خودآزاری نشانه چیست؟ آسیب به خود و ارتباط آن با افسردگی
خودآزاری می‌تواند نشانه افسردگی در فرد باشد. اگر خودتان یا فردی در نزدیکی شما با چنین افکاری درگیر هستید، جست‌وجوی شما برای کسب اطلاعات نشان از شجاعت و دغدغه‌مندی شماست.
این مقاله از دارو دات کام به عنوان یک راهنمای جامع، به شما کمک می‌کند تا به درکی عمیق از اختلال خودآزاری برسید، ارتباط آن را با افسردگی بشناسید، و مهم‌تر از همه، علائم هشداردهنده را تشخیص داده و گام‌های عملی برای دریافت کمک بردارید.
اختلال خودآزاری (NSSID) چیست؟
خودآزاری به رفتاری گفته می‌شود که در آن فرد عامدانه به بدن خود آسیب می‌زند یا آن را زخمی می‌کند. این رفتار با قصد خودکشی متفاوت است و بیشتر به عنوان یک مکانیسم مقابله‌ای ناسالم برای مدیریت احساسات غیرقابل تحمل استفاده می‌شود.
افرادی که خودآزاری می‌کنند معمولاً به دنبال تسکین موقت از رنج روحی و عاطفی خود هستند، نه پایان دادن به زندگی. با این حال، باید در نظر داشت که خودآزاری یک رفتار بسیار جدی است که می‌تواند به آسیب‌های دائمی یا در موارد شدید، حتی به مرگ منجر شود.
ارتباط بین خودآزاری و افسردگی چیست؟
افسردگی و خودآزاری دو اختلال جداگانه در حوزه سلامت روان هستند، اما اغلب با هم همپوشانی دارند. ممکن است فردی که به خود آسیب می‌رساند، همزمان از افسردگی نیز رنج ببرد یا برعکس، فرد افسرده برای مقابله با درد خود به خودآزاری روی بیاورد. خودآزاری اغلب به عنوان یک راهکار ناسالم برای کنار آمدن با پریشانی و رنج عاطفی مانند غم، خشم، اضطراب یا احساس گناه به کار می‌رود.
زمانی که فردی افسرده است و ابزار سالمی برای مدیریت درد خود ندارد، ممکن است به خودآزاری پناه ببرد تا از رنج عاطفی خود رهایی پیدا کند. در این شرایط، آسیب فیزیکی به عنوان یک عامل حواس‌پرتی عمل می‌کند و برای مدت کوتاهی درد روحی را به پس‌زمینه می‌راند.
همچنین، خودآزاری می‌تواند چرخه‌ای از رنج را ایجاد کند. پس از یک دوره خودآزاری، فرد اغلب احساس شرم و گناه می‌کند که این خود می‌تواند افسردگی را تشدید کند و منجر به تکرار رفتار شود. این چرخه معیوب می‌تواند سلامت روان فرد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد و او را در یک وضعیت رنج‌آور دائمی گرفتار کند.
افراد مبتلا به این اختلال چگونه به خود آسیب می‌رسانند؟
روش‌های خودآزاری می‌تواند بسیار متنوع باشد. این رفتارها اغلب به صورت کنترل‌شده و با یک الگوی مشخص انجام می‌شوند، چرا که فرد در تلاش است تا کنترلی بر محیط درونی و احساسات آشفته خود به دست آورد. برخی از رایج‌ترین روش‌های خودآزاری عبارتند از:
- بریدن یا خراشیدن پوست با اشیاء تیز مانند تیغ یا چاقو
- سوزاندن پوست با کبریت، سیگار یا اشیاء داغ
- حک کردن کلمات یا نمادها روی پوست
- کوبیدن یا ضربه زدن به خود، مانند کوبیدن سر به دیوار یا مشت زدن به بدن
- گاز گرفتن یا کندن پوست
- فرو بردن اشیاء در پوست یا زیر پوست
این رفتارها معمولاً به صورت مخفیانه و در تنهایی انجام می‌شوند و فرد مبتلا تلاش می‌کند تا آسیب‌ها را از دید دیگران پنهان کند.
علائم هشداردهنده خودآزاری چیست؟
تشخیص خودآزاری ممکن است دشوار باشد زیرا فرد اغلب تلاش می‌کند تا علائم آن را پنهان کند. با این حال، ترکیبی از علائم فیزیکی، رفتاری و عاطفی می‌تواند نشانه‌ای از وجود این اختلال باشد.
درد چگونه بر افرادی که خودآزاری می‌کنند تأثیر می‌گذارد؟
فهمیدن اینکه چرا یک فرد به جای فرار از درد، عمداً به دنبال آن می‌رود، می‌تواند دشوار باشد. اما باید توجه داشت که درد فیزیکی که از طریق خودآزاری ایجاد می‌شود، لزوماً هدف اصلی نیست، بلکه ابزاری برای مدیریت یک وضعیت غیرقابل تحمل درونی است.
هنگامی که درد عاطفی فرد بسیار شدید و طاقت‌فرسا می‌شود، سیستم عصبی او ممکن است آن را به عنوان یک تهدید غیرقابل کنترل پردازش کند. در این شرایط، درد فیزیکی شدید و ناگهانی می‌تواند به عنوان یک حواس‌پرتی عمل کند و به صورت موقت، سیگنال‌های درد عاطفی را خاموش کند. این راهکار به فرد احساس کنترل بر بدن و احساساتش می‌دهد، حتی اگر این احساس موقت و فریبنده باشد.
در برخی موارد، افراد افسرده ممکن است در حالت بی‌حسی عاطفی قرار بگیرند. در این حالت، آنها احساس پوچی می‌کنند و قادر به تجربه هیچ حسی، حتی غم و شادی، نیستند. خودآزاری در چنین شرایطی می‌تواند به عنوان راهی برای «احساس کردن چیزی» مورد استفاده قرار گیرد، حتی اگر آن حس، درد فیزیکی باشد.
افراد در کجای بدن خودآزاری می‌کنند؟
خودآزاری می‌تواند در هر قسمتی از بدن رخ دهد، اما رایج‌ترین نواحی شامل بازوها، پاها، سینه و شکم است. انتخاب این نواحی اغلب به دلیل سهولت دسترسی و امکان پنهان کردن آسیب‌ها با لباس‌هایی مانند آستین بلند یا شلوار است. فرد ممکن است از یک یا چندین روش به صورت ترکیبی استفاده کند.
جدول علائم فیزیکی و رفتاری خودآزاری
| علائم فیزیکی | علائم رفتاری و عاطفی |
| زخم‌های تازه، جای زخم و کبودی | گزارش‌های مکرر از «آسیب‌های اتفاقی» |
| علائم یا الگوهای مشخص روی پوست | استفاده از لباس‌های آستین بلند و شلوار در هوای گرم برای پنهان کردن آسیب‌ها |
| جای گاز گرفتگی یا آثار دیگر روی بدن | نگهداری اشیای تیز یا خطرناک برای آسیب‌رساندن به خود |
| سوختگی‌های ناشی از کبریت، سیگار، یا اشیاء داغ | رفتارهای تکانشی، شدید و غیرقابل پیش‌بینی |
| خونریزی‌هایی که کنترل نشده‌اند | صحبت کردن در مورد بی‌ارزشی، ناامیدی، یا درماندگی |
چه چیزی باعث می‌شود کسی خودآزاری کند؟
خودآزاری به ندرت به یک دلیل واحد رخ می‌دهد؛ بلکه اغلب نتیجه انباشته شدن مشکلات کوچک و بزرگ در زندگی فرد است. عوامل متعددی می‌توانند در این زمینه نقش داشته باشند، از جمله:
- تجربه قلدری و آزار در مدرسه یا محیط کار
- فشار ناشی از امتحانات یا مشکلات شغلی
- مشکلات خانوادگی یا تعارض در روابط شخصی
- استرس مالی
- عزت نفس پایین
- دشواری در کنار آمدن با غم و از دست دادن عزیزان
- تجربه سوءاستفاده‌های فیزیکی یا جنسی در گذشته
عوامل خطر اختلال خودآزاری چیست؟
برخی عوامل می‌توانند خطر ابتلا به خودآزاری را افزایش دهند. کودکان و نوجوانان زمانی که با افسردگی دست و پنجه نرم می‌کنند، در معرض خطر بیشتری برای خودآزاری هستند، زیرا ممکن است ابزارهای لازم برای مدیریت احساسات پیچیده و منفی را به صورت سالم نداشته باشند و حتی ممکن است احساسات خود را به عنوان افسردگی بالینی تشخیص ندهند.
سایر عوامل خطر شامل موارد زیر هستند:
- مواجهه با بی‌توجهی و سوءاستفاده در دوران کودکی
- داشتن یک محیط خانوادگی ناپایدار یا غیرحمایتی
- تجربه قلدری
- مشکلات مربوط به هویت جنسی، که جوانان را در معرض خطر بیشتری قرار می‌دهد.
- داشتن دوستان یا آشنایانی که خودآزاری می‌کنند.
- داشتن سایر مشکلات سلامت روان درمان‌نشده مانند اختلالات اضطرابی، اختلال شخصیت مرزی (BPD)، اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)، و اختلالات خوردن
People may self-harm as an unhealthy coping mechanism to find relief from emotional distress and suffering, such as sadness, anger, anxiety, or guilt. When someone is depressed and doesn’t know how to cope in a healthy way, they may turn to self-harm to feel some relief from their pain. Conversely, it is possible for someone who self-harms to develop depression. The shame and guilt that often follow self-harming behavior, along with the cyclical nature of the behavior, can also negatively affect an individual’s mental health.
افراد ممکن است برای رهایی از پریشانی و رنج عاطفی مانند غم، خشم، اضطراب یا احساس گناه، به عنوان یک مکانیسم مقابله‌ای ناسالم به خودآزاری روی بیاورند. وقتی فردی افسرده است و نمی‌داند چگونه به روشی سالم با شرایط کنار بیاید، ممکن است برای تسکین درد خود به خودآزاری پناه ببرد. در مقابل، این امکان وجود دارد که فردی که به خودآزاری می‌پردازد، دچار افسردگی شود. شرم و گناهی که اغلب پس از رفتار خودآزاری ایجاد می‌شود، همراه با ماهیت چرخه‌ای این رفتار، می‌تواند تأثیر منفی بر سلامت روان فرد داشته باشد.
چگونه اختلال خودآزاری تشخیص داده می‌شود؟
برخلاف برخی از بیماری‌های فیزیکی، تشخیص اختلال خودآزاری فرایندی ساده نیست و تنها توسط یک متخصص سلامت روان واجد شرایط، مانند روانپزشک یا روانشناس، انجام می‌شود.
منابع موجود جزئیات مشخصی از فرآیند تشخیصی ارائه نمی‌دهند، اما به استفاده از ابزارهای مصاحبه تشخیصی بالینی، مانند «برنامه مصاحبه تشخیصی برای کودکان – نسخه چهارم» (DISC-IV) اشاره شده است. این ابزارها به متخصص کمک می‌کنند تا به درک جامع‌تری از شرایط فرد برسد.
باید به این نکته توجه کرد که هدف از تشخیص، صرفاً برچسب زدن به یک بیماری نیست، بلکه درک عمیق‌تر از عوامل زمینه‌ای و پریشانی‌های پنهان فرد است. خودآزاری بیشتر یک علامت است تا یک بیماری مستقل، و متخصصان به دنبال ریشه‌یابی مشکلات اصلی مانند افسردگی، اضطراب یا آسیب‌های روانی گذشته هستند.
درمان خودآزاری و افسردگی چیست؟
درمان خودآزاری و افسردگی یک فرآیند تخصصی است که نیاز به مداخله حرفه‌ای دارد. این فرآیند اغلب شامل ترکیبی از روان‌درمانی و در صورت لزوم، دارو درمانی است. دریافت کمک به موقع می‌تواند از پیامدهای جبران‌ناپذیر جلوگیری کند و به فرد کمک کند تا ابزارهای مقابله‌ای سالم را بیاموزد.
خطرات احتمالی عدم درمان خودآزاری چیست؟
نادیده گرفتن خودآزاری می‌تواند خطرات جدی به دنبال داشته باشد. اگرچه بسیاری از افرادی که خودآزاری می‌کنند قصد مردن ندارند، اما این رفتار باید همیشه جدی گرفته شود. عدم دریافت کمک می‌تواند چرخه خودآزاری را تشدید کند و به طور قابل توجهی خطر اقدام به خودکشی را افزایش دهد.
همچنین، آسیب‌های فیزیکی ناشی از خودآزاری می‌تواند منجر به زخم‌ها و آسیب‌های دائمی شود که این موضوع نیز به نوبه خود، احساس شرم، گناه و افسردگی را در فرد تشدید می‌کند.
چگونه می‌توان از خودآزاری جلوگیری کرد؟
اولین گام برای شکستن چرخه خودآزاری، صحبت کردن با یک فرد مورد اعتماد یا یک متخصص است. درمان‌های روان‌شناختی مانند درمان شناختی رفتاری (CBT)، رفتاردرمانی دیالکتیک (DBT) و روان‌درمانی پویشی (Psychodynamic therapy) می‌توانند بسیار مؤثر باشند. این درمان‌ها به فرد کمک می‌کنند تا الگوهای فکری و رفتاری ناسالم را شناسایی و با راهکارهای سالم جایگزین کند.
در زمان مواجهه با وسوسه شدید برای خودآزاری، برخی راهکارها می‌توانند به شما در کنترل لحظه کمک کنند:
- فشردن یک تکه یخ در دست یا کشیدن یک کش لاستیکی روی مچ دست. این کار درد فیزیکی کوتاهی ایجاد می‌کند که می‌تواند حواس شما را از وسوسه پرت کند.
- حواس‌پرتی با فعالیت‌های مورد علاقه مانند گوش دادن به موسیقی، تماشای فیلم یا خواندن یک کتاب
- انجام کارهای هنری یا خلاقانه
- ساختن یک “جعبه امن” که شامل وسایلی آرامش‌بخش مانند عکس‌های مورد علاقه، نامه‌ها و شکلات است.
بایدها و نبایدها هنگام مواجهه با وسوسه خودآزاری
با یک فرد مورد اعتماد صحبت کنید. از تکنیک‌های حواس‌پرتی استفاده کنید. به دنبال کمک حرفه‌ای از یک روانشناس یا روانپزشک باشید. یک جعبه امن با وسایل آرامش‌بخش بسازید. خود را منزوی کنید. احساسات خود را مخفی نگه دارید. خوددرمانی یا مصرف خودسرانه دارو انجام دهید. خود را به خاطر رفتارهای گذشته سرزنش کنید.
چه زمانی باید در مورد خودآزاری به پزشک مراجعه کنم؟
اگر خودتان یا فردی در نزدیکی شما با رفتارهای خودآزاری درگیر است یا علائم فیزیکی مانند زخم‌ها و کبودی‌ها را مشاهده می‌کنید، بهتر است هرچه سریع‌تر با یک پزشک یا متخصص سلامت روان مشورت کنید.
این کار به شما کمک می‌کند تا یک تشخیص دقیق و برنامه درمانی مناسب برای مشکلات زمینه‌ای مانند افسردگی دریافت کنید. مهم است که بدانید جست‌وجوی کمک نشان‌دهنده ضعف نیست، بلکه نشان‌دهنده قدرت و تمایل به بهبودی است.
چه زمانی باید به اورژانس مراجعه کنم؟
در شرایط اضطراری و خطرناک، باید بدون تأخیر با اورژانس تماس بگیرید. این شرایط شامل موارد زیر است:
زمانی که فرد در حال آسیب رساندن به خود است و متوقف نمی‌شود. زمانی که آسیب فیزیکی جدی است، مانند خونریزی شدید، شکستگی استخوان، یا سوختگی عمیق زمانی که فرد افکار جدی برای پایان دادن به زندگی خود دارد و قادر به حفظ امنیت خود نیست.
در ایران، برای تماس با اورژانس پزشکی از شماره 115 و برای فوریت‌های اجتماعی و دریافت مشاوره از سازمان بهزیستی از شماره 123 استفاده کنید. در صورت وقوع هرگونه فوریت پزشکی، بلافاصله با شماره 115 تماس بگیرید.
توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما
همان‌طور که در این مقاله خواندید، خودآزاری و افسردگی شرایطی پیچیده و دردناک هستند، اما به یاد داشته باشید که شما تنها نیستید. هزاران نفر هر روز با این چالش‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند و بسیاری از آنها با کمک متخصصان و حمایت اطرافیان، موفق به بهبودی کامل شده‌اند.
این مسیر ممکن است دشوار به نظر برسد، اما با برداشتن یک قدم کوچک، مانند صحبت با یک دوست، عضو خانواده یا یک متخصص، می‌توانید اولین گام را به سوی یک زندگی سالم‌تر و شادتر بردارید. به خودتان فرصت بهبودی بدهید.
نظرات