علت اضطراب بی دلیل ما چیست؟
اضطراب بیدلیل و طولانیمدت اغلب نشانهای از یک اختلال روانشناختی شایع به نام اختلال اضطراب فراگیر است. مصرف برخی داروها، عوامل استرسزای روزمره و مشکلاتی مثل کمخونی و پرکاری تیروئید از عوامل بروز این نوع اضطراب هستند.
برای مدیریت و کنترل اختلال اضطراب فراگیر میتوان از روشهایی مثل رفتاردرمانی شناختی، اصلاح سبک زندگی و تکنیکهای مدیریت اضطراب کمک گرفت.
در صورتی که اضطراب شما بیش از شش ماه طول کشیده یا علائمی مثل درد در قفسه سینه، تنگی نفس و تعریق سرد را مشاهده میکنید، باید به پزشک مراجعه کنید.
در این مقاله از دارو دات کام به بررسی دقیق عوامل اختلال اضطراب فراگیر، روشهای تشخیص و راهکارهای مدیریت و کنترل آن میپردازیم. تا انتها همراه ما باشید.
چرا بدون دلیل اینقدر مضطرب هستم؟
اضطراب هنگامی که بدون محرک ظاهری رخ میدهد، معمولا ناشی از یک اختلال پایدار یا یک واکنش تاخیری به تغییرات جسمی و محیطی است. این حالت میتواند ریشه در تغییرات شیمیایی مغز، ژنتیک فرد یا پاسخهای فرسایشی به استرسهای مزمن و انباشته داشته باشد.
بر اساس مقالهای در پایگاه علمی Psychcentral: «برای بسیاری از افرادی که با اضطراب مزمن درگیر هستند، توضیح دادن منشا احساسات دشوار است. پذیرش این احساسات، اولین گام مهم در مسیر درمان است و به فرد کمک میکند تا اعتبار تجربه خود را درک کند.»
اضطراب ما میتواند دلایل متفاوتی داشته باشد که در ادامه مرور میکنیم:
مصرف برخی از انواع داروهای خاص
برخی داروهایی که برای درمان سایر شرایط پزشکی تجویز میشوند، ممکن است بهطور ناخواسته علائم اضطراب را در فرد ایجاد یا تشدید کنند. این داروها به دلیل اثرات محرک یا تغییراتی که در شیمی مغز ایجاد میکنند، میتوانند عامل پنهان اضطراب بیدلیل باشند.
کورتیکواستروئیدها
کورتیکواستروئیدها مانند دگزامتازون یا پردنیزون اغلب باعث بروز تغییرات خلقی، بیقراری، و افزایش سطح اضطراب میشوند. لازم است فردی که به دلیل یک بیماری مزمن این داروها را مصرف میکند، در صورت احساس اضطراب، این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارد. قطع ناگهانی این داروها میتواند وضعیت را بدتر کند، بنابراین تنظیم دوز باید تحت نظارت دقیق پزشک انجام گیرد.
داروهای اختلال نقص توجه و بیشفعالی
داروهای اختلال نقص توجه و بیشفعالی (ADHD) نیز که عمدتا داروهای محرک هستند، عملکرد مغز را تسریع میکنند. این امر با تغییر نحوه ارسال پیامهای عصبی و افزایش فعالیت، میتواند باعث بیقراری و عصبی بودن شود، که این اثر در دوزهای بالا شایعتر است.
داروهای آسم
داروهای آسم بهویژه برخی از برونکودیلاتورها مانند آلبوترول میتوانند عوارضی مانند لرزش، تپش قلب و بیقراری ایجاد کنند. این علائم فیزیکی شباهت زیادی به علائم حمله پانیک دارند و ممکن است فرد تصور کند که دچار یک حمله اضطرابی شده است.
داروهای ضدافسردگی
داروهای ضدافسردگی که سطح سروتونین را بالا میبرند، ممکن است در مراحل اولیه درمان، بهطور موقت احساس اضطراب را افزایش دهند. همچنین، داروهای مسکن سردرد و میگرن که حاوی کافئین هستند، یک محرک قوی محسوب میشوند و باعث ایجاد حالت عصبی و لرزش در افراد حساس میشوند.
گروههای دارویی و تأثیر آنها بر اضطراب را در جدول زیر آوردهایم:
| گروه دارویی | مثالهای رایج | تأثیر بر اضطراب |
|---|---|---|
| کورتیکواستروئیدها | پردنیزون، دگزامتازون | ایجاد بیقراری و تغییرات خلقی |
| داروهای ADHD | آدرال، ریتالین | افزایش تحریکپذیری و عصبی بودن (اثر محرک) |
| داروهای آسم | آلبوترول، تئوفیلین | علائم مشابه پانیک (تپش قلب، لرزش) |
| داروهای حاوی کافئین | برخی مسکنهای میگرن | ایجاد حالت عصبی و لرزش (جریان خون) |
مواجهه با عوامل استرسزای زندگی
اضطراب بیدلیل اغلب یک واکنش تاخیری و تعمیمیافته به الگوهای استرسزای زندگی است. این حالت زمانی رخ میدهد که فرد بهطور مداوم در معرض استرسهای کوچک اما مزمن قرار میگیرد که در نهایت سیستم عصبی او را فرسوده میکند.
استرسهای روزمره
نگرانیهای مالی طولانیمدت، فشار کاری مداوم یا یک واقعه مهم مانند سوگ، همگی میتوانند استرس را انباشته و موجب اضطراب بیش از حد شوند.
تجربه تروما
تاریخچه تروما نیز عامل بسیار مهمی است؛ کودکانی که تجربه سوءاستفاده یا تروما داشتهاند یا شاهد رویدادهای وحشتناک بودهاند، در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به اختلالات اضطرابی در بزرگسالی هستند.
این تروماها میتوانند موجب حساس شدن دائمی سیستم هشداردهنده مغز شده و باعث شوند فرد حتی در غیاب خطر آشکار، در حالت آمادهباش بماند.
ژنتیک
عوامل ژنتیکی و سابقه خانوادگی نیز نقش اساسی در ایجاد این وضعیت دارند. اگر خویشاوندان خونی سابقه اختلال اضطرابی داشته باشند، خطر ابتلای فرد به این اختلال بیشتر است. همچنین، محققان به تغییرات خاصی در عملکرد بخشهایی از مغز پی بردهاند که در مستعد کردن فرد به هیجانات منفی و استرس نقش دارند.
سلامت جسمی
بسیاری از شرایط پزشکی و جسمی وجود دارند که میتوانند علائمی کاملا مشابه اضطراب یا حمله پانیک ایجاد کنند. به همین دلیل، قبل از اینکه یک اختلال روانی تشخیص داده شود، ضروری است که علل جسمی رد شوند.
پرکاری تیروئید
پرکاری تیروئید نمونهای از این شرایط است. تیروئید پرکار باعث تولید بیش از حد هورمونها شده و متابولیسم بدن را تسریع میکند. این افزایش سرعت سوختوساز بدن، منجر به علائمی مانند بیقراری، تپش قلب، تعریق شدید، و تحریکپذیری میشود که با علائم اضطراب همپوشانی کامل دارند.
افت قند خون نیز یکی از مهمترین علل ایجاد علائمی شبیه اضطراب است. سطح پایین قند خون میتواند باعث لرزش، سرگیجه، گیجی و تعریق شود که فرد ممکن است آن را به اشتباه یک حمله پانیک تلقی کند. این وضعیت در افرادی که رژیم غذایی نامنظم یا اختلال در خوردن دارند، اهمیت بیشتری پیدا میکند.
کمخونی
کمخونی ناشی از فقر آهن نیز میتواند باعث خستگی مفرط، تنگی نفس و تپش قلب شود. این علائم میتوانند اضطراب موجود را تشدید کنند.
یکی دیگر از شرایط نادرتر، «سندرم تاکیکاردی وضعیتی ارتواستاتیک» (POTS) است؛ اختلالی که باعث افزایش شدید ضربان قلب هنگام ایستادن میشود و میتواند علائمی مانند سرگیجه و تپش قلب ایجاد کند. این علائم اغلب با اضطراب اشتباه گرفته میشوند.
نکته مهم: وقتی یک بیماری جسمی (مانند پرکاری تیروئید) علائم فیزیکی اضطراب را ایجاد میکند، فرد به دلیل این علائم دچار نگرانی و ترس مضاعف (اضطراب ثانویه) میشود. بنابراین، با حذف علت جسمی، میتوان دو لایه از اضطراب (تظاهر جسمی و نگرانی بابت علائم) را برطرف کرد.
دلایل دیگر
خلقوخو و ویژگیهای شخصیتی هر فرد در میزان آسیبپذیری او در برابر اضطراب نقش دارد. افرادی که بهصورت ژنتیکی یا شخصیتی حساسیت بیشتری به استرس دارند یا مستعد هیجانات منفی هستند، بیشتر در معرض ابتلا به اختلالات اضطرابی قرار میگیرند.
همچنین، باید به یاد داشت که اختلال اضطراب فراگیر بهندرت بهصورت ایزوله رخ میدهد. این نوع اضطراب معمولا با سایر اختلالات سلامت روان مانند افسردگی، اختلال استرس پس از تروما، یا سوءمصرف مواد و الکل همراه است. وجود همزمان چند اختلال، فرایند تشخیص و درمان را پیچیدهتر میکند و نیازمند یک رویکرد جامعتر درمانی است.
در مورد تفاوت افسردگی و اضطراب، مطلب زیر را مطالعه کنید:
آیا اضطراب بیدلیل طبیعی است؟
اضطراب طبیعی یک واکنش کوتاهمدت و مفید در برابر خطرات شناختهشده یا موقعیتهای چالشبرانگیز (مانند مصاحبه کاری) است. این نوع اضطراب به فرد کمک میکند تا تمرکز کرده و برای مقابله آماده شود و پس از رفع محرک، معمولا پایان مییابد.
اما وقتی اضطراب تبدیل به یک اختلال میشود، این نگرانیها اغراقآمیز و غیرقابل کنترل هستند و اغلب درباره طیف گستردهای از امور روزمره بروز میکنند.
به این وضعیت «اختلال اضطراب فراگیر» (GAD) میگویند که در آن فرد برای حداقل شش ماه، در اکثر روزها دچار نگرانی مزمن است. این اختلال عملکرد روزمره فرد، اعم از کار، تحصیل، و روابط را مختل میکند و زندگی او را تحتالشعاع قرار میدهد.
برای تشخیص اختلال اضطراب فراگیر باید حداقل سه علامت جسمی یا روانی همراه با نگرانیهای غیرقابل کنترل وجود داشته باشد. این علائم شامل بیقراری، خستگی سریع، مشکل در تمرکز، تحریکپذیری، تنش عضلانی و مشکلات جدی در خواب هستند. درک تفاوت بین اضطراب طبیعی و اختلال، اولین قدم برای جستجوی درمان تخصصی است.
برای آشنایی بیشتر با اضطراب پنهان، مقاله زیر را بخوانید:
تفاوتهای کلیدی بین اضطراب طبیعی و اختلال اضطراب فراگیر را در جدول زیر آوردهایم:
| معیار | اضطراب طبیعی | اختلال اضطراب فراگیر |
|---|---|---|
| مدت زمان | موقت و مرتبط با رویداد خاص | مزمن، بیشتر از ۶ ماه، در اکثر روزها |
| شدت | قابل مدیریت، اختلال جزئی در فعالیت | غیرقابل کنترل، مختلکننده فعالیتهای روزانه |
| علل | مشخص (محرک بیرونی واضح) | اغلب نامتناسب با محرک فعلی، ریشه در عوامل پنهان |
چگونه تشخیص دهیم که چه چیزی باعث اضطراب ما شده؟
فرایند تشخیص منشا اضطراب مستلزم همکاری نزدیک با یک متخصص سلامت (پزشک عمومی، متخصص داخلی، یا روانپزشک) است. این فرایند معمولا یک فرایند حذفی است، به این معنی که پزشک ابتدا علل فیزیکی را رد میکند.
گام اول، ارزیابی پزشکی است:
پزشک با انجام یک معاینه فیزیکی کامل، وضعیت کلی بدن را بررسی میکند. سپس با درخواست آزمایشهای خون روتین (برای رد احتمال پرکاری تیروئید و بررسی کمخونی) اطمینان حاصل میکند که علائم اضطراب ناشی از یک مشکل جسمی نیست. این گام حیاتی است، زیرا بسیاری از بیماریها علائمی بسیار مشابه اضطراب دارند.
گام دوم، ارزیابی روانشناختی است:
در این مرحله، پزشک یا روانپزشک سؤالاتی را در مورد سابقه نگرانیها، مدت زمان بروز علائم، و شدت آنها میپرسد.
برای تشخیص رسمی اختلال اضطراب، فرد باید حداقل شش ماه در کنترل نگرانیهای خود مشکل داشته و علائمی مانند خستگی، تنش عضلانی، بیقراری و مشکل در تمرکز را تجربه کرده باشد. علائم جسمی دیگر، مانند تپش قلب، لرزش، تعریق زیاد، و مشکلات گوارشی نیز در فرایند تشخیص مورد توجه قرار میگیرند.
چگونه اضطراب بیدلیل را مدیریت و کنترل کنیم؟
خبر خوب برای کسانی که با اضطراب مزمن دستوپنجه نرم میکنند این است که مدیریت و کنترل موثر این وضعیت، حتی اگر مزمن باشد، کاملا امکانپذیر است. درمانهای مبتنی بر شواهد میتوانند به افراد کمک کنند تا الگوهای فکری خود را تغییر داده و مهارتهای مقابلهای جدیدی کسب کنند.
رفتاردرمانی شناختی
رفتاردرمانی شناختی یکی از موثرترین روشهای درمان برای اختلال اضطراب فراگیر محسوب میشود. این نوع درمان به فرد میآموزد که الگوهای فکری منفی و تحریفشدهای را که اضطراب او را تشدید میکنند، شناسایی کرده و به چالش بکشد.
با گذشت زمان، این رویکرد به فرد کمک میکند تا ساختار فکری خود را بازسازی کرده و مهارتهای مقابلهای سالمتری را در زندگی روزمره ایجاد کند.
تکنیکهای مدیریت اضطراب
استفاده از تکنیکهای آرامشبخش و ذهنآگاهی نیز در مدیریت اضطراب ضروری است. تمریناتی مانند یوگا، مدیتیشن، و تنفس آگاهانه میتوانند به فرد کمک کنند تا از غرق شدن در افکار اضطرابآور جلوگیری کند. این تمرینات به کاهش سطح استرس مزمن کمک کرده و بدن را از حالت آمادهباش دائمی خارج میکنند.
اصلاح سبک زندگی
علاوهبراین، تغییرات کوچک اما پایدار در سبک زندگی نقش بزرگی در کاهش شدت اضطراب دارد. این تغییرات شامل کاهش مصرف کافئین (به دلیل اثر محرک آن)، حفظ برنامه خواب منظم و کافی، و داشتن فعالیت بدنی منظم است.
خودداری از مصرف الکل و مواد اعتیادآور نیز بسیار اهمیت دارد، زیرا این مواد ممکن است بهصورت موقت آرامش ایجاد کنند، اما در بلندمدت اضطراب را بدتر کرده و در تداخل با داروهای درمانی عمل میکنند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
تشخیص اضطراب ممکن است در ابتدا سخت باشد، زیرا علائم آن میتوانند با بسیاری از بیماریهای دیگر همپوشانی داشته باشند.
اگر اضطراب شما بیش از شش ماه طول کشیده یا فعالیتهای روزمره شما را مختل کرده است، لازم است برای تشخیص دقیق و شروع درمان، به یک پزشک یا روانپزشک مراجعه کنید.
حتی اگر علائم شما خفیف به نظر میرسند و صرفا شامل بیخوابی یا تنش عضلانی هستند، برای احتیاط و اطمینان با پزشک مشورت کنید.
شرایط اورژانسی که نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارند:
اگرچه اضطراب میتواند علائم جسمی جدی مانند درد قفسه سینه یا تنگی نفس ایجاد کند، اما در برخی موارد، این علائم ممکن است نشاندهنده یک فوریت پزشکی جدی قلبی-عروقی باشند. در صورت تجربه هر یک از علائم زیر، بلافاصله با اورژانس (شماره ۱۱۵) تماس بگیرید یا به نزدیکترین مرکز درمانی مراجعه کنید:
- درد یا ناراحتی قفسه سینه که شبیه فشار، فشردگی یا پری در مرکز سینه است.
- دردی که بیش از چند دقیقه طول میکشد یا بهصورت متناوب میآید و میرود.
- دردی که به نواحی دیگر، بهویژه بازوها، گردن، فک یا پشت سرایت میکند.
- درد قفسه سینه همراه با تنگی نفس، تعریق سرد، حالت تهوع یا سبکی سر.
توصیهای از تیم دارو دات کام به شما
اگر با اضطرابی دستوپنجه نرم میکنید که بیدلیل به نظر میرسد، مهم است بدانید که این وضعیت نشانه ضعف روحی نیست. این احساس در واقع یک سیگنال از بدن شما است که نشان میدهد سیستم عصبی به دلیل انباشت استرسهای گذشته یا تاثیرات جسمی، نیاز به حمایت، درک و تنظیم مجدد دارد.
درمان اختلالات اضطرابی یک مسیر است که با تشخیص دقیق آغاز میشود و نیازمند تعهد به تغییرات بلندمدت رفتاری است. روی گامهای کوچکی که در حیطه کنترل شما هستند تمرکز کنید و به یاد داشته باشید که آرامش و بهبود، کاملا در دسترس شما است.
نظرات