اختلال اضطراب پس از سانحه (PTSD) چیست؟ علائم، دلایل و روش‌های درمان
در این مقاله به بررسی اختلال اضطراب پس از سانحه، نشانه‌ها و علائم، دلایل بروز آن، عوارض و راه‌های درمان آن پرداخته ایم.
احتمالا برای شما و بسیاری از اطرافیانتان پیش آمده است که حادثه‌ای وحشتناک یا دردناک را تجربه کنید و پس از آن با علائمی روبرو شوید که زندگی عادی شما را مختل کرده باشد. در این شرایط احتمالا دچار اختلال پس از سانحه شده‌اید.
مقدمه و شناخت بیماری
اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) چیست؟
طبق وب سایت انجمن روانشناسی آمریکا، اختلال پس از سانحه (Post-Traumatic Stress Disorder) یا همان PTSD یکی از انواع اختلالات روانی است که در نتیجه زیستن یا مشاهده رویدادی که تهدید کننده زندگی یا یکپارچگی فیزیکی و امنیت است و منجر به تجربه ترس، وحشت یا استیصال شده، ایجاد می‌شود.
ساده تر بگوییم یعنی پس از یک واقعه آسیب زا، فرد با وجود گذر از رویداد نمی‌تواند در ذهن خود از آن رویداد عبور کند، و تصاویر آن رویداد مدام در ذهن فرد برمی‌‌گردند و همه علائم فرد مثل زمانی است که در وسط آن واقعه آسیب زا بوده.
گاهی این تصاویر ذهنی با محرکی کوچک یادآوری می‌شوند، مثلا برای کسی که در وضعیت جنگ بوده است، صدای محکم بسته شدنِ یک در، می‌تواند یاد‌آور صدای بمب باشد، و فرد ناگهان با این تصویر سازی، به وحشت بیفتد و تلاش کند فرار کند.
رویدادی که باعث PTSD می‌شود، می‌تواند یک تصادف وحشتناک خودرو که یکدفعه اتفاق می‌افتد، یا ترومای بلندمدتی مانند زندگی کردن در طول جنگ یا سوء استفاده مکرر باشد.
سایر انواع چنین رویدادهایی عبارتند از: جراحت‌های جدی یا بیماری ناگهانی، فجایع طبیعی مانند طوفان، زمین‌لرزه، آتش‌سوزی یا سیل، سوءاستفاده فیزیکی، سوءاستفاده کلامی، حمله یا سوءاستفاده جنسی، مورد قلدری قرار گرفتن و در نهایت مرگ ناگهان یک عزیز.
انواع PTSD
به طور کلی انواع PTSD را می‌توان به 5 دسته تقسیم کرد:
- اختلال پس از سانحه پیچیده (CPTSD)
- ترومای ثانویه (STS)
- اختلال استرسی حاد
- اختلال پس از سانحه گسسته
- و اختلال پس از سانحه همایند
- اختلال پس از سانحه پیچیده (CPTSD): این اختلال اغلب ناشی از قرارگیری در معرض یک ترومای تکراری در مدت زمانی طولانی، به ویژه در کودکی است. این نوع اختلال در میان کسانی که سوءاستفاده، نادیده گرفتن شدن یا ترک شدن در دوران کودکی را شاهد بوده یا تجربه کرده‌اند، به طور مستمر در جریان خشونت و سوءاستفاده خانگی قرار داشته‌اند یا شکنجه، آدم‌ربایی و بردگی را از سر گذرانده‌اند، رایج است.
- ترومای ثانویه (STS): این تروما شامل واکنش‌های ترومایی است که درمانگران و مددکاران اجتماعی در بلندمدت به دلیل تداوم شنیدن تجربه‌های تروماتیک افراد تجربه می‌کنند.
- اختلال استرسی حاد: این اختلال کمتر از یک ماه پس از رویداد تروماتیک رخ می‌دهد.
- اختلال پس از سانحه گسسته: ترومای جدی در ابتدای زندگی می‌تواند اختلال پس از سانحه گسسته ایجاد کند که به آن D-PTSD هم می‌گویند. این اتفاق گاهی همراه با سایر مشکلات سلامت روان رخ می‌دهد.
- اختلال پس از سانحه همایند: این اختلال به معنای حضور PTSD در کنار سایر مشکلات سلامت روان مانند افسردگی، اختلال سوءمصرف مواد و اختلال شخصیت مرزی است.
اختلال استرس پس از سانحه PTSD چقدر شایع است؟
طبق داده‌های به دست آمده از پیمایش ملی بیماری‌های همایند (NCS-R)، برآورد می‌شود که 6.8 درصد از بزرگسالان آمریکایی در طول عمرشان دچار اختلال پس از سانحه شوند. این نسبت برای زنان بیشتر از مردان است.
همچنین بر اساس داده‌های سازمان بهداشت جهانی (WHO) حدود 3.9 درصد از جمعیت دنیا در بخشی از زندگی خود دچار اختلال پس از سانحه شده‌اند.
اختلال اضطراب پس از جنگ (PTSD)
مطالعات روانپزشکی و روانشناسی نشان داده‌اند که جنگ، دوره‌های ماندگاری را در کودکان و نوجوانان به جا می‌گذارد. در طول جنگ، کودکان (به درجات مختلف) در معرض دو نوع رویداد آسیب‌زا قرار می‌گیرند: نوع اول (رویداد آسیب‌زای ناگهانی) و نوع دوم (قرار گرفتن طولانی مدت در معرض رویدادهای نامطلوب که منجر به مکانیسم‌های مقابله ناکارآمد می‌شود).
در نتیجه، آنها از بیماری‌هایی مانند اختلالات اضطرابی، اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) افسردگی، اختلالات تجزیه‌ای (بی‌تفاوتی در دنیای بیرون، مسخ شخصیت، مسخ واقعیت، بی‌حسی)، اختلالات رفتاری (به ویژه پرخاشگری، رفتار مجرمانه غیر اجتماعی و خشونت‌آمیز) و سوء مصرف الکل و مواد مخدر، بیشتر از همسن و سال‌هایشان (در کشورهایی که درگیر جنگ نیستند ) رنج می‌برند.
مشکلات سلامت روان در واقع “واکنش طبیعی به رویدادهای غیرطبیعی” هستند. در اصل، قرار گرفتن طولانی مدت در معرض خشونت در کودکان منجر به «خطر ابتلا به اشکال متعدد و گاهی طولانی مدت ناسازگاری زیستی-روانی-اجتماعی» می‌شود.
جمعیت غیرنظامی در مناطق جنگی، عزیزان خود را از دست می‌دهند، آواره می‌شوند، خانه‌شان ویران می‌شود، توان معیشت ندارند و دائماً در ترس هستند، که همه این موارد در ایجاد مشکلات شدید سلامت روان نقش دارند.
به گفته کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد (UNHCR) بیش از ۱۰۰ میلیون نفر در سراسر جهان آواره شده‌اند که بسیاری از آنها در کشورهای جنگ‌زده زندگی می‌کنند.
آوارگی ناشی از جنگ، افراد را در معرض عوامل استرس‌زای اضافی، از جمله از دست دادن خانه، جامعه و سیستم‌های حمایتی قرار می‌دهد. این تجربیات احتمال ابتلا به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد.
صدای بمباران، جیغ و فریاد، تنش‌های زیاد برای ترک خانه، فرار از شهر، دیدن زخمی شدن یا مرگ دیگران و سایر تجربیات جنگ، می‌تواند تصوری بسیار قوی و وحشتناک از تروما در ذهن بسازد که مدام فرد را در شرایط پس از جنگ تحت فشار قرار دهد.
عوارض عاطفی بر سربازان و جنگجویان
رزمندگان در مناطق جنگی مستقیماً در معرض خشونت، مرگ و تروما قرار دارند که می‌تواند منجر به مشکلات روانی متعددی شود، به ویژه اختلال استرس پس از سانحه (PTSD).
یک مطالعه در سال ۲۰۱۵ که در مجله روانپزشکی لنست منتشر شد، نشان داد که شیوع PTSD در بین سربازان مستقر در عراق و افغانستان از ۱۳٪ تا ۱۷٪ متغیر است. این رقم به طور قابل توجهی بالاتر از جمعیت عمومی است، جانبازان جنگ علائم شدیدتری از PTSD را گزارش می‌کنند. این علائم می‌تواند شامل فلش بک(تصویر گذشته در ذهن)، گوش به زنگ بودنِ بیش از حد، کابوس و بی‌حسی عاطفی باشد.
علائم و علت‌ها
علائم اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) چیست؟
علائم اختلال استرس پس از سانحه ممکن است در سه ماه اول پس از یک رویداد آسیب‌زا شروع شوند. اما گاهی اوقات علائم ممکن است تا سال‌ها پس از رویداد ظاهر نشوند.
این علائم بیش از یک ماه طول می‌کشند و باعث مشکلات عمده‌ای در موقعیت‌های اجتماعی یا کار و نحوه کنار آمدن شما با دیگران می‌شوند. آنها همچنین می‌توانند بر توانایی شما در انجام کارهای روزمره معمول تأثیر بگذارند.
به طور کلی 4 دسته علائم مربوط به اختلال پس از سانحه وجود دارند که شامل:
- افکار و درونیات مزاحم و آزاردهنده مانند کابوس یا یادآوری خاطرات گذشته
- اجتناب مانند دوری از موقعیت‌هایی که باعث می‌شود فرد به یاد آن رویداد بیفتد
- علائم خلقی و فکری مانند احساس گناه و سرزنش
- علائم مربوط به برانگیختگی و واکنش‌پذیری مانند احساسات تنش و اضطراب
علت‌های اختلال اضطراب پس از سانحه PTSD
اختلال پس از سانحه به دلایل مختلفی روی می‌دهد که در بالا به برخی از آنها مختصرا اشاره کردیم. بین 61 تا 80 درصد افراد در زندگیشان یک رویداد تروماتیک را تجربه می‌کنند که بخشی از آنها دچار اختلال پس از سانحه می‌شوند.
مشخص نیست چرا افراد واکنش متفاوتی نسبت به تروما دارند. با این حال، برخی مطالعات نشان می‌دهند که میزان انتقال دهنده‌های عصبی و هورمون‌ها در مبتلایان به PTSD غیرطبیعی است.
در افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) بخش‌هایی از مغز که در پردازش عاطفی دخیل هستند، در اسکن‌های مغزی متفاوت به نظر می‌رسند.
یکی از بخش‌های مغز که مسئول حافظه و احساسات است، هیپوکامپ نام دارد. در افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه، هیپوکامپ از نظر اندازه کوچکتر به نظر می‌رسد. تصور می‌شود که تغییرات در این بخش از مغز ممکن است با ترس و اضطراب، مشکلات حافظه و فلش بک‌ها مرتبط باشد.
هیپوکامپ ناقص ممکن است از پردازش صحیح فلش بک‌ها و کابوس‌ها جلوگیری کند، بنابراین اضطرابی که ایجاد می‌کنند با گذشت زمان کاهش نمی‌یابد.
درمان PTSD منجر به پردازش صحیح خاطرات می‌شود، بنابراین با گذشت زمان، فلش بک‌ها و کابوس‌ها به تدریج ناپدید می‌شوند.
علت‌های بروزِ قابل مشاهده و محیطیِ PTSD ، تجربه آسیب‌هایی است که در روان فرد آثار عمیقی به جای می‌گذارد، که شامل خشونت علیه فرد، تجاوز یا حمله جنسی، تصادف خودرو، جنگ، فجایع طبیعی مانند آتش‌سوزی یا زمین‌لرزه، مشاهده مرگ یک نفر یا تولد تروماتیک می‌شود.
عوامل خطر اختلال اضطراب پس از سانحه PTSD چیست؟
راهی برای پیش‌بینی این که پس از یک رویداد تروماتیک چه کسی دچار اختلال پس از سانحه می‌شود، وجود ندارد. با این حال، این اختلال در میان افرادی با تجارب زیر مشترک است:
- کسانی که انواع خاصی تروما دارند، به ویژه پس از درگیری نظامی یا حمله جنسی
- کسانی که تجربه تروما در دوران کودکی را دارند
- نداشتن حمایت اجتماعی پس از یک رویداد تروماتیک
- یک ترومای پرتکرار یا دیرپا
- داشتن وحشت، استیصال یا ترس شدید در زمان آن اتفاق
- مجروح شدن در یک رویداد
- مشکلات سلامت روان یا سوءمصرف مواد
عوارض اختلال اضطراب پس از سانحه PTSD
اختلال استرس پس از سانحه می‌تواند کل زندگی شما را مختل کند. تحصیل، شغل، میزان سازگاری با دیگران، سلامت جسمی و لذت بردن از فعالیت‌های روزمره همگی به شکل ناراحت کننده‌ای دچار اشکال می‌شوند. ابتلا به PTSD همچنین ممکن است خطر ابتلا به سایر مشکلات سلامت روان مانند موارد زیر را افزایش دهد:
- افسردگی و اختلالات اضطرابی
- مشکلات مربوط به مصرف مواد مخدر یا الکل
- فکر کردن به خودکشی و اقدام به آن
تشخیص و آزمایش‌ها
اختلال استرس پس از سانحه PTSD چگونه تشخیص داده می‌شود؟
هیچ آزمایشی برای تشخیص PTSD وجود ندارد. در عوض، می‌توان با سوال کردن توسط روانپزشک، در مورد نشانه‌ها، تاریخچه پزشکی، تاریخچه سلامت روان و قرار داشتن در معرض تروما آن را تشخیص داد.
البته صحبت کردن در مورد تروما دشوار است و به همین دلیل بهتر است یک فرد عزیز را برای کمک و حمایت همراه با خود داشته باشید تا جزییاتی در مورد نشانه‌ها و تغییر رفتار آن فرد را به روانپزشک ارائه کند.
درمان و داروها
اختلال استرس پس از سانحه PTSD چگونه درمان می‌شود؟
روان درمانی(درمان مبتنی بر گفتگو) درمان اصلی اختلال پس از سانحه است و به خصوص از رویکرد CBT یا درمان رفتاری شناختی در آن استفاده می‌شود. روان درمانی باید از سوی یک متخصص سلامت روان مانند روانشناس یا روان‌درمانگر انجام شود.
روش CBT مخصوص درمان تروما و PTSD طراحی شده است و بر تغییر احساسات منفی دردناک مانند شرم و احساس گناه و باورهای مربوط به تروما تمرکز دارد. سایر انواع درمان اختلال پس از سانحه عبارتند از:
- درمان حساسیت‌زدایی و پردازش مجدد حرکت چشم (EMDR): که شامل تغییر حرکت چشم در هنگام یادآوری خاطرات مربوط به تروماست. این روش نسبت به بقیه روش‌ها نسبتا جدیدتر است اما کارآمد بوده و سریع‌تر از بسیاری روش‌های دیگر به فرد کمک می‌کند.
- گروه درمانی: این نوع درمان، بازماندگان رویدادهای تروماتیک مشابه را به در میان گذاشتن راحت و فاقد قضاوت تجربه‌ها و احساساتشان تشویق می‌کند. خانواده درمانی هم کمک‌کننده است زیرا چالش‌های PTSD می‌توانند بر کل خانواده اثر بگذارد.
- درمان مواجهه بلندمدت: این روش درمان از نشان دادن جزیی و پرتکرار تروما یا مواجهه تدریجی با عوامل محرک به شیوه‌ای ایمن و کنترل‌شده استفاده می‌کند. این روش به شما کمک می‌کند تا با ترس روبرو شده و کنترل آن را به دست بگیرید و یاد بگیرید با آن کنار بیایید.
- CBT متمرکز بر تروما: این درمان به شما یاد می‌دهد که بدنتان چطور به تروما و استرس پاسخ می‌دهد. با این روش می‌توانید الگوهای تفکر مشکل‌ساز را مشخص کرده و دوباره صورت‌بندی کنید. علاوه بر این، مهارت‌های مدیریت نشانه‌ها را نیز یاد بگیرید. این درمان شامل درمان مواجهه‌ای نیز می‌شود.
داروهای PTSD
در حال حاضر برای PTSD درمانی که مصوب سازمان غذا و داروی آمریکا باشد وجود ندارد.
مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین(SSRI)؛ سرترالین(sertraline) و پاروکستین(paroxetine) تنها داروهای مورد تایید FDA برای PTSD هستند. در حالی که SSRIها معمولاً اولین دسته از داروهای مورد استفاده در درمان PTSD هستند، ممکن است بر اساس سابقه فردی عوارض جانبی، پاسخ، بیماری‌های همراه و ترجیحات شخصی، برای بیماران استثناهایی وجود داشته باشد.
نمونه‌هایی از این استثنا عبارتند از:
- بیماری مبتلا به PTSD و اختلال دوقطبی همزمان که یک داروی ضد افسردگی می‌تواند باعث بی‌ثباتی خلقی شود که می‌توان آن را با یک داروی تثبیت‌کننده خلق (مانند لیتیوم یا یک داروی ضد صرع) قبل از تجویز SSRI کاهش داد.
- اختلال عملکرد جنسی غیرقابل تحمل یا عوارض جانبی گوارشی به دلیل اثرات افزایش سطح سروتونین در سیستم عصبی محیطی.
برخی داروها برای کمک به نشانه‌های اختلال پس از سانحه -مثل ونلافاکسین (Venlafaxine) و داروهای ضد اضطراب مثل بوسپیرون (Buspirone)- استفاده می شوند اما تایید رسمی ندارند.
چشم انداز PTSD چیست؟
پیش‌آگهی (چشم‌انداز) اختلال استرس پس از سانحه می‌تواند متفاوت باشد، اما درمان اغلب کمک‌کننده است. با درمان، حدود 30٪ از افراد در نهایت از این بیماری بهبود می‌یابند. برای حدود 40٪ از افراد هم با وجود بهبود، علائم خفیف تا متوسط در آنها باقی می‌ماند.
برای برخی از افراد، علائم اختلال استرس پس از سانحه با حمایت عزیزان و بدون درمان حرفه‌ای به مرور زمان از بین می‌رود. این شاید بستگی به تفاوت‌های مغزی یا شخصیتی داشته باشد.
پیشگیری، مدیریت و کنترل
آیا می‌توان از PTSD پیشگیری کرد؟
نمی‌توانیم از رویدادهای تروماتیک پیشگیری کنیم اما بعضی مطالعات نشان می‌دهند که اقدامات خاصی ممکن است در پیشگیری از PTSD به ما کمک کند. این موارد حفاظت‌کننده عبارتند از: جستجوی حمایت خانواده و دوستان و کسب حس امنیت پس از چنین رویدادی؛ ملحق شدن به یک گروه حمایتی بعد از رویداد ناخوشایند؛ یاد گرفتن احساسات مثبت در مورد اقدامات ما در مواجهه با خطر؛ داشتن راهبردی برای کنار آمدن مناسب با آن رویداد؛ توانایی اقدام و پاسخگویی موثر با وجود ترس و در نهایت کمک به دیگران به خصوص در مورد رویدادهایی مانند یک فاجعه طبیعی که بر زندگی چند نفر تاثیر می‌گذارد.
آیا می‌توانم با اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) زندگی عادی داشته باشم؟
بله، داشتن یک زندگی سالم با وجود اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) امکان‌پذیر است. فردی که با اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) دست و پنجه نرم می‌کند، باید به دنبال یک برنامه درمانی باشد که برای او مفید باشد تا بتواند PTSD خود را مدیریت کند.
برای برخی افراد، این اختلال هرگز به طور کامل از بین نمی‌رود، اما مهارت‌هایی وجود دارد که می‌توانند یاد بگیرند تا مطمئن شوند اضطراب مرتبط با PTSD، زندگی آنها را کنترل نمی‌کند.
بایدها و نبایدهای اختلال PTSD (چه کارهایی بکنیم، چه کارهایی نکنیم)
هنگامی که PTSD زندگی فرد را کنترل می‌کند و او قادر به عملکرد سالم نیست، بهترین اقدامی که می‌تواند انجام دهد، درخواست کمک حرفه‌ای است. یک روان درمانگر به فرد کمک می‌کند تا درمان لازم را برای غلبه بر اضطراب ناشی از موقعیت خاص خود دریافت کند. درمان PTSD معمولاً شامل رواندرمانی و در برخی موارد، دارو برای مقابله با اضطراب خواهد بود.
علاوه بر دریافت درمان حرفه‌ای، چندین مرحله اضافی وجود دارد که فرد می‌تواند به تنهایی برای کمک به مقابله با علائم PTSD انجام دهد. نکاتی برای مقابله با اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) عبارتند از:
- مراقبت از خود: مراقبت از خود می‌تواند شامل خوردن غذای سالم، خواب کافی یا اختصاص دادن وقت برای انجام فعالیت‌هایی باشد که از آنها لذت می‌برید.
- تمرین ذهن آگاهی: ذهن آگاهی زمانی است که فرد روی زمان حال تمرکز می‌کند، از جمله اینکه چه احساسی دارد، چگونه نفس می‌کشد و چه چیزهایی در اطرافش است. یوگا و مدیتیشن راه‌های خوبی برای تمرین ذهن آگاهی هستند.
اگر به دنبال آشنایی با ذهن‌آگاهی هستید، مقاله «ذهن‌آگاهی چیست» می‌تواند راهنمای مناسبی برایتان باشد.
- فعالیت بدنی: فعالیت بدنی می‌تواند شدت علائم مرتبط با اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) را کاهش دهد.
- گروه حمایتی: داشتن دوستان و خانواده‌ای که اختلال شما را درک می‌کنند و حتی زمانی که از آنها دوری می‌کنید، مراقب شما هستند، در طول بهبودی به شما کمک خواهد کرد.
- ممنوعیت مواد مخدر و الکل: مواد مخدر و الکل می‌توانند علائم اختلال استرس پس از سانحه را بدتر کنند. اگر شما یا یکی از عزیزانتان هنگام تلاش برای خوددرمانی علائم PTSD، دچار اختلال مصرف مواد شده‌اید، با روانپزشک تماس بگیرید تا در مورد چگونگی درمان اعتیاد حرفه‌ای صحبت کنید.
راهنمای مراجعه به پزشک
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
بعد از یک رویداد تروماتیک و آسیب‌زا خوب است که به یک درمانگر مراجعه کنید. اگر وضعیت شما بدتر شد، باید با روانپزشک تماس بگیرید. بخاطر داشته باشید که لازم نیست (و حتی نباید) خودتان را آنقدر قوی تصور کنید که خود به خود از پس گذز از چنین تجربه‌ای برآیید.
چرا که این اصلا تعریف درستی از قوی بودن نیست. قوی بودن یعنی حاضر نشوید سلامت روان خود را به خطر بیندازید، در نتیجه متوجه آسیب و درماندگی روان خود می‌شوید. ممکن است ترومای شما با گذر زمان بهبود یابد، با این وجود خوب است که در این زمان از همراهی یک درمانگر نیز بهره ببرید.
چه زمانی باید به اورژانس مراجعه کنم؟
اگر فکر می‌کنید ممکن است به خودتان آسیب بزنید یا اقدام به خودکشی کنید، یا اگر کسی را می‌شناسید که دچار چنین حالتی است، با شماره 123 تماس بگیرید.
همچنین اگر یادآوری خاطرات دردناک، علائمی مثل تنگی نفس، درد قفسه سینه، سرگیجه یا شرایط جسمی دیگری ایجاد کرده است، فورا با اورژانس 115 صحبت و درخواست کمک کنید.
حملات اضطرابی در PTSD باید در وضعیت حاد پیگیری شوند و علائم رفع شود تا آسیب جدی به جسم و روان نرسد.
توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما
تمام آدم‌ها در طول زندگی خود با آسیب‌ها و تجربه‌های دردناکی رو به رو می‌شوند، اما برای برخی از آنها گذر از این تجربه‌ها آسان نیست. اگر شما هم دچار PTSD شده‌اید، تصور اینکه ضعیف یا حساس بوده‌اید و نتوانسته‌اید خود به خود از آسیب عبور کنید، تصور اشتباهی است. اول اینکه عمق یک آسیب در روان انسان‌ها و درک افراد از آنچه رخ داده متفاوت و از هر فرد به فرد دیگر متغیر است.
اینکه دچار چنین اختلالی شوید تقصیر شما یا از ضعف شما نیست. اما اکنون مسئولیت مقاومت و عبور از این آتش سوزان با شماست. بدون اینکه خود را سرزنش کنید یا سعی کنید خاطرات آسیب خود را سرکوب و پنهان کنید، برای کمک گرفتن از یک درمانگر حرفه‌ای و قدم برداشتن به سوی بهبود اقدام کنید. مطمئن باشید بعد از اولین قدم‌ها خواهید دید دنیا جای بهتر و روشن‌تری برای شما خواهد بود.
