اختلال اضطراب عصبی چیست؟ انواع، علائم و درمان
اضطراب عصبی یا اضطراب نوروتیک، حالتی روانی است که با الگوهای پایداری از نگرانی، پریشانی و بی‌ثباتی عاطفی مشخص می‌شود. این اضطراب بیش از حد و خارج از کنترل، می‌تواند با عملکرد روزمره و کیفیت زندگی فرد تداخل کند، به طوری که فرد اغلب احساس ترس بیش از حد و نامتناسب با شرایط واقعی را تجربه می‌کند.
اختلال اضطراب عصبی قابل درمان و مدیریت است و برای بهبود آن، ترکیبی از روان‌درمانی (مانند درمان شناختی-رفتاری) و دارو درمانی تجویز می‌شود. این روش‌ها به کنترل علائم شدید اضطراب، بهبود کیفیت زندگی و کمک به فرد برای بازیابی احساس کنترل بر زندگی خود کمک می‌کنند.
اضطراب عصبی چیست؟
اضطراب عصبی که در روان‌شناسی مدرن اغلب با اصطلاح نوروتیسیسم (Neuroticism) شناخته می‌شود، یک ویژگی شخصیتی است که باعث می‌شود افراد مستعد تجربه سطوح بالاتری از استرس و احساسات منفی باشند.
این حالت ریشه در احساس ناامنی درونی و ترس غیرمنطقی از دست دادن کنترل بر خود یا محیط دارد و به همین دلیل فرد الگوهای رفتاری سفت و سخت و مکانیسم‌های دفاعی برای مقابله با این احساس پریشانی درونی ایجاد می‌کند.
نوروتیسیسم یکی از پنج ویژگی اصلی شخصیتی (Big Five) است که تمایل به اضطراب، افسردگی، شک به خود و سایر احساسات منفی را منعکس می‌کند. اگرچه این حالت یک بیماری روانی قابل تشخیص نیست، اما می‌تواند فرد را مستعد ابتلا به اختلالات درونی‌سازی‌شده (Internalizing Disorders) مانند اختلال اضطراب فراگیر و افسردگی کند.
اضطراب عصبی چه علائمی دارد؟
علائم اختلال اضطراب عصبی شامل طیف وسیعی از نشانه‌های عاطفی، شناختی و جسمی است که می‌توانند به‌شدت در زندگی روزمره فرد اختلال ایجاد کنند. این علائم ممکن است بین افراد متفاوت باشد:
- علائم عاطفی و شناختی: نگرانی بیش از حد و مداوم در مورد مسائل روزمره، تحریک‌پذیری و بی‌قراری، مشکل در تمرکز و تفکر
- انتقاد از خود: سطح بالایی از خود انتقادی و توقعات سخت‌گیرانه از خود که به احساس مداوم نارضایتی منجر می‌شود
- علائم جسمی: مشکلات خواب (بی‌خوابی یا بیدار شدن زودهنگام)، تپش قلب و تنفس سریع، تنش عضلانی و سردرد.
به چه دلایلی اضطراب نوروتیک ایجاد می‌شود؟
اضطراب نوروتیک حاصل تعامل پیچیده‌ای از عوامل بیولوژیکی، روان‌شناختی و محیطی است که فرد را نسبت به استرس آسیب‌پذیرتر می‌سازد.
- عوامل بیولوژیکی و ژنتیکی: افرادی که سابقه خانوادگی اختلالات اضطرابی دارند، بیشتر مستعد ابتلا به این شرایط هستند که این امر نشان‌دهنده نقش ژنتیک است. همچنین، عدم تعادل در انتقال‌دهنده‌های عصبی مغز، به‌ویژه سروتونین و دوپامین، در ایجاد اختلالات اضطرابی نقش دارد
- عوامل محیطی و تجربیات زندگی: تجربیات ناگوار زندگی مانند سوء استفاده، تروما یا از دست دادن قابل توجه در دوران کودکی، می‌تواند منجر به حالت هشدار و ترس مزمن شود علاوه بر این، استرس‌های مداوم مانند مشکلات شغلی، مالی یا روابط نامناسب، نیز می‌توانند محرک ایجاد اضطراب شدید باشند.
تفاوت اضطراب عصبی با اضطراب عادی چیست؟
اضطراب عادی یک پاسخ طبیعی، موقتی و حتی مفید به استرس و موقعیت‌های ناخوشایند است که ما را برای مقابله با خطر آماده می‌کند. برای مثال، احساس دلهره قبل از یک مصاحبه شغلی، یک واکنش طبیعی است.
اما اضطراب عصبی، زمانی به یک اختلال تبدیل می‌شود که نگرانی فرد: ۱) شدید، افراطی و پایدار باشد، ۲) نسبت به خطر واقعی نامتناسب باشد، و ۳) کنترل آن برای فرد دشوار باشد. در واقع، در اضطراب عصبی، این احساسات ترس و وحشت با فعالیت‌ها و عملکرد روزمره تداخل ایجاد می‌کنند و فرد برای جلوگیری از آن‌ها، از موقعیت‌های خاص دوری می‌کند.
بررسی چند نمونه از اضطراب عصبی
اختلالات اضطرابی رایج‌ترین مشکلات سلامت روان هستند و اضطراب عصبی اغلب به‌عنوان یک زمینه‌ساز یا یکی از علائم اصلی در این اختلالات ظاهر می‌شود.
- اختلال اضطراب فراگیر (GAD): فرد در این حالت به‌طور دائم درباره رویدادهای آینده نگران است و این نگرانی مزمن درباره یک طیف وسیع از موضوعات روزمره است.
- اختلال هراس (Panic Disorder): شامل دوره‌های مکرر و ناگهانی احساس ترس و وحشت شدید است که در عرض چند دقیقه به اوج می‌رسد.
- اختلال وسواس فکری-عملی (OCD): شامل افکار مزاحم و تکراری (وسواس فکری) و انجام اعمالی مکرر و بدون توجیه منطقی (وسواس عملی) است که فرد برای کاهش اضطراب خود انجام می‌دهد.
- اختلال اضطراب اجتماعی: ترس شدید از ارزیابی منفی شدن توسط دیگران که منجر به اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی می‌شود.
اگر در موقعیت‌های اجتماعی دچار اضطراب می‌شوید، مطلب زیر را مطالعه کنید:
چگونه با افراد مبتلا به اختلال اضطراب عصبی برخورد کنیم؟
هنگام برخورد با فردی که دچار اضطراب شدید است، مهم‌ترین کار، فراهم کردن حمایت و همدلی است.
به‌جای ارائه راه‌حل‌های ساده‌انگارانه، او را به گوش دادن دعوت کنید و تشویقش کنید که برای یادگیری روش‌های مقابله با این احساسات، از یک متخصص کمک بگیرد . به اشتراک گذاشتن تجربیات و مشاوره می‌تواند به فرد احساس حمایت بیشتری بدهد.
چگونه افکار فرد مبتلا به اختلال اضطراب عصبی را تغییر می کند؟
افکار فرد مبتلا به اضطراب عصبی معمولاً با تفکر فاجعه‌آمیز، کمال‌گرایی افراطی و خود انتقادی شدید همراه است. آن‌ها تمایل دارند شرایط عادی را تهدیدآمیز تفسیر کنند و بر روی شکست‌های کوچک متمرکز شوند، که این الگوهای فکری، توانایی آن‌ها را برای انطباق با تغییرات و انعطاف‌پذیری کاهش می‌دهد.
هدف درمان شناختی-رفتاری (CBT) تغییر این الگوها است؛ درمانگر به فرد کمک می‌کند تا افکار منفی خود را شناسایی کرده و آن‌ها را به چالش بکشد. با گذشت زمان، فرد می‌آموزد که به‌جای واکنش‌های سخت و اجتنابی، از استراتژی‌های سالم‌تری برای مقابله با استرس استفاده کند.
گزینه‌های درمان اضطراب عصبی کدامند؟
درمان اختلالات اضطرابی اغلب به‌صورت جامع و ترکیبی از روش‌های زیر انجام می‌شود، که بسته به شدت علائم و شرایط فرد توسط متخصص تعیین می‌گردد.
1- روان‌درمانی:
- درمان شناختی-رفتاری (CBT): این روش یکی از مؤثرترین درمان‌ها است که به بیمار کمک می‌کند تا الگوهای فکری و رفتاری ناسالم را تغییر دهد و نگرانی‌های غیرمنطقی خود را کاهش دهد.
برای آشنایی با تکنیک‌های CBT و نقش آن در درمان اضطراب، مطلب زیر را بخوانید:
- روان‌درمانی روان‌پویشی: این درمان به بررسی مسائل ناخودآگاه و تجربیات گذشته می‌پردازد که در شکل‌گیری رفتارهای عصبی نقش داشته‌اند.
2- دارو درمانی:
داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب: داروهایی مانند مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) می‌توانند در مدیریت علائم اضطراب مؤثر باشند و معمولاً توسط روان‌پزشک تجویز می‌شوند.
در مقاله زیر، داروهای رایج درمان اضطراب و عوارض احتمالی هرکدام بررسی شده است:
3- تغییر سبک زندگی:
- فعالیت بدنی منظم و تکنیک‌های آرامش: ورزش‌هایی مانند یوگا و پیاده‌روی، تمرینات تنفس عمیق، مدیتیشن و خواب کافی نقش مهمی در کاهش سطح کلی اضطراب دارند.
چه زمانی و چگونه یک درمانگر به فرد مبتلا به اختلال اضطراب عصبی می‌تواند کمک کند؟
اگر احساس نگرانی، ترس یا وحشت شما کنترل نشده، در توانایی شما برای انجام کارها و روابطتان تداخل ایجاد کرده یا با مشکلات دیگری مانند افسردگی یا سوء مصرف مواد همراه شده است، لازم است به دنبال کمک باشید. مداخله درمانی در مراحل اولیه می‌تواند از بروز عوارض جدی‌تر مانند مشکلات قلبی-عروقی و گوارشی که از عوارض اضطراب مزمن هستند، پیشگیری کند.
چگونه درمانگر می‌تواند کمک کند؟
یک درمانگر، با ارزیابی دقیق، ابتدا نوع و شدت اضطراب شما را تشخیص می‌دهد . سپس، با استفاده از روش‌های درمانی مبتنی بر شواهد مانند CBT، به شما در شناسایی و به چالش کشیدن افکار منفی کمک می‌کند تا با موقعیت‌های اضطراب‌آور به روش‌های سالم‌تری برخورد کنید و حس کنترل بر زندگی خود را بازیابید.
توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما
اگر علائم اضطراب برای شما یا نزدیکانتان آزاردهنده شده و در کیفیت زندگی روزمره شما اختلال ایجاد کرده است، ممکن است نیاز به مشورت با یک متخصص سلامت روان باشد.
این علائم می‌توانند نشان‌دهنده یک مشکل جدی‌تر نباشند، اما برای احتیاط و اطمینان خاطر، با یک روان‌پزشک یا روان‌شناس مشورت کنید به یاد داشته باشید که درمان‌های مؤثر وجود دارند که می‌توانند به شما کمک کنند کنترل زندگی خود را دوباره به دست آورید و زندگی با آرامش بیشتری داشته باشید.
