سنسور دیابت چیست و چگونه از آن باید استفاده کرد؟
سنسور پایش مداوم قند (CGM) دستگاهی است که بهطور خودکار و در طول شبانهروز، سطح گلوکز خون را از طریق حسگری که زیر پوست قرار میگیرد، اندازهگیری میکند.
انواع مختلفی از این سنسورها وجود دارد. برخی نتایج را بهصورت لحظهای و برخی دیگر فقط با اسکن کردن نمایش میدهند. این دستگاهها برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۱، نوع ۲ یا سایر انواع دیابت که به انسولین نیاز دارند، مفید هستند.
استفاده از سنسور دیابت میتواند در تصمیمگیریهای آگاهانهتر درباره غذا، فعالیت و دارو به فرد کمک کرده و از بروز مشکلات سلامتی جلوگیری کند. در این مقاله از دارو دات کام، درباره انواع دستگاههای سنسور قند خون و نحوه استفاده از آنها صحبت میکنیم.
سنسور دیابت یا سنسور پایش مداوم قند (CGM) چیست؟
پایش مداوم گلوکز بهمعنای استفاده از دستگاهی است که میتواند سطح گلوکز خون شما را در طول شبانهروز بسنجد.
به این ترتیب، شما میتوانید تغییرات سطح گلوکز خون خود را در طول ساعات و روزهای مختلف زیر نظر داشته باشید. مشاهده سطح گلوکز خون در لحظه به شما میکمک کند تا در مورد غذاها و داروهایی که مصرف میکنید و فعالیتهایی که انجام میدهید، تصمیمات آگاهانهتری بگیرید.
نگه داشتن سطح گلوکز خون در محدوده هدف میتواند به جلوگیری از سایر مشکلات سلامتی ناشی از دیابت کمک کند.
انواع مختلف سنسور دیابت (CGM) کدامند؟
همه دستگاههای اندازهگیری قند خون (CGM) سطح گلوکز خون را تخمین میزنند، اما اطلاعات را به روشهای مختلفی ذخیره میکنند و نمایش میدهند.
- برخی از دستگاههای اندازهگیری قند خون (CGM) بهطور خودکار اطلاعات را به تلفن هوشمند یا گیرنده شما ارسال کرده و آن را نمایش میدهند. این دستگاهها «دستگاههای اندازهگیری قند خون در لحظه» نامیده میشوند.
- نوع دیگری از CGM، به نام «اسکن متناوب»، سطح گلوکز را بهطور مداوم تخمین میزند. اما برای مشاهده و ذخیره دادهها، باید هر چند ساعت یکبار CGM را با یک گیرنده یا تلفن هوشمند جداگانه اسکن کنید.
- نوع سوم CGM، دادههای مربوط به سطح قند خون شما را برای بررسیهای بعدی توسط پزشک جمعآوری میکند. پزشکان این نوع CGM را برای بررسی مراقبت از دیابت شما ارائه میدهند و شما آن را برای مدت محدودی استفاده میکنید.
از دیگر تفاوتهای بین مدلهای CGM میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- محل قرار گرفتن حسگر (روی پوست یا کاشته شدن زیر پوست)
- زمان تعویض سنسور
- مدت زمان گرم شدن CGM
- نحوه انجام تنظیمات برنامه
در بعضی از مدلهای CGM، برای کالیبرهکردن دستگاه و مطمئنشدن از درستی اعداد نمایش داده شده، لازم است یک بار اندازهگیری قند خون را با استفاده از انگشت و دستگاه گلوکومتر انجام دهید.
مایع میانبافتی (interstitial fluid) چیست؟
مایع میانبافتی، مایعی است که در فضاهای اطراف سلولهای شما وجود دارد. این مایع از موادی که از مویرگهای خونی شما نشت میکنند، ناشی میشود. یکی از این مواد، گلوکز (قند) است.
سنسور موجود در دستگاه سنجش مداوم قند خون (CGM) درست زیر پوست شما، جایی که این مایع قرار دارد، قرار میگیرد. این دستگاه، گلوکز موجود در مایع میانبافتی شما را اندازهگیری میکند.
گلوکز ابتدا به جریان خون وارد میشود و سپس به مایع میانبافتی نشت میکند. بنابراین، بین سطح گلوکز خون شما و سطح گلوکز میانبافتی، تاخیر وجود دارد. این یعنی ممکن است اندازهگیری گلوکز توسط حسگر CGM چند دقیقه با اندازهگیری دستی قند خون از طریق انگشت اختلاف زمانی داشته باشد.
چه کسانی میتواند از سنسور پایش مداوم قند (CGM) استفاده کند؟
اگر برای مدیریت دیابت نوع ۱، دیابت نوع ۲ یا نوع دیگری از دیابت به انسولین نیاز دارید، پزشک ممکن است استفاده از دستگاه پایش مداوم بر قند خون را توصیه کند.
پزشکان میتوانند دستگاههای نظارت مداوم بر قند خون (CGM) را برای بزرگسالان و کودکان تجویز کنند. برخی از مدلها را میتوان برای کودکان ۲ ساله نیز استفاده کرد. پزشک شما ممکن است استفاده از دستگاه نظارت مداوم بر قند خون (CGM) را بهصورت تماموقت یا فقط برای چند روز پیشنهاد کند.
سنسور دیابت یا سنسور پایش مداوم قند (CGM) چگونه کار میکند؟
سنسور دیابت دستگاه کوچکی است که به بازو یا شکم خود وصل میکنید. این دستگاه میتواند میزان گلوکز موجود در مایع زیر پوست شما (مایع بینابینی) را حس کند. سپس نتایج به شما نشان داده میشود. همچنین، میتوانید نتایج را در تلفن هوشمند خود دریافت کنید.
- در برخی از انواع آن که «سنسور در لحظه» نامیده میشوند، حسگر هر چند دقیقه یکبار نتایج را به گیرنده یا تلفن شما ارسال میکند. میتوانید سطح گلوکز خود را در هر زمانی روی گیرنده مشاهده کنید.
- در برخی مدلها، نتایج مستقیما به پمپ انسولین ارسال میشود. بنابراین میتوانید سطح گلوکز خود را روی پمپ مشاهده کنید.
- در انواع دیگر CGM، که اغلب مانیتورهای فلش یا CGM اسکنشده متناوب نامیده میشوند، برای مشاهده نتایج باید حسگر را با دستگاه خواننده یا تلفن خود اسکن کنید.
انواع مختلفی از دستگاههای اندازهگیری قند خون در لحظه وجود دارد. تنها مانیتور فلش موجود در حال حاضر، Abbott FreeStyle Libre 2 است؛ البته اگر آن را همراه با تلفن هوشمند استفاده کنید، عملکردی شبیه CGM آنی خواهد داشت. همچنین تولید مدل قدیمیتر Abbott FreeStyle Libre متوقف شده است.
بیشتر انواع CGM، از جمله FreeStyle Libre 2، دارای آلارمهای اختیاری هستند تا در صورت پایین یا بالا رفتن بیش از حد قند خون، به شما هشدار دهند.
شما معمولا بسته به نوع مانیتوری که دارید، باید هر 7 تا 14 روز یک سنسور را تعویض کنید. میزان قند خون مایع بینابینی چند دقیقه از میزان قند خون شما عقبتر است. این بدان معناست که شما هنوز هم باید هرازگاهی، بهویژه هنگام رانندگی یا ابتلا به افت قند خون، آزمایش خون از انگشت انجام دهید.
برای استفاده بهینه از CGM، اطلاعاتی را که دستگاه به شما میدهد با پزشک خود بررسی کنید.
آیا استفاده از سنسور پایش مداوم قند (CGM) آسان است؟
دستگاههای سنسور دیابت دستگاههای کوچک و پیچیدهای هستند و برای یادگیری استفاده از آن به کمی زمان نیاز دارید. به عنوان مثال، باید یاد بگیرید که چگونه:
- سنسور را بهدرستی وارد کنید؛
- دستگاه را با اندازهگیری قند خون از طریق انگشت (در صورت لزوم) کالیبره کنید؛
- آلارمهای دستگاه را تنظیم کنید؛
- دادهها را به رایانه (برای تجزیه و تحلیل طولانیمدت) یا تلفن خود منتقل کنید؛
- بر اساس دادههای جمعآوری شده، به برنامه مراقبتی خود پاسخ دهید و تغییراتی در آن ایجاد کنید.
اما لازم نیست این کار را بهتنهایی انجام دهید. هنگامی که تصمیم به تهیه CGM گرفتید، یک متخصص واجد شرایط به شما کمک میکند تا نحوه استفاده ایمن از آن را یاد بگیرید.
همچنین، پزشک شما ممکن است شرکت در یک کلاس آموزشی دیابت یا صحبت حضوری با یک متخصص مراقبت و آموزش دیابت (CDCES) را توصیه کند.
آیا با وجود استفاده از CGM، همچنان باید قند خون را از نوک انگشت چک کنم؟
استفاده از دستگاه اندازهگیری قند خون (CGM) باید تعداد دفعاتی را که نیاز به گرفتن خون از انگشت دارید کاهش دهد. اما همچنان مهم است که یک دستگاه اندازهگیری قند خون در دسترس داشته باشید.
اگر سنسور CGM شما بهطور غیرمنتظره از کار بیفتد، میتوانید تا زمان نصب سنسور جدید از دستگاه سنجش قند خونِ انگشتی برای بررسی سطح گلوکز استفاده کنید. این اندازهگیریها همچنین بهعنوان یک روش پشتیبان برای تایید نتایج CGM به کار میروند.
مانند هر فناوری دیگری، CGM هم ممکن است گاهی دقت کافی نداشته باشد. اگر عددی که CGM نشان میدهد برایتان غیرعادی یا مشکوک به نظر میرسد، انجام یک تست قند خون از نوک انگشت میتواند بهترین راه برای اطمینان باشد.
برای مثال، اگر CGM روند افزایش یا کاهش قند خون را نشان میدهد اما شما احساس خوبی دارید، یک اندازهگیری دستی میتواند خیالتان را راحت کند. در مقابل، اگر حالتان خوب نیست اما CGM سطح گلوکز را در محدوده طبیعی نشان میدهد، بررسی قند خون میتواند به یافتن دلیل حال بدتان کمک کند.
همچنین ممکن است برای کالیبراسیون یا راهاندازی دستگاه CGM لازم باشد یک تست قند خون انگشتی انجام شود.
آیا میتوان بدون نسخه پزشک، دستگاه CGM تهیه کرد؟
در حال حاضر، یک نوع دستگاه اندازهگیری قند خون (CGM) وجود دارد که به صورت بدون نسخه (OTC) در دسترس است. سایر تولیدکنندگان CGM نیز در حال ساخت CGM های بدون نسخه هستند.
CGMهای بدون نسخه ممکن است برای افرادی که برای کنترل دیابت از انسولین استفاده میکنند یا کسانی که دچار افت قند خون شدید و مکرر میشوند، انتخاب مناسبی نباشند. قبل از استفاده از CGM های بدون نسخه، مطمئن شوید که از قابلیتها و محدودیتهای آن بهخوبی آگاه هستید.
در مقاله زیر با نحوه تزریق انسولین بیشتر آشنا خواهید شد:
مزایا و معایب استفاده از CGM برای مدیریت دیابت چیست؟
| معایب CGM (پایش مداوم قند خون) | مزایای CGM |
|---|---|
| دقت این روش همیشه به اندازه تست انگشتی نیست و ممکن است زمان ببرد تا به آن عادت کنید. | نیاز به تست مکرر از نوک انگشت کمتر میشود و میتوان هشدار افت یا افزایش قند تنظیم کرد. |
| حجم زیاد دادهها ممکن است برای برخی افراد گیجکننده یا استرسزا باشد. | امکان مشاهده روند تغییرات قند خون و اقدام زودتر برای کنترل آن وجود دارد. |
| وجود سنسور روی بدن ممکن است برای برخی افراد آزاردهنده باشد یا باعث احساس ناخوشایند بابت دیده شدن آن شود. | آگاهی دقیقتر از زمانهای افت و اوج قند خون کمک میکند سطح قند بیشتر در محدوده هدف بماند. |
| هشدارهای مکرر مخصوصا هنگام خواب میتواند باعث خستگی و آزار شود. | میتوانید وضعیت قند خون را در زمانهایی که معمولاً تست نمیدهید (مثل شب) هم ببینید. |
| هزینهی خرید و نگهداری CGM ممکن است برای برخی افراد بالا باشد. | میتوان دادهها را با پزشک یا تیم درمان به اشتراک گذاشت تا برای تنظیم درمان بهتر راهنمایی شوید. |
محدودیتهای سنسور CGM
دستگاههای سنسور دیابت ابزارهای بسیار مفیدی هستند، اما محدودیتهایی هم دارند. مانند تمام فناوریها، سیستمهای CGM نیز میتوانند با مشکلاتی مواجه شوند یا از کار بیفتند.
همچنین، برخی داروها و مکملها میتوانند بر دقت برخی از حسگرهای CGM تاثیر بگذارند، از جمله:
- استامینوفن (تیلنول یا پانادول)
- هیدروکسی اوره، دارویی برای کمخونی داسیشکل
- ویتامین C (اسید اسکوربیک)
این داروها و مکملها ممکن است باعث شوند CGM شما سطح گلوکز شما را بالاتر یا پایینتر از مقدار واقعی نشان دهد. بنابراین، با سازنده دستگاه CGM خود مشورت کنید تا ببینید چه چیزی ممکن است بر دقت آن تاثیر بگذارد.
آیا برای مدیریت دیابت، حتما به سنسور پایش مداوم قند (CGM) نیاز دارم؟
شما میتوانید با استفاده از نوار تست و یک دستگاه اندازهگیری قند خون، سطح قند خود را بهطور منظم بررسی کنید. اما این نوع اندازهگیری تنها یک لحظه از وضعیت قند خون شما را نشان میدهد. درست مثل این که فقط یک صفحه از یک کتاب را بخوانید.
هرچه تعداد این اندازهگیریهای لحظهای بیشتر باشد، «تصاویر بیشتری» از وضعیت قند خونتان خواهید داشت و میتوانید بهتر حدس بزنید چه اتفاقی در بدن شما در حال افتادن است.
با این حال، بیشتر متخصصان دیابت استفاده از دستگاه پایش مداوم قند خون (CGM) را توصیه میکنند؛ چون این دستگاه، برخلاف تستهای انگشتی، اطلاعات بسیار جامعتری درباره روند تغییرات قند خون ارائه میدهد و به مدیریت بهتر دیابت کمک میکند.
اگر در کار با وسایل دچار مشکل شدم، چه کاری باید انجام دهم؟
ممکن است لازم باشد برخی از قطعات دستگاه پایش مداوم قند خون (CGM) خود را در طول زمان تعویض کنید. حسگرهای یکبارمصرف بسته به مدل دستگاه معمولا هر ۷ تا ۱۴ روز نیاز به تعویض دارند، در حالی که برخی حسگرهای قابل کاشت میتوانند تا ۱۸۰ روز دوام بیاورند.
در بعضی مدلها، ممکن است نیاز باشد فرستنده را نیز هر چند وقت یکبار تعویض کنید. همچنین اگر CGM درست کار نکند، گاهی لازم است سنسور، فرستنده، گیرنده یا تلفن همراهتان را دوباره متصل یا همگامسازی کنید.
برخی افراد ممکن است بهخاطر چسبهای مورد استفاده برای ثابت نگه داشتن حسگر، دچار قرمزی یا سوزش پوست شوند. در این موارد، پزشک میتواند روشها یا داروهایی را برای کاهش این مشکلات پوستی پیشنهاد کند.
هر دستگاه CGM دستورالعمل مخصوصی برای نصب حسگر دارد، اما گاهی ممکن است اپلیکاتورهای سنسور دچار مشکل شوند یا درست عمل نکنند. شاید فنر قبل از آماده شدن شما ترکیده باشد، یا اپلیکاتور سنسور را آزاد نکرده باشد. اگر این اتفاق افتاد:
- سعی نکنید سنسور را دوباره نصب یا استفاده کنید.
- سنسور و بستهبندی آن را نگه دارید. تولیدکنندگان ممکن است به شماره سریال نیاز داشته باشند.
- برای دریافت یک جایگزین رایگان با سازنده تماس بگیرید. در صورت درخواست، آماده باشید تا سنسور معیوب را برگردانید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
اگر در مورد نحوه استفاده ایمن از دستگاه CGM سوالی دارید، با پزشک خود تماس بگیرید. سطح قند خون بسیار بالا یا پایین در صورت درمان نشدن میتواند خطرناک باشد و در موارد شدید ممکن است منجر به تشنج، کما یا حتی مرگ شود.
میتوانید با نگه داشتن سطح قند خون در محدوده سالم از این عوارض جلوگیری کنید. در صورت بروز هرگونه علائمی که نگران آن هستید، با پزشک خود تماس بگیرید.
توصیهای از تیم دارو دات کام به شما
دستگاههای پایش مداوم گلوکز (CGM) به شما کمک میکنند تا دیابت را با تعداد دفعات کمتری از چکاپ انگشت مدیریت کنید. حسگر این دستگاه درست زیر پوست شماست و سطح گلوکز را 24 ساعته اندازهگیری میکند.
یادگیری نحوه استفاده از CGM زمان میبرد، اما میتواند به شما کمک کند تا سلامت خود را راحتتر مدیریت کنید. اگر سوالی درباره استفاده از این دستگاه دارید، پزشکان ما میتوانند شما را راهنمایی کنید.
منابع مقاله:
clevelandclinic | niddk | nhs | yalemedicine | healthdirect | diabetes | diabetes | nm | beyondtype1
نظرات