قرص لووتیروکسین؛ دارویی برای درمان کم‌کاری تیروئید

مقدمه و شناخت قرص لووتیروکسین

– نام تجاری (Brand Names): یوتیروکس – لووکسین
– نام ژنریک: لووتیروکسین (Levothyroxine Sodium)
– دسته‌بندی دارویی (کلاس دارویی): هورمون تیروئیدی
– نحوه مصرف: خوراکی (بلعیدنی)
– مکانیسم اثر: تقلید هورمون تیروئیدی (T4)

قرص لووتیروکسین چیست؟

لووتیروکسین نسخه‌ای مصنوعی از هورمون طبیعی تیروکسین (T4) است که توسط غده تیروئید ساخته می‌شود. پس از مصرف، لووتیروکسین (T4) در بافت‌های محیطی بدن به شکل فعال خود، یعنی تری‌یدوتیرونین (T3)، تبدیل می‌شود. T3 سپس به گیرنده‌های هورمون تیروئید در هسته سلول‌ها متصل شده و بیان ژن‌ها را کنترل می‌کند.

این فرآیند منجر به تنظیم متابولیسم طبیعی بدن، رشد و نمو، و افزایش مصرف انرژی توسط سلول‌ها می‌شود. در واقع، این دارو دقیقاً عملکرد هورمون تیروئید طبیعی را در بدن تقلید می‌کند.

به بیانی دیگر، قرص لووتیروکسین یک داروی جایگزین هورمون تیروئید است که برای درمان کم‌کاری تیروئید (Hypothyroidism) استفاده می‌شود. کم‌کاری تیروئید وضعیتی است که در آن غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تیروکسین تولید نمی‌کند.

لووتیروکسین با جایگزین کردن این هورمون، به بازگرداندن تعادل هورمونی بدن کمک کرده و علائمی مانند خستگی، افزایش وزن و احساس سرما را برطرف می‌کند. این دارو همچنین برای درمان یا پیشگیری از گواتر (بزرگ شدن غده تیروئید) و در مدیریت انواع خاصی از سرطان تیروئید به کار می‌رود.

برای شناخت کامل بیماری کم‌کاری تیروئید، مطلب زیر را مطالعه کنید:

داروهای مرتبط/مشابه قرص لووتیروکسین

• لووتیرونین

در مطلب زیر به‌طور کامل به این دارو پرداخته شده‌است:

نکات کلیدی قرص لووتیروکسین

• زمان مصرف بسیار مهم است:

لووتیروکسین باید یک بار در روز، صبح‌ها، با معده کاملاً خالی (حداقل ۳۰ تا ۶۰ دقیقه قبل از صبحانه) و با یک لیوان پر از آب مصرف شود.

• تداخل با غذا و مکمل‌ها:

جذب این دارو توسط غذا، قهوه، و مکمل‌هایی مانند کلسیم و آهن به شدت کاهش می‌یابد. بین مصرف لووتیروکسین و این موارد باید حداقل ۴ ساعت فاصله باشد.

• ثبات در برند دارو:

سعی کنید همیشه از یک برند مشخص لووتیروکسین استفاده کنید، زیرا برندهای مختلف ممکن است جذب متفاوتی داشته باشند. در صورت تغییر برند، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.

در نظر داشته باشید ادامه‌ی یکنواخت درمان با همان برندی که قبلاً مصرف می‌کردید، اهمیت بسیار بالاتری از صِرف استفاده از «بهترین» یا «معروف‌ترین» برند دارد. دلیل این امر آن است که بدن و مغز انسان به فرمولاسیون خاص یک دارو، که شامل ماده موثره و ترکیبات جانبی آن است، عادت می‌کند. این سازگاری، باعث میشود بدن واکنش دقیق‌تر و پایدارتری نشان دهد.

لذا هرگونه تغییر ناگهانی در برند، حتی با وجود یکسان بودن ماده مؤثره، می‌تواند این تعادل را بر هم زده و منجر به نوسان در اثربخشی یا بروز عوارض جانبی شود. به همین دلیل، ممکن است پزشک به جای تجویز یک داروی خارجی که با کمیابی یا نوسان قیمت در بازار مواجه است برند داخلی معادل آن را که به وفور در دسترس است، برای بیمار تجویز کند.

بهترین دارو، دارویی است که بیمار بتواند آن را به طور مستمر و بدون دغدغه مصرف کند و ثبات درمانی خود را حفظ نماید.

• درمان معمولاً مادام‌العمر است:

برای اکثر افراد مبتلا به کم‌کاری تیروئید، درمان با لووتیروکسین برای تمام عمر ادامه خواهد داشت.

• اثر تدریجی:

ممکن است چندین هفته طول بکشد تا اثر کامل دارو را احساس کنید. صبور باشید و دارو را طبق دستور مصرف کنید.

• هشدار جعبه سیاه (Black Box Warning):

لووتیروکسین نباید برای کاهش وزن یا درمان چاقی در افرادی که عملکرد تیروئید طبیعی دارند، استفاده شود. دوزهای بالا در این افراد می‌تواند عوارض جانبی جدی و حتی مرگبار قلبی ایجاد کند.

• شایع‌ترین عوارض جانبی لووتیروکسین:

ناشی از مصرف دوز بالاتر از حد نیاز شماست. پزشک شما ممکن است برای کمک به کاهش هرگونه عوارض جانبی، دوز مصرفی‌تان را کاهش دهد.

• اهمیت انجام منظم آزمایش‌ها:

قبل از شروع مصرف لووتیروکسین، پزشک شما دستور انجام آزمایش خون می‌دهد. پس از شروع مصرف دارو، برای بررسی میزان اثربخشی آن، باید به طور منظم آزمایش خون بدهید.

• دوز مصرفی لووتیروکسین باید در دوران بارداری با دقت کنترل شود:

اگر قصد بارداری دارید یا فکر می‌کنید ممکن است باردار باشید، مهم است که با پزشک خود مشورت کنید تا مراقبت‌های مناسب را برای خود و کودک تان دریافت کنید.

چه کسانی می‌توانند قرص قرص لووتیروکسین مصرف کنند؟

• افراد در تمام سنین (از نوزادان تا سالمندان) که به کم‌کاری تیروئید مبتلا هستند.
• بیمارانی که برای پیشگیری یا درمان گواتر نیاز به سرکوب هورمون محرک تیروئید (TSH) دارند.
• بیمارانی که به عنوان بخشی از درمان سرطان تیروئید، نیاز به جایگزینی هورمون دارند.

چه کسانی ممکن است نتوانند قرص لووتیروکسین مصرف کنند؟

• افرادی که به لووتیروکسین یا هر یک از اجزای دیگر قرص حساسیت دارند
• بیماران مبتلا به تیروتوکسیکوز درمان‌نشده (سطوح بسیار بالای هورمون تیروئید در خون)
• افراد مبتلا به دیابت
• افراد مبتلا به فشار خون بالا
• افراد مبتلا به نارسایی حاد غده فوق کلیوی (آدرنال) درمان‌نشده
• بیمارانی که اخیراً دچار حمله قلبی حاد (سکته قلبی) شده‌اند

نحوه و زمان مصرف قرص لووتیروکسین

اشکال دارویی موجود در ایران

• قرص 25 میکروگرمی
• قرص 50 میکروگرمی
• قرص 75 میکروگرمی
• قرص 100 میکروگرمی
• قرص 150 میکروگرمی
• محلول خوراکی با حجم 100 سی سی (20 میکروگرم در هر سی سی)

مقدار مصرف قرص لووتیروکسین

دوز لووتیروکسین بسیار شخصی‌سازی‌شده است و توسط پزشک بر اساس سن، وزن، وضعیت بالینی و نتایج آزمایش خون (به ویژه سطح TSH) تعیین می‌شود.

برای بزرگسالان: دوز اولیه معمولاً بین ۲۵ تا ۵۰ میکروگرم در روز است و به تدریج هر ۴ تا ۶ هفته بر اساس نتایج آزمایش خون تنظیم می‌شود. دوز نگهدارنده معمولاً بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ میکروگرم در روز است.

تغییرات در دوز مصرفی قرص لووتیروکسین

پزشک شما به طور منظم (معمولاً هر ۴ تا ۸ هفته در ابتدای درمان و سپس سالانه) سطح TSH خون شما را اندازه‌گیری می‌کند تا مطمئن شود دوز مصرفی شما صحیح است. دوز دارو ممکن است در شرایطی مانند بارداری، افزایش یا کاهش وزن قابل توجه، یا شروع داروهای دیگر، نیاز به تنظیم داشته باشد. هرگز دوز دارو را خودسرانه تغییر ندهید.

نحوه مصرف قرص لووتیروکسین

• دارو را یک بار در روز، ترجیحاً صبح‌ها مصرف کنید.
• آن را با معده کاملاً خالی، حداقل ۳۰ تا ۶۰ دقیقه قبل از خوردن اولین وعده غذایی یا نوشیدنی (به جز آب) مصرف نمایید.
• قرص را با یک لیوان پر از آب ببلعید تا از گیر کردن آن در گلو و ایجاد خفگی جلوگیری شود.
• لووتیروکسین را حداقل ۴ ساعت قبل یا بعد از مصرف مکمل‌های کلسیم، آهن، مولتی‌ویتامین‌ها و داروهای ضد اسید معده مصرف کنید.

مدت زمان مصرف قرص لووتیروکسین

برای اکثر افراد، درمان با لووتیروکسین مادام‌العمر است. شما باید به مصرف دارو ادامه دهید، حتی اگر احساس بهبودی کنید، مگر اینکه پزشک دستور دیگری بدهد.

اگر فراموش کردید قرص لووتیروکسین را مصرف کنید

به محض یادآوری، دوز فراموش شده را مصرف کنید. اما اگر نزدیک به زمان مصرف دوز بعدی است، دوز فراموش شده را نادیده بگیرید و به برنامه عادی خود بازگردید. هرگز برای جبران، دو دوز را همزمان مصرف نکنید.

اگر بیش از حد قرص لووتیروکسین مصرف کردید

مصرف بیش از حد لووتیروکسین می‌تواند علائمی شبیه به پرکاری تیروئید ایجاد کند؛ مانند:

• درد قفسه سینه
• ضربان قلب سریع یا نامنظم
• لرزش
• اضطراب و تنگی نفس

در صورت مصرف بیش از حد دارو / بروز این موارد حتما با اورژانس (115) تماس بگیرید.

اگر موارد زیر را داشتید، همین حالا با ۱۱۵ تماس بگیرید و از آن‌ها راهنمایی بخواهید:

عوارض جانبی قرص لووتیروکسین

عوارض جانبی رایج قرص لووتیروکسین

اگر دوز دارو به درستی تنظیم شده باشد، لووتیروکسین معمولاً عارضه نگران کننده ای ندارد. اکثر عوارض جانبی ناشی از مصرف دوز بالاتر از حد نیاز است که علائمی شبیه به پرکاری تیروئید (Hyperthyroidism) ایجاد می‌کند. این علائم عبارتند از:

• کاهش / افزایش وزن
• لرزش (ترمور)
• سردرد
• اضطراب، عصبی بودن یا تحریک‌پذیری
• بی‌خوابی
• تب
• تعریق زیاد
• تپش قلب یا ضربان قلب سریع
• اسهال
• ریزش موی موقت (Temporary Hair Loss):

به خصوص در چند ماه اول درمان، برخی افراد ممکن است دچار ریزش موی خفیف تا متوسط شوند. این پدیده معمولاً موقتی است و با تنظیم شدن سطح هورمون‌ها در بدن، متوقف می‌شود. ریزش موی مداوم می‌تواند نشانه‌ای از نامناسب بودن دوز دارو باشد.

عوارض جانبی جدی قرص لووتیروکسین (اگر موارد زیر را داشتید، همین حالا با ۱۱۵ تماس بگیرید):

این عوارض نادر هستند و معمولاً به دوز بسیار بالا یا یک بیماری زمینه‌ای قلبی مربوط می‌شوند:

• درد قفسه سینه که به بازو یا شانه شما منتشر می‌شود (آنژین)
• ضربان قلب بسیار سریع یا نامنظم (آریتمی)
• واکنش آلرژیک شدید (کهیر، مشکل در تنفس، تورم صورت یا گلو)
• تنگی نفس شدید

عوارض جانبی طولانی مدت قرص لووتیروکسین

مصرف دوز بیش از حد لووتیروکسین برای مدت طولانی می‌تواند خطر ابتلا به پوکی استخوان (Osteoporosis)، به ویژه در زنان یائسه، و همچنین خطر فیبریلاسیون دهلیزی (Atrial Fibrillation)، که یک نوع ضربان قلب نامنظم است، را افزایش دهد.

بارداری، شیردهی و باروری در هنگام مصرف قرص لووتیروکسین

قرص لووتیروکسین و بارداری

مصرف لووتیروکسین در دوران بارداری نه تنها ایمن، بلکه ضروری است. کم‌کاری تیروئید درمان‌نشده در دوران بارداری می‌تواند به جنین آسیب برساند. نیاز بدن به هورمون تیروئید در دوران بارداری افزایش می‌یابد، بنابراین پزشک شما به احتمال زیاد دوز دارو را افزایش خواهد داد و سطح هورمون شما را به دقت تحت نظر خواهد گرفت.

قرص لووتیروکسین و شیردهی

صرف لووتیروکسین در دوران شیردهی ایمن است. مقدار کمی از دارو ممکن است وارد شیر مادر شود، اما این مقدار آنقدر ناچیز است که به نوزاد آسیبی نمی‌رساند.

قرص لووتیروکسین و باروری (کسانی که قصد بارداری دارند)

کم‌کاری تیروئید می‌تواند باعث مشکلات باروری شود. درمان با لووتیروکسین می‌تواند به بازگرداندن عملکرد طبیعی تخمدان‌ها و بهبود شانس باروری کمک کند. اگر قصد بارداری دارید، مهم است که سطح تیروئید شما قبل از بارداری به خوبی کنترل شود.

مصرف قرص لووتیروکسین با سایر داروها

احتیاط مصرف قرص لووتیروکسین با سایر داروها

• مکمل‌های کلسیم و آهن
• داروهای ضد اسید معده (Antacids)
• سوکرالفیت (Sucralfate)
• کلستیرامین (Cholestyramine)
• برخی داروهای ضد تشنج (مانند فنی‌توئین، کاربامازپین)
• دارو های استروئیدی (کورتیزون، پردنیزولون و …)
• ریفامپین (آنتی‌بیوتیک)
• سرترالین (داروی ضدافسردگی)
• وارفارین (رقیق‌کننده خون)
• دیگوکسین (داروی قلبی)

احتیاط مصرف قرص لووتیروکسین با مکمل‌ها و مواد غذایی

همانطور که ذکر شد، مکمل‌های کلسیم و آهن شایع‌ترین و مهم‌ترین تداخل را دارند. علاوه بر این، محصولات سویا و غذاهای با فیبر بالا نیز می‌توانند جذب لووتیروکسین را کاهش دهند. همیشه این موارد را با فاصله حداقل ۴ ساعته از داروی خود مصرف کنید.

اسامی تجاری موجود در ایران

شرایط نگهداری قرص لووتیروکسین

لووتیروکسین را در دمای اتاق، در مکانی خشک، تاریک و مهم‌تر از همه، دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی نگهداری کنید.

توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما

آغاز درمان با لووتیروکسین را می‌توان به عنوان یک گام مهم برای بازگرداندن هماهنگی به سیستم متابولیک بدن در نظر گرفت. این دارو یک ماده شیمیایی بیگانه نیست، بلکه یک نسخه دقیق از هورمونی است که بدن به طور طبیعی برای تنظیم انرژی و عملکرد خود به آن نیاز دارد. در واقع، این یک استراتژی جایگزینی برای جبران کمبودی است که غده تیروئید ایجاد کرده است.

بهبودی با این دارو معمولاً تدریجی است؛ بنابراین، صبور بودن در این مسیر اهمیت زیادی دارد. ممکن است چند هفته طول بکشد تا اثرات مثبت آن، مانند کاهش خستگی و بهبود سطح انرژی، به طور کامل احساس شود. این فرآیند، مسیری برای بازیابی تعادل طبیعی بدن است.

برای دستیابی به بهترین نتیجه از این درمان، رعایت چند نکته کلیدی ضروری است. مهم‌ترین اصل، مصرف دارو هر روز صبح با معده کاملاً خالی، حداقل ۳۰ تا ۶۰ دقیقه قبل از هرگونه غذا، نوشیدنی (به جز آب) یا مکمل‌های دیگر است. این اصول ساده تضمین می‌کند که بدن بتواند دوز کامل دارو را جذب کرده و از آن بهره‌مند شود.

درمان با لووتیروکسین نیازمند همکاری بین بیمار و تیم درمانی است؛ دوز دارو از طریق آزمایش‌های منظم خون به دقت تنظیم می‌شود تا نیازهای مختص هر فرد را برآورده سازد. با پایبندی به این اصول و ارتباط منظم با پزشک، می‌توان اطمینان حاصل کرد که این مسیر درمانی به طور ایمن و مؤثر به سمت بهبود پایدار سلامت پیش می‌رود.