تاثیر پرکاری تیروئید بر سلامت دهان و دندان چیست؟
تغییرات هورمونی ناشی از پرکاری تیروئید زمینه‌ساز بروز خشکی دهان، خونریزی و التهاب لثه، تغییرات در حس چشایی، پوسیدگی دندان و حتی مشکلاتی مانند سوزش دهان یا زخم‌های دهانی است. شناخت این ارتباط به دندان‌پزشکان و پزشکان کمک می‌کند تا در مدیریت بیماران مبتلا به پرکاری تیروئید دید جامع‌تری داشته باشند و اقدامات درمانی مناسب‌تری را برنامه‌ریزی کنند. در مقاله زیر به شرح علائم بالا می پردازیم تا ضمن افزایش آگاهی شما عزیزان به بالا رفتن سلامت جامعه کمک کنیم.
رابطه بین پرکاری تیروئید و سلامت دهان و دندان چیست؟
پرکاری تیروئید یکی از بیماری‌های غدد درون‌ریز است که می‌تواند آثار متعددی بر سلامت دهان و دندان داشته باشد. مطالعات نشان داده‌اند که این بیماری باعث تسریع در رویش دندان‌های دائمی در کودکان، افزایش حساسیت به بیماری‌های لثه، کاهش تراکم استخوان فک، سندرم سوزش دهان و حتی افزایش خطر پوسیدگی دندان می‌شود.
بنابراین، وجود پرکاری تیروئید نه‌تنها یک مشکل هورمونی است بلکه تاثیر مستقیمی بر سلامت دهان و دندان دارد و نیازمند همکاری نزدیک پزشک و دندان‌پزشک است.
چگونه بیماری تیروئید باعث خشکی دهان می‌شود؟
خشکی دهان یکی از شکایات رایج در بیماران مبتلا به بیماری‌های تیروئیدی است. این وضعیت معمولاً به دلیل کاهش جریان بزاق، تغییر در ترکیب بزاق یا همراهی با بیماری‌های خودایمنی نظیر سندرم شوگرن رخ می‌دهد. خشکی دهان در این بیماران نه‌تنها احساس ناراحتی ایجاد می‌کند بلکه زمینه را برای پوسیدگی دندان و عفونت‌های قارچی دهان فراهم می‌سازد.
افزایش خونریزی و عفونت لثه در اثر تیروئید پرکار
پرکاری تیروئید با تغییر در متابولیسم و سیستم عروقی می‌تواند منجر به افزایش خونریزی مخاطی و حساسیت بیشتر لثه‌ها شود. به دلیل بالا بودن فعالیت سیستم ایمنی و افزایش متابولیسم، بیماران مبتلا مستعد التهاب لثه و عفونت‌های پریودنتال هستند. علاوه بر این، اختلال در ترمیم بافت نیز در این افراد مشاهده می‌شود که می‌تواند روند بهبود بعد از جراحی‌های دهانی را به تاخیر بیندازد.
مشکل در جویدن و بلع در اثر تیروئید پرکار
یکی از تظاهرات اختلالات تیروئیدی، به‌ویژه در مواردی که بزرگی زبان (macroglossia) رخ می‌دهد، «مشکل در جویدن، بلع و حتی تنفس» است. این وضعیت به دلیل بزرگ‌تر شدن زبان یا غدد بزاقی رخ می‌دهد که عملکرد مرسوم دهان را مختل کرده و می‌تواند به ناراحتی در بلع منجر شود.
در برخی بیماران مبتلا به پرکاری تیروئید، مشکلاتی مانند ضعف عضلانی، لرزش و خستگی می‌تواند عملکرد جویدن و بلع را مختل کند. این تغییرات بیشتر به علت تاثیر اختلال هورمونی بر عضلات دهان و حلق است. هرچند بروز این مشکل کمتر از سایر علائم دهانی است، اما در مواردی می‌تواند کیفیت زندگی بیماران را به‌شدت تحت تاثیر قرار دهد.
سندرم سوزش دهان در اثر تیروئید پرکار
یکی از تظاهرات شایع دهانی در بیماران مبتلا به پرکاری تیروئید، سندرم سوزش دهان (Burning Mouth Syndrome) است. این سندرم به صورت احساس سوزش یا درد منتشر در زبان، کام یا سایر نواحی دهان ظاهر می‌شود.
مکانیسم دقیق آن هنوز مشخص نیست، اما اختلالات هورمونی و تغییر در جریان بزاق از علل احتمالی در نظر گرفته می‌شوند. کنترل تیروئید معمولاً به بهبود نسبی علائم کمک می‌کند.
تغییرات در حس چشایی در اثر تیروئید پرکار
پرکاری تیروئید می‌تواند منجر به تغییر در حس چشایی شود که به آن دیس‌گوزیا گفته می‌شود. این تغییرات اغلب ناشی از خشکی دهان، تغییر در بزاق یا اثرات جانبی داروهای ضد تیروئید هستند. بیماران ممکن است کاهش یا تغییر در توانایی تشخیص مزه‌ها را تجربه کنند که کیفیت تغذیه و اشتها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
پوسیدگی دندان در اثر تیروئید پرکار
پوسیدگی دندان، یکی از عوارض جانبی پرکاری تیروئید است که زمانی رخ می‌دهد که مواد مغذی لازم برای سلامت دندان به طور مداوم توسط افزایش فعالیت تیروئید مصرف می‌شوند. پوسیدگی دندان منجر به درد دندان و حساسیت دندان، تخریب دندان آسیای بزرگ، درد فک و غیره می‌شود.
اختلالات تیروئیدی می تواند باعث کاهش ترشح بزاق و خشکی دهان شود. بزاق سلامت دندان ها را حفظ می کند مواد غذایی در صورت نبودن بزاق کافی به دندان‌ها می‌چسبند و خطر نفوذ میکروب‌ها و پوسیدگی دندان را افزایش می‌دهند.
همچنین بزرگ شدن زبان که آن هم یکی از عوارض کم‌کاری تیروئید است صحبت کردن، غذا خوردن و حتی تنفس را، به خصوص هنگام خواب در شب دشوار می کند که تنفس با دهان باز باعث پوسیدگی دندان و خشکی دهان می‌شود.
زخم‌های دهان در اثر تیروئید پرکار
زخم‌های دهانی از دیگر تظاهرات بیماران مبتلا به پرکاری تیروئید است. این زخم‌ها می‌توانند ناشی از اختلالات ایمنی یا تاخیر در ترمیم بافتی باشند. اگرچه شیوع آنها نسبت به سایر علائم کمتر است، اما در صورت مزمن یا مقاوم بودن باید علت سیستمیک بررسی شود.
داروهای پرکاری تیروئید بر سلامت دهان و دندان چگونه تاثیر می گذارند؟
طبق تحقیقات گسترده ای که انجام شده مواردی از تاثیر داروهای تیروئید بر سلامت دهان و دندان ثابت شده که در ذیل بررسی میکنیم:
- داروهای متداول پرکاری تیروئید مانند متی‌مازول و پروپیل‌تیوراسیل می‌توانند باعث تغییر در حس چشایی، خشکی دهان یا به ندرت نوتروپنی شوند که این عارضه خطر عفونت دهانی را افزایش می‌دهد.
- بتابلوکرها که برای کنترل علائم مصرف می‌شوند نیز ممکن است خشکی دهان ایجاد کنند.
- علاوه بر این، درمان با ید رادیواکتیو می‌تواند تغییراتی در غدد بزاقی و تراکم استخوانی ایجاد کند.
بنابراین، اطلاع دندان‌پزشک از مصرف این داروها برای پیشگیری از عوارض مهم است.
| نام دارو | اثرات احتمالی بر دهان و دندان | نکات قابل توجه در دندان‌پزشکی |
| متی‌مازول (Methimazole) | تغییر در حس چشایی، احتمال نادر آگرانولوسیتوز → افزایش خطر عفونت دهانی | در صورت بروز زخم یا عفونت غیرعادی باید به نوتروپنی مشکوک شد و بیمار به پزشک ارجاع داده شود. |
| پروپیل‌تیوراسیل (PTU) | مشابه متی‌مازول: تغییرات چشایی، خشکی دهان | پیش از درمان‌های تهاجمی، وضعیت خونی بیمار باید بررسی شود. |
| بتابلوکرها (Propranolol و …) | خشکی دهان، تغییرات بزاقی | نیاز به اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از پوسیدگی دندان در اثر کاهش بزاق. |
| ید رادیواکتیو (Radioiodine Therapy) | آسیب احتمالی به غدد بزاقی → خشکی دهان، کاهش بزاق | توصیه به استفاده از جایگزین بزاق و مراجعه منظم به دندان‌پزشک برای جلوگیری از پوسیدگی. |
برای پیشگیری از بیماری دهان و دندان در اثر پرکاری تیروئید چه کارهایی میتوان انجام داد؟
- کنترل مناسب بیماری تیروئید تحت نظر پزشک
- رعایت دقیق بهداشت دهان شامل مسواک‌زدن دوبار در روز، نخ دندان و دهان‌شویه‌های فلوراید دار
- استفاده از محصولات مرطوب‌کننده دهان یا جایگزین بزاق برای مدیریت خشکی دهان
- اطلاع‌رسانی به دندان‌پزشک در مورد تمام داروهای مصرفی پیش از شروع درمان‌های تهاجمی
- مراجعات منظم برای معاینه و جرم‌گیری و پیگیری سریع در صورت مشاهده زخم یا خونریزی غیرطبیعی
توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما
تیم ما به شما بیماران مبتلا به پرکاری تیروئید توصیه می‌کند علاوه بر پیگیری منظم درمان‌های پزشکی، مراقبت ویژه‌ای از سلامت دهان و دندان خود داشته باشید. رعایت دقیق بهداشت دهان، استفاده از محصولات فلورایددار، نوشیدن آب کافی برای کاهش خشکی دهان و مراجعه دوره‌ای به دندان‌پزشک از اقدامات ضروری در این زمینه هستند.
همچنین ضروری است بیماران پیش از هرگونه درمان دندان‌پزشکی، پزشک معالج و دندان‌پزشک خود را از وضعیت تیروئید و از خود درمانی خودداری کنید تا از بروز عوارض احتمالی پیشگیری شود.
