روش‌های درمان خانگی زخم معده
در سال‌های اخیر، بسیاری از افراد برای تسکین علائم زخم معده به روش‌های طبیعی و درمان‌های خانگی روی آورده‌اند. برخی از این روش‌ها، مانند مصرف غذاهای غنی از فلاونوئیدها همچون شکلات تلخ، آلوئه‌ورا، عسل، بابونه یا پروبیوتیک‌ها، بر پایه مطالعات علمی بوده و می‌توانند به بهبود التهاب و ترمیم بافت معده کمک کنند.
با این حال، باید توجه داشت که درمان‌های خانگی جایگزین درمان دارویی نیستند، بلکه تنها نقش حمایتی و تسکین‌دهنده دارند.
در این مطلب از دارو دات کام، به بررسی شرح دقیق روش‌های درمان خانگی زخم معده می‌پردازیم؛ با ما همراه باشید.
چه درمان‌های خانگی برای زخم معده وجود دارند؟
تغییر در سبک زندگی و رعایت رژیم غذایی مناسب، نقش مهمی در بهبود زخم معده دارد. محرک‌های محیطی و تغذیه‌ای، روی ترشح اسید و ترمیم مخاط معده، تأثیر مستقیم می‌گذارند.
از این رو کنترل استرس، خواب کافی و پرهیز از عادات مضر، به کاهش التهاب و تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کنند.
همچنین مصرف میوه‌ها، سبزی‌ها و خوراکی‌های حاوی پروبیوتیک در کنار اجتناب از مصرف غذاهای تند، چرب و نوشیدنی‌های محرک، می‌تواند روند بهبودی را تسریع کرده و از بازگشت مجدد این عارضه جلوگیری کند.
در ادامه، هر کدام از این درمان‌ها را برای شما بررسی خواهیم کرد:
مصرف خوراکی‌های حاوی انواع فلاونوئیدها
پژوهشی در سال ۲۰۲۰ نشان داد که فلاونوئیدها به‌دلیل داشتن خواص آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی، می‌توانند به ترمیم زخم معده کمک کنند. فلاونوئیدها ترکیباتی طبیعی هستند که در بسیاری از میوه‌ها و سبزیجات یافت می‌شوند. منابع غذایی غنی از فلاونوئیدها، شامل موارد زیر هستند:
- سویا و فرآورده‌های آن
- انواع حبوبات
- انگور قرمز
- کلم‌پیچ و بروکلی
- سیب
- توت‌ها مثل توت‌فرنگی و بلوبری
- چای‌ها به‌ویژه چای سبز
فلاونوئیدها، خاصیت محافظت‌کننده از معده دارند و به ترمیم بافت معده کمک می‌کنند و از پیشرفت زخم جلوگیری می‌کنند. می‌توانید فلاونوئید را از طریق مواد غذایی یا با مث=صرف مکمل دریافت کنید.
توجه! مصرف بیش از اندازه‌ی فلاونوئیدها ممکن است در فرایند لخته شدن خون اختلال ایجاد کند؛ پس حتما پیش از مصرف زیاد با پزشک مشورت کنید.
برای آشنایی با زخم معده و نحوه تشخیص آن، مطلب زیر را مطالعه کنید:
آلوئه‌ورا
آلوئه‌ورا می‌تواند در درمان زخم معده بسیار موثر باشد. مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۶ نشان داد که مصرف آلوئه‌ورا، باعث تسریع بهبود زخم‌ها در افراد مبتلا به زخم معده می‌شود. مزیت دیگر آن این است که ارزان، در دسترس و طبیعی است.
می‌توانید مقدار کمی ژل تازه آلوئه‌ورا (مستقیم از برگ گیاه) را با آب یا شیر مخلوط کرده و میل کنید. اگر طعم این ترکیب برایتان سنگین است، می‌توانید آب آلوئه‌ورا را جایگزین کنید.
شیرین بیان بدون گلیسیریزین
اگرچه تحقیقات محدودی وجود دارد، اما بعضی از افراد از شیرین بیان بدون گلیسیریزین به‌عنوان درمان کمکی طبیعی برای زخم معده استفاده می‌کنند.
این نوع از شیرین‌بیان معمولا به شکل مکمل در داروخانه‌ها موجود است. توجه داشته باشید که خوردن شیرین‌بیان معمولی به تنهایی تاثیری مشابه ندارد.
پروبیوتیک‌ها
مطالعات نشان داده‌اند که پروبیوتیک‌ها می‌توانند روند بهبود زخم‌های گوارشی را تسریع کنند. پروبیوتیک‌ها، همان باکتری‌ها و مخمرهای مفید هستند که به سلامت دستگاه گوارش کمک می‌کنند. منابع طبیعی پروبیوتیک‌ها، عبارتند از:
- کامبوچا
- ماست‌های پروبیوتیک
- میزو
- کیمچی
- کفیر
- همچنین می‌توانید از مکمل‌های پروبیوتیک نیز استفاده کنید.
- عسل
عسل بسته به نوع گیاهی که از آن به‌دست می‌آید، ممکن است تا ۲۰۰ ترکیب مختلف از جمله پلی‌فنول‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها را در خود داشته باشد. عسل، خاصیت ضد باکتری قوی دارد و ثابت شده که می‌تواند رشد باکتری هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori) را مهار کند.
اگر قند خون شما در محدوده طبیعی است، می‌توانید عسل را مانند سایر شیرین‌کننده‌ها در کنار در چای، جو دوسر (اوت‌میل) یا ماست، مصرف کنید.
زغال اخته
زغال اخته را به خاصیت معروف آن در کاهش عفونت‌های ادراری بیشتر می‌شناسند؛ از خواص این ماده خوراکی، می‌نوتن به جلوگیری از چسبیدن باکتری‌ها به دیواره‌ی مثانه اشاره کرد. البته مطالعات نشان داده‌اند که زغال اخته و عصاره آن می‌توانند در مقابله با هلیکوباکتر پیلوری هم موثر باشند. می‌توانید از آب زغال اخته، میوه خشک‌شده زغال اخته یا مکمل آن استفاده کنید.
فقط توجه داشته باشید که بسیاری از آب‌میوه‌های صنعتی زغال اخته دارای شکر یا شربت ذرت فراوان هستند. بهتر است از نوع بدون قند یا شیرین‌شده با آب‌میوه‌های طبیعی دیگر استفاده کنید.
میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل
رژیمی که پایه‌اش بر اساس میوه‌ها، سبزیجات و غلات سبوس‌دار باشد، می‌تواند به ترمیم زخم معده کمک کند. غذاهای سرشار از پلی‌فنول‌ها، خاصیت آنتی‌اکسیدانی و ضد زخم دارند؛ مطالعاتی در سال ۲۰۲۰ نشان داده‌اند که این ترکیبات، می‌توانند روند ترمیم زخم را تسریع کنند. برخی از خوراکی‌های غنی از پلی‌فنول‌ها عبارتند از:
- رزماری خشک‌شده
- تخم کتان
- شکلات تلخ
- انواع توت‌ها
- زیتون سیاه
- زردچوبه
ترکیب اصلی فعال در زردچوبه، ماده‌ای به نام کورکومین است؛ ترکیبی که دانشمندان در سال‌های اخیر توجه ویژه‌ای به اثرات درمانی و ضد التهابی آن نشان داده‌اند.
مطالعه‌ای تصادفی و کنترل‌شده در سال ۲۰۱۶ نشان داد که کورکومین، دارای خواص ضد التهابی و آنتی‌اکسیدانی است و وقتی در کنار درمان‌های استاندارد برای باکتری هلیکوباکتر پیلوری استفاده شود، می‌تواند در پیشگیری از بروز زخم معده نقش داشته باشد. با این حال، طبق نتایج همان تحقیق، زردچوبه باعث از بین رفتن کامل این باکتری نمی‌شود.
در مطالعه‌ای جدیدتر در سال ۲۰۲۵ که بر روی موش‌ها انجام شد، مشخص شد که ترکیب زردچوبه با عسل و فلفل سیاه در درمان زخم معده، نتایج امیدوارکننده‌ای دارد.
البته باید توجه داشت که تاکنون مطالعات انسانی در این زمینه محدود بوده‌اند و برای تایید قطعی تاثیر زردچوبه بر درمان زخم معده، تحقیقات بیشتری روی انسان‌ها لازم است.
بابونه
بر اساس برخی پژوهش‌ها، عصاره‌ی بابونه ممکن است خواص ضد زخمی نیز داشته باشد. برخی محققان معتقدند که مصرف بابونه می‌تواند از بروز زخم معده جلوگیری کرده یا روند بهبود آن را تسریع کند.
با این وجود، بخش عمده این تحقیقات روی حیوانات انجام شده و هنوز مشخص نیست که بابونه در انسان‌ها نیز دقیقا همان اثرات درمانی را دارد یا خیر.
زنجبیل
زنجبیل یکی از ادویه‌های ارزشمند و پرخاصیت است که از گذشته، برای بهبود ناراحتی‌های گوارشی و تسکین معده مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۶ انجام شد، به بررسی اثر زنجبیل بر بیماری التهابی روده (IBD) پرداخت و نشان داد که ترکیبات فعال موجود در زنجبیل می‌توانند التهاب در دستگاه گوارش را هدف قرار دهند و از آسیب به بافت‌های گوارشی جلوگیری کنند.
در این پژوهش مشخص شد که زنجبیل، باعث افزایش فاکتورهای ترمیمی در روده می‌شود و به روند بازسازی بافت کمک می‌کند.
علاوه‌براین، تحقیقات نشان داده‌اند که زنجبیل می‌تواند از بروز زخم معده پیشگیری کند؛ زخم‌هایی که ممکن است بر اثر عفونت با هلیکوباکتر پیلوری، استرس، مصرف الکل یا داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) ایجاد شوند.
صمغ مصطکی (Mastic)
مصطکی از دوران باستان در طب سنتی برای درمان بیماری‌های گوارشی، زخم معده و بیماری کرون استفاده می‌شده است.
مصطکی، صمغی طبیعی است که از درخت Pistacia lentiscus، معروف به درخت مصطکی یا مستیک به‌دست می‌آید. نام‌های دیگر آن شامل صمغ عربی، صمغ یمنی و اشک‌های خیوس است.
مطالعات انجام شده روی حیوانات نشان داده‌اند که مصطکی می‌تواند به عنوان یک درمان طبیعی قوی برای زخم معده عمل کند. همچنین مشخص شده است که مصطکی دارای خاصیت ضد باکتریایی علیه باکتری H. pylori است. مصطکی معمولا به‌صورت:
- آدامس طبیعی جویدنی
- یا مکمل پودری یا کپسولی
در فروشگاه‌های مواد طبیعی و داروخانه‌ها در دسترس است.
توجه! پیش از مصرف مکمل‌های حاوی مصطکی، بهتر است با پزشک یا داروساز مشورت شود؛ به‌ویژه اگر داروهای دیگر مصرف می‌کنید یا سابقه‌ی مشکلات گوارشی خاصی دارید.
سیر
سیر، یکی از محبوب‌ترین مواد غذایی در سراسر جهان است که علاوه بر طعم‌دهی به غذا، دارای خواص ضد میکروبی و ضد باکتریایی قوی است. این ویژگی‌ها باعث شده تا سیر به عنوان یک درمان طبیعی بالقوه برای عفونت‌ها، از جمله عفونت‌های گوارشی، مورد توجه قرار گیرد.
در مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۶ روی حیوانات، مشخص شد که سیر می‌تواند از تشکیل زخم‌های معده جلوگیری کرده و روند بهبودی را تسریع کند.
مطالعه‌ای دیگر در همان سال نیز نشان داد که سیر ممکن است رشد باکتری هلیکوباکتر پیلوری را مهار کند.
در مقاله‌ای جدیدتر در سال ۲۰۲۲ نیز گزارش شد که عصاره سیر، دارای اثرات ضد زخم امیدبخشی است و ممکن است در پیشگیری از زخم‌های گوارشی نقش داشته باشد.
با وجود نتایج امیدوارکننده، پژوهش‌ها هنوز محدود هستند. بنابراین برای اثبات قطعی تاثیر سیر در پیشگیری یا درمان زخم معده، به مطالعات انسانی بیشتری نیاز است.
برای بهره‌مندی از خواص سیر:
- می‌توانید روزانه ۱ تا ۲ حبه سیر تازه خرد شده یا له‌شده را در غذاها مصرف کنید.
- اگر طعم تند آن برایتان آزاردهنده است، از مکمل‌های استاندارد عصاره سیر زیر نظر پزشک استفاده کنید.
توجه! مصرف زیاد سیر ممکن است باعث تحریک معده یا افزایش ریسک خونریزی در برخی افراد شود، به‌ویژه در افرادی که از داروهای ضدانعقاد یا ضدالتهاب استفاده می‌کنند. بنابراین مشورت با پزشک پیش از مصرف منظم آن ضروری است.
موز
موز یکی از درمان‌های خانگی ساده و مؤثر برای زخم معده به شمار می‌رود. این میوه با داشتن ترکیبات طبیعی خاص، می‌تواند به ترمیم سریع‌تر پوشش داخلی معده کمک کرده و علائم آزاردهنده زخم را کاهش دهد. روش‌های پیشنهادی مصرف:
- مصرف روزانه ۲ تا ۳ عدد موز تازه در طول روز می‌تواند به‌مرور علائم زخم معده را کاهش دهد.
- ترکیب پودر پوست موز با عسل:
- پوست موز را خشک کرده و سپس آن را پودر کنید.
- دو قاشق چای‌خوری از پودر پوست موز را با یک قاشق چای‌خوری عسل (نسبت ۲ به ۱) مخلوط کنید.
این ترکیب را سه بار در روز مصرف کنید تا تأثیر آن بر کاهش درد و ترمیم زخم را احساس کنید.
اگر به قند خون بالا یا دیابت مبتلا هستید، پیش از مصرف مداوم ترکیب موز و عسل، با پزشک خود مشورت کنید. همچنین برای نتیجه بهتر، این درمان خانگی باید در کنار درمان دارویی استاندارد انجام شود.
ماساژ شکم
افرادی که دچار زخم معده هستند، معمولاً تولید اسید در معده‌شان افزایش پیدا می‌کند. این وضعیت می‌تواند باعث بروز علائمی مانند:
- درد یا سوزش در ناحیه شکم
- حالت تهوع
- کاهش اشتها
- احساس سنگینی یا نفخ
- و سوزش سردل (ریفلاکس یا ترش‌کردگی) شود.
- یکی از روش‌های طبیعی و ساده برای کاهش این ناراحتی‌ها، ماساژ ملایم شکم است.
روش انجام ماساژ:
- می‌توانید با استفاده از کف دست خود، شکم را به‌آرامی و در جهت عقربه‌های ساعت ماساژ دهید.
نکته! گرم کردن دست‌ها پیش از شروع ماساژ، باعث افزایش تأثیر آرام‌بخش و جریان خون در ناحیه معده می‌شود.
برای گرفتن نتیجه بهتر، می‌توان از روغن‌های گیاهی با خاصیت ضد التهاب و ضد درد مانند اکالیپتوس (Eucalyptus)، دارچین (Cinnamon) یا روغن‌های مشابه استفاده کنید.
این روغن‌ها نه‌تنها باعث نرم‌تر شدن پوست و لغزش بهتر دست‌ها می‌شوند، بلکه به دلیل ترکیبات طبیعی‌شان می‌توانند التهاب معده را کاهش داده و درد را تسکین دهند.
در بیشتر موارد، احساس تسکین و کاهش درد ظرف حدود ۵ دقیقه پس از شروع ماساژ ایجاد می‌شود.
داشتن خواب کافی
کم‌خوابی یا خواب بی‌کیفیت، تعادل هورمون‌ها و ترمیم بافت‌ها را مختل می‌کند. از طرفی دیگر، داشتن خواب شبانه منظم ۷–۸ ساعت به بازسازی مخاط معده کمک می‌کند.
ترک سیگار و نوشیدنی‌های الکلی
سیگار باعث کاهش جریان خون در معده و کند شدن ترمیم زخم می‌شود. از طرفی دیگر، الکل نیز مخاط معده را تحریک کرده و آسیب را شدیدتر می‌کند. برای همین، حذف سیگار و الکل، می‌تواند روی روند درمان زخم معده تاثیر بگذارد.
اگر به دنبال راهکارهای مؤثر برای ترک سیگار هستید، مطالعه مطلب زیر توصیه می‌شود:
نوشیدن آب کافی
هیدراته بودن بدن باعث رقیق شدن ترشح معده و کاهش آسیب اسید به دیواره‌ی معده می‌شود.
نکات مهمی که برای درمان زخم معده باید به آنها توجه کنید
زخم معده می‌تواند دردناک و محدودکننده باشد و کیفیت زندگی را کاهش دهد، اما با رعایت چند نکته ساده غذایی، می‌توان آن را به‌خوبی کنترل کرد:
- از مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و ناپروکسن خودداری کنید، زیرا احتمال زخم جدید را افزایش می‌دهند. درباره‌ی داروهای جایگزینِ ایمن با پزشک خود صحبت کنید.
- استرس خود را مدیریت کنید. استرس با افزایش ترشح اسید معده، می‌تواند روند بهبودی را به تاخیر بیندازد. فعالیت‌هایی مانند مدیتیشن، تنفس عمیق یا یوگا می‌توانند کمک‌کننده باشند.
- رژیم غذایی ملایم و سبک را دنبال کنید. از غذاهای تحریک‌کننده‌ی معده پرهیز کنید و بیشتر از مواد غذایی ساده و کم‌چرب استفاده نمایید.
- به‌جای سه وعده غذایی بزرگ، چند وعده کوچک در روز بخورید. این کار فشار وارد بر معده را کاهش داده و از درد و ترشح زیاد اسید جلوگیری می‌کند.
با رعایت این توصیه‌ها و ادامه‌ی درمان دارویی، می‌توانید علائم زخم معده را کنترل کرده و روند بهبود را تسریع کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
اگر زخم معده دارید یا احساس می‌کنید که ممکن است به آن مبتلا باشید، باید در اولین فرصت با پزشک مشورت کنید. هر نوع علائم گوارشی که بیش از چند روز ادامه پیدا کند یا به طور مکرر تکرار شود، نیاز به بررسی و درمان تخصصی دارد.
علائم هشداردهنده‌ای که نباید آنها را نادیده بگیرید و در صورت بروز آنها، باید فورا به اورژانس مراجعه کنید:
- نشانه‌های کم‌خونی مثل خستگی، ضعف یا تنگی نفس می‌تواند نشانه‌ی یک زخم معده با خونریزی خفیف و مزمن باشد.
- خونریزی شدید داخلی با بروز علائمی همچون استفراغ خونی یا مدفوع سیاه، قیری و چسبنده یک که وضعیت اورژانسی است.
در موارد شدید، ممکن است زخم باعث سوراخ شدن دیواره معده شود. این وضعیت بسیار خطرناک است و بدون درمان فوری، می‌تواند باعث عفونت شدید شکم (پریتونیت) شود.
علائم این حالت نیز عبارت است از:
- درد ناگهانی و شدید و فزاینده در شکم؛
- تب، تهوع، یا احساس بیماری عمومی و ضعف زیاد.
در صورت بروز چنین علائمی، هر لحظه اهمیت دارد. بلافاصله به نزدیک‌ترین بیمارستان مراجعه کنید تا از عوارض خطرناک جلوگیری شود.
برای شناخت و بررسی بهترین داروها برای درمان زخم معده، مطلب زیر را بخوانید:
توصیه ای از تیم دارو دات کام به شما
تیم دارو دات کام توصیه می‌کند اگر علائم زخم معده مانند درد مداوم، تهوع، استفراغ خونی یا مدفوع تیره را تجربه می‌کنید، حتما به پزشک متخصص گوارش مراجعه کنید.
روش‌های خانگی مانند مصرف زنجبیل، زردچوبه، عسل یا پروبیوتیک می‌توانند در کنار درمان دارویی به کاهش التهاب و درد کمک کنند، اما استفاده‌ی خودسرانه یا افراطی از آنها ممکن است باعث تحریک معده یا تداخل با داروها شود.
بهترین راه، ترکیب رژیم غذایی متعادل، مدیریت استرس، و پیروی از دستورات پزشک است تا روند ترمیم زخم معده سریع‌تر و ایمن‌تر انجام شود.
