روش‌های دارویی و خانگی تقویت اسپرم؛ بررسی 14 روش تایید شده

چه روش‌های دارویی و خانگی برای تقویت باروری مردان و افزایش تعداد اسپرم وجود دارد؟

مهم‌ترین علت ناباروری مردان، کاهش تعداد یا اختلال عملکرد اسپرم است. در نیمی از موارد، علت دقیق هرگز مشخص نمی‌شود. سایر علل احتمالی شامل کاهش میل جنسی، اختلال نعوظ، پایین بودن سطح برخی هورمون‌ها مانند تستوسترون و پرولاکتین و مصرف برخی داروها، مانند استروئیدها است.

کارهایی وجود دارد که می‌توانید برای تقویت باروری مردان و افزایش تعداد اسپرم انجام دهید. حتی بدون درمان خاص، حدود ۲۵ درصد از مردان نابارور ظرف یک سال از نخستین مراجعه به پزشک موفق به باروری می‌شوند؛ بنابراین، در بسیاری از موارد ناباروری یعنی کاهش باروری نه ناتوانی کامل.

مواردی که در ادامه می‌خوانید، می‌توانند به افزایش تعداد، حرکت و کیفیت اسپرم کمک کنند:

1. مصرف مکمل‌های اسید دی‌اسپارتیک

D-اسپارتیک اسید (D-AA) نوعی اسید آمینه است که به‌صورت مکمل غذایی عرضه می‌شود. D-AA بیشتر در برخی غدد، مانند بیضه‌ها و همچنین در مایع منی و سلول‌های اسپرم وجود دارد.

برخی تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف اسید دی‌اسپارتیک می‌تواند باعث افزایش تستوسترون و بهبود تحرک اسپرم در برخی مردان شود و حتی شانس بارداری را افزایش دهد.

با این حال، همه مطالعات به چنین نتیجه‌ای نرسیده‌اند و برخی پژوهش‌ها نشان می‌دهند که این مکمل در مردانی که سطح تستوسترون طبیعی دارند، تاثیر خاصی ندارد یا حتی ممکن است باعث کاهش آن شود.

بنابراین، پیش از مصرف مکمل‌های اسید دی‌اسپارتیک باید با پزشک مشورت کنید. تحقیقات انسانی بیشتری برای تایید کامل اثربخشی این مکمل در بهبود باروری مردان لازم است.

2. ورزش منظم

پژوهش‌ها نشان می‌دهد که فعالیت بدنی منظم می‌تواند به افزایش سطح تستوسترون و بهبود کیفیت مایع منی کمک کند. با این حال، مشخص نیست که چه مقدار فعالیت بدنی می‌تواند بیشترین تاثیر را بر افزایش باروری مردان داشته باشد.

در مورد شدت ورزش نیز پژوهش‌ها نشان داده‌اند که زیاده‌روی در ورزش ممکن است تاثیر منفی روی باروری مردان بگذارد.

اگر در حال حاضر فعالیتی ندارید و می‌خواهید باروری خود را بهبود دهید، بهتر است با پزشک متخصص اورولوژی مشورت کنید. او می‌تواند یک برنامه فعالیت بدنی مناسب، از جمله یک برنامه ورزشی متناسب با شرایط شما، طراحی کند.

برای آشنایی کامل با نقش ورزش و تحرک بدنی در حفظ سلامت عمومی و کاهش خطر ابتلا به بیماری‌ها، می‌توانید مقاله زیر را بخوانید:

3. دریافت ویتامین C کافی

پژوهش‌ها نشان می‌دهد که استرس اکسیداتیو می‌تواند بر کیفیت و کمیت اسپرم تاثیر گذاشته و منجر به ناباروری مردان شود.

برخی شواهد حاکی از این است که مصرف مکمل‌های آنتی‌اکسیدان ممکن است به بهبود باروری مردان کمک کند. به‌طور مشخص، مکمل‌های ویتامین C ممکن است کیفیت مایع منی و نرخ بارداری در شریک جنسی را افزایش دهند.

4. آنتی‌اکسیدان‌ها

رادیکال‌های آزاد می‌توانند به اسپرم آسیب برسانند، از این رو، آنتی‌اکسیدان‌ها مورد توجه قرار گرفته‌اند. تعدادی از پژوهش‌ نشان می‌دهند که مصرف روزانه ویتامین E موجب بهبود تحرک اسپرم و افزایش باروری می‌شود.

برخی بررسی‌ها نیز از اثر ویتامین C بر افزایش تعداد و عملکرد اسپرم سخن گفته‌اند، اگرچه نتایج همه مطالعات یکسان نیست. سایر آنتی‌اکسیدان‌های مفید احتمالی شامل آستاگزانتین، لیکوپن، کوآنزیم Q10 و سلنیوم هستند.

5. استراحت و کاهش استرس

استرس ممکن است میل جنسی را کاهش دهد و بر هورمون‌هایی که برای تولید اسپرم سالم لازم هستند، تاثیر بگذارد. استرس همچنین باعث اختلال نعوظ، کاهش رضایت جنسی و کاهش کیفیت اسپرم می‌شود.

این موارد به دلیل افزایش هورمون استرس، یعنی کورتیزول است که می‌تواند تستوسترون را کاهش دهد.

راهکارهای کاهش استرس عبارتند از:

• پیاده‌روی
• مدیتیشن
• ورزش
• نوشتن دغدغه‌ها و نگرانی‌ها در یک دفتر
• صحبت با یک دوست یا متخصص

اگر می‌خواهید بدانید چه راهکارهایی در مدیریت استرس و اضطراب مؤثر هستند، توضیحات کامل در مقاله زیر ارائه شده است:

6. مصرف ویتامین D

برخی مطالعات به ارتباط بین کمبود ویتامین D و سطح پایین تستوسترون اشاره کرده‌اند. با این حال، با وجود نقش ویتامین D در عملکرد بیضه و پروستات، شواهدی از تاثیر قابل توجه مکمل آن بر افزایش تستوسترون وجود ندارد.

پیش از مصرف ویتامین D برای افزایش تستوسترون، بهتر است با یک پزشک مشورت کنید. متخصص ممکن است گزینه‌های بهتری را به شما پیشنهاد دهد.

7. مصرف خارخاسک

خارخاسک گیاهی دارویی است که گاهی برای تقویت باروری مردان استفاده می‌شود.

برخی مطالعات نشان داده‌اند که خارخاسک می‌تواند باعث افزایش تحرک اسپرم و بهبود توان باروری شود.

همچنین، در پژوهش دیگری اشاره شده که مصرف خارخاسک به مدت ۱۲ هفته، عملکرد نعوظ را بهبود می‌دهد، اما تاثیری بر سطح تستوسترون نداشت.

با وجود این نتایج امیدوارکننده، تحقیقات موجود درباره‌ی اثر مکمل خارخاسک بر درمان ناباروری مردان هنوز محدود است.

8. مصرف مکمل‌های شنبلیله

برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند که مصرف مکمل شنبلیله به طور قابل توجهی سطح تستوسترون مردان را افزایش می‌دهد.

بر اساس تعدادی از مطالعات، مصرف روزانه ۶۰۰ میلی‌گرم Testofen (مکمل ساخته شده از عصاره دانه شنبلیله همراه با مواد معدنی) به مدت ۳ ماه، باعث بهبود عملکرد نعوظ، افزایش دفعات فعالیت جنسی و بالا رفتن سطح تستوسترون می‌شود.

باید توجه داشت که این تحقیقات روی عصاره شنبلیله انجام شده و مصرف شنبلیله‌ کامل (در آشپزی یا دمنوش) احتمالا اثر مشابهی ندارد.

9. مصرف روی (زینک)

روی یک ماده معدنی ضروری است که به مقادیر زیاد در منابع حیوانی مانند گوشت، ماهی، تخم‌مرغ و صدف یافت می‌شود. دریافت کافی روی یکی از پایه‌های اصلی حفظ باروری مردان محسوب می‌شود.

مطالعات مشاهده‌ای نشان داده‌اند که کمبود روی، با سطح تستوسترون کمتر، کیفیت ضعیف اسپرم و افزایش خطر ناباروری مردان مرتبط است.

برخی پژوهش‌ها نشان می‌دهند که مصرف مکمل روی در مردانی که کمبود این ماده را دارند، می‌تواند باعث افزایش تستوسترون و تعداد اسپرم شود.

همچنین، یافته‌ها نشان می‌دهند که ترکیب روی و فولات برای مردان دارای مشکلات باروری مفیدتر از مصرف تکی آنها است.

10. دریافت ویتامین B12 کافی

کمبود خفیف ویتامین B12، به‌ویژه در افراد بالای ۶۰ سال شایع است و باعث کاهش تعداد و تحرک اسپرم می‌شود.

در مطالعه‌ای بزرگ بر ۳۷۵ مرد نابارور، مصرف این ویتامین در کل نتایج قابل‌توجهی نداشت، ولی در زیرگروهی با شمار اسپرم بسیار پایین، اثراتی مثبت دیده شد. البته اعتبار علمی این نتیجه محدود است و اثربخشی واقعی هنوز ثابت نشده است.

11. کارنیتین

شواهد نسبتا قابل‌اعتماد نشان می‌دهند که اشکال مختلف ال-کارنیتین می‌تواند عملکرد اسپرم را بهبود دهد. در پژوهشی روی ۶۰ مرد دارای نقص اسپرم، مصرف روزانه ۲ گرم ال-کارنیتین و ۱ گرم استیل-ال-کارنیتین باعث بهبود معنی‌دار عملکرد اسپرم نسبت به دارونما شد.

پژوهش‌های مشابه نیز اثر مثبت کارنیتین را در افزایش کیفیت اسپرم، تنظیم هورمون‌ها و کاهش مواد اکسیدکننده مضر بدن تایید کرده‌اند. حتی دوزهای پایین نیز مفید گزارش شده‌اند.

12. گردو

گردو سرشار از اسیدهای چرب امگا-۳ است. مطالعات بالینی نشان داده‌اند مصرف حدود ۷۵ گرم گردو در روز طی ۱۲ هفته می‌تواند موجب کاهش آسیب DNA اسپرم و افزایش حرکت، کیفیت، انرژی و شکل اسپرم شود.

13. تخمه کدو

تخمه کدو، منبع غنی امگا-۳ و زینک است. زینک یکی از مهم‌ترین عناصر در فرایند اسپرماتوژنز و تنظیم تستوسترون محسوب می‌شود. با وجود این، در حال حاضر هیچ مطالعه انسانی قابل استنادی برای تقویت اسپرم با تخمه کدو وجود ندارد.

14. پودر کاکائو

پودر کاکائو حاوی اسید آمینه‌ی «ال-آرژنین» است که نقش مثبتی در بهبود پارامترهای اسپرم و افزایش حجم مایع منی دارد. اما باید توجه داشت که دستیابی به این اثرات درمانی نیازمند دریافت دوزهای بالا (۲ تا ۵ گرم در روز) است؛ مقداری که صرفا با مصرف معمول کاکائو در رژیم غذایی تامین نمی‌شود.

دیگر موارد تقویت کننده اسپرم

به‌طور کلی، هر چیزی که سلامت عمومی‌تان را بهبود دهد، می‌تواند به باروری‌ شما کمک کند. اما آنچه برای شما موثر است به علت اصلی مشکل ناباروری بستگی دارد.

موارد زیر به تقویت اسپرم کمک می‌کنند:

• حفظ وزن سالم
• رژیم غذایی مغذی و متعادل
• فعالیت بدنی منظم
• ترک سیگار
• رعایت فاصله ۲۰ تا ۳۰ سانتی‌متری لپ‌تاپ از بیضه‌ها
• محدود کردن مصرف الکل

اگر تغییرات سبک زندگی موثر نبود، با پزشک مشورت کنید.

کراتین پودر خوراکی با طعم هفت میوه 400 گرم (فارما پلاس) خرید

بی سی ای ای پلاس جی کپسول خوراکی 100 عددی (مایوجنیکس) خرید

وی پروتئین نوتریشن پلاس پودر خوراکی با طعم شکلات 2270 گرم (ان پی) خرید

اچ ام بی قرص 1000 میلی گرم 90 عددی (ساپلند) خرید

پمپ پودر خوراکی با طعم لیمو 180 گرم (ان پی) خرید

وی پروتئین پودر خوراکی با طعم شکلات 2270 گرم (ویثر) خرید

آیا ویتامین E اسپرم را تقویت می‌کند؟

ویتامین E در یک مطالعه موجب افزایش تحرک اسپرم و افزایش نرخ بارداری شد. ویتامین E یک ویتامین محلول در چربی است که با محافظت از غشای سلولی اسپرم، آن را از آسیب حفظ می‌کند. مطالعات نشان داده‌اند که ویتامین E باعث بهبود تحرک (حرکت) اسپرم می‌شود.

مردانی که نرخ بارورسازی پایینی داشتند و به مدت سه ماه مکمل ویتامین E مصرف کردند، بهبود قابل توجهی در نرخ لقاح نشان دادند. مصرف ویتامین E در مردان نابارور باعث افزایش نرخ بارداری شده است.

چه میوه‌هایی برای تقویت باروری مردان مفید هستند؟

میوه‌های زیر موجب تقویت اسپرم می‌شوند:

• موز: موز سرشار از ویتامین B6 و منگنز است که به‌صورت غیرمستقیم به هورمون‌ها کمک می‌کند.
• بلوبری: بلوبری یکی از غنی‌ترین منابع آنتی‌اکسیدان‌های پلی‌فنولی است که از اسپرم در برابر آسیب اکسیداتیو، یکی از عوامل اصلی کاهش کیفیت اسپرم، محافظت می‌کنند.

آیا تقویت اسپرم در ۱۰ روز امکان‌پذیر است؟

تقویت یا بهبود عملکرد اسپرم در مدت ۱۰ روز از طریق پرهیز جنسی امکان‌پذیر نیست. در واقع، پرهیز طولانی‌مدت (مانند ۱۰ روز) حجم منی را افزایش می‌دهد، اما باعث کاهش کیفیت و تحرک اسپرم می‌شود؛ زیرا تجمع اسپرم‌های غیرمتحرک و کندرونده باعث می‌شود آن‌ها در رسیدن به تخمک کارایی کمتری داشته باشند.

متن انگلیسی:

Prolonged periods of ejaculatory abstinence are associated with increased semen volume and sperm count, but may compromise sperm motility and DNA integrity. Optimal sperm parameters like motility tend to be better with shorter periods of abstinence rather than extended durations

ترجمه متن:

«دوره‌های طولانی پرهیز از انزال با افزایش حجم منی و تعداد اسپرم همراه هستند، اما ممکن است تحرک اسپرم و سلامت DNA آن‌ها را کاهش دهند. پارامترهای بهتر اسپرم مانند تحرک، معمولاً با دوره‌های کوتاه‌تر پرهیز بهتر حفظ می‌شود تا دوره‌های طولانی.»

(منبع)

پرهیز بیش از ۵ تا ۷ روز ممکن است در برخی افراد تحرک اسپرم را کاهش دهد، اما شدت کاهش برای همه یکسان نیست. مطالعات نشان می‌دهد که افزایش حجم عمدتا در ۴ روز اول رخ می‌دهد و پس از آن کاهش می‌یابد.

در حالی که هیچ بهبودی در پارامترهای اسپرم در دوره‌های کوتاه‌مدت مشاهده نشده و برعکس، اثرات منفی بر باروری چشمگیر است. بنابراین، انزال منظم برای حفظ کیفیت بهتر اسپرم توصیه می‌شود.

برای آشنایی با دلایل شایع نارضایتی جنسی در مردان و عوامل مؤثر بر آن، می‌توانید مطلب زیر را مطالعه کنید:

گیاهان و مکمل‌هایی که باید با احتیاط مصرف شوند

بر اساس مطالعات محدود:

• سویا و شیرین‌بیان: ممکن است سطح تستوسترون را کاهش دهند، لذا مردان دچار ناباروری یا کاهش میل جنسی بهتر است از آن‌ها دوری کنند.
• روغن درخت چای و اسطوخودوس: گزارش‌هایی درباره این دو ماده وجود دارد که ممکن است اثر شبه‌استروژنی و ضدتستوسترونی داشته باشند، ولی شواهد قطعی نیست.
• ملاتونین: در دوز روزانه ۳ میلی‌گرم طی شش ماه ممکن است باعث اختلال در عملکرد اسپرم شود؛ البته هنوز قطعی نیست.

همچنین مصرف زیاد نعناع و گیاهانی مانند آندروگرافیس یا استویا در مطالعات حیوانی گاه باعث کاهش باروری شده‌اند، ولی نتایج متناقض است.

برای آشنایی با کاربردها، دوز مصرف و عوارض جانبی قرص ملاتونین، می‌توانید مطلب زیر را مطالعه کنید:

برای حفظ سلامت اسپرم، از چه مواردی باید دوری کرد؟

برخی عوامل می‌توانند به اسپرم آسیب برسانند، از جمله الکل، برخی داروها و مواد شیمیایی سمی. برای حفظ باروری:

• سیگار نکشید: افراد سیگاری بیشتر دچار کاهش تعداد اسپرم می‌شوند. اگر سیگار می‌کشید، از پزشک خود کمک بگیرید تا ترک کنید.
• مصرف الکل را محدود کنید: نوشیدن زیاد الکل باعث کاهش تعداد اسپرم و کاهش تستوسترون می‌شود و حتی می‌تواند در ایجاد و حفظ نعوظ مشکل ایجاد کند.
• از روان‌کننده‌ها استفاده نکنید: برخی روان‌کننده‌ها ممکن است حرکت اسپرم را مختل کنند. هنگام تلاش برای بارداری، بهتر است از آن‌ها استفاده نشود.
• تاثیر داروها را بشناسید: برخی داروها مانند بعضی داروهای فشار خون، برخی ضدافسردگی‌ها، ضدآندروژن‌ها، اپیوئیدها و استروئیدهای آنابولیک باروری را کاهش می‌دهند. بسیاری از مواد مخدر نیز بر باروری اثر منفی دارند. اگر برای بارداری اقدام می‌کنید، از پزشک درباره داروهای مصرفی خود بپرسید.
• مراقب سموم باشید: قرار گرفتن در معرض آفت‌کش‌ها، سرب و سایر سموم می‌تواند مقدار و کیفیت اسپرم را کاهش دهد. اگر مجبور به کار با مواد سمی هستید، از لباس و تجهیزات ایمنی استفاده کنید و تماس پوستی را به حداقل برسانید.
• از گرما دور بمانید: برخی شواهد نشان می‌دهد که گرم‌ شدن بیش از حد ناحیه بیضه می‌تواند تولید اسپرم را مختل کند. پوشیدن لباس زیر آزاد، خودداری از نشستن طولانی‌مدت و پرهیز از سونا و جکوزی ممکن است کیفیت اسپرم را بهبود بخشد.
• درمان‌های سرطان: شیمی‌درمانی و پرتودرمانی می‌توانند تولید اسپرم را مختل کرده و موجب ناباروری دائمی شوند. اگر به درمان سرطان نیاز دارید، ممکن است بخواهید پیش از درمان، اسپرم خود را ذخیره کنید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر پس از یک سال رابطه جنسی بدون جلوگیری بارداری رخ نداد، ممکن است نیاز باشد برای بررسی ناباروری به پزشک مراجعه کنید. یک متخصص باروری می‌تواند علت مشکل را تشخیص داده و درمان مناسب ارائه دهد.

توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما

ناباروری بسیار شایع است و افراد زیادی را در سراسر جهان درگیر می‌کند. پایبندی به سبک زندگی سالم که به سلامت اسپرم و باروری کمک کند، می‌تواند شانس بارداری را افزایش دهد.

تمرکز روی سلامت کلی بدن بهترین کاری است که می‌توان انجام داد. اگر کمبود مواد مغذی یا سطح پایین تستوسترون نقش داشته باشد، پیشنهادهایی که در این مقاله ارائه شد، تا حد زیادی موثر خواهند بود.