بررسی تفاوت‌های بیش فعالی و اوتیسم؛ علائم و تشخیص اختلال

تفاوت ADHD و اوتیسم چیست؟

برای درک بهتر این دو اختلال و نحوه تأثیر آن‌ها بر عملکرد روزمره، لازم است تفاوت‌های کلیدی در علائم، فرآیند تشخیص و حتی علل زمینه‌ای آن‌ها را به صورت دقیق بررسی کنیم. این بخش از مقاله به تشریح این تفاوت‌ها اختصاص دارد.

علائم اوتیسم در مقابل ADHD

در نگاه اول، برخی علائم ADHD و اوتیسم می‌توانند شبیه به نظر برسند، اما با بررسی دقیق‌تر مشخص می‌شود که ریشه و هدف این رفتارها کاملاً متفاوت است. برای مثال، هر دو گروه ممکن است در تعاملات اجتماعی دچار چالش شوند، اما الگوی این مشکلات با هم فرق دارد.

کودکان دارای اوتیسم اغلب آگاهی اجتماعی کمتری دارند، در بیان افکار و احساسات خود با مشکل مواجه می‌شوند و ممکن است از برقراری تماس چشمی اجتناب کنند. در مقابل، کودکان دارای ADHD ممکن است به دلیل تکانشگری خود بدون وقفه صحبت کنند، حرف دیگران را قطع نمایند و مکالمه را به خود اختصاص دهند.

یکی دیگر از تفاوت‌های اصلی در علایق و نیاز به نظم مشاهده می‌شود. فرد دارای اوتیسم معمولاً به نظم و روال‌های تکراری علاقه زیادی دارد و در صورت تغییر ناگهانی این روال‌ها ممکن است دچار ناراحتی شدید شود. آن‌ها می‌توانند ساعت‌ها درباره موضوعات مورد علاقه خود به صورت جزئی و دقیق صحبت کنند.

در نقطه مقابل، فرد دارای ADHD اغلب از انجام کارهای تکراری برای مدت طولانی بیزار است و به سرعت از یک کار به کار دیگر می‌پردازد. این تمایل به تنوع و بی‌قراری ذهنی با نیاز به نظم و تکرار در اوتیسم در تضاد است.

علاوه بر این، رفتارهای فیزیکی در هر دو اختلال با اهداف متفاوتی انجام می‌شود. کودکان دارای ADHD به دلیل بی‌قراری فیزیکی ممکن است در یک جا آرام نمانند و مرتباً حرکت کنند یا بی‌تابی نمایند.

در حالی که افراد دارای اوتیسم ممکن است برای آرام کردن خود و تنظیم حواس از حرکات تکراری مانند تکان دادن دست (stimming) استفاده کنند. این تفاوت در هدف و ریشه رفتارهای به ظاهر مشابه، اهمیت ارزیابی دقیق توسط متخصص را برای تشخیص صحیح برجسته می‌سازد.

جدول مقایسه‌ای علائم کلیدی

تشخیص ADHD در مقابل ASD

تشخیص اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی و اختلال طیف اوتیسم یک فرآیند پیچیده و چندوجهی است و هیچ تست واحد و قطعی برای تشخیص هیچ‌کدام از این شرایط وجود ندارد. فرآیند تشخیص معمولاً با ارزیابی توسط یک پزشک متخصص، مانند پزشک اطفال، آغاز می‌شود که در صورت لزوم، فرد را به یک متخصص سلامت روان مانند روانپزشک یا روانشناس ارجاع می‌دهد.

برای تشخیص بیش‌فعالی، پزشکان به دنبال الگویی از رفتارهای مشخص هستند که در طول زمان تداوم داشته‌اند. این فرآیند شامل جمع‌آوری بازخورد از والدین، معلمان و سایر بزرگسالان در مورد رفتارهایی مانند حواس‌پرتی، فراموشی، بی‌قراری و مشکل در انتظار کشیدن است. هدف از این ارزیابی، تأیید الگوی رفتاری مشخص و همچنین رد سایر علل احتمالی علائم مشاهده‌شده است.

در مقابل، تشخیص اوتیسم اغلب با یک پرسشنامه دقیق برای والدین در مورد رفتارهای مشاهده‌شده در سنین پایین آغاز می‌شود. در ادامه، متخصصان از ابزارهای دیگری مانند مصاحبه‌های عمیق، چک‌لیست‌ها و مشاهده مستقیم رفتارهای فردی برای تایید تشخیص استفاده می‌کنند.

با توجه به این که هر دو فرآیند مبتنی بر مشاهده رفتار و مصاحبه هستند، یک متخصص باتجربه می‌تواند با دقت بالینی الگوهای رفتاری را از یکدیگر متمایز کند و به یک تشخیص صحیح دست یابد.

تفاوت علت‌های اوتیسم و ADHD

درک علل زمینه‌ای این دو اختلال برای روشن شدن هرگونه سردرگمی درباره ریشه‌های آن‌ها حیاتی است. هر دو اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی و اوتیسم، اختلالات رشدی عصبی هستند که ریشه در تفاوت‌های بیولوژیکی مغز دارند. این نکته به والدین و افراد کمک می‌کند تا از احساس گناه و سرزنش خود به دلیل «تربیت نادرست» پرهیز کنند، زیرا این شرایط ناشی از عوامل تربیتی یا محیطی نیستند.

یافته‌های علمی نشان می‌دهد که ADHD می‌تواند با تفاوت‌های ساختاری و شیمیایی در مغز مرتبط باشد. مطالعاتی وجود دارد که نشان می‌دهند بخش‌هایی از مغز مانند قشر پیش‌پیشانی ممکن است در افراد دارای ADHD کوچک‌تر بوده یا با تاخیر رشد کند.

علاوه بر این، عدم تعادل در انتقال‌دهنده‌های عصبی، به‌ویژه دوپامین و نورآدرنالین، نقش مهمی در بروز علائم بیش‌فعالی ایفا می‌کند. این انتقال‌دهنده‌ها با عملکرد اجرایی مغز، که در افراد دارای ADHD معمولاً دچار چالش است، ارتباط نزدیکی دارند.

علل دقیق اوتیسم به طور کامل شناخته شده نیست، اما به عنوان یک اختلال طیف عصبی، عوامل ژنتیکی و بیولوژیکی در آن نقش مهمی دارند. هر دو شرایط به عنوان تفاوت‌های عصبی در نظر گرفته می‌شوند که از بدو تولد وجود دارند و بر نحوه پردازش اطلاعات توسط مغز تاثیر می‌گذارند.

اوتیسم و ADHD چه ویژگی‌های مشترکی دارند؟

همپوشانی علائم و هم‌ابتلایی بالای ADHD و اوتیسم، به این معناست که این دو اختلال ویژگی‌های مشترک زیادی دارند که می‌توانند تشخیص را پیچیده کنند.

بر اساس تحقیقات، بین ۳۰ تا ۸۰ درصد از کودکان دارای اوتیسم، معیارهای تشخیصی ADHD را نیز دارند و حدود ۲۰ تا ۵۰ درصد از کودکان دارای ADHD نیز معیارهای اوتیسم را برآورده می‌کنند.

این ویژگی‌های مشترک شامل موارد زیر است:

• اختلال در عملکرد اجرایی: هر دو اختلال می‌توانند منجر به مشکلاتی در برنامه‌ریزی، سازماندهی، مدیریت زمان و تکمیل وظایف شوند.
• مشکلات در تنظیم هیجانات: افراد در هر دو طیف ممکن است در مدیریت تکانه‌ها، کنترل خشم و تنظیم احساسات خود با چالش مواجه شوند.
• مشکلات پردازش حسی: مغز افراد در هر دو طیف ممکن است در پردازش اطلاعات حسی مانند صدا، نور و لمس به صورت متفاوت عمل کند که می‌تواند به حساسیت بیش از حد یا کمتر از حد منجر شود.
• تمایل به تمرکز بیش از حد (Hyperfocus): هر دو گروه ممکن است توانایی تمرکز شدید و طولانی‌مدت بر روی یک موضوع یا وظیفه خاص را داشته باشند، به طوری که از بقیه محیط کاملاً غافل شوند.
• رفتارهای خود تحریکی (Stimming): رفتارهای تکراری مانند تکان دادن بدن یا بازی با اشیاء کوچک برای خودتنظیمی در هر دو گروه مشاهده می‌شود.

این همپوشانی‌ها نشان می‌دهند که مشاهده یک علامت به تنهایی برای تشخیص کافی نیست و یک فرآیند تشخیصی کامل باید به تمامی الگوهای رفتاری و تاریخچه فرد توجه کند. به همین دلیل، تشخیص این شرایط در افراد نیازمند تخصص بالینی است.

چگونه ADHD (اختلال بیش فعالی و کمبود توجه) و اوتیسم را مدیریت کنیم؟

هیچ «درمان قطعی» برای ADHD یا اوتیسم وجود ندارد، زیرا آن‌ها بیماری نیستند که از بین بروند، بلکه تفاوت‌های رشد عصبی هستند. هدف از مدیریت، کاهش تأثیر این تفاوت‌ها بر توانایی فرد برای داشتن یک زندگی با کیفیت است. راهکارهای مدیریتی برای هر یک از این شرایط متفاوت است و باید به صورت شخصی‌سازی‌شده طراحی شوند.

مدیریت ADHD

برای مدیریت علائم ADHD، رویکردهای درمانی چندگانه معمولاً مؤثر هستند. بسیاری از افراد از داروهای تجویزی مانند داروهای محرک که به بهبود تمرکز کمک می‌کنند، بهره می‌برند. همچنین، روان‌درمانی به ویژه درمان شناختی-رفتاری (CBT) توصیه می‌شود تا فرد درک بهتری از شرایط خود پیدا کند و مهارت‌های مقابله‌ای برای مدیریت تکانشگری و تنظیم هیجان را بیاموزد.

برای مدیریت بهتر زندگی روزمره کودکان مبتلا به اوتیسم، این راهنمای کاربردی می‌تواند همراه خوبی برای والدین و معلمان باشد.

بیشتر بخوانید:

مراقبت‌های روزانه از کودک مبتلا به اوتیسم

مدیریت اوتیسم

برنامه درمانی برای اوتیسم به شدت به سطح حمایتی مورد نیاز فرد بستگی دارد. این سطح حمایت از سطح یک (حداقل حمایت) تا سطح سه (حمایت گسترده) متغیر است. مداخلات رفتاری و آموزشی در سنین پایین نقش مهمی در پیشرفت فرد ایفا می‌کنند.

این مداخلات می‌توانند شامل تحلیل رفتار کاربردی (ABA)، کاردرمانی (برای کمک به مسائل پردازش حسی و مهارت‌های روزمره) و گفتاردرمانی (برای بهبود مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی) باشند.

نکته مهم این است که مدیریت همزمان ADHD و اوتیسم به یک رویکرد یکپارچه و تخصصی نیاز دارد. داروهای مورد استفاده برای ADHD ممکن است در برخی افراد دارای اوتیسم تاثیر نامطلوبی داشته باشند، بنابراین هرگونه برنامه درمانی باید با دقت و تحت نظارت یک متخصص طراحی شود.

یک تیم متخصص می‌تواند برنامه‌ای جامع و شخصی‌سازی‌شده ایجاد کند که نه تنها شامل مداخلات پزشکی، بلکه شامل حمایت‌های رفتاری، آموزشی و محیطی نیز می‌شود.

برای پاسخ به این پرسش رایج که آیا کودکان اوتیسم بهبود پیدا می‌کنند یا نه، می‌توانید مقاله زیر را بخوانید:

بیشتر بخوانید:

آیا کودکان اوتیسم خوب می‌شوند؟

چه زمانی باید به روانپزشک مراجعه کنیم؟

اگر شما یا عزیزانتان با علائم مداومی مانند مشکلات در تعامل اجتماعی، توجه یا رفتارهای تکراری مواجه هستید که به طور قابل‌توجهی زندگی روزمره، روابط یا عملکرد تحصیلی/شغلی را تحت تأثیر قرار داده است، توصیه می‌شود با یک متخصص صحبت کنید.

نقطه شروع می‌تواند یک پزشک عمومی یا پزشک اطفال باشد که پس از ارزیابی اولیه، شما را به یک روانپزشک یا روانشناس متخصص در اختلالات رشد عصبی ارجاع خواهد داد.

مراجعه زودهنگام به متخصص به هیچ عنوان نشانه ضعف نیست، بلکه یک گام هوشمندانه و پیشگیرانه است. تشخیص دقیق و به موقع، به ویژه در کودکان، امکان بهره‌مندی از مداخلات درمانی و حمایتی مناسب را فراهم می‌کند که می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی در طولانی‌مدت کمک کند.

توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما

درک و پذیرش تفاوت‌های عصبی می‌تواند یک تجربه قدرتمند و رهایی‌بخش باشد. تشخیص ADHD یا اوتیسم، پایان راه نیست، بلکه آغاز مسیری جدید برای درک و مدیریت بهتر است. با آگاهی، صبر و بهره‌گیری از کمک متخصصان، افراد دارای این شرایط می‌توانند زندگی‌های موفق و پرباری داشته باشند.

به جای تمرکز بر مشکلات، بر توانایی‌ها و نقاط قوت تمرکز کنید و به دنبال راهکارهایی باشید که به شما و عزیزانتان کمک می‌کنند تا با چالش‌ها کنار بیایید. بدانید که شما تنها نیستید و منابع و متخصصان بسیاری برای حمایت از شما وجود دارند.