نکات مهم درباره مصرف پروپرانول برای مشکلات قلبی | پروپرانول چیست؟

مکانیسم اثر پروپرانول بر مشکلات قلبی و قلب

پروپرانول، دارویی است که به گروه خاصی از داروها به نام بتا بلاکرها تعلق دارد. این داروها با روشی منحصربه‌فرد بر روی بدن و به‌خصوص بر روی قلب تأثیر می‌گذارند. برای اینکه عملکرد آن را بهتر درک کنیم، باید به سیستم عصبی بدن نگاهی بیندازیم.

در مواقع استرس، هیجان یا فعالیت فیزیکی، بدن ما پیام‌رسان‌های شیمیایی خاصی به نام آدرنالین و نورآدرنالین آزاد می‌کند. این پیام‌رسان‌ها به گیرنده‌هایی روی قلب متصل می‌شوند و باعث می‌شوند ضربان قلب سریع‌تر شود، قوی‌تر بتپد و فشارخون بالا رود.

این عملکرد طبیعی بدن برای پاسخ به شرایط مختلف است، اما در برخی از بیماری‌های قلبی، این واکنش می‌تواند به قلب فشار زیادی وارد کند و وضعیت بیمار را بدتر نماید.

پروپرانول دقیقاً در همین نقطه وارد عمل می‌شود. این دارو مانند یک سپر عمل کرده و از اتصال آدرنالین و نورآدرنالین به گیرنده‌های بتا در قلب جلوگیری می‌کند. به همین دلیل، به آن یک آنتاگونیست غیرانتخابی گیرنده بتا می‌گویند.

با مسدود شدن این گیرنده‌ها، پروپرانول ضربان قلب را کندتر کرده و نیروی انقباض قلب را کاهش می‌دهد. نتیجه این عملکرد، کاهش فشار بر روی قلب و کاهش فشارخون است. با این کار، پروپرانول به قلب اجازه می‌دهد تا با آرامش بیشتری کار کند و انرژی کمتری مصرف کند که برای بیماران قلبی اهمیت زیادی دارد.

کاربردهای پروپرانول در بیماری‌های قلبی

به دلیل مکانیزم اثر منحصربه‌فرد پروپرانول که باعث کاهش ضربان قلب و فشارخون می‌شود، این دارو در درمان بسیاری از بیماری‌های قلبی و عروقی به کار می‌رود. کاربرد این دارو فراتر از کنترل ساده ضربان قلب است و به سلامت عمومی قلب نیز کمک می‌کند.

یکی از اصلی‌ترین کاربردهای آن، کنترل فشارخون بالا یا هایپرتنشن است. با کاهش فشارخون، پروپرانول به رگ‌های خونی کمک می‌کند تا آرام‌تر و راحت‌تر کار کنند و فشار اضافی را از روی قلب برمی‌دارد.

علاوه بر این، پروپرانول یک داروی بسیار مؤثر برای کنترل درد قفسه سینه ناشی از بیماری شریان‌های کرونری است که به آن آنژین صدری می‌گویند. با کاهش نیاز قلب به اکسیژن و کمتر کردن فشار کاری آن، این دارو می‌تواند حملات آنژین را کاهش داده یا از آن‌ها جلوگیری کند.

همچنین، پروپرانول برای کنترل الگوهای نامنظم ضربان قلب یا آریتمی‌ها تجویز می‌شود. در واقع، نقش این دارو در تثبیت ریتم قلب، آن را به گزینه‌ای حیاتی در درمان برخی از اختلالات ریتم قلبی تبدیل کرده است.

پروپرانول و سکته قلبی + عوارض و تداخلات دارویی

یکی از مهم‌ترین کاربردهای پروپرانول در زمینه بیماری‌های قلبی، نقش آن در کنترل و پیشگیری از سکته قلبی است. این دارو به منظور پیشگیری از سکته‌های قلبی در آینده و همچنین کاهش خطر مرگ پس از یک سکته قلبی اخیر، تجویز می‌شود.

پروپرانول با کاهش ضربان قلب و فشارخون، نیاز قلب به اکسیژن را کاهش داده و به بهبود عملکرد آن کمک می‌کند که این اقدامات به نوبه خود خطر حملات قلبی و سکته‌های قلبی را به شکل چشمگیری کاهش می‌دهند.

همانند هر داروی دیگری، پروپرانول نیز ممکن است عوارض جانبی داشته باشد. بسیاری از این عوارض، خفیف هستند و معمولاً با عادت کردن بدن به دارو از بین می‌روند. برخی از عوارض شایع آن شامل خستگی، سرگیجه، حالت تهوع و سرد شدن دست‌ها و پاها هستند.

فیبریلاسیون دهلیزی

فیبریلاسیون دهلیزی (AFib) یکی از رایج‌ترین انواع آریتمی یا ضربان قلب نامنظم است که در آن، ضربان قلب در حفره‌های بالایی (دهلیزها) سریع و نامنظم می‌شود. این حالت می‌تواند باعث شود که قلب نتواند خون را به درستی پمپاژ کند.

پروپرانول به‌عنوان یک داروی مؤثر برای کنترل فیبریلاسیون دهلیزی شناخته شده است و به طور گسترده برای این بیماری تجویز می‌شود. عملکرد این دارو در این شرایط، به کنترل ضربان قلب کمک می‌کند. با این کار، قلب می‌تواند کارآمدتر پمپاژ کند و علائم آریتمی را کاهش دهد.

تاکی‌کاردی بطنی فوقانی

تاکی‌کاردی بطنی فوقانی به حالتی گفته می‌شود که ضربان قلب به طور غیرعادی و ناگهانی تند می‌شود و این تندی از بالای بطن‌ها (حفره‌های پایینی قلب) سرچشمه می‌گیرد.

این وضعیت می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد و باعث علائمی مانند تپش قلب، سرگیجه و تنگی نفس شود. ازآنجایی‌که تاکی‌کاردی بطنی فوقانی یکی از انواع آریتمی‌های فوق بطنی است، پروپرانول با مکانیزم کاهش ضربان قلب، به کنترل این وضعیت کمک کرده و ریتم قلب را به حالت طبیعی بازمی‌گرداند.

آریتمی‌های بطنی

آریتمی‌های بطنی به اختلالات ریتم قلبی گفته می‌شود که از حفره‌های پایینی قلب (بطن‌ها) آغاز می‌شوند و اغلب جدی‌تر از آریتمی‌های فوق بطنی هستند. باتوجه‌به اینکه پروپرانول به‌طورکلی برای درمان اختلالات ریتم قلبی استفاده می‌شود، می‌توان نتیجه گرفت که در مدیریت برخی از آریتمی‌های بطنی نیز نقش دارد؛ زیرا آریتمی‌های بطنی یکی از عوارض شایع و خطرناک پس از حمله قلبی هستند.

پروپرانول با کاهش ضربان قلب و تثبیت فعالیت الکتریکی آن، به پیشگیری از این ریتم‌های خطرناک و بهبود عملکرد کلی قلب کمک می‌کند.

سندرم QT طولانی مادرزادی

سندرم QT طولانی مادرزادی یک اختلال ژنتیکی است که سیستم الکتریکی قلب را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و می‌تواند باعث ضربان قلب نامنظم و سریع شود. این وضعیت خطرناک می‌تواند منجر به غش، تشنج و حتی مرگ ناگهانی شود. از پروپرانول می‌توان برای درمان برخی سندرم QT طولانی مادرزادی استفاده کرد. البته لازم به ذکر است که در صورت ابتلا به چنین بیماری‌های ژنتیکی قلبی، مشورت با یک متخصص قلب برای بررسی مزایا و خطرات مصرف پروپرانول ضروری است.

منع مصرف پروپرانول در بیماران قلبی (چه زمانی نباید پروپرانول مصرف کرد؟)

ازآنجایی‌که پروپرانول مستقیماً بر روی قلب و سیستم گردش خون تأثیر می‌گذارد، مصرف آن برای برخی از افراد با مشکلات قلبی خاص، می‌تواند خطرناک باشد. بسیار مهم است که قبل از شروع مصرف، تمام سوابق پزشکی خود، به‌ویژه هرگونه بیماری قلبی را به پزشک اطلاع دهید. مصرف پروپرانول در شرایط زیر باید با احتیاط کامل صورت گیرد یا به طور کامل از آن خودداری شود:

• ضربان قلب بسیار آهسته (برادی‌کاردی): ازآنجایی‌که پروپرانول با کاهش ضربان قلب عمل می‌کند، مصرف آن در افرادی که به طور طبیعی ضربان قلبشان بسیار کند است، می‌تواند باعث کاهش بیش از حد ضربان قلب و ایجاد خطرات جدی شود.
• انواع خاصی از بلوک قلبی: بلوک قلبی به مشکلی در سیستم الکتریکی قلب گفته می‌شود که سیگنال‌های الکتریکی به درستی از حفره‌های بالایی به پایینی نمی‌رسند. مصرف پروپرانول می‌تواند این وضعیت را بدتر کند و به همین دلیل در افراد دارای این شرایط توصیه نمی‌شود.
• نارسایی شدید یا رو به وخامت قلبی: درحالی‌که پروپرانول برای برخی از بیماران قلبی مفید است، اما می‌تواند باعث کاهش نیروی انقباض قلب شود و به همین دلیل، در نارسایی‌های شدید قلبی که قلب توانایی پمپاژ کافی را ندارد، ممکن است وضعیت بیمار را بدتر کند. البته، در برخی موارد، پزشک ممکن است این دارو را با احتیاط و نظارت دقیق برای افرادی که سابقه نارسایی قلبی دارند و تحت درمان با داروهای دیگر هستند، تجویز کند.
• شوک قلبی (کاردیوژنیک): این یک وضعیت اضطراری و تهدیدکننده زندگی است که در آن، قلب قادر به پمپاژ خون کافی به بدن نیست. مصرف پروپرانول در این شرایط اکیداً ممنوع است و می‌تواند وضعیت را بسیار وخیم‌تر کند.
• سندرم Wolff-Parkinson-White: این یک اختلال ژنتیکی است که باعث می‌شود ضربان قلب در مواقعی بسیار سریع باشد. مصرف پروپرانول در این شرایط می‌تواند در WPW با AF یا تاکی‌کاردی سریع هدایت غیرطبیعی دهلیزی-بطنی را مختل کند و منجر به تاکی‌کاردی بطنی خطرناک شود.

دوز و نحوه مصرف پرانول در مشکلات قلبی

مهم‌ترین نکته‌ای که باید در مورد مصرف پروپرانول به خاطر بسپارید، این است که دوز و نحوه مصرف آن باید دقیقاً همان‌طور که پزشکتان دستور داده است باشد. هرگز بدون مشورت با پزشک دوز دارو را تغییر ندهید یا مصرف آن را قطع نکنید. پروپرانول در اشکال قرص‌های با اثر فوری موجود است. پزشک بر اساس شرایط پزشکی و نیازهای شما، دوز و برنامه زمانی مناسب را تعیین می‌کند.

برای مثال، برای درمان فشارخون بالا، دوز اولیه معمولاً ۴۰ میلی‌گرم به‌صورت خوراکی و دو بار در روز است و ممکن است پزشک به‌تدریج آن را تا ۱۲۰ تا ۲۴۰ میلی‌گرم در روز افزایش دهد. برای آنژین صدری، دوز معمولاً ۸۰ تا ۳۲۰ میلی‌گرم در روز است که به چند دوز تقسیم می‌شود. در مورد برخی آریتمی‌ها، دوز مصرفی می‌تواند از ۱۰ تا ۳۰ میلی‌گرم، سه یا چهار بار در روز، قبل از غذا و هنگام خواب باشد. برای بیمارانی که اخیراً سکته قلبی داشته‌اند، ممکن است پزشک در ابتدا ۴۰ میلی‌گرم، سه بار در روز تجویز کند و سپس دوز نگهداری را به ۱۸۰ تا ۲۴۰ میلی‌گرم در روز افزایش دهد. دوزهای مصرفی برای کودکان و نوزادان بسیار متفاوت بوده و بر اساس وزن آنها محاسبه می‌شود.

نکته بسیار حیاتی دیگر، در مورد قطع مصرف دارو است. هرگز به طور ناگهانی پروپرانول را قطع نکنید. این کار می‌تواند منجر به مشکلات جدی قلبی مانند بدتر شدن درد قفسه سینه یا حتی سکته قلبی شود. اگر نیاز به قطع دارو باشد، پزشکتان دوز آن را به‌تدریج در طی یک تا دو هفته کاهش می‌دهد تا بدن شما بتواند به‌آرامی به شرایط جدید عادت کند و از عوارض احتمالی جلوگیری شود.

دوز خطرناک پرانول چند است؟

منابع پزشکی به طور دقیق یک عدد خاص را به‌عنوان دوز خطرناک پروپرانول مشخص نمی‌کنند. دلیل این موضوع این است که دوز خطرناک برای هر فرد متفاوت است و به عواملی مانند سن، وزن، سلامت کلی بدن و وجود بیماری‌های دیگر بستگی دارد. آنچه برای یک نفر دوز درمانی است، ممکن است برای دیگری خطرناک باشد.

در عوض، شناخت علائم مصرف بیش از حد پروپرانول بسیار مهم‌تر از دانستن یک عدد خاص است. اگر به هر دلیلی، شما یا فردی دیگر بیش از دوز تجویز شده پروپرانول مصرف کردید و علائم زیر را مشاهده کردید، فوراً با اورژانس تماس بگیرید یا به نزدیک‌ترین بیمارستان مراجعه کنید:

• ضربان قلب بسیار کند
• مشکل در تنفس
• احساس سرگیجه شدید، ضعف یا لرزش
• غش کردن یا بی‌هوشی
• تشنج

بسیار مهم است که در چنین شرایطی، فرد را وادار به استفراغ نکنید و تا رسیدن تیم اورژانس منتظر بمانید.

عوارض پروپرانول برای بیماران قلبی

پروپرانول می‌تواند برخی عوارض جانبی خاص برای بیماران قلبی داشته باشد که باید به آن‌ها توجه کرد و در صورت مشاهده فوراً به پزشک اطلاع داد. آگاهی از این علائم به شما کمک می‌کند تا بتوانید به‌سرعت واکنش نشان دهید و از بروز مشکلات جدی جلوگیری کنید.

• نارسایی قلبی: این یک عارضه جدی است که با علائمی مانند تنگی نفس، به‌خصوص در زمان فعالیت، سرفه‌هایی که با ورزش بدتر می‌شوند، تورم در مچ پا یا دست‌ها، افزایش وزن ناگهانی و خستگی یا ضعف غیرعادی همراه است. اگر این علائم را مشاهده کردید، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید.
• کند شدن ضربان قلب: اگر ضربان قلب شما به‌شدت کند شود، ممکن است احساس سرگیجه، گیجی یا سبکی سر کنید. همچنین ممکن است در تنفس دچار مشکل شوید یا احساس خستگی و ضعف غیرمعمول داشته باشید.
• کاهش فشارخون: کاهش فشارخون می‌تواند باعث سرگیجه، احساس ضعف یا غش کردن، و تاری دید شود. این علائم باید به پزشک اطلاع داده شوند.
• درد قفسه سینه: همان‌طور که پیش‌ازاین هم اشاره شد، قطع ناگهانی پروپرانول در افرادی که مشکلات قلبی دارند، می‌تواند باعث بدتر شدن درد قفسه سینه یا حتی حمله قلبی شود؛ بنابراین، هرگز خودسرانه مصرف دارو را قطع نکنید.

پروپرانول با کدام داروها تداخل دارویی دارد و نباید مصرف گردد؟

ازآنجایی‌که پروپرانول به‌شدت بر سیستم قلبی عروقی تأثیر می‌گذارد، می‌تواند با بسیاری از داروها تداخل داشته باشد. همیشه بسیار مهم است که لیست کاملی از تمام داروهایی که مصرف می‌کنید، از جمله داروهای بدون نسخه، مکمل‌ها، ویتامین‌ها و حتی محصولات گیاهی را به پزشک خود ارائه دهید. برخی از مهم‌ترین تداخلات دارویی پروپرانول عبارتند از:

• داروهای دیگر قلب و فشارخون: مصرف هم‌زمان پروپرانول با برخی داروهای دیگر مانند مسدودکننده‌های کانال کلسیم (مثل دیلتیازم)، مهارکننده‌های ACE (مثل لیزینوپریل) یا سایر بتا بلاکرها می‌تواند ضربان قلب یا فشارخون را به‌شدت کاهش دهد که خطرناک است. این ترکیب داروها ممکن است باعث ضربان قلب بسیار کند، نارسایی قلبی و یا انسداد قلبی شود.
• داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs): داروهایی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن که برای تسکین درد استفاده می‌شوند، می‌توانند اثر کاهنده فشارخون پروپرانول را کاهش دهند. پزشک شما ممکن است در صورت مصرف هم‌زمان این داروها، نیاز به تنظیم دوز پروپرانول داشته باشد.
• داروهای آسم و مشکلات تنفسی: پروپرانول می‌تواند وضعیت ریه را در افرادی با بیماری‌هایی مانند آسم یا برونشیت مزمن بدتر کند.
• داروهای دیگر: برخی داروهای دیگر مانند داروی زخم معده سایمتیدین، داروهای رقیق‌کننده خون مانند وارفارین و برخی آنتی‌اسیدها نیز می‌توانند با پروپرانول تداخل داشته باشند و اثر آن را تغییر دهند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت مشاهده هر کدام از این علائم، بهتر است که در اولیت فرصت با پزشک خود تماس گرفته و یک وقت ویزیت با آن‌ها رزرو کنید.

• علائم نارسایی قلبی مانند تنگی نفس، تورم مچ پا یا دست، افزایش وزن ناگهانی، یا خستگی غیرعادی.
• کندی ضربان قلب که باعث سرگیجه، گیجی یا مشکل در تنفس می‌شود.
• پوست دچار قرمزی، تاول، لایه‌برداری یا شل شدن شود، حتی در داخل دهان.
• علائم سندرم رینود که در آن انگشتان یا پاهایتان سرد، بی‌حس یا دردناک می‌شوند و ممکن است تغییر رنگ دهند.
• بدتر شدن خلق و خو یا احساس افسردگی.

اگر هر یک از علائم زیر را مشاهده کردید، به‌سرعت با اورژانس (۱۱۵) تماس بگیرید یا به نزدیک‌ترین اورژانس بیمارستان مراجعه کنید. لطفاً خودتان رانندگی نکنید.

یادداشتی از تیم دارو دات کام

به یاد داشته باشید که پروپرانول دارویی قدرتمند است که به میلیون‌ها نفر در کنترل و مدیریت سلامت قلبشان کمک کرده است. مهم‌ترین گامی که می‌توانید بردارید، این است که با پزشک خود در ارتباط باشید و هرگونه سؤال یا نگرانی را با آن‌ها در میان بگذارید. با آگاهی، صبر و پیگیری، می‌توانید سلامت قلب خود را حفظ کنید.