آیا خشکی دهان نشانه دیابت است؟ ارتباط بین خشکی دهان و قند خون بالا

ارتباط خشکی دهان با دیابت و قند خون بالا چیست؟

برای درک اینکه چرا خشکی دهان در بین بیماران دیابتی شایع است، ابتدا باید به نقش حیاتی بزاق در دهان بپردازیم. بزاق دهان ما را تمیز نگه می‌دارد و از آن در برابر عفونت‌ها محافظت می‌کند.

بااین‌حال، در افراد مبتلا به دیابت، به‌خصوص زمانی که قند خون آن‌ها به خوبی کنترل نشده باشد، این سیستم طبیعی می‌تواند دچار اختلال شود.

ارتباط بین خشکی دهان و قند خون بالا از 2 مکانیزم اصلی ناشی می‌شود که هر دو به نحوی به سطح بالای گلوکز در خون مربوط هستند.

اولین و شاید ساده‌ترین مکانیزم، به دلیل کم‌آبی بدن اتفاق می‌افتد. هنگامی که سطح قند خون (گلوکز) شما بیش از حد طبیعی بالا می‌رود، بدن تلاش می‌کند تا این قند اضافی را از طریق ادرار دفع کند.

این فرایند که به آن دیورز اسمزی (Osmotic diuresis) گفته می‌شود، باعث می‌شود کلیه‌ها برای دفع قند، آب بیشتری را از بدن خارج کنند. در نتیجه، شما تکرر ادرار پیدا می‌کنید و بدن دچار کم‌آبی می‌شود. این کم‌آبی در بدن، بر تولید بزاق نیز تأثیر می‌گذارد و در نهایت، باعث به وجود آمدن احساس خشکی دهان می‌شود.

اما یک مکانیزم عمیق‌تر و پیچیده‌تر نیز وجود دارد که به طور خاص در افرادی با دیابت کنترل‌نشده برای مدت طولانی رخ می‌دهد. این فرایند به آسیب‌های عصبی مرتبط است که به‌عنوان نوروپاتی دیابتی شناخته می‌شود.

در بدن، گلوکز اضافی می‌تواند به ترکیبی به نام سوربیتول تبدیل شود که در سلول‌های عصبی تجمع می‌یابد و به آن‌ها آسیب می‌رساند. این آسیب می‌تواند عملکرد اعصاب کنترل‌کننده غدد بزاقی را مختل کند و باعث کاهش دائمی تولید بزاق شود.

آیا خشکی دهان همیشه نشانه دیابت است؟

خشکی دهان می‌تواند دلایل بسیار مختلفی داشته باشد که برخی هیچ ارتباطی به قند خون بالا ندارند.

یکی از شایع‌ترین این دلایل، عوارض جانبی برخی داروها است. بسیاری از داروها از جمله داروهای ضدافسردگی، آنتی‌هیستامین‌ها، داروهای کنترل فشارخون و داروهای ادرارآور (دیورتیک‌ها)، می‌توانند باعث خشکی دهان شوند.

این موضوع به‌خصوص برای افراد مبتلا به دیابت که برای کنترل فشارخون بالا یا سایر بیماری‌های زمینه‌ای خود نیز دارو مصرف می‌کنند، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. در واقع، حتی اگر دیابت نداشته باشید، مصرف این داروها می‌تواند به خشکی دهان منجر شود.

علاوه بر داروها، عوامل دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند باعث خشکی دهان شوند و ممکن است شما از آن‌ها بی‌خبر باشید. به‌عنوان‌مثال، کم‌آبی بدن که می‌تواند ناشی از فعالیت بدنی شدید باشد، بیماری یا عدم نوشیدن آب کافی یک دلیل بسیار رایج دیگر برای خشکی دهان است.

تنفس از طریق دهان، به‌خصوص هنگام خواب، می‌تواند باعث تبخیر سریع بزاق و احساس خشکی در صبح شود. همچنین، سبک زندگی ناسالم مانند سیگار کشیدن یا مصرف الکل نیز از عوامل مؤثر در کاهش تولید بزاق و خشکی دهان هستند.

مطالعه مقاله زیر به شما برای ترک سیگار کمک می‌کند:

بیشتر بخوانید:

راهکارهای ترک سیگار

در موارد نادرتر، خشکی دهان می‌تواند نشانه‌ای از بیماری‌های خودایمنی مانند سندرم شوگرن یا آسیب‌های عصبی ناشی از ضربه به سر یا گردن باشد.

علائم خشکی دهان در بیماران دیابتی چیست؟

احساس خشکی دهان، تنها به معنای یک دهان خشک و بدون رطوبت نیست، بلکه شامل چندین علائم اذیت کننده برای فرد مبتلا است که می‌تواند اثر زیادی بر روند زندگی روزمره او بگذارد. این علائم بر اثر کاهش تولید بزاق رخ می‌دهند و این احتمال وجود دارد که به مرور زمان شدیدتر شوند.

یکی از اولین و بارزترین این علائم، احساس چسبندگی یا خشکی مداوم در دهان و گلو است که به آن زروستومیا (Xerostomia) نیز می‌گویند. در این حالت احساس می کنید که زبانتان به سقف دهان می‌چسبد.

این حالت می‌تواند صحبت کردن، جویدن و حتی بلعیدن غذا را دشوار کند، به طوری که ممکن است برای خوردن هر لقمه نیاز به نوشیدن آب پیدا کنید. همچنین این مشکل باعث ایجاد احساس درد یا سوزش در دهان یا به خصوص روی زبان می شود.

علاوه بر این، خشکی دهان می‌تواند با علائم فیزیکی قابل مشاهده‌ای نیز همراه باشد. لب‌ها ممکن است خشک، ترک‌خورده و قرمز شوند. زبان ممکن است ظاهر خشنی پیدا کند و حس زبری داشته باشد. این علائم می‌توانند باعث ایجاد زخم و عفونت‌های مکرر در حفره دهان شوند که درمان آن‌ها به دلیل محیط خشک، دشوارتر است.

در برخی افراد، خشکی دهان می‌تواند باعث گلودرد یا گرفتگی صدا نیز شود. یکی دیگر از علائم شایع و آزاردهنده خشکی دهان، بوی بد دهان است که از بین نمی‌رود، چرا که بزاق کافی برای شستشوی باکتری‌ها و ذرات غذا وجود ندارد.

عوارض خشکی دهان در بیماران دیابتی چیست؟

یکی از اصلی‌ترین عوارض خشکی دهان در دیابتی‌ها، پوسیدگی دندان است. با کاهش بزاق، باکتری‌ها و ذرات قند در دهان تجمع می‌یابند و محیطی اسیدی ایجاد می‌کنند که به مینای دندان آسیب می‌رساند. این عارضه در بیماران دیابتی که قند خون بالایی دارند و این احتمال وجود دارد که سطح قند در بزاق آن‌ها نیز افزایش یافته باشد، تشدید می‌شود و می‌تواند به پوسیدگی شدید دندان‌ها منجر شود.

علاوه بر پوسیدگی، بیماری‌های لثه نیز از دیگر عوارض جدی خشکی دهان هستند. بزاق به دلیل داشتن عوامل ضد میکروبی، از لثه‌ها و بافت‌های اطراف دندان محافظت می‌کند. با کاهش بزاق، احتمال التهاب و عفونت لثه افزایش می‌یابد که به بیماری‌های ژنژیویت (التهاب لثه) و در مراحل پیشرفته‌تر، پریودنتیت (عفونت بافت‌های نگهدارنده دندان) منجر می‌شود. پریودنتیت یک بیماری جدی است که می‌تواند باعث از دست دادن دندان‌ها در فرد شود.

متن انگلیسی:

Periodontitis is the sixth consequence of diabetes mellitus (DM)

ترجمه متن:

پریودنتیت ششمین عارضه دیابت (DM) است. (منبع)

خشکی دهان همچنین می‌تواند زمینه را برای رشد بیش از حد قارچ‌ها، به ویژه قارچ کاندیدا آلبیکنس، فراهم کند و به عفونت قارچی دهان یا برفک دهانی منجر شود. این عارضه با ایجاد لکه‌های سفید روی زبان و داخل گونه‌ها، و گاهی با درد و سوزش همراه است.
از جمله سایر عوارض این مشکل می‌توان به عفونت‌های غدد بزاقی، زخم‌های دهانی و مشکلات در استفاده از دندان مصنوعی اشاره کرد.

راه‌های کاهش و درمان خشکی دهان در بیماران دیابتی چیست؟

خبر خوب این است که خشکی دهان یک وضعیت قابل‌کنترل است و با انجام اقدامات درست، می‌توانید علائم آن را کاهش دهید و از عوارض جدی‌تر آن پیشگیری کنید. درمان خشکی دهان در دیابت شامل کنترل بیماری دیابت طبق دستور پزشک و انجام روش‌های مراقبتی در منزل است.

1. کنترل قند خون: اصلی‌ترین راهکار

اولین و مهم‌ترین گام برای کنترل خشکی دهان ناشی از دیابت، کنترل منظم سطح قند خون است. اگر علت خشکی دهان شما قند خون بالا باشد، با رساندن سطح گلوکز به محدوده طبیعی، می‌توانید به مرور زمان علائم آن را بهبود ببخشید و از مشکلاتی که ممکن است در آینده برای شما به وجود بیاید پیشگیری کنید.

برای این کار، لازم است به توصیه‌های پزشک خود در زمینه رژیم غذایی سالم (مانند مصرف غذاهای سرشار از فیبر و کم‌شکر)، انجام فعالیت‌های ورزشی منظم و مصرف به موقع و دقیق داروهای تجویزی پایبند باشید. کنترل منظم سطح قند خون نیز به شما کمک می‌کند تا تغییرات آن را زیر نظر داشته باشید.

2. مراجعه به متخصص و درمان‌های پزشکی

اگر با وجود رعایت توصیه‌ها، همچنان با خشکی دهان دست‌وپنجه نرم می‌کنید، مشورت با پزشک یا دندانپزشک بسیار مهم است.

آن‌ها می‌توانند به شما کمک کنند تا علت اصلی این موضوع را پیدا کنید. اگر خشکی دهان شما ناشی از یک داروی خاص باشد، پزشک ممکن است دوز دارو را تغییر داده یا داروی جایگزینی تجویز کند.

همچنین، در برخی موارد، پزشکان می‌توانند داروهایی را برای تحریک تولید بزاق تجویز کنند که به آن‌ها آگونیست‌های موسکارینی گفته می‌شود.

جایگزین‌های بزاق مانند ژل‌ها، اسپری‌ها یا لوزیژ‌های (نوعی آبنبات مکیدنی) بدون قند نیز می‌توانند به طور موقت رطوبت دهان را تأمین کنند و باعث بهبود علائم شما شوند.

3. راهکارهای خانگی و تغییر سبک زندگی

در کنار اقدامات پزشکی، راه‌های ساده‌ای نیز وجود دارد که می‌توانید در خانه انجام دهید تا به پیشگیری از خشکی دهان در دیابتی‌ها و تسکین علائم کمک کنید. این راهکارها بسیار ساده هستند:

• نوشیدن مداوم و آهسته آب: به‌جای اینکه فقط در زمان تشنگی شدید آب بنوشید، در طول روز به‌صورت جرعه جرعه و منظم آب بنوشید تا دهان شما مرطوب بماند.
• جویدن آدامس یا مکیدن آبنبات بدون قند: این کار به تحریک غدد بزاقی کمک می‌کند. به دنبال محصولاتی باشید که حاوی زایلیتول هستند، زیرا این ماده می‌تواند به مبارزه با پوسیدگی دندان نیز کمک کند.
• پرهیز از برخی مواد غذایی و عادت‌ها: از مصرف غذاهای تند و شور که می‌توانند دهان شما را تحریک کنند، پرهیز کنید. همچنین، مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار و الکلی و به‌خصوص سیگار کشیدن را کاهش داده یا به طور کامل ترک کنید، زیرا این موارد خشکی دهان شما را تشدید می‌کنند.
• استفاده از دستگاه بخور: استفاده از یک دستگاه بخور در اتاق‌خواب، به‌خصوص در شب، می‌تواند به مرطوب ماندن هوای محیط کمک کرده و از خشکی دهان هنگام خواب جلوگیری کند.
• رعایت دقیق بهداشت دهان و دندان: مسواک زدن حداقل 2 بار در روز با خمیر دندان حاوی فلوراید، نخ دندان کشیدن روزانه و استفاده از دهان‌شویه‌های بدون الکل می‌تواند به حفظ سلامت دهان شما در شرایط خشکی کمک کند.

توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما

وقتی با مشکلی مثل خشکی دهان روبه‌رو می‌شوید و نگران هستید که این علامت به خاطر یک بیماری جدی‌تر باشد، طبیعی است که احساس نگرانی کنید. اما مهم است که بدانید، خشکی دهان یک مشکل قابل کنترل است. این علامت می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد و بهترین راه برای تشخیص علت اصلی و دریافت درمان مناسب، مراجعه به پزشک است.

اگر خشکی دهان شما به دیابت مربوط باشد، کنترل قند خون اصلی‌ترین راه برای بهبود است. با کمی مراقبت و توجه، رعایت توصیه‌هایی مثل نوشیدن آب کافی و استفاده از محصولات بدون قند، می‌توانید به بهبود علائم خود کمک کنید.