قرص سلکوکسیب (Celecoxib): موارد مصرف، دوز و عوارض جدی

مقدمه و شناخت قرص سلکوکسیب

• نام تجاری (Brand Names): سلبرکس
• نام ژنریک: سلکوکسیب (Celecoxib)
• دسته‌بندی دارویی (کلاس دارویی): ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAID) | مهارکننده انتخابی COX-2 (Selective COX-2 NSAID)
• نحوه مصرف (مثلا بلعیدنی یا زیرزبانی): بلعیدنی
• مکانیسم اثر: سلکوکسیب با هدف قرار دادن یک پروتئین خاص در بدن عمل می‌کند. بدن ما در پاسخ به آسیب، مواد شیمیایی تولید می‌کند که منجر به درد، التهاب و تورم می‌شوند.

قرص سلکوکسیب چیست و برای چه مواردی تجویز می‌شود؟

سلکوکسیب با مهار انتخابی آنزیم COX-2، زنجیره ایجاد درد و التهاب را متوقف می‌کند. سلکوکسیب عمدتا برای تسکین درد و کاهش علائم التهابی زیر تجویز می‌شود:

• آرتروز (استئوآرتریت): برای کاهش التهاب، تورم، سفتی و درد مفاصل ناشی از ساییدگی غضروف؛
• آرتریت روماتوئید: برای کمک به کاهش التهاب و درد ناشی از تورم پوشش مفاصل؛
• آرتریت روماتوئید نوجوانان: در کودکان ۲ سال به بالا که وزن بیش از ۲۵ کیلوگرم دارند، معمولا ۱۰۰ میلی‌گرم دو بار در روز و در وزن کمتر از ۲۵ کیلوگرم، ۵۰ میلی‌گرم دو بار در روز، با تشخیص پزشک؛
• اسپوندیلیت آنکیلوزان: نوعی آرتریت که معمولا ستون فقرات را تحت تاثیر قرار می‌دهد؛
• دردهای حاد و موقت: برای تسکین انواع دردهای ناگهانی، از جمله دردهای پس از جراحی‌های دندان یا سایر اقدامات پزشکی؛
• دردهای قاعدگی (دیسمنوره)؛
• سردردهای میگرنی حاد: فرمولاسیون محلول خوراکی آن برای درمان حملات میگرن حاد تجویز می‌شود، اما برای پیشگیری از آن‌ها کاربردی ندارد؛
• پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی: گاهی اوقات برای کاهش تعداد پولیپ‌های روده بزرگ و راست روده، همراه با سایر روش‌های درمانی، استفاده می‌شود.

داروهای مرتبط/مشابه سلکوکسیب

• ناپروکسن
• ایبوپروفن
• دیکلوفناک
• ملوکسیکام
• اتودولاک (NSAIDها)

نکات کلیدی قرص سلکوکسیب

همیشه دارو را با کمترین دوز موثر و برای کوتاه‌ترین مدت زمان لازم مصرف کنید. این مهم‌ترین توصیه برای به حداقل رساندن خطرات ناشی از مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی است؛ به‌ویژه برای کاهش احتمال بروز مشکلات قلبی–عروقی.

سلکوکسیب، مانند اکثر ضدالتهاب‌های غیراستروئیدی (غیر از آسپرین)، یک هشدار جدی درباره افزایش خطر حمله قلبی و سکته مغزی دارد. این اتفاقات ممکن است بدون هیچ هشدار قبلی رخ دهند و خطر آن با افزایش طول دوره مصرف و دوز دارو بیشتر می‌شود.

این دارو نباید درست قبل یا بلافاصله پس از جراحی قلب به نام پیوند بای‌پس عروق کرونر مصرف شود، زیرا این کار خطر حمله قلبی یا سکته را به‌شدت افزایش می‌دهد.

اگر سابقه آلرژی به آسپرین یا داروهای حاوی ترکیبات سولفا دارید، احتمال بروز واکنش آلرژیک به سلکوکسیب افزایش می‌یابد. سلکوکسیب دارویی نیست که بدون نسخه فروخته شود. برای تهیه آن حتما نیاز به نسخه پزشک دارید.

برای آشنایی با داروهایی که معمولاً در دوره پس از حملهٔ قلبی تجویز می‌شوند، می‌توانید مطلب زیر را مطالعه کنید:

چه کسانی می‌توانند قرص سلکوکسیب مصرف کنند؟

افرادی که کاندیدای مناسب برای مصرف سلکوکسیب هستند، معمولا کسانی هستند که:

• به تسکین درد و التهاب مزمن نیاز دارند، به ویژه در موارد آرتروز، آرتریت روماتوئید و اسپوندیلیت آنکیلوزان.
• نیاز به مصرف طولانی‌مدت یک ضدالتهاب غیر استروئیدی دارند و سابقه مشکلات گوارشی آن‌ها ایجاب می‌کند که از دارویی با ریسک پایین‌تر خونریزی معده استفاده کنند.
• برای مدیریت دردهای حاد یا قاعدگی شدید به یک مسکن قوی نیاز دارند.

چه کسانی ممکن است نتوانند قرص سلکوکسیب مصرف کنند؟

ممنوعیت‌ها یا شرایطی که نیاز به احتیاط جدی دارند شامل موارد زیر است:

• اگر به سلکوکسیب، آسپرین، سایر ضدالتهاب‌های غیراستروئیدی یا داروهای حاوی سولفونامیدها حساسیت دارید، نباید سلکوکسیب مصرف کنید.
• اگر اخیرا دچار حمله قلبی شده‌اید، مصرف سلکوکسیب ممنوع است، مگر اینکه پزشک آن را تجویز کند.
• اگر سابقه خون‌ریزی، زخم یا پارگی جدی در معده یا روده دارید.
• مصرف این دارو در اواخر بارداری (از هفته ۲۰ به بعد) ممکن است به جنین آسیب برساند.
• افراد مسن (بالای ۶۰ سال)، کسانی که سابقه زخم دارند، سیگاری‌ها و مصرف‌کنندگان الکل بیش از دیگران در معرض خطر خون‌ریزی گوارشی قرار دارند. بنابراین باید با احتیاط بیشتری از سلوکسیب استفاده کنند.

نحوه و زمان مصرف قرص سلکوکسیب

مقدار مصرف قرص سلکوکسیب

دوز دقیق بر اساس وضعیت شما و توصیه‌های پزشک تعیین می‌شود. دوزهای رایج (بر حسب میلی‌گرم) معمولا به شرح زیر است:

• آرتروز یا اسپوندیلیت آنکیلوزان: ۲۰۰ میلی‌گرم یک بار در روز یا ۱۰۰ میلی‌گرم دو بار در روز. در صورت نیاز، ممکن است پزشک دوز را افزایش دهد.
• آرتریت روماتوئید: ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلی‌گرم دو بار در روز.
• درد حاد یا درد قاعدگی: دوز شروع ۴۰۰ میلی‌گرم است. در صورت نیاز، ممکن است در روز اول یک دوز ۲۰۰ میلی‌گرمی دیگر مصرف شود و پس از آن ۲۰۰ میلی‌گرم دو بار در روز استفاده می‌شود.

تغییرات در دوز مصرفی قرص سلکوکسیب

پزشک دوز شما را بر اساس پاسخ بدن و شرایط سلامتی خاص شما تنظیم خواهد کرد. تنظیم دوز، به‌ویژه افزایش آن، به دلیل خطرات مرتبط با قلب و عروق، باید با احتیاط زیاد انجام شود.

همچنین اگر به مصرف طولانی‌مدت نیاز داشته باشید، پزشک آزمایش‌های خون و ادرار منظم برای شما تجویز می‌کند تا از بروز عوارض جانبی ناخواسته جلوگیری شود.

نحوه مصرف قرص سلکوکسیب

توصیه می‌شود سلکوکسیب را همراه با غذا میل کنید. این کار به کاهش خطر ناراحتی شکمی، سوزش سر دل و خون‌ریزی معده کمک می‌کند. اگر دوز شما در یک نوبت بیش از ۲۰۰ میلی‌گرم باشد، حتما باید آن را همراه با غذا مصرف کنید.

برای جلوگیری از فراموشی، سعی کنید دارو را هر روز در زمان‌های مشخصی مصرف کنید.

اگر در بلعیدن کپسول مشکل دارید، می‌توانید کپسول را باز کرده و محتویات آن را روی یک قاشق چای‌خوری پوره سیب (سرد یا هم‌دمای اتاق) بریزید. این مخلوط باید بلافاصله خورده شود و سپس با نوشیدن آب مطمئن شوید که تمام دارو بلعیده شده است. این مخلوط را می‌توان تا ۶ ساعت در یخچال نگهداری کرد.

مدت زمان مصرف قرص سلکوکسیب

به دلیل هشدارهای جدی قلبی-عروقی، سلکوکسیب باید برای کوتاه‌ترین مدت زمان لازم برای درمان درد مصرف شود. مصرف طولانی‌مدت، حتی برای بیماری‌های مزمن، باید به‌طور دوره‌ای توسط پزشک ارزیابی شود.

اگر فراموش کردید که قرص سلکوکسیب را مصرف کنید؟

اگر یک نوبت مصرف دارو را فراموش کردید، به محض یادآوری آن را مصرف کنید. با این حال، اگر تقریبا زمان دوز بعدی رسیده است، دوز فراموش‌شده را نادیده بگیرید و برنامه معمول خود را ادامه دهید. هرگز برای جبران دوز فراموش‌شده، دوز دو برابر یا اضافی مصرف نکنید.

اگر بیش از حد قرص سلکوکسیب مصرف کردید؟

مصرف بیش از حد این دارو یک وضعیت اورژانسی است. علائم مصرف بیش از حد ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• بی‌حالی
• خواب‌آلودگی
• حالت تهوع
• استفراغ (گاهی خونی یا شبیه تفاله قهوه)
• درد شدید معده
• مدفوع سیاه و قیرگون
• از دست دادن هوشیاری.

اگر موارد زیر را داشتید، همین حالا با ۱۱۵ تماس بگیرید و از آنها راهنمایی بخواهید:

در صورت بروز هر یک از این علائم جدی، باید فورا با اورژانس تماس بگیرید:

• اگر فرد دچار تشنج شده است، بیهوش شده است، یا به‌سختی نفس می‌کشد.
• اگر علائم حمله قلبی یا سکته مغزی را مشاهده می‌کنید.

عوارض جانبی قرص سلکوکسیب

عوارض جانبی رایج قرص سلکوکسیب

این عوارض معمولا خفیف هستند و در صورت ادامه یافتن یا آزاردهنده بودن، باید به پزشک گزارش شوند:

• ناراحتی یا درد خفیف معده
• نفخ، گاز، یا سوزش سر دل
• یبوست یا اسهال
• تهوع و استفراغ
• سرگیجه
• آبریزش بینی یا گرفتگی بینی، و گلودرد
• تغییر در حس چشایی یا بثورات پوستی

عوارض جانبی جدی قرص سلکوکسیب

اگرچه عوارض زیر نادر هستند، اما جدی تلقی می‌شوند و باید فورا به پزشک اطلاع داده شوند:

• افزایش فشار خون: سلکوکسیب ممکن است باعث افزایش فشار خون شود. اگر فشار خون شما به طور غیرعادی بالا رفت، حتما با پزشک تماس بگیرید.
• آسیب کبدی: علائمی مانند زردی پوست یا چشم، ادرار تیره، درد در قسمت بالایی شکم، تهوع و استفراغ.
• نارسایی قلبی و آسیب کلیوی: علائم شامل تورم در پاها، مچ پا یا ساق پا (ادم)، تنگی نفس، یا افزایش وزن غیرمنتظره.
• کم‌خونی: خستگی غیرعادی، رنگ‌پریدگی، یا ضربان قلب سریع یا غیرعادی.
• افزایش پتاسیم خون: به‌ویژه در افراد با مشکلات کلیوی، می‌تواند باعث درد قفسه سینه یا ضربان قلب نامنظم شود.

اگر موارد زیر را مشاهده کردید، همین حالا با ۱۱۵ تماس بگیرید:

برخی عوارض جانبی نشان‌دهنده یک وضعیت اضطراری هستند و نیاز به مراجعه به اورژانس دارند:

بارداری، شیردهی و باروری در هنگام مصرف قرص سلکوکسیب

قرص سلکوکسیب و بارداری

مصرف سلکوکسیب پس از هفته ۲۰ بارداری می‌تواند به جنین آسیب برساند. این دارو ممکن است باعث ایجاد مشکلاتی در رگ‌های خونی قلب جنین شود و حتی در طول زایمان عوارضی ایجاد کند. اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید، باید فورا این موضوع را به پزشک خود اطلاع دهید تا داروهای جایگزین ایمن‌تر تجویز شود.

قرص سلکوکسیب و شیردهی

سلکوکسیب می‌تواند به شیر مادر منتقل شود. لازم است قبل از شیردهی در مورد خطرات احتمالی و فواید مصرف دارو با پزشک خود مشورت کنید.

قرص سلکوکسیب و باروری (کسانی که قصد بارداری دارند)

این دارو ممکن است با ایجاد تاخیر در تخمک‌گذاری، بر توانایی باردار شدن زنان تاثیر بگذارد. اگر برای بارداری تلاش می‌کنید، حتما این موضوع را با پزشک در میان بگذارید تا در صورت لزوم، درمان‌های دیگری در نظر گرفته شود.

برای آشنایی با علائم ویژه حمله قلبی در زنان و نشانه‌های کمتر شناخته‌شده آن، می‌توانید مقاله زیر را بخوانید:

مصرف قرص سلکوکسیب با سایر داروها

احتیاط با سایر داروها

• رقیق‌کننده‌های خون:

اگر از داروهای رقیق‌کننده خون (مانند وارفارین) استفاده می‌کنید، مصرف همزمان سلکوکسیب به شدت خطر خون‌ریزی را افزایش می‌دهد.

• سایر ضدالتهاب‌های غیراستروئیدی و آسپرین:

مصرف همزمان با ایبوپروفن، ناپروکسن یا آسپرین (در دوزهای بالا و حتی پایین) اکیدا ممنوع است، مگر به دستور پزشک. تداخل این داروها خطر مشکلات گوارشی و خون‌ریزی داخلی را چند برابر می‌کند.

• داروهای فشار خون و دیورتیک‌ها:

سلکوکسیب می‌تواند اثربخشی داروهای فشار خون را کاهش دهد. همچنین مصرف همزمان با داروهای دیورتیک (ادرارآور) می‌تواند خطر آسیب کلیوی را بالا ببرد.

• داروهای روانپزشکی:

داروهای ضدافسردگی خاص و لیتیوم می‌توانند با سلکوکسیب تداخل داشته باشند.

• سایر داروهایی که با سلکوکسیب تداخل دارند:

این داروها شامل متوترکسات، سیکلوسپورین، فلوکونازول و پمترکسد هستند.

اسامی تجاری موجود در ایران

شرایط نگهداری

• دارو باید در دمای اتاق، دور از گرما و رطوبت اضافی نگهداری شود (آن را در حمام یا آشپزخانه نگهداری نکنید).
• تمامی داروها، از جمله سلکوکسیب، باید دور از دید و دسترس کودکان قرار داده شوند، حتی اگر بسته‌بندی آن‌ها مقاوم باشد. دارو را در مکانی امن قرار دهید.

راهنمای مراجعه به پزشک

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

• برای نظارت بر پیشرفت درمان و بررسی‌های دوره‌ای که اغلب شامل آزمایش‌های خون و ادرار برای ارزیابی عملکرد کبد و کلیه است؛
• اگر عوارض جانبی رایج دارو، مانند ناراحتی معده یا سرگیجه، ادامه یافتند و بر کیفیت زندگی شما تاثیر منفی گذاشتند؛
• اگر علائم بیماری‌های موجود شما (مانند فشار خون) بدتر شد؛
• هر زمان که در مورد نحوه مصرف، دوز یا تداخلات دارویی شک یا سوالی داشتید، حتما با پزشک مشورت کنید.

توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما

هنگام مصرف دارو، دقیقا همان دوز و برنامه‌ای را که پزشک تجویز کرده است، رعایت کنید. هرگز دوز دارو را خودسرانه افزایش ندهید.
به علائم بدن خود توجه داشته باشید، به‌ویژه علائمی که می‌توانند نشان‌دهنده یک مشکل قلبی یا خون‌ریزی گوارشی باشند (مانند تنگی نفس، درد قفسه سینه، یا مدفوع سیاه). در صورت بروز هرگونه علامت نگران‌کننده، فورا اقدام کنید.

شما تنها نیستید. با مشورت منظم با پزشک و پیروی دقیق از دستورالعمل‌ها، می‌توانید با اطمینان خاطر از این دارو استفاده کنید و دردهای خود را کنترل کنید.