چگونه قند خون ناشتا را پایین بیاوریم؟

قند خون ناشتا باید چقدر باشد؟

میزان قند خون ناشتا در افراد مختلف، متفاوت است. در جدول زیر افراد با شرایط متفاوت و میزان قند خون ناشتا را مطالعه کنید.

روش‌های پایین آوردن قند خون ناشتا

اگرچه این پدیده‌ها شایع هستند، اما راهکارهای موثری برای کاهش این افزایش قند خون صبحگاهی وجود دارد. در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم:

روتین ورزش خود را تغییر دهید

ورزش بر اساس زمان‌بندی، تاثیر بسزایی بر قند خون ناشتا دارد. به‌طوری که می‌تواند حساسیت به انسولین را تا ۴۸ ساعت افزایش ‌دهد.

• ۳۰ تا ۶۰ دقیقه پیاده‌روی یا فعالیت سبک بلافاصله پس از شام، می‌تواند به شکل قابل توجهی قند خون صبحگاهی را کاهش دهد. فعالیت‌های سبکی مانند یوگا، شنا و دوچرخه‌سواری نیز بسیار عالی هستند.
• اگر به دلیل ورزش عصرگاهی افت قند را هنگام شب تجربه می‌کنید، ۳۰ دقیقه ورزش هوازی صبحگاهی را جایگزین کنید.

کربوهیدرات‌های عصرگاهی را محدود کنید

تغذیه نقش مهمی در کنترل دیابت دارد، به‌ویژه مصرف کربوهیدرات‌ها بسیار موثر هستند. بدن ۱۰۰ درصد کربوهیدرات را به گلوکز تبدیل می‌کند؛ بنابراین مصرف زیاد کربوهیدرات در شب می‌تواند قند خون را تا ساعت‌ها افزایش دهد و اثر آن تا صبح باقی می‌ماند. کربوهیدرات‌هایی که شب‌ها نباید مصرف شوند، عبارتند از:

• نان سفید
• برنج سفید
• پاستا
• شیرینی‌ها
• سیب‌زمینی سرخ‌کرده
• غلات شیرین‌شده

انتخاب‌های مفید و جایگزین شامل موارد زیر هستند:

• سبزیجات غیرنشاسته‌ای
• پروتئین کم‌چرب
• غلات کامل (در مقدار کم)
• برنج قهوه‌ای یا کینوا
• حبوبات در وعده کوچک

بیشترین مقدار توصیه‌شده کربوهیدرات برای شام ۴۵ تا ۶۰ گرم است. حداقل ۳ ساعت قبل از خواب، شامتان را میل کنید.

مراقب چربی شام باشید

غذاهای پرچرب می‌توانند باعث افزایش تدریجی قند خون در طول شب شوند. دلیلش این است که چربی‌های اشباع‌شده هضم را کند می‌کنند و جذب کربوهیدرات را به تاخیر می‌اندازد. این یعنی قند خون بلافاصله پس از غذا بالا نمی‌رود. بلکه چند ساعت بعد، هنگامی که خواب هستید، قند خون افزایش می‌یابد. در نتیجه، قند خون ناشتا بیشتر خواهد شد.

به جای چربی‌های اشباع حیوانی، از چربی‌های غیراشباع گیاهی که در جدول زیر آمده، استفاده کنید:

خواب باکیفیت داشته باشید

خواب نامنظم یا ناکافی هورمون کورتیزول را افزایش می‌دهد که موجب بالا رفتن قند خون صبحگاهی می‌شود. مطالعات نشان می‌دهند افراد مبتلا به دیابت که خواب ضعیفی دارند، با ۲۳ درصد قند خون بالاتر و ۴۸ درصد انسولین بالاتر روبه‌رو می‌شوند. برای تجربه خواب کافی و درست باید موارد زیر را رعایت کنید:

• 7 تا 9 ساعت خواب منظم با توجه به سن و شرایط جسمی
• خوردن شام حداقل ۳ تا ۴ ساعت قبل خواب
• دوری از نور آبی موبایل و لپ‌تاپ ۶۰ تا ۹۰ دقیقه قبل خواب
• قرار دادن دمای اتاق در ۱۸ تا ۲۰ درجه سانتی‌گراد
• تاریکی کامل

از برنامه درمانی دیابت خود پیروی کنید

بهترین راه کنترل قند خون، چه در روز و چه در شب، پایبندی دقیق به برنامه درمانی است. برای این کار، رعایت موارد زیر ضروری است:

• مصرف داروها طبق دستور
• مدیریت استرس
• پایش منظم قند خون
• تغذیه اصولی با تعادل کربوهیدرات، پروتئین و چربی سالم
• ورزش منظم هوازی + تمرین مقاومتی
• حفظ وزن مناسب
• مراجعات منظم پزشکی
• اطلاع به پزشک در صورت افزایش قند خون صبحگاهی

جلوگیری از هیپوگلیسمی در شب

افت قند خون شبانه، یکی از عوامل پنهان افزایش قند خون ناشتا است. برای جلوگیری از آن، نکات زیر را رعایت کنید:

• از مصرف زیاد انسولین سریع‌الاثر در شب پرهیز کنید.
• قبل خواب خوراکی‌های دارای قند مصرف نکنید.

نوشیدن آب کافی و هیدراته ماندن

براساس توصیه‌های پزشکی، کم‌آبی می‌تواند غلظت گلوکز را افزایش دهد و عملکرد طبیعی کلیه‌ها در دفع قند را مختل کند. برای افرادی که قند خون ناشتای بالا دارند، نوشیدن ۶ تا ۸ لیوان آب در طول روز، به‌ویژه در عصرها، به تثبیت سطح گلوکز کمک می‌کند و مانع افزایش صبحگاهی آن می‌شود.

کاهش وزن در صورت اضافه وزن

چربی‌های احشایی و اضافه وزن، مقاومت به انسولین را افزایش می‌دهند. این موضوع یکی از دلایل اصلی بالا بودن قند خون ناشتا است. در ضمن، کاهش وزن می‌تواند از قند خون صبحگاهی و A1C به‌طور محسوسی بکاهد. این اقدام، از موثرترین راهکارهای میان‌مدت و بلندمدت کنترل قند ناشتا است.

مصرف زودتر شام

خوردن شام سنگین یا دیرهنگام باعث می‌شود قند خون برای مدت طولانی بالا بماند. اثرات این افزایش قند خون در صبح دیده می‌شود. اضافه کردن فیبر محلول مثل جو دوسر، دانه چیا، بامیه و بادمجان به شام توصیه می‌شود.

همچنین، خوردن شام حداقل ۳ تا ۴ ساعت قبل از خواب به بدن فرصت کافی برای هضم غذا می‌دهد. این کار از افزایش ماندگار گلوکز شبانه جلوگیری می‌کند. این تغییر ساده در سبک زندگی می‌تواند تاثیر مستقیمی بر کاهش قند ناشتا داشته باشد.

کاهش استرس از طریق مدیتیشن یا تنفس عمیق

استرس مزمن با افزایش ترشح کورتیزول می‌تواند پدیده سحرگاهی را تشدید کند و موجب بالا رفتن قند خون صبحگاهی شود. انجام روزانه ۵ تا ۱۰ دقیقه مدیتیشن، یوگا یا تنفس عمیق قبل از خواب، سطح کورتیزول را کاهش می‌دهد. همچنین این فعالیت‌ها به تثبیت قند خون شبانه کمک می‌کند. این تکنیک به‌ویژه برای افرادی با قند ناشتا مقاوم به کنترل بسیار اهمیت دارد.

استفاده از دستگاه پایش مداوم قند خون (CGM)

استفاده از دستگاه اندازه‌گیری قند خون، بهترین روش برای مشاهده لحظه‌ای روند قند خون و شناسایی علت‌های اصلی افزایش قند ناشتا است. این ارزیابی به بیمار و پزشک کمک می‌کند تا تغذیه، زمان‌بندی داروها و حتی دوز انسولین را دقیق‌تر تنظیم کنند.

بررسی منظم A1C

اندازه‌گیری A1C باید هر سه ماه انجام شود، زیرا افزایش A1C معمولا همراه با افزایش قند خون ناشتا است. این آزمایش خون ساده، میانگین قند خون فرد را در ۲ تا ۳ ماه گذشته نشان می‌دهد. بررسی منظم این فاکتور، کمک می‌کند تا مشخص شود آیا کنترل گلوکز شما در مسیر درست قرار دارد یا نیاز به اصلاحات دارویی، تغییر رژیم غذایی یا افزایش فعالیت بدنی دارید.

حذف نوشیدنی‌های شیرین عصرگاهی

نوشیدنی‌های شیرین مانند نوشابه، آبمیوه‌های صنعتی و چای شیرین باعث افزایش سریع قند خون می‌شوند و اثر آن‌ها تا ساعت‌ها باقی می‌ماند. مصرف این نوشیدنی‌ها در ساعات عصر احتمال بیشتر بودن قند خون ناشتا را افزایش می‌دهد. برای تثبیت قند خون شبانه، جایگزین‌هایی مانند آب، چای بدون شیرینی یا دمنوش‌های گیاهی پیشنهاد می‌شوند.

آیا سرکه سیب به کاهش قند خون ناشتا کمک می‌کند؟

مطالعات نشان داده است که مصرف سرکه سیب رقیق‌شده در آب می‌تواند حساسیت به انسولین را کمی بهتر کند. ۱ تا ۲ قاشق غذاخوری سرکه سیب را در یک لیوان آب رقیق کنید و قبل از خواب بنوشید. اثر سرکه سیب بر قند خون محدود بوده و در افراد مختلف، متفاوت خواهد بود.

نکته: در صورت داشتن رفلاکس، زخم معده، بیماری کلیوی و مصرف داروهای کاهش قند حتما با پزشک مشورت کنید. همچنین، برای جلوگیری از عوارض احتمالی، از مصرف طولانی‌مدت سرکه سیب پرهیز کنید.

چگونه با پدیده سحرگاهی یا داون (Dawn Phenomenon) مقابله کنیم؟

برای مقابله با پدیده سحرگاهی یا داون، راهکارهای زیر توصیه می‌شود:

• ورزش در صبح برای سوزاندن گلوکز اضافه
• شام سبک و زودهنگام
• پرهیز از میان‌وعده‌های قندی قبل خواب
• تنظیم دوز یا زمان انسولین پایه
• استفاده از پمپ انسولین با دوز پایه قابل برنامه‌ریزی

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت تجربه موارد زیر مراجعه به پزشک ضروری است:

• قند خون ناشتای بالای ۱۸۰ mg/dL، بیشتر از 5 روز و با وجود رعایت کامل توصیه‌ها؛
• علائم افت شبانه قند مانند تعریق سرد، لرز، تپش قلب هنگام بیداری و سردرد؛
• تغییر ناگهانی الگوی قند خون بدون دلیل مشخص؛
• بی‌تاثیر شدن داروها؛
• داشتن قصد تغییر اساسی در رژیم یا برنامه ورزشی؛
• نیاز به تنظیم مجدد انسولین پایه یا داروهای خوراکی.

علت بالا بودن قند خون ناشتا چیست؟

در حالت ایده‌آل، قند خون صبحگاهی در افراد مبتلا به دیابت کنترل‌‌شده باید بین ۷۰ تا ۹۹ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر باشد. با این حال، بسیاری از افراد با وجود رعایت همه توصیه‌های درمانی، صبح با افزایش قند خون مواجه می‌شوند. عوامل زیادی باعث افزایش گلوکز خون در صبح می‌شوند، اما سه عامل اصلی زیر در این اتفاق نقش مهمی دارند.

پدیده سحرگاهی

بین ساعت ۳ تا ۸ صبح، هورمون‌های کورتیزول، گلوکاگون، هورمون رشد و اپی‌نفرین به‌طور طبیعی ترشح می‌شوند.

ترشح این هورمون‌ها، کبد را برای تولید گلوکز تحریک می‌کند. افراد دیابتی به دلیل کمبود یا مقاومت به انسولین نمی‌توانند این افزایش را کنترل کنند. در نتیجه، این افزایش هورمونی منجر به بالا رفتن قابل توجه قند خون یا پدیده داون (Dawn Phenomenon) می‌شود. این پدیده، حدود ۵۰ درصد مبتلایان به دیابت نوع ۱ و نوع ۲ را درگیر می‌کند.

کاهش اثر یا مقدار انسولین در طول شب

اگر میزان انسولین در طول شب بیش از حد کاهش یابد، قند خون بالا می‌رود. دلایل کاهش انسولین در افراد مختلف، متفاوت است. این میزان کاهش، معمولا به دلایل زیر رخ می‌دهد:

• تنظیمات پمپ انسولین که انسولین پایه را در شب کمتر از نیاز تامین می‌کند؛
• دوز ناکافی انسولین طولانی‌اثر؛
• پایان یافتن تاثیر انسولین طولانی‌اثر به دلیل تزریق زودهنگام.

اثر سوموگی

افت شدید قند خون در نیمه‌شب باعث ترشح هورمون‌های مقابله‌ای مانند کورتیزول و آدرنالین می‌شود. بدن برای جبران، گلوکز بیش از حد آزاد می‌کند. این واکنش که باعث بالا رفتن شدید قند خون صبحگاهی می‌شود، اثر سوموگی نام دارد که بسیار نادر است.

توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما

کنترل قند خون ناشتا یک مسیر تدریجی است، اما با شناخت الگوی قند خون و اصلاح چند عادت کوچک می‌توان نتایج بسیار چشمگیری به دست آورد. همچنین، کاهش قند خون ناشتا با ترکیب هوشمندانه رژیم غذایی شبانه، ورزش هدفمند، خواب باکیفیت و تنظیم دقیق درمان دارویی کاملا ممکن می‌شود. استفاده از دستگاه اندازه‌گیری قند خون و ثبت روزانه داده‌ها به پزشک کمک می‌کند تا درمان شما را شخصی‌سازی کند.

پیگیری، بررسی مداوم و همکاری با پزشک همیشه بهترین نتیجه را می‌دهد. شما برای کاهش گلوکز ناشتا چه راهکارهایی را امتحان کرده‌اید؟