اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی (ADHD) چیست؟ راهنمای جامع برای تشخیص و درمان

مقدمه و شناخت بیماری

اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی یا ADHD چیست؟

اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی (ADHD) وضعیتی زیستی و روانی است که بر عملکرد مغز شما تأثیر می‌گذارد. برخلاف نامش، ADHD به این معنی نیست که شما فاقد توجه هستید. بلکه بدان معناست که کنترل توجه یا هدایت آن به سمت وظایف خاص برای شما دشوارتر است. ADHD باعث علائمی مانند مشکل در تمرکز، مشکل در نشستن (آرام گرفتن) و رفتارهای تکانشی می‌شود. اما همچنین به شما این امکان را می‌دهد که بیش از حد روی چیزهایی که واقعاً از آنها لذت می‌برید تمرکز کنید.

علائم ADHD در کودکی (معمولاً بین ۳ تا ۶ سالگی) شروع می‌شود و ممکن است علائم ADHD تا بزرگسالی ادامه یابد. اما در برخی از افراد تا زمانی که بالغ نشوند، تشخیص داده نمی‌شود. هیچ درمانی برای ADHD وجود ندارد، اما با درمان‌هایی مانند داروها و درمان‌های رفتاری می‌توانند به مدیریت علائم کمک کنند.

میلیون‌ها کودک در ایالات متحده مبتلا به ADHD تشخیص داده شده‌اند (حدود ۱ نفر از هر ۱۰ کودکِ ۳ تا ۱۷ ساله).

متن انگلیسی:

During 2020–2022, the prevalence of ever diagnosed attention-deficit/hyperactivity disorder (ADHD) was 11.3% in children ages 5–17 years, with boys (14.5%) having a higher prevalence than girls (8.0%).

ترجمه متن:

در طول سال‌های ۲۰۲۰-۲۰۲۲، شیوع اختلال کم‌توجهی/بیش‌فعالی (ADHD) که تاکنون تشخیص داده شده است، در کودکان ۵ تا ۱۷ ساله ۱۱.۳ درصد بود که در پسران (۱۴.۵ درصد) شیوع بیشتری نسبت به دختران (۸ درصد) داشت. (منبع)

این اختلال اغلب برای اولین بار در کودکان مدرسه‌ای شناسایی می‌شود، زمانی که منجر به اختلال در کلاس درس یا مشکلاتی در تکالیف مدرسه می‌شود.

متن انگلیسی:

In 2023, an estimated 15.5 million U.S. adults had an ADHD diagnosis, approximately one half of whom received their diagnosis in adulthood.

ترجمه متن:

در سال ۲۰۲۳، تخمین زده می‌شود که ۱۵.۵ میلیون بزرگسال آمریکایی مبتلا به ADHD تشخیص داده شده‌اند که تقریباً نیمی از آنها در بزرگسالی تشخیص خود را دریافت کرده‌اند.

با توجه به تفاوت در نحوه بروز علائم، این اختلال در پسران بیشتر از دختران تشخیص داده می‌شود. با این حال، این بدان معنا نیست که پسران بیشتر احتمال دارد ADHD داشته باشند. پسران معمولاً بیش‌فعالی و سایر علائم بیرونی را نشان می‌دهند در حالی که دختران معمولاً نقص در توجه دارند (در نتیجه تشخیص اختلال در پسران سریع تر و بیشتر است).

انواع اختلالات ADHD چیست؟

چهار نوع ADHD وجود دارد که ارائه روانپزشکان در کودکان و بزرگسالان تشخیص می‌دهند:

• نوع بی‌توجه: این نوع همراه با مشکل در تمرکز، مشکل در اتمام وظایف و منظم ماندن است. در این نوع، علائم بیش‌فعالی کم است یا اصلا وجود ندارد.
• نوع بیش‌فعال-تکانشگر: مشخصه این نوع مشکل در آرام نشستن یا ناتوانی در داشتن “زمان آرام” است. شما انرژی اضافی دارید و بسیار پرحرف هستید. همچنین ممکن است صحبت دیگران را قطع کنید و بدون فکر کردن عمل کنید. احتمالا مشکل کمتری در توجه نشان دهید.
• نوع ترکیبی: این رایج‌ترین نوع ADHD است و چیزی است که اکثر مردم آن را با این اختلال مرتبط می‌دانند. افراد با این نوع علائم بی‌توجهی و علائم بیش‌فعالی-تکانشگر زیادی دارند.
• نوع نامشخص: این زمانی است که فرد علائم شدیدی دارد که در زندگی روزمره تداخل ایجاد می‌کند، اما علائم فرد، معیارهای رسمی برای انواع ذکر شده در بالا را برآورده نمی‌کند. در این مورد، روانپزشکان «ADHD نامشخص» را به عنوان تشخیص تعیین می‌کنند.

روانپزشکان همچنین از اصطلاحات خفیف، متوسط و شدید برای توصیف میزان تأثیر علائم بر زندگی روزمره شما استفاده می‌کنند.

آیا ADHD یک معلولیت است؟

در بسیاری از موارد، تشخیص ADHD پیامدهای بلند مدتی برای فرد در مدرسه، محل کار یا در طول تعامل با دیگران دارد. بنابراین، این سوال مطرح می‌شود که آیا ADHD یک معلولیت محسوب می‌شود یا خیر. متاسفانه، پاسخ ساده نیست. برای بررسی اینکه آیا ADHD یک معلولیت ذهنی است یا خیر، درک کاملی از شرایط خاص معلولیت ضروری است.

ADHD در ایالات متحده تحت قانون آمریکایی‌های دارای معلولیت و قانون توانبخشی سال ۱۹۷۳، با برخی از شرایط، یک معلولیت محسوب می‌شود.

طبق این تعریف ADHD تنها زمانی یک معلولیت محسوب می‌شود که در توانایی فرد برای کار و مشارکت در جامعه اختلال ایجاد کند، اما برای شرایط خفیفی که در عملکرد اختلال ایجاد نمی‌کنند، این‌گونه نیست.

در ایالت متحده امریکا، مراکز کنترل بیماری، ADHD را یک معلولیت رشدی می‌دانند اما موسسه ملی اختلالات عصبی و سکته مغزی، ADHD را یک معلولیت یادگیری نمی‌داند. پس همانطور که می بینید جواب قطعی برای این سوال وجود نداشته و بسته به شرایط بیمار این جواب مشخص می شود.

علائم و علت‌ها

علائم ADHD چیست؟

علائم ADHD ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تکانشگری
• بی‌نظمی و مشکلات اولویت‌بندی
• مهارت‌های ضعیف مدیریت زمان
• مشکلات تمرکز روی یک کار
• مشکل در انجام چند کار همزمان
• فعالیت بیش از حد یا بی‌قراری
• برنامه‌ریزی ضعیف
• عدم تاب‌آوری در مقابل ناامیدی
• نوسانات مکرر خلق و خو
• مشکل در پیگیری و تکمیل وظایف
• زودرنجی
• مشکل در مقابله با استرس

عوارض اختلال ADHD چیست؟

اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی می‌تواند بر احساس فرد نسبت به خودش و نحوه تعامل او با دنیای اطرافش تأثیر بگذارد. بدون درمان مناسب، فرد ممکن است موارد زیر را داشته باشد:

• عزت نفس پایین
• نمرات ضعیف در مدرسه و ناتوانی در رسیدن به تمام پتانسیل خود
• مشکل در موقعیت‌های اجتماعی، تا حدودی به دلیل اذیت شدن توسط همسالان یا عدم تمایل به معاشرت با آنها
• افزایش خطر ابتلا به اختلالات مصرف مواد مخدر در سنین بالاتر
• تصادفات و آسیب‌های مکرر رانندگی
• مشکل در یافتن و حفظ شغل
• از طرفی ADHD با موارد زیر مرتبط دانسته شده است:
• عملکرد ضعیف در مدرسه یا محل کار
• بیکاری
• مشکلات مالی
• مشکل با قانون
• روابط ناپایدار
• سلامت جسمی و روانی ضعیف
• تصویر ذهنی ضعیف از خود
• اقدام به خودکشی

چه چیزی باعث اختلال نقص توجه/بیش فعالی (ADHD) می‌شود؟

دانشمندان هنوز علت خاص ADHD را شناسایی نکرده‌اند. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد ژنتیک در ADHD نقش دارد و چندین ژن با این اختلال مرتبط شده‌اند، اما هیچ ژن یا ترکیب ژنی خاصی به عنوان علت این اختلال شناسایی نشده است.

توجه به این نکته مهم است که بستگان افراد مبتلا به ADHD نیز اغلب تحت تأثیر قرار می‌گیرند. شواهدی از تفاوت‌های آناتومیکی در مغز کودکان مبتلا به ADHD در مقایسه با سایر کودکان بدون این اختلال وجود دارد.

به عنوان مثال، کودکان مبتلا به ADHD حجم ماده خاکستری و سفید مغز کمتری دارند و در حین انجام وظایف خاص، فعالیت مناطق مغزی متفاوتی را نشان می‌دهند. مطالعات بیشتر نشان داده است که بخش‌هایی در مغز (لوب‌های پیشانی، هسته دمی و ورمیس مخچه مغز) در ADHD تحت تأثیر قرار می‌گیرند.

عوامل محیطی (غیر ژنتیکی) زیر نیز ممکن است در ایجاد ADHD نقش داشته باشند:

• سموم: مواد شیمیایی مانند سرب و آلودگی محیط می‌توانند بر رشد مغز تأثیر بگذارند.
• محیط خانه: اگر در خانه درگیری زیادی وجود داشته باشد.
• آسیب‌های دوران کودکی: کودکانی که در اوایل کودکی دچار تروما می‌شوند، بیشتر احتمال دارد ویژگی‌های مرتبط با ADHD را نشان دهند.

عوامل خطر اختلال بیش فعالی یا ADHD چیست؟

عوامل خطر برای ADHD ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• داشتن یکی از بستگان خونی، مانند والدین یا خواهر و برادر، مبتلا به ADHD یا سایر بیماری‌های روانی.
• قرار گرفتن در معرض سموم محیطی مانند سرب، که عمدتاً در رنگ و لوله‌های ساختمان‌های قدیمی یافت می‌شود.
• به دنیا آمدن از والدینی که در دوران بارداری از مواد مخدر تفریحی، الکل یا دخانیات استفاده کرده‌اند.
• به دنیا آمدن خیلی زود، که به آن زایمان زودرس نیز می‌گویند.

اگرچه به نظر می‌رسد بسیاری از مردم معتقدند که قند بالا باعث بیش‌فعالی می‌شود، اما هیچ مدرکی برای این موضوع وجود ندارد. بسیاری از مسائل در دوران کودکی می‌توانند منجر به مشکل در توجه شوند، اما این با ADHD یکسان نیست.

تشخیص و آزمایش‌ها

اختلال ADHD چگونه تشخیص داده می‌شود؟

اختلال ADHD را بر اساس وجود و عدم وجود علائم خاص تشخیص می‌دهند. برای این کار از معیارهای ذکر شده در راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی (DSM-5-TR) استفاده می‌کنند.

اگر همه موارد زیر درست باشد، فرد تشخیص ADHD دریافت خواهد کرد:

• فرد (کودکان تا 16 سال) باید حداقل شش علامت (نوجوانان 17 سال و بزرگتر حداقل پنج علامت) از یک گروه (بی‌توجهی یا بیش‌فعالی/تکانشگری) داشته باشد. یا حداقل شش علامت از هر گروه داشته باشد (در مجموع دوازده یا بیشتر).
• علائم قبل از ۱۲ سالگی شروع شده باشند.
• علائم حداقل در دو محیط (مثلاً در خانه و مدرسه) رخ دهند.
• علائم، فعالیت‌های روزانه و دوستی‌های فرد را مختل کنند.
• بیماری دیگری مسئول این علائم نیست.

هیچ آزمایش آزمایشگاهی (مانند آزمایش خون یا ادرار) وجود ندارد که بتواند ADHD را تشخیص دهد. در عوض، ارزیابی‌هایی برای ADHD انجام می‌شود. ارزیابی شامل صحبت با خود فرد، خانواده و دیگران – مانند دوستان و معلمان – برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد رفتارهای فرد است.

آزمایش های اختلال ADHD کدامند؟

پزشک شما ممکن است آزمایش‌هایی را برای رد مشکلات سلامت جسمی که می‌توانند علائم مشابهی با ADHD داشته باشند، انجام دهد، مانند:

• آزمایش‌های شنوایی و بینایی
• آزمایش خون برای سطح سرب و سایر بیماری‌ها
• الکتروانسفالوگرام (EEG) برای اندازه‌گیری فعالیت الکتریکی مغز
• سی‌تی‌اسکن یا MRI برای بررسی ناهنجاری‌های مغزی

یک مطالعه بزرگ که دهه‌ها تحقیق را تجزیه و تحلیل کرد، نشان داد که افراد مبتلا به ADHD سطوح پایین‌تری از برانگیختگی مغزی در نواحی پیشانی مغز خود دارند، همچنین امواج تتا (امواج مغزی کند) بسیار زیاد و امواج بتا (امواج مغزی سریع) ناکافی دارند.

پرسشنامه‌ها و مقیاس‌های رتبه‌بندی ADHD

• مقیاس ارزیابی وندربیلت: این مقیاس علائم ADHD را بررسی می‌کند و به دنبال شرایط دیگری مانند اختلال سلوک، اختلال نافرمانی مقابله‌ای، اضطراب و افسردگی می‌گردد.
• فرم پروفایل توجه کودک (CAP): این فرم معمولاً توسط معلمان پر می‌شود و علائم رایج ADHD را ردیابی می‌کند.
• سیستم ارزیابی رفتار برای کودکان (BASC): این فرم به دنبال مواردی مانند بیش‌فعالی، پرخاشگری و مشکلات رفتاری است. همچنین به دنبال اضطراب، افسردگی، مشکلات توجه و یادگیری و فقدان مهارت‌های ضروری خاص است.
• چک لیست رفتار کودک/فرم گزارش معلم (CBCL): در میان موارد دیگر، CBCL به شکایات جسمی، رفتار پرخاشگرانه یا بزهکارانه و گوشه‌گیری می‌پردازد.
• مقیاس رتبه‌بندی کانرز: این فرم به مواردی مانند رفتار، کار یا تکالیف مدرسه و زندگی اجتماعی می‌پردازد. این فرم می‌تواند نشان دهد که چگونه این علائم بر مواردی مانند نمرات، شغل، زندگی خانگی و روابط تأثیر می‌گذارند.

درمان و دارو‌ها

اختلال ADHD چگونه درمان می‌شود؟

دارودرمانی

داروهای محرک‌، مانند محصولاتی که شامل متیل فنیدات (Methylphenidate) یا آمفتامین (Amphetamine) هستند، معمولاً رایج‌ترین داروهای تجویز شده برای ADHD هستند، اما ممکن است داروهای دیگری نیز تجویز شوند. به نظر می‌رسد محرک‌ها سطح مواد شیمیایی مغز (انتقال‌دهنده‌های عصبی) را افزایش داده و متعادل می‌کنند.

سایر داروهای مورد استفاده برای درمان ADHD شامل آتوموکستین غیرمحرک (Atomoxetine) و برخی داروهای ضد افسردگی مانند بوپروپیون (Bupropion) است. آتوموکستین و داروهای ضد افسردگی کندتر از محرک‌ها عمل می‌کنند، اما اگر به دلیل مشکلات سلامتی نمی‌توانید محرک مصرف کنید یا اگر محرک‌ها عوارض جانبی شدیدی ایجاد می‌کنند، این داروها ممکن است گزینه‌های خوبی باشند.

مشاوره روانشناسی

مشاوره برای ADHD بزرگسالان عموماً شامل مشاوره روانشناسی (روان درمانی)، آموزش در مورد این اختلال و یادگیری مهارت‌هایی برای کمک به موفقیت شما می‌شود.

روان درمانی ممکن است به شما کمک کند:

• مدیریت زمان و مهارت‌های زمانبندی خود را بهبود بخشید.
• یاد بگیرید که چگونه رفتار تکانشی خود را کاهش دهید.
• مهارت‌های حل مسئله را توسعه دهید.
• با شکست‌های تحصیلی، کاری یا اجتماعی گذشته کنار بیایید.
• عزت نفس خود را بهبود بخشید.
• راه‌هایی برای بهبود روابط با خانواده، همکاران و دوستان خود بیاموزید.
• استراتژی‌هایی برای کنترل خلق و خوی خود ایجاد کنید.

انواع رایج روان درمانی برای ADHD عبارتند از:

• درمان شناختی رفتاری: این نوع درمان ساختار یافته مهارت‌های خاصی را برای مدیریت رفتار شما و تغییر الگوهای تفکر منفی به الگوهای مثبت، آموزش می‌دهد. این درمان می‌تواند به شما در مقابله با چالش‌های زندگی، مانند مشکلات مدرسه، کار یا رابطه، و به رفع سایر شرایط سلامت روان، مانند افسردگی یا سوء مصرف مواد، کمک کند.
• زوج درمانی و خانواده درمانی: این نوع درمان می‌تواند به عزیزان فرد کمک کند تا با استرس زندگی با فردی که ADHD دارد کنار بیایند و یاد بگیرند که چه کاری می‌توانند برای کمک به او انجام دهند. چنین مشاوره‌ای می‌تواند مهارت‌های ارتباطی و حل مسئله را بهبود بخشد.

اختلال ADHD چقدر طول می‌کشد؟

ADHD از بین نمی‌رود، اما لزوماً به یک بیماری ناتوان‌کننده تبدیل نمی‌شود. شما نمی‌توانید از شر آن خلاص شوید، اما درمان می‌تواند به مدیریت علائم شما کمک کند. به لطف درمان‌های مؤثر، برخی از افراد پس از رسیدن به بزرگسالی، اختلال ناشی از علائم ADHD را نشان نمی‌دهند.

پیشگیری، مدیریت و کنترل

چگونه ADHD را مدیریت کنیم؟

از آنجا که ADHD یک اختلال پیچیده و برای هر فرد منحصر به خود اوست، گفتنِ توصیه‌هایی برای همه بزرگسالان مبتلا به ADHD دشوار است. اما برخی از این پیشنهادات ممکن است مفید باشند:

• فهرستی از وظایفی که باید هر روز انجام دهید تهیه کنید. موارد را اولویت‌بندی کنید. مطمئن شوید که سعی نمی‌کنید کارهای زیادی انجام دهید.
• وظایف را به مراحل کوچک‌تر و قابل مدیریت‌تر تقسیم کنید.
• از کاغذهای چسبی برای نوشتن یادداشت برای خودتان استفاده کنید. آنها را روی یخچال، روی آینه‌های خانه، در ماشین یا مکان‌های دیگری که احتمال دیدنش زیاد است، قرار دهید.
• یک دفترچه قرار ملاقات یا تقویم الکترونیکی برای پیگیری قرارها و نوشتن مهلت‌ انجام کارها داشته باشید.
• همیشه ایده‌ها یا چیزهایی را که باید به خاطر بسپارید، یادداشت کنید، چه در یک دفترچه کوچک، چه در یک صفحه در گوشی همراه. این امکانِ یادداشت همیشه باید در دسترس باشد.
• روال ثابتی را در طول روز دنبال کنید و وسایلی مانند کلید و کیف پول خود را همیشه در یک مکان نگه دارید.
• از اعضای خانواده یا سایر عزیزان خود کمک بخواهید. حمایت خانواده و دوستان می‌تواند بسیار مفید باشد.

زندگی با بیماری

بایدها و نبایدهای اختلال ADHD

۱. نباید تنبل و بی‌تحرک باشید

بر اساس بزرگترین پایگاه داده اسکن‌های تصویربرداری SPECT مغز، اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی (ADD/ADHD) با جریان خون پایین به قشر جلوی مغز (PFC) ناحیه‌ای که در تمرکز، کنترل تکانه و دوراندیشی نقش دارد، مرتبط است. ورزش جریان خون به مغز را افزایش می‌دهد که عملکرد PFC را بهبود می‌بخشد.

برعکس، تحقیقات نشان می‌دهد که سطح بالای بی‌تحرکی با مشکلات بیشتر بی‌توجهی و بیش‌فعالی مرتبط است. یک مطالعه در سال ۲۰۲۰ مزایای ورزش را در بهبود عملکردهای عصبی-رفتاری مانند تکانشگری و بیش‌فعالی و همچنین بهبود توجه و افزایش عملکرد اجرایی در وظایف را برجسته کرد.

۲. باید از گوشی‌های هوشمند فاصله بگیرید

طبق مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۹ در مجله Annals of General Psychiatry منتشر شد، اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی می‌تواند یک عامل خطر مهم برای ابتلا به اعتیاد به گوشی‌های هوشمند باشد، زیرا افراد مبتلا به این اختلال معمولاً سطح دوپامین پایینی دارند و به دنبال چیزهای جدید هستند.

رسانه‌های اجتماعی که به راحتی در دستگاه‌های دیجیتال در دسترس هستند، منبع بی‌پایانی از اطلاعات جدید و تأیید هستند. آن‌ها طوری طراحی شده‌اند که مراکز لذت مغز را فعال کرده و دوپامین آزاد کنند، که باعث می‌شود ذاتاً اعتیادآور باشند و مقاومت در برابر آن‌ها برای افراد مبتلا به ADD/ADHD دشوار باشد.

در مقابل استفاده مشکل‌ساز از رسانه‌های دیجیتال هم با افزایش علائم ADD/ADHD مرتبط است. هم برای کودکان و هم برای بزرگسالان مبتلا به این اختلال، زمان استفاده از گوشی‌های هوشمند باید محدود شود.

۳. نباید زیاد از کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده مصرف کنید

مصرف مقادیر زیاد غذاهای شیرین یا کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده، سطح قند خون را افزایش می‌دهد و منجر به افزایش و سپس افت قند خون می‌شود که با خلق و خوی بد همراه است. مصرف یک رژیم غذایی پر از نوشابه‌های شیرین، شیرینی، کلوچه، کیک، نان سفید و ماکارونی، علائم ADHD را تشدید می‌کند.

حفظ سطح قند خون سالم و پایدار، کلید مدیریت علائم است. این امر را می‌توان با وعده‌های غذایی متعادل شامل میوه‌های کم‌قند، سبزیجات، پروتئین، چربی‌های سالم، غلات کامل و فیبر به دست آورد. پروتئین به ویژه در صبح برای ساخت انتقال‌دهنده‌های عصبی بیدار کننده مغز که به تمرکز و توجه کمک می‌کنند، مفید است.

۴. باید داروهای خود را به موقع مصرف کنید

اگر به ADD/ADHD مبتلا شده‌اید و دارو مصرف می‌کنید، آن را فراموش نکنید یا مصرف آن را متوقف نکنید. اگر احساس بهتری داشته باشید، تمایل به قطع یا کاهش مصرف وجود دارد. کارشناسان معتقدند که این ممکن است به دلیل انگ مصرف داروهای محرک باشد.

شواهد موجود نشان می‌دهد که درمان دارویی مداوم به تضمین بهترین نتایج درمانی برای افراد مبتلا به ADD/ADHD کمک می‌کند. اگر نگران عوارض جانبی دارو هستید، عوارض جانبی عاطفی و مالی ناشی از عدم درمان مؤثر را نیز در نظر بگیرید.

5. نباید الکل بنوشید، سیگار بکشید یا کافئین مصرف کنید

طبق بسیاری از مطالعات، مصرف الکل و سیگار در بین نوجوانان و بزرگسالان مبتلا به اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی رایج است. یک مطالعه طولی در دانشگاه هاروارد نشان داد که در بین شرکت‌کنندگان مبتلا به این اختلال، ۳۲٪ به نوعی مشکل سوءمصرف مواد مبتلا شده‌اند. مصرف الکل فعالیت قشر جلوی مغز را کاهش می‌دهد، که در افرادی که با این اختلال دست و پنجه نرم می‌کنند، از قبل کم است.

نوشیدنی‌های انرژی‌زا سرشار از کافئین هستند. در کوتاه‌مدت، ممکن است به شما کمک کنند تمرکز بیشتری داشته باشید. (کافئین مانند ریتالین و آدرال روی انتقال‌دهنده‌های عصبی مشابه در مغز عمل می‌کند.) اما اثرات آن کوتاه‌مدت است.

وقتی اثر کافئین از بین می‌رود، باعث می‌شود افراد تحریک‌پذیر و گاهی اوقات بی‌تمرکزتر شوند. علاوه بر این، کافئین جریان خون مغزی را کاهش می‌دهد و علائم ADD/ADHD را در درازمدت بدتر می‌کند.

6. باید سطح استرس خود را کنترل کنید

در حالی که مقداری استرس در زندگی خوب و ضروری است، اما انباشته شدن عوامل استرس‌زای مکرر می‌تواند منجر به مشکل شود. استرس مزمن باعث تغییرات هورمونی و ساختاری در مغز می‌شود و بر توانایی عملکرد مغز تأثیر می‌گذارد. استرس عملکرد قشر جلوی مغز، ناحیه‌ای از مغز که در افراد مبتلا به ADD/ADHD فعالیت کمی دارد را مختل می‌کند.

سطح استرس را با فعالیت‌های آرامش‌بخش مانند یوگا، مدیتیشن و گذراندن وقت در طبیعت کنترل کنید. پیروی از روال‌ها و روتین‌ها می‌تواند با کاهش تعداد تصمیماتی که باید بگیرید و کمک به تنظیم زندگی روزمره، به کاهش استرس نیز کمک کند.

7. نباید در خواب کوتاهی کنید

طبق تحقیقات، کمبود خواب و اختلالات خواب در ADD/ADHD رایج است و نشان داده شده است که علائمی مانند بی‌توجهی، بیش‌فعالی و تکانشگری را بدتر می‌کند. خواب برای تعدادی از فرایندهای ترمیمی در مغز ضروری است.

کوتاهی در خواب این فرآیندها را مختل می‌کند و جریان خون مغزی را کاهش می‌دهد که عملکرد مغز را به خطر می‌اندازد. کودکان و بزرگسالان مبتلا به ADHD هر شب به خواب کافی نیاز دارند. متخصصان پیشنهاد می‌کنند که بزرگسالان ۷ تا ۹ ساعت، نوجوانان ۸ تا ۱۰ ساعت و کودکان خردسال حتی بیشتر بخوابند.

8. باید درمان را ادامه دهید

درمان‌های دارویی، شناختی و رفتاری به بسیاری از کودکان و بزرگسالان کمک می‌کند تا مهارت‌های رفتاری، اجتماعی و تحصیلی را کسب کنند که به آنها در مدیریت ADHD/ADD در طول عمرشان کمک می‌کند. با این حال، پس از مشاهده بهبودها، برخی از افراد دیگر به درمان نمی‌روند که می‌تواند باعث بازگشت علائم شود. پس زود درمان را رها نکنید.

9. نباید امید خود را از دست دهید

شما محکوم به سر کردن با یک مغز متفاوت نیستید. می‌توانید عملکرد مغزتان را بهتر کنید و با مغزی بهتر، می‌توانید علائم ADHD/ADD را بهتر مدیریت کنید. وقتی درمان‌ها بر اساس نوع ADHD/ADD فرد انجام می‌شوند، افراد به طور چشمگیری بهبود می‌یابند. خبر امیدوارکننده این است که با تشخیص و درمان مناسب، شما یا فرزندتان می‌توانید احساس بهتری داشته باشید.

ADHD و سلامت روان

ADHD در درجه اول یک مشکل عصبی-رشدی است، نه صرفاً یک مشکل سلامت روان. ابتلا به ADHD ذاتاً به معنای سلامت روان ضعیف نیست. اگر مدیریت علائم منفی به درستی انجام شود، ویژگی‌های مثبت ADHD مانند خلاقیت، تفکر منحصر به فرد و انرژی بالا ادامه می‌یابند. در واقع عصب‌شناسی آنها منحصر به فرد باقی می‌ماند.

ADHD درمان نشده می‌تواند منجر به مشکلات سلامت روان «ثانویه» مانند اضطراب یا افسردگی شود. درمان ADHD می‌تواند این مشکلات ثانویه را بهبود بخشد یا برطرف کند.

چگونه می‌توانم به فرزندم در خانه کمک کنم؟

زمان منظمی را با فرزندتان به انجام فعالیتی که فرزندتان می‌خواهد اختصاص دهید. این کار به ارسال این پیام کمک می‌کند که شما آنها را دوست دارید و از گذراندن وقت با آنها لذت می‌برید.

• موفقیت‌ها و رفتارهای مثبت را اغلب تصدیق کنید و پاداش دهید.
• در اسرع وقت به مشکلات یادگیری رسیدگی کنید.
• یک مکان آرام و بدون شلوغی برای انجام تکالیف او مهیا کنید.
• با کودک در مورد عواقب اعمالش با آرامش صحبت کنید.
• یک سیستم رفتاری مثبت در خانه می‌تواند به افزایش رفتارهای مطلوب کمک کند.
• رفتارهای منفی کوچک‌تر را نادیده بگیرید و از عواقب منطقی و فوری برای رفتارهای ضعیف استفاده کنید.

راهنمای مراجعه به پزشک

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟

طبیعی است که افراد هر از گاهی بی‌قرار و حواس‌پرت شوند. اما وقتی ADHD دارید، علائم شما پایدار است و در کار یا مدرسه و دوستی‌های شما اختلال ایجاد می‌کند.

از طرفی اختلالات رفتاری زیادی وجود دارد که می‌توانند باعث علائم ADHD شوند، مثلا بی‌توجهی، تکانشگری یا بیش‌فعالی ممکن است بخاطر اختلالاتی نظیر: مشکلات سلامتی جسمی یا عاطفی، مشکلات یادگیری، کمبود خواب و آسیب مغزی باشد. پس با دیدن این علائم حتما باید با روانپزشک مشورت کرد.

در صورتی که در مورد کودکتان نگران هستید، اگر متوجه شدید که مشکلات مربوط به توجه، بیش‌فعالی یا عمل بدون فکر کردن، زندگی روزمره فرزندتان را مختل می‌کند، خوب است که با روانپزشک یا روانشناس کودک صحبت کنید. یادتان باشد که تشخیص برای کودکان 4 سال به بالا امکان پذیر است.

برای اختلال ADHD باید به چه پزشکی مراجعه کرد؟

برای تشخیص و درمان اختلال بیش فعالی باید به روانپزشک یا درمانگر مراجعه کرد. آنها تنها پس از ارزیابی دقیق رفتار می‌توانند تشخیص دهد که فرد به ADHD مبتلاست یا خیر. اگر احتمال می‌دهید کودکتان به این اختلال دچار شده یا علائم مشابهی دارد به روانپزشک کودک یا درمانگر کودک مراجعه کنید.

توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما

ADHD یک تفاوت مغزی است، نه یک نقص. این اختلال هر فرد را کمی متفاوت تحت تأثیر قرار می‌دهد. بنابراین، حتی اگر خودتان هم به این اختلال مبتلا باشید، ممکن است فرزندتان تجربه متفاوتی از این اختلال داشته باشد. علائم آنها ممکن است خفیف‌تر یا شدیدتر از علائم شما باشد. و علائم آنها (درست مانند علائم شما) ممکن است با گذشت زمان تغییر کند.

به جنبه‌های مثبت هم فکر کنید. تفاوتی که فرد مبتلا به ADHD دارد، می‌تواند در برخی موقعیت‌ها او را متمایز و موفق‌تر کند، مثل خلاقیت در زمینه‌های هنری یا برتری در برخی از ورزش‌ها.

به خاطر داشته باشید که این اختلال بسیار رایج است و محققان و دانشمندان دائماً در حال کسب اطلاعات بیشتر در مورد آن هستند. شما با همراهی یک روانپزشک و حمایت خانواده و عزیزانتان، می‌توانید به بهترین شکل این اختلال را مدیریت کنید.