داروی لیوتیرونین؛ کاربرد، عوارض و تداخلات دارویی

مقدمه و شناخت داروی لیوتیرونین

– نام تجاری (Brand Names): لتیروکس (Lethyrox) – تی 3 (T3)

– نام ژنریک: لیوتیرونین (Liothyronine)

– دسته‌بندی دارویی (کلاس دارویی): هورمون تیروئیدی

– نحوه مصرف: خوراکی (بلعیدنی)

– مکانیسم اثر: تقلید هورمون تیروئیدی (T3)

قرص لیوتیرونین چیست؟

قرص لیوتیرونین یک داروی جایگزین هورمون است که برای درمان کم‌کاری تیروئید (Hypothyroidism) استفاده می‌شود. این دارو حاوی نسخه مصنوعی هورمون T3 است که به طور طبیعی توسط غده تیروئید تولید می‌شود. از آنجایی که T3 شکل فعال‌تر هورمون تیروئید است، لیوتیرونین اثر سریع‌تر و قوی‌تری نسبت به لووتیروکسین (T4) دارد.

این دارو همچنین برای درمان یا پیشگیری از گواتر (بزرگ شدن غده تیروئید) و در برخی موارد خاص برای تشخیص و درمان سرطان تیروئید به کار می‌رود.

لیوتیرونین برخلاف لووتیروکسین (T4) که باید ابتدا در بدن به T3 تبدیل شود، لیوتیرونین به طور مستقیم عمل می‌کند. این دارو به گیرنده‌های هورمون تیروئید در هسته سلول‌ها متصل شده و بیان ژن‌ها را تنظیم می‌کند. این فرآیند منجر به افزایش سریع متابولیسم پایه، مصرف اکسیژن، و متابولیسم کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها و پروتئین‌ها می‌شود.

برای آشنایی با بیماری کم‌کاری تیروئید، مطلب زیر را بخوانید:

بیشتر بخوانید:

کم‌کاری تیروئید چیست؟ علائم، دلایل و درمان قطعی با دارو و تغذیه

داروهای مرتبط/مشابه لیوتیرونین

• لووتیروکسین (Levothyroxine): نسخه مصنوعی هورمون T4 (رایج‌ترین درمان)

نکات کلیدی قرص لیوتیرونین

• داروی خط دوم:

لیوتیرونین معمولاً درمان خط اول برای کم‌کاری تیروئید نیست و لووتیروکسین (T4) به دلیل اثر پایدارتر و نیمه‌عمر طولانی‌تر، انتخاب ارجح است. لیوتیرونین معمولاً برای بیمارانی تجویز می‌شود که به تنهایی به لووتیروکسین پاسخ نمی‌دهند یا در شرایط بالینی خاصی که نیاز به اثر سریع هورمون است.

• شروع اثر سریع و نیمه‌عمر کوتاه:

این دارو بسیار سریع‌تر از لووتیروکسین عمل می‌کند، اما اثر آن نیز کوتاه‌تر است. به همین دلیل، ممکن است نیاز به مصرف چندین بار در روز داشته باشد تا سطح هورمون در خون پایدار بماند.

• ریسک بالاتر عوارض قلبی:

به دلیل شروع اثر سریع و قدرت بالا، لیوتیرونین ممکن است خطر ریسک عوارض قلبی (مانند تپش قلب و درد قفسه سینه) بیشتری نسبت به لووتیروکسین داشته باشد، به خصوص در سالمندان و بیماران قلبی.

• هشدار جعبه سیاه (Black Box Warning):

لیوتیرونین نباید برای کاهش وزن یا درمان چاقی استفاده شود. دوزهای بالا در افرادی با عملکرد تیروئید طبیعی می‌تواند عوارض جانبی جدی و کشنده ایجاد کند.

• تجویز توسط متخصص:

به دلیل پیچیدگی‌های درمانی، تجویز و تنظیم دوز این دارو معمولاً توسط متخصص غدد انجام می‌شود.

چه کسانی می‌توانند قرص لیوتیرونین مصرف کنند؟

• افراد مبتلا به کم‌کاری تیروئید که به درمان استاندارد با لووتیروکسین به تنهایی پاسخ کافی نداده‌اند.
• در برخی از تست‌های تشخیصی برای ارزیابی عملکرد غده تیروئید.
• در برخی موارد به عنوان درمان کمکی در برخی موارد سرطان تیروئید.

چه کسانی ممکن است نتوانند قرص لیوتیرونین مصرف کنند؟

• افرادی که به لیوتیرونین یا هر داروی دیگری حساسیت دارند.
• بیماران مبتلا به تیروتوکسیکوز درمان‌نشده (سطوح بالای هورمون تیروئید).
• افراد مبتلا به نارسایی حاد غده فوق کلیوی (آدرنال) درمان‌نشده.
• بیمارانی که اخیراً دچار حمله قلبی حاد (سکته قلبی) شده‌اند.

نحوه و زمان مصرف قرص لیوتیرونین

اشکال دارویی موجود در ایران

• قرص خوراکی 25 میکروگرم

مقدار مصرف قرص لیوتیرونین

دوز لیوتیرونین کاملا شخصی‌سازی‌شده است و باید با دقت توسط پزشک تنظیم شود.

• برای بزرگسالان (کم‌کاری تیروئید): دوز اولیه معمولاً بسیار پایین است (مثلاً ۲۵ میکروگرم در روز). پزشک ممکن است دوز را به تدریج هر ۱ تا ۲ هفته افزایش دهد. دوز نگهدارنده معمولاً بین ۲۵ تا ۷۵ میکروگرم در روز است که ممکن است به صورت منقسم (مثلاً دو یا سه بار در روز) مصرف شود.
• برای سالمندان: درمان با دوز بسیار پایین‌تری (مثلاً ۵ میکروگرم در روز) شروع می‌شود.

تغییرات در دوز مصرفی قرص لیوتیرونین

پزشک دوز دارو را بر اساس پاسخ بالینی و نتایج آزمایش خون شما تنظیم می‌کند. به دلیل نیمه‌عمر کوتاه دارو، تنظیم دوز ممکن است سریع‌تر از لووتیروکسین انجام شود. هرگز دوز دارو را خودسرانه تغییر ندهید.

نحوه مصرف قرص لیوتیرونین

دارو را طبق دستور پزشک، معمولاً یک بار در روز (یا در دوزهای منقسم) مصرف کنید.

• برای جذب بهتر، توصیه می‌شود دارو با معده خالی، حداقل ۳۰ تا ۶۰ دقیقه قبل از صبحانه مصرف شود.
• قرص را با یک لیوان پر از آب ببلعید.
• اگر نیاز به مصرف چند دوز در روز دارید، سعی کنید آن‌ها را در فواصل زمانی منظم مصرف کنید.
• این دارو را باید با فاصله حداقل ۴ ساعت از مکمل‌های کلسیم، آهن و داروهای ضد اسید معده مصرف کنید.

مدت زمان مصرف قرص لیوتیرونین

مانند لووتیروکسین، درمان با لیوتیرونین برای اکثر بیماران مبتلا به کم‌کاری تیروئید مادام‌العمر است.

اگر فراموش کردید که قرص لیوتیرونین را مصرف کنید؟

به محض یادآوری، دوز فراموش شده را مصرف کنید. اما اگر نزدیک به زمان مصرف دوز بعدی است، دوز فراموش شده را نادیده بگیرید و به برنامه عادی خود بازگردید. هرگز برای جبران، دو دوز را همزمان مصرف نکنید.

اگر بیش از حد قرص لیوتیرونین مصرف کردید؟

مصرف بیش از حد لیوتیرونین می‌تواند بسیار خطرناک باشد و علائم شدید پرکاری تیروئید ایجاد کند، مانند درد قفسه سینه، ضربان قلب بسیار سریع، گیجی، تشنج یا از دست دادن هوشیاری.

در صورت مصرف بیش از حد دارو و بروز علائمی مانند غش کردن یا تنگی نفس یا هر یک از موارد بالا، در سریعترین زمان با اورژانس (115) تماس بگیرید.

عوارض جانبی قرص لیوتیرونین

عوارض جانبی رایج قرص لیوتیرونین

اکثر عوارض جانبی ناشی از مصرف دوز بالاتر از حد نیاز است و علائمی شبیه به پرکاری تیروئید ایجاد می‌کند.

• عصبی بودن و تحریک‌پذیری
• ضربان قلب سریع یا نامنظم (تپش قلب)
• لرزش (ترمور)
• سردرد
• بی‌خوابی
• تعریق زیاد
• افزایش اشتها و کاهش وزن
• اسهال
• ریزش موی موقت (به ویژه در چند ماه اول درمان)

عوارض جانبی جدی قرص لیوتیرونین

• درد قفسه سینه شدید
• ضربان قلب بسیار سریع
• تنگی نفس

اگر موارد زیر را داشتید، همین حالا با ۱۱۵ تماس بگیرید:

عوارض جانبی طولانی مدت قرص لیوتیرونین

مصرف دوز بیش از حد لووتیروکسین برای مدت طولانی می‌تواند خطر ابتلا به پوکی استخوان (Osteoporosis)، به ویژه در زنان یائسه، و همچنین خطر فیبریلاسیون دهلیزی (Atrial Fibrillation)، که یک نوع ضربان قلب نامنظم است، را افزایش دهد.

بارداری، شیردهی و باروری در هنگام مصرف قرص لیوتیرونین

قرص لیوتیرونین و بارداری

مصرف لیوتیرونین در دوران بارداری توصیه نمی‌شود و درمان استاندارد و ارجح، لووتیروکسین (T4) است. T4 به طور طبیعی از جفت عبور کرده و به T3 تبدیل می‌شود و برای رشد مغز جنین حیاتی است. اطلاعات کافی در مورد ایمنی و اثربخشی لیوتیرونین در بارداری وجود ندارد و به دلیل نیمه‌عمر کوتاه و نوسانات سطح هورمونی، کنترل دقیق آن دشوار است. تجویز آن فقط در شرایط بسیار خاص و توسط متخصص غدد انجام می‌شود.

قرص لیوتیرونین و شیردهی

اطلاعات محدودی در مورد انتقال لیوتیرونین به شیر مادر وجود دارد. به دلیل کمبود داده‌های ایمنی، لووتیروکسین همچنان انتخاب ارجح در دوران شیردهی است. اگر مصرف لیوتیرونین ضروری باشد، باید تحت نظر دقیق پزشک باشد.

قرص لیوتیرونین و باروری (کسانی که قصد بارداری دارند)

کم‌کاری تیروئید درمان‌نشده می‌تواند باعث مشکلات باروری شود. درمان مناسب با هورمون تیروئید می‌تواند به بهبود باروری کمک کند. با این حال، به دلیل اهمیت کنترل پایدار هورمون‌ها برای بارداری، معمولاً پزشکان قبل از اقدام به بارداری، درمان را به لووتیروکسین تغییر می‌دهند.

مصرف قرص لیوتیرونین با سایر داروها

احتیاط مصرف داروی لیوتیرونین با سایر داروها

تداخلات دارویی لیوتیرونین مشابه لووتیروکسین است. مهم‌ترین موارد عبارتند از:

• داروهایی که جذب را کاهش می‌دهند (باید با فاصله ۴ ساعته مصرف شوند):

• مکمل‌های کلسیم و آهن
• داروهای ضد اسید معده
• کلستیرامین

• داروهایی که می‌توانند با لیوتیرونین تداخل کنند:

• وارفارین (رقیق‌کننده خون): اثر آن را افزایش می‌دهد
• داروهای دیابت (انسولین یا قرص‌ها)
• داروهای ضد افسردگی
• دیگوکسین (داروی قلبی)

اسامی تجاری موجود در ایران

• لتیروکس (Lethyrox)
• تی 3 (T3)
• تیرومل (Tiromel)
• میتونین (Mytonine)

شرایط نگهداری قرص لیوتیرونین

لیوتیرونین را در دمای اتاق، در مکانی خشک، تاریک و مهم‌تر از همه، دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی نگهداری کنید.

توصیه ای از تیم دارو دات کام به شما

درک مسیر درمان تیروئید گاهی پیچیده است، به خصوص زمانی که بدن به درمان استاندارد پاسخ کاملی نمی‌دهد. لیوتیرونین (T3) در این مسیر، یک ابزار درمانی متفاوت و تخصصی است. این دارو، شکل فعال هورمون تیروئید است؛ به این معنا که مستقیماً و با قدرت بیشتری عمل می‌کند.

استفاده از آن، نشان‌دهنده یک رویکرد درمانی بسیار دقیق و شخصی‌سازی‌شده است که اغلب توسط یک متخصص غدد برای بازگرداندن تعادل در شرایط پیچیده‌تر به کار می‌رود. به دلیل قدرت و سرعت اثر بالای این دارو، شروع درمان با آن نیازمند نظارت دقیق و تنظیمات ظریف در دوز است تا بدن بتواند به آرامی با این سطح جدید از انرژی هورمونی سازگار شود.

این یک همکاری نزدیک بین بیمار و تیم درمانی است تا اطمینان حاصل شود که این ابزار، به طور ایمن به سمت هدف نهایی، یعنی احیای متابولیسم و بازگرداندن کیفیت زندگی، هدایت می‌شود.