسیب‌ها به عفونت‌های جدی تبدیل شوند.

این عارضه در افراد بالای ۶۰ سال شایع‌تر است و می‌تواند باعث کاهش تعادل، ضعف عضلانی در ساق پا و مشکل در حرکت مچ پا شود که باعث می‌شود فرد در معرض حوادثی مثل زمین خوردن قرار گیرد. در موارد پیشرفته‌تر نوروپاتی دیابتی می‌تواند باعث تغییر شکل پاها و ایجاد زخم‌های بی‌دلیل و تاول شود؛ زیرا تغییر در توزیع وزن در حین راه رفتن به بافت‌ها آسیب می‌رساند.

تاثیر ماساژ پا بر نوروپاتی دیابتی

بسیاری از بیمارانی که دچار نوروپاتی دیابتی هستند علاوه بر درمان‌های اصلی خود به دنبال راهکارهایی مکمل مانند ماساژ درمانی دیابت نیز هستند. تحقیقات نشان داده است که ماساژ پا می‌تواند به بهبود برخی از علائم این عارضه کمک کند، هرچند که یک روش درمانی قطعی نیست و باید در کنار درمان‌های پزشکی استفاده شود.

کاهش درد و بهبود گردش خون

یکی از مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین فواید ماساژ پا در نوروپاتی دیابتی، تأثیر آن بر بهبود گردش خون است. اختلال در گردش خون و کاهش اکسیژن‌رسانی به اعصاب یکی از عوامل تشدید کننده آسیب عصبی در بیماران دیابتی است.

ماساژ می‌تواند به تحریک جریان خون در مویرگ‌های ریز پاها کمک کند و اکسیژن و مواد مغذی بیشتری به اعصاب آسیب‌دیده برساند. این روند به طور مستقیم باعث کاهش درد نوروپاتی دیابتی و بهبود حس در پاها می‌شود.

یک پژوهش در سال ۲۰۱۵ که بر روی ۶۰ نفر از بیماران دیابتی نوع ۲ انجام شد، نشان داد افرادی که به مدت دو هفته و هر هفته سه بار، ماساژ پای تایلندی دریافت کردند، در مقایسه با گروه کنترل شده، بهبودی قابل‌توجهی در حس پاهایشان، دامنه حرکتی مچ پا و توانایی ایستادن از حالت نشسته تجربه کرده‌اند. همچنین، یک مطالعه دیگر در سال ۲۰۱۷ نیز نشان داد که ماساژ پا به افزایش تعادل و توانایی راه رفتن در بیماران دیابتی کمک می‌کند.

علاوه بر این، تحقیقات نشان داده است که ماساژ پا در ترکیب با روش‌های دیگر می‌تواند حتی اثربخش‌تر باشد. برای مثال، مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۰ نشان داد که ترکیب آب‌درمانی و ماساژ، باعث افزایش سطح فاکتور رشد اعصاب (NGF) در خون بیماران می‌شود. NGF یک عامل کلیدی برای رشد و نگهداری نورون‌هاست که سطح آن در بیماران دیابتی کاهش می‌یابد. همچنین، یک مطالعه دیگر در سال ۲۰۲۰ نشان داد که ماساژ طب سوزنی به همراه حمام پای چینی، علائم نوروپاتی را بهبود می‌بخشد.

ماساژ درمانی در دیابت می‌تواند به حفظ تعادل و کاهش خطر زمین خوردن نیز کمک کند. ماساژ، با تحریک حواس و افزایش جریان خون، به فرد کمک می‌کند تا حس بیشتری در پاهای خود داشته باشد. حتی یک مطالعه در سال ۲۰۲۰ نشان داد که ماساژ چینی در بیمارانی که از دارو متفورمین استفاده می‌کنند می‌تواند باعث شود فرد به‌تدریج به دوز کمتری از دارو (با تشخیص پزشک) نیاز داشته باشد؛ هرچند شواهد کافی برای توصیه بالینی در این مورد وجود ندارد.

کاهش استرس و بهبود کیفیت خواب

درد مزمن و دائمی نوروپاتی دیابتی می‌تواند زندگی فرد مبتلا را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار داده و باعث مشکلات خواب و افزایش استرس در بیماران شود. اگرچه منابع علمی به طور مستقیم به تاثیر ماساژ پا بر کاهش استرس و بهبود کیفیت خواب، در افرادی که دچار نوروپاتی دیابتی هستند نپرداخته‌اند، اما یک ارتباط غیرمستقیم و منطقی بین آن‌ها وجود دارد.

مطالعه‌ای در سال2021 به بررسی تاثیر ماساژ درمانی همراه با رایحه‌درمانی (آروماتراپی) با استفاده از روغن اسطوخودوس پرداخت و نتایج شگفت‌انگیزی به دست آورد. این مطالعه نشان داد که این ترکیب به شکل قابل‌توجهی به کاهش درد نوروپاتی دیابتی و بهتر شدن کیفیت زندگی و خواب در بیماران کمک کرده است.

در واقع، میانگین میزان درد در گروهی که ماساژ همراه با رایحه‌درمانی دریافت کردند، هم در کوتاه‌مدت (دو هفته پس از شروع درمان) و هم در بلندمدت (چهار هفته بعد)، به طور چشمگیری کاهش یافت.

این تأثیر مثبت به حدی بود که محققان اعلام کردند ماساژ با آروماتراپی می‌تواند بدون هیچ‌گونه عارضه جانبی، درد این افراد را کاهش داده و باعث افزایش کیفیت زندگی آن‌ها شود.

در واقع با نتیجه‌گیری از این مطالعات می‌توان ماساژ پا را به‌عنوان یک روش مکمل برای کنترل درد، کاهش اضطراب و در نهایت، بهبود کیفیت خواب در افراد دیابتی در نظر گرفت.

محدودیت‌ها و موارد منع ماساژ

با وجود تمام فوایدی که ماساژ درمانی برای افراد مبتلا به دیابت دارد؛ اما این روش برای همه مناسب نیست و باید با احتیاط فراوان انجام شود.

مهم‌ترین و حیاتی‌ترین موردی که مانع انجام ماساژ پا در بیماران دیابتی می‌شود، وجود هرگونه زخم، بریدگی، تاول یا عفونت در پاها است. ماساژ دادن پایی که دچار زخم یا عفونت است، می‌تواند وضعیت آن را بدتر کند و به بافت‌های عمیق‌تر آسیب برساند.

علاوه بر این، یک خطر احتمالی دیگر که باید به آن توجه کرد، کاهش ناگهانی قند خون (هیپوگلیسمی) در طول ماساژ یا پس از آن است، به‌ویژه در افرادی که از انسولین یا داروهای خاص استفاده می‌کنند. به همین دلیل، توصیه می‌شود همیشه یک منبع قند اضطراری مانند قرص گلوکز، آب‌نبات یا آبمیوه همراه داشته باشید تا در صورت احساس افت قند خون، سریعاً شرایط را کنترل کنید.

نکات مهم قبل از ماساژ پا در بیماران دیابتی

مهم‌ترین قدم، صحبت و مشاوره در این مورد با پزشک خود است. این مشورت به‌ویژه اگر در پاهای خود سابقه زخم یا بریدگی دارید، کاملاً ضروری است. پزشک می‌تواند با بررسی وضعیت شما، تشخیص دهد که آیا ماساژ پا برای شما ایمن و مناسب است یا خیر.

به دلیل کاهش حس در پاها به دلیل نوروپاتی دیابتی، ممکن است متوجه وجود یک زخم یا تاول کوچک نشوید. به همین دلیل، قبل از هر بار ماساژ دادن، پاهای خود را با دقت و در نور کافی برای پیدا کردن هرگونه قرمزی، بریدگی، زخم، تاول یا عفونت بررسی کنید.

اگر قصد استفاده از ماساژورهای برقی یا وسایل دیگر را دارید، مدلی را انتخاب کنید که شدت آن قابل‌تنظیم باشد و از فشار بیش از حد پرهیز کنید. از استفاده از ابزارهای دارای غلتک‌های خشن یا حرکات تهاجمی خودداری کنید، زیرا می‌توانند به اعصاب و پوست حساس شما آسیب برسانند.

برای ماساژ در خانه، می‌توانید از ابزارهای ساده‌تر و ایمن‌تری مانند توپ‌های کوچک نرم، توپ تنیس یا فوم رولر استفاده کنید. استفاده از این ابزارها می‌تواند به بهبود گردش خون، انعطاف‌پذیری و افزایش دامنه حرکتی مچ پا کمک کند.

همان‌طور که قبلاً اشاره شد، اگر از انسولین استفاده می‌کنید، همیشه یک آبنبات یا قرص گلوکز همراه خود داشته باشید.

ماساژ را همیشه با ملایمت و ظرافت انجام دهید. از فشار شدید، به‌خصوص در نواحی که حس کمتری دارید، جداً خودداری کنید تا از هرگونه آسیب احتمالی پیشگیری شود.

اگر تصمیم دارید از یک ماساژور حرفه‌ای کمک بگیرید، به او اطلاع دهید که دیابت دارید و علائم خود را توضیح دهید تا بتواند بهترین تکنیک را برای شما به کار ببرد.

اگر می‌خواهید خودتان پاهای خود را ماساژ دهید، مطمئن شوید که انعطاف‌پذیری کافی در مفاصل زانو و ران خود دارید تا به‌راحتی به پاهایتان برسید. تکنیک‌های صحیح را نیز می‌توانید از پزشک یا یک ماساژور حرفه‌ای یاد بگیرید.

یادداشتی از تیم دارو دات کام

کنترل علائم نوروپاتی دیابتی می‌تواند کاری خسته‌کننده باشد. درد، بی‌حسی و نگرانی از آسیب‌های احتمالی، فشار روانی زیادی را به همراه دارند. بدانید که شما در این مسیر تنها نیستید و قدم‌های کوچکی مانند ماساژدرمانی می‌توانند تفاوت بزرگی در حال و زندگی شما ایجاد کنند.

ماساژ پا می‌تواند یک روش مکمل ارزشمند برای بهبود حس و کاهش درد باشد، اما هرگز جایگزین درمان‌های تخصصی پزشکی نیست و باید به‌عنوان یکی از روش‌های درمان نوروپاتی دیابتی در کنار روند درمانی پزشکتان استفاده شود. با مراجعه منظم به پزشک خود، بررسی روزانه پاهایتان و مراقبت درست، می‌توانید کنترل بیشتری بر وضعیت خود داشته باشید و با امید و آرامش، از کیفیت زندگی بهتری لذت ببرید.