همه چیز درباره گاباپنتین: دوز، عوارض و احتیاط‌های دارویی

مقدمه و شناخت قرص گاباپنتین

• نام تجاری (Brand Names): نورونتین
• نام ژنریک: گاباپنتین (Gabapentin)
• دسته‌بندی دارویی (کلاس دارویی): ضد تشنج (Anticonvulsants)
• نحوه مصرف: بلعیدنی
• مکانیسم اثر:

گاباپنتین از نظر ساختمانی شبیه ماده مهارکننده عصبی GABA است و با ایجاد اثری مشابه آن، سلول‌های عصبی را که بیش از حد فعال شده‌اند آرام می‌کند. این عمل باعث می‌شود مسیرهای دخیل در انتقال درد و ایجاد تشنج کنترل شوند. به بیان ساده، گاباپنتین شدت پیام‌های درد و فعالیت غیرعادی الکتریکی مغز را کاهش می‌دهد و همین موضوع به کم شدن دردهای عصبی و کنترل تشنج کمک می‌کند.

قرص گاباپنتین چیست؟

گاباپنتین یک داروی چندمنظوره است که کاربردهای مهمی در درمان بیماری‌های عصبی دارد و برای موارد زیر تجویز می‌شود:

• کنترل تشنج: برای کنترل تشنج‌های نسبی (نوعی تشنج در صرع) در بزرگسالان و کودکان ۳ سال به بالا. لازم به ذکر است که این دارو بیماری صرع را درمان نمی‌کند؛ بلکه تا زمانی که مصرف می‌شود، می‌تواند تشنج را کنترل کند.
• درد عصبی پس از زونا: برای تسکین درد مزمن و سوزشی که ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها پس از بهبود راش‌های زونا ادامه داشته باشد.
• سندروم پای بی‌قرار: نوع خاصی از گاباپنتین نیز برای درمان سندروم پای بی‌قرار (RLS) تجویز می‌شود. RLS وضعیتی است که باعث ناراحتی و میل شدید به حرکت دادن پاها، به‌ویژه در هنگام شب می‌شود.

علاوه بر این، گاهی اوقات پزشکان برای تسکین درد ناشی از نوروپاتی دیابتی یا کنترل گرگرفتگی، این دارو را تجویز می‌کنند.

برای آگاهی از ارتباط دیابت و بی حسی دست و پا و درمان نوروپاتی دیابتی، مطلب زیر را بخوانید:

آیا گاباپنتین یک مسکن محسوب می‌شود؟

این دارو با مسکن‌های رایج مانند ایبوپروفن یا استامینوفن که برای دردهای روتین (مانند سردرد یا درد ناشی از آسیب‌های جزئی) استفاده می‌شوند، متفاوت است.

گاباپنتین که یک داروی ضدتشنج است، نحوه دریافت و ارسال پیام‌های درد در بدن را تغییر می‌دهد. به این صورت روی پیام‌های عصبی غیرطبیعی که باعث دردهای سوزشی یا تیرکشنده می‌شوند اثر می‌گذارد و در نتیجه دردهای عصبی را کاهش می‌دهد.

داروهای مرتبط/مشابه گاباپنتین

• پربگالین
• توپیرامات
• دولوکستین
• آمیتریپتیلین

نکات کلیدی قرص گاباپنتین

نباید انتظار داشته باشید که گاباپنتین فورا اثر کند. این دارو به زمان نیاز دارد و معمولا چند هفته طول می‌کشد تا اثر کامل آن احساس شود و پزشک بتواند دوز مناسب شما را تنظیم کند.

اگر مصرف گاباپنتین را به‌طور ناگهانی متوقف کنید، خطر بروز تشنج افزایش یافته یا علائم ترک شدید در شما ایجاد می‌شود. هرگونه تغییر در دوز یا قطع دارو باید توسط پزشک و به‌صورت تدریجی انجام شود.

گاباپنتین می‌تواند باعث سرگیجه، خستگی یا خواب‌آلودگی شود. تا زمانی که از تاثیر دارو بر خودتان مطمئن نشده‌اید، از رانندگی، دوچرخه‌سواری یا کار با ماشین‌آلات سنگین در محل کار پرهیز کنید.

چه کسانی می‌توانند قرص گاباپنتین مصرف کنند؟

بزرگسالان: برای کنترل تشنج، درد عصبی و سندروم پای بی‌قرار مصرف می‌شود.
کودکان: برای کنترل تشنج‌های نسبی در کودکان ۳ سال به بالا ایمن است.

اگر می‌خواهید به‌طور کامل با تشنج آشنا شوید، مطلب زیر را مطالعه کنید:

چه کسانی ممکن است نتوانند قرص گاباپنتین مصرف کنند؟

اگرچه این دارو منع مصرف خاصی ندارد، در صورت داشتن شرایط زیر حتما باید با پزشک مشورت کنید، زیرا ممکن است نیاز به احتیاط و تنظیم دوز داشته باشید:

• اگر بیماری کلیوی دارید یا دیالیز می‌شوید، کلیه‌ها گاباپنتین را آهسته‌تر دفع می‌کنند. بنابراین، دوز دارو باید به‌دقت تنظیم شود.
• اگر سابقه بیماری‌های ریوی یا تنفسی مزمن دارید، به دلیل خطر افزایش مشکلات تنفسی، به‌ویژه در صورت مصرف همزمان با داروهای آرام‌بخش دیگر، باید با احتیاط مصرف کنید.
• اگر سابقه افسردگی، اختلالات خلقی، افکار خودکشی یا سوءمصرف مواد مخدر یا الکل داشته‌اید، باید به پزشک اطلاع دهید، زیرا گاباپنتین ممکن است این شرایط را تشدید کند.
• اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید، حتما باید وضعیت خود را با پزشک در میان بگذارید تا خطرات و مزایای ادامه مصرف دارو سنجیده شود.
• اگر به گاباپنتین یا هر جزء دیگری از دارو حساسیت داشته‌اید.

نحوه و زمان مصرف قرص گاباپنتین

مقدار مصرف قرص گاباپنتین

پزشک شما برای کاهش عوارض جانبی، معمولا مصرف را با دوز پایین (مانند ۳۰۰ میلی‌گرم) شروع می‌کند و در طول چند روز تا چند هفته آن را به تدریج افزایش می‌دهد تا به دوز موثر برسد.

برای بزرگسالان، دوز روزانه معمولا بین ۹۰۰ میلی‌گرم تا ۳۶۰۰ میلی‌گرم است که باید به‌طور معمول به سه دوز تقسیم شود. فاصله بین دوزها هرگز نباید از ۱۲ ساعت بیشتر شود تا سطح دارو در بدن کاهش پیدا نکند.

تغییرات در دوز مصرفی قرص گاباپنتین

تغییر در دوز مصرف گاباپنتین باید فقط توسط پزشک انجام شود.

اگر عملکرد کلیه‌های شما ضعیف است یا تحت دیالیز هستید، پزشک باید دوز شما را کاهش دهد تا از تجمع بیش از حد دارو در بدن و افزایش عوارض جانبی جلوگیری شود. پزشک ممکن است آزمایشات روتین را برای بررسی عملکرد کلیه‌ها تجویز کند.

نحوه مصرف قرص گاباپنتین

سعی کنید دوزها را به‌طور مساوی در طول روز تقسیم کنید (مانند صبح، اوایل بعد از ظهر و قبل از خواب).

مدت زمان مصرف قرص گاباپنتین

مدت زمان مصرف به بیماری شما بستگی دارد:

• تشنج (صرع): اگر تشنج‌ها کنترل شوند، ممکن است لازم باشد دارو را برای سال‌ها ادامه دهید.
• درد عصبی: بعد از اینکه درد برطرف شد، ممکن است پزشک برای جلوگیری از برگشت دوباره درد، مصرف دارو را برای چند ماه یا حتی مدت بیشتری ادامه دهد.

چقدر طول می‌کشد تا گاباپنتین اثر کند؟

اگرچه ممکن است برخی از بیماران سریع‌تر متوجه تغییر شوند، معمولا چند هفته طول می‌کشد تا گاباپنتین به سطح کامل اثرگذاری خود برسد.

اگر فراموش کردید که قرص گاباپنتین را مصرف کنید؟

اگر یک دوز را فراموش کردید، به محض یادآوری آن را مصرف کنید. اما اگر تقریبا زمان دوز بعدی فرا رسیده است، دوز فراموش‌شده را نادیده بگیرید و برنامه معمول خود را ادامه دهید. هرگز دو دوز را همزمان مصرف نکنید.

اگر بیش از حد قرص گاباپنتین مصرف کردید؟

مصرف بیش از حد این دارو می‌تواند خطرناک و در موارد نادر، کشنده باشد.

علائم اوردوز ممکن است شامل تنفس بسیار آهسته، لکنت زبان، دوبینی، سرگیجه، خواب‌آلودگی یا تغییر شدید در وضعیت روانی باشد. در صورت مشکوک بودن به اوردوز، فورا با اورژانس تماس بگیرید.

اگر موارد زیر را داشتید، همین حالا با ۱۱۵ تماس بگیرید و از آنها راهنمایی بخواهید:

این علائم نشان‌دهنده یک وضعیت اضطراری هستند که نیاز به مراجعه به اورژانس دارند:

عوارض جانبی قرص گاباپنتین

عوارض جانبی رایج قرص گاباپنتین

این عوارض در بیش از ۱ نفر از ۱۰۰ نفر ممکن است رخ دهد و معمولا با عادت کردن بدن به دارو، برطرف می‌شوند.

• خواب‌آلودگی، خستگی و سرگیجه
• عدم هماهنگی
• راه رفتن ناپایدار
• لرزش یا حرکت ناگهانی
• دوبینی، تاری دید یا حرکات غیرعادی چشم
• افزایش وزن
• تغییرات خلقی، مشکل در تمرکز یا حافظه
• سردرد
• تهوع و استفراغ
• اسهال
• تب
• خشکی دهان
• مشکل در نعوظ

عوارض جانبی جدی قرص گاباپنتین

در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، باید فورا با پزشک تماس بگیرید:

• تغییرات جدی در خلق‌وخو و افکار خودکشی: احساس افسردگی جدید یا بدتر شدن آن، اضطراب شدید، تحریک‌پذیری، پرخاشگری، حملات پانیک، یا هرگونه فکر در مورد آسیب رساندن به خود؛
• واکنش آلرژیک شدید یا سندرم DRESS (نادر): تب بالا، تورم غدد لنفاوی که از بین نمی‌روند، بثورات پوستی شدید یا پوسته‌پوسته شدن پوست، همراه با خستگی یا ضعف شدید؛
• علائم مشکلات کبدی: زرد شدن پوست یا سفیدی چشم‌ها، ادرار تیره، مدفوع روشن، استفراغ یا خونریزی/کبودی غیرعادی؛
• علائم مشکلات کلیوی: مشکل در ادرار کردن، تغییر در میزان دفع ادرار، وجود خون در ادرار، یا تورم پاها و مچ پا ناشی از احتباس مایعات؛
• التهاب پانکراس (نادر): درد طولانی‌مدت در ناحیه معده، همراه با تهوع یا استفراغ؛
• مشکلات عضلانی: درد یا ضعف غیرمنتظره عضلانی، به‌ویژه اگر تحت درمان دیالیز به دلیل نارسایی کلیه هستید.

اگر موارد زیر را داشتید، همین حالا با ۱۱۵ تماس بگیرید:

• تورم ناگهانی و شدید گلو، زبان، لب‌ها یا صورت
• دشواری شدید و حاد در تنفس یا خس‌خس سینه
• بیهوش شدن و عدم توانایی در بیدار شدن

آیا گاباپنتین باعث افزایش وزن می‌شود؟

بله، افزایش وزن یکی از عوارض جانبی رایج گاباپنتین است. این دارو می‌تواند اشتها را افزایش دهد. برای مدیریت این وضعیت، حفظ یک رژیم غذایی متعادل، پرهیز از میان وعده‌های پرکالری (مانند چیپس، کیک و شیرینی) و افزایش فعالیت بدنی می‌تواند به حفظ وزن ثابت کمک کند.

چگونه بفهمم که به گاباپنتین معتاد شده‌ام؟

گاباپنتین یک ماده مخدر نیست. با این حال، سوء مصرف و وابستگی فیزیکی به آن نیز در میان افراد گزارش شده است.

اگر نگران وابستگی هستید، یا احساس می‌کنید به دوزهای بیشتری نیاز دارید، یا نمی‌توانید مصرف آن را متوقف کنید، باید با پزشک خود صحبت کنید. پزشک به شما کمک می‌کند تا دوز را به‌صورت تدریجی کاهش دهید تا از بروز علائم ترک در شما جلوگیری شود.

آیا می‌توانم در طول مصرف گاباپنتین، رانندگی یا دوچرخه‌سواری کنم؟

خواب‌آلودگی، سرگیجه و خستگی از عوارض رایج گاباپنتین است و بعد از مصرف آن نباید رانندگی یا دوچرخه‌سواری کنید. اگر به دلیل صرع تحت درمان هستید، محدودیت‌های رانندگی مربوط به بیماری صرع را نیز باید رعایت کنید.

بارداری، شیردهی و باروری در هنگام مصرف قرص گاباپنتین

قرص گاباپنتین و بارداری

ایمنی گاباپنتین در دوران بارداری به‌طور کامل مشخص نیست و شواهد کافی برای تعیین آسیب آن بر جنین وجود ندارد.

برخی مطالعات نشانه افزایش اندک خطر نقص مادرزادی یا مشکلات نورودولوژیک را مطرح کرده‌اند.

اگر قصد بارداری دارید یا متوجه شدید که باردار هستید، باید فورا با پزشک مشورت کنید. اگر دارو برای صرع استفاده می‌شود، قطع آن می‌تواند خطرناک باشد (زیرا تشنج به مادر و جنین آسیب می‌رساند) و پزشک باید مزایای درمان را در مقابل خطرات احتمالی آن سنجیده یا دارو را جایگزین کند.

قرص گاباپنتین و شیردهی

شما می‌توانید با تایید پزشک، در دوران شیردهی گاباپنتین مصرف کنید. این دارو در مقادیر کم به شیر مادر منتقل می‌شود، اما تاکنون گزارشی مبنی‌بر عوارض جانبی در نوزادان شیرخوار منتشر نشده است.

اگر نگران نوزاد خود هستید یا متوجه شده‌اید که او به‌طور غیرمعمول خواب‌آلود است، خوب شیر نمی‌خورد یا دچار مشکلات گوارشی شده، حتما با پزشک مشورت کنید.

قرص گاباپنتین و باروری (کسانی که قصد بارداری دارند)

هیچ شواهدی مبنی بر اینکه گاباپنتین باروری را در مردان یا زنان کاهش می‌دهد، وجود ندارد. با این حال، اگر قصد بارداری دارید، باید با پزشک خود صحبت کنید تا برنامه درمانی شما بررسی شده و دوز بالای اسید فولیک (۵ میلی‌گرم) برای شما تجویز شود.

آیا مصرف گاباپنتین بر روش پیشگیری از بارداری من تاثیر می‌گذارد؟

گاباپنتین بر اثربخشی هیچ نوع روش پیشگیری از بارداری (شامل قرص‌های ترکیبی، قرص‌های حاوی پروژسترون و قرص اورژانسی) تاثیر نمی‌گذارد.

با این حال، اگر مصرف گاباپنتین باعث استفراغ یا اسهال شدید (بیش از ۲۴ ساعت) شود، ممکن است اثر بخشی قرص‌های خوراکی ضدبارداری کاهش یابد. در این صورت باید دستورالعمل‌های بسته‌بندی قرص خود را دنبال کنید.

مصرف قرص گاباپنتین با سایر داروها

احتیاط با سایر داروها

تداخلات دارویی گاباپنتین، به‌ویژه در ترکیب با داروهایی که سیستم عصبی مرکزی را کند می‌کنند، می‌تواند بسیار جدی باشد:

• اوپیوئیدها و آرام‌بخش‌ها (خطر دپرسیون تنفسی):
  مصرف گاباپنتین با مسکن‌های مخدر (اوپیوئیدها)، داروهای ضد اضطراب، برخی ضدافسردگی‌ها یا آنتی‌هیستامین‌ها می‌تواند منجر به مشکلات تنفسی جدی و تهدیدکننده حیات شود. این خطر به‌ویژه در افراد بالای ۶۵ سال یا کسانی که مشکلات ریوی دارند، افزایش می‌یابد.
• آنتی‌اسیدهای حاوی آلومینیوم و منیزیم:
  داروهای ضد اسید معده (مانند مالوکس یا مایلانتا) جذب گاباپنتین را کاهش می‌دهند. برای رفع این تداخل، ضد اسید باید حداقل دو ساعت قبل از دوز گاباپنتین مصرف شود.
• داروهای دیگر:
  داروهای ضد تشنج دیگر (مانند فنوباربیتال)، شل‌کننده‌های عضلانی و برخی داروهای مورد استفاده برای افسردگی (مانند فلوکستین و سرترالین) نیز می‌توانند با گاباپنتین تداخل داشته باشند و نیاز به نظارت پزشک دارند.

آیا غذا یا نوشیدنی خاصی وجود دارد که باید هنگام مصرف گاباپنتین از آن اجتناب کنم؟

توصیه اکید می‌شود که در طول مصرف گاباپنتین از نوشیدن الکل اجتناب کنید. الکل می‌تواند اثرات خواب‌آور، سرگیجه و کاهش هوشیاری گاباپنتین را به‌شدت افزایش دهد.

آیا مواد مخدر بر گاباپنتین تاثیر می‌گذارند؟

بله، گاباپنتین می‌تواند اثرات نشئگی مواد مخدر (مانند هروئین یا حشیش) را تشدید کند. مصرف همزمان خطر عوارض جانبی ناخوشایند مانند حملات پانیک، اضطراب و از دست دادن حافظه را افزایش می‌دهد.

اسامی تجاری موجود در ایران

شرایط نگهداری

• بهترین روش برای نگهداری گاباپنتین، نگهداری آن در دمای اتاق، دور از گرما و رطوبت مستقیم است.
• دارو باید در یک مکان امن و دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی نگهداری شود.
• داروی منقضی شده یا مازاد را با روش درست دور بیندازید.

راهنمای مراجعه به پزشک

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

• اگر عوارض جانبی رایج (خستگی، سرگیجه) بعد از یک یا دو هفته بهبود نیافتند یا شما را آزار می‌دهند؛
• اگر متوجه هرگونه تغییر غیرعادی در خلق‌وخو، اضطراب شدید یا افکار خودکشی شدید؛
• اگر باردار شدید، قصد بارداری دارید یا در حال شیردهی هستید؛
• اگر نیاز به توقف یا تغییر دوز دارید (این کار حتما باید تحت نظر پزشک انجام شود)؛
• اگر علائم مشکلات کبدی یا کلیوی (زردی، تغییر در ادرار، تورم) مشاهده کردید؛
• اگر مصرف هر داروی جدیدی را شروع کرده‌اید (حتی مکمل‌های بدون نسخه).

توصیه ای از تیم دارو دات کام به شما

اگر گاباپنتین درست مصرف شود، می‌تواند درد یا تشنج‌ها را به‌طور قابل‌توجهی کم کرده و کیفیت زندگی را بهتر کند. همچنین بیشتر عوارض اولیه مثل خواب‌آلودگی موقتی‌اند و معمولا بعد از اینکه بدن به دارو عادت کرد، برطرف می‌شوند. اگر سوالی درباره مصرف این دارو دارید، می‌توانید با پزشکان ما در میان بگذارید.