قرص اندانسترون چیست؟ موارد مصرف، تداخل و هشدارها

مقدمه و شناخت قرص اندانسترون

• نام تجاری (Brand Names): دمیترون – زوفران (Zofran) – انداسه – اندانستر
• نام ژنریک: اندانسترون (Ondansetron)
• دسته‌بندی دارویی (کلاس دارویی): آنتاگونیست گیرنده سروتونین (۵-HT۳ Antagonist)
• نحوه مصرف: بلعیدنی – زیرزبانی
• مکانیسم اثر:

برای اینکه تهوع و استفراغ اتفاق بیفتد، سیگنال‌هایی باید از دستگاه گوارش و مناطق حساس در بدن به مغز ارسال شوند. اندانسترون دقیقا در این فرایند مداخله می‌کند. این دارو با مسدود کردن عمل یک ماده شیمیایی طبیعی در بدن به نام سروتونین کار می‌کند. سروتونین یک ماده شیمیایی است که در حالت عادی می‌تواند مسئول ارسال سیگنال‌های تهوع به مغز باشد. با مسدود کردن گیرنده‌های خاص سروتونین، اندانسترون مانع از رسیدن این سیگنال‌های ناخوشایند به مغز می‌شود و از بروز تهوع و استفراغ جلوگیری می‌کند.

قرص اندانسترون چیست؟

اندانسترون یک داروی تجویزی است و نباید آن را بدون توصیه پزشک مصرف کرد. این دارو برای استفاده در موارد حاد و کنترل تهوع شدید طراحی شده است.

در واقع، اندانسترون یک مسدودکننده تخصصی برای پیام‌های تهوع است. در واقع، با قطع این پیام‌ها به بیماران کمک می‌کند تا درمان‌های حیاتی و اغلب سنگین خود را با تحمل بهتری پشت سر بگذارند.

قرص اندانسترون برای چه مواردی استفاده می شود؟

اندانسترون یک داروی تخصصی است که اغلب برای پیشگیری از حالت تهوع و استفراغ مرتبط با روش‌های درمانی خاص به کار می‌رود:

• شیمی‌درمانی: یکی از مهم‌ترین کاربردهای اندانسترون، جلوگیری از تهوع و استفراغی است که به دلیل داروهای مورد استفاده در شیمی‌درمانی رخ می‌دهد.
• پرتو درمانی: این دارو برای پیش‌گیری از تهوع ناشی از اشعه درمانی نیز تجویز می‌شود.
• جراحی: اندانسترون همچنین برای پیش‌گیری از تهوع و استفراغی که ممکن است به دلیل داروهای بیهوشی یا پس از عمل جراحی ایجاد شود، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

توجه داشته باشید که ممکن است پزشک شما بر اساس شرایط بالینی خاص، این دارو را برای موارد دیگری نیز تجویز کند.

داروهای مرتبط/مشابه اندانسترون

داروهای مشابه در این دسته عبارتند از:

• دولاسترون
• گرانیسترون
• پالونوسترون
• آلوسترون

نکات کلیدی قرص اندانسترون

• اندانسترون تنها با نسخه پزشک قابل تهیه است و برای تهوع‌های معمولی روزمره تجویز نمی‌شود.
• این دارو باید پیش از شروع درمان‌های محرک تهوع (۳۰ دقیقه قبل از شیمی‌درمانی یا ۱ ساعت قبل از جراحی) مصرف شود تا بیشترین اثربخشی را داشته باشد. مصرف به‌موقع، کلید موفقیت در کنترل تهوع است.
• مهم‌ترین هشداری که باید جدی بگیرید، تاثیر احتمالی اندانسترون بر ریتم قلب است. اگر سابقه خانوادگی یا شخصی سندروم QT طولانی یا ضربان قلب نامنظم دارید، باید آن را با پزشک خود در میان بگذارید.
• بسته به میزان تهوع یا توانایی بلع، پزشک می‌تواند قرص معمولی، قرص بازشونده در دهان، یا محلول خوراکی را تجویز کند.

اگر می‌خواهید با سندرم QT طولانی که یک مشکل ریتمیک در سیستم قلبی است آشنا شوید، مطلب زیر را مطالعه کنید:

چه کسانی می‌توانند قرص اندانسترون مصرف کنند؟

بزرگسالان: افرادی که تحت درمان‌های سنگین سرطان (شیمی‌درمانی یا پرتو درمانی) هستند یا قرار است عمل جراحی انجام دهند، کاندید اصلی مصرف اندانسترون محسوب می‌شوند. به‌شرطی که سابقه حساسیت به خود دارو یا داروهای مشابه را نداشته باشند، می‌توانند با تجویز پزشک از آن استفاده کنند.

کودکان: مطالعات کافی در مورد ایمنی و اثربخشی اندانسترون برای کودکان زیر ۴ سال انجام نشده است و در این گروه سنی با احتیاط یا تنها در صورت ضرورت بالا تجویز می‌شود.

در مقابل، شواهدی مبنی‌بر اینکه استفاده از اندانسترون در افراد مسن محدودیت خاصی ایجاد کند یا اثربخشی آن را کاهش دهد، وجود ندارد. با این حال، به دلیل احتمال وجود مشکلات قلبی زمینه‌ای، ممکن است نیاز به نظارت دقیق‌تری داشته باشند.

چه کسانی ممکن است نتوانند قرص اندانسترون مصرف کنند؟

لازم است پیش از شروع درمان، تمامی موارد زیر را با پزشک خود در میان بگذارید تا از خطرات احتمالی جلوگیری شود:

• مصرف داروی آپومورفین: اگر در حال مصرف داروی آپومورفین (که معمولا برای پارکینسون استفاده می‌شود) هستید، نباید اندانسترون مصرف کنید. استفاده همزمان این دو دارو می‌تواند باعث افت شدید فشار خون و از دست دادن هوشیاری شود و خطر مشکلات جدی را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد.
• آلرژی: اگر قبلا نسبت به اندانسترون یا داروهای مشابه (مانند گرانیسترون یا دولاسترون) واکنش آلرژیک نشان داده‌اید.
• مشکلات ریتم قلب: اگر خودتان یا یکی از اعضای خانواده‌تان سابقه سندروم QT طولانی (یک اختلال در فعالیت الکتریکی قلب) یا هر نوع دیگری از ضربان قلب نامنظم یا کند دارید.
• سطح پایین الکترولیت‌ها: کمبود پتاسیم (هیپوکالمی) یا منیزیم (هیپومنیزیمی) در خون می‌تواند خطر مشکلات ریتم قلب را هنگام مصرف اندانسترون بالا ببرد.
• بیماری شدید کبدی: کبد مسئول دفع دارو از بدن است. در صورت نارسایی شدید کبد، ممکن است دارو برای مدت طولانی‌تری در بدن باقی بماند و دوز شما باید توسط پزشک کاهش یابد.
• جراحی اخیر روده یا معده: اندانسترون با جلوگیری از تهوع و استفراغ، می‌تواند علائم کلیدی انسداد روده یا بزرگ شدن معده (اتساع معده) را پنهان کند. این موضوع می‌تواند تشخیص عوارض جدی پس از جراحی را با مشکل مواجه کند.
• فنیل کتونوری (PKU): اگر قرص‌های بازشونده در دهان برای شما تجویز شده، باید بدانید که این قرص‌ها معمولا حاوی آسپارتام هستند که در بدن به فنیل‌آلانین تبدیل می‌شود و برای افراد مبتلا به PKU مضر است.

نحوه و زمان مصرف قرص اندانسترون

مقدار مصرف قرص اندانسترون

مقدار مصرفی که برای شما تجویز می‌شود کاملا اختصاصی بوده و به عوامل مختلفی از جمله نوع درمان (شیمی‌درمانی، پرتو درمانی، یا جراحی)، شدت عامل محرک تهوع و وضعیت عمومی سلامتی شما بستگی دارد. پزشک شما دوز دقیق دارو را تعیین می‌کند. تحت هیچ شرایطی، بدون مشورت با پزشک، دوز مصرفی خود را افزایش یا کاهش ندهید.

تغییرات در دوز مصرفی قرص اندانسترون

همانطور که قبلا اشاره کردیم، در صورت ابتلا به بیماری شدید کبدی، کبد شما ممکن است نتواند دارو را به‌سرعت از بدن خارج کند. در چنین مواردی، پزشک متخصص باید دوز روزانه شما را تعدیل کند تا از تجمع بیش از حد دارو در بدن و افزایش عوارض جانبی جلوگیری شود.

نحوه مصرف قرص اندانسترون

این قرص‌ها باید به‌طور کامل با مقداری آب بلعیده شده و دقیقا طبق دستور پزشک مصرف شوند. قرص‌های بازشونده در دهان باید روی زبان قرار داده شوند تا قرص در عرض چند ثانیه با بزاق شما حل شود و سپس آن را قورت دهید. توجه داشته باشید که نباید قرص را بجوید.

چه مدت قبل از غذا باید اندانسترون را مصرف کرد؟

در اغلب موارد، اندانسترون نیازی به تنظیم با وعده‌های غذایی خاص ندارد، مگر اینکه پزشک شما دستور خاصی داده باشد. شما می‌توانید رژیم غذایی معمول خود را ادامه دهید.

چند وقت یکبار می‌توان اندانسترون مصرف کرد؟

بسته به طول دوره شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی، ممکن است لازم باشد دارو را یک تا سه بار در روز مصرف کنید. پزشک شما یک برنامه زمان‌بندی دقیق برای شما مشخص خواهد کرد.

مدت زمان مصرف قرص اندانسترون

اثربخشی اندانسترون به زمان شروع مصرف آن وابسته است.

زمان‌بندی طلایی دوز اول:

• شیمی‌درمانی: اولین دوز معمولا باید ۳۰ دقیقه قبل از شروع جلسه شیمی‌درمانی مصرف شود.
• پرتو درمانی: اولین دوز معمولا باید ۱ تا ۲ ساعت قبل از شروع پرتو درمانی مصرف شود.
• جراحی: اولین دوز باید ۱ ساعت قبل از عمل جراحی مصرف شود.

پس از پایان جلسات درمانی (مانند شیمی‌درمانی)، پزشک ممکن است توصیه کند که مصرف دارو را برای ۱ تا ۲ روز دیگر نیز ادامه دهید تا از بازگشت تهوع جلوگیری شود.

چه مدت طول می‌کشد تا اندانسترون اثر کند؟

این دارو نسبتا سریع عمل می‌کند، به همین دلیل باید قبل از شروع محرک تهوع (مانند تزریق داروهای شیمی‌درمانی) مصرف شود تا ماده فعال آن فرصت کافی برای مسدود کردن گیرنده‌های سروتونین داشته باشد.

اگر فراموش کردید که قرص اندانسترون را مصرف کنید؟

اگر یک دوز را فراموش کردید، به محض اینکه به یاد آوردید، آن را مصرف کنید.

اما اگر زمان مصرف دوز بعدی نزدیک است، دوز فراموش‌شده را رها کنید و فقط دوز بعدی خود را در زمان مقرر مصرف کنید. هرگز برای جبران دوز فراموش شده، دوز را دو برابر نکنید یا بیشتر از حد معمول مصرف نکنید.

اگر بیش از حد قرص اندانسترون مصرف کردید؟

مصرف بیش از حد اندانسترون می‌تواند بسیار خطرناک باشد. اگر گمان می‌کنید که بیش از دوز تجویزشده مصرف کرده‌اید، حتی اگر هیچ علامتی ندارید، باید فورا با اورژانس تماس بگیرید.

اگر موارد زیر را داشتید، همین حالا با ۱۱۵ تماس بگیرید و از آنها راهنمایی بخواهید:

این علائم نشان‌دهنده یک وضعیت اورژانسی هستند و نیاز به مداخله فوری پزشکی دارند:

عوارض جانبی قرص اندانسترون

عوارض جانبی رایج قرص اندانسترون

این عوارض معمولا خفیف هستند و به مرور زمان یا با تنظیم دوز برطرف می‌شوند:

• سردرد
• یبوست شدید، نفخ یا درد خفیف شکم
• احساس خستگی، ضعف یا سرگیجه خفیف

عوارض جانبی جدی قرص اندانسترون

این علائم نادرند، اما اگر هر یک از آن‌ها را تجربه کردید، باید فورا با پزشک خود تماس بگیرید یا به اورژانس مراجعه کنید:

• واکنش‌های آلرژیک شدید (آنافیلاکسی): علائمی مانند بثورات پوستی، خارش، کهیر، تورم صورت، لب‌ها، زبان یا گلو، و مشکل در بلع یا تنفس. این وضعیت می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد.
• سندرم سروتونین: این عارضه خطرناک زمانی رخ می‌دهد که سطح سروتونین در بدن بیش از حد بالا رود، به‌ویژه هنگامی که اندانسترون همراه با داروهای دیگری که بر سروتونین اثر می‌گذارند (مانند داروهای افسردگی یا مسکن‌های خاص) مصرف شود. علائم سندرم سروتونین شامل: بی‌قراری، توهم، تب، ضربان قلب بسیار سریع، رفلکس‌های بیش فعال، از دست دادن هماهنگی عضلات، لرزش، یا تشنج است.
• مشکلات قلبی: ریتم قلب کند، احساس کوبیدن شدید قلب یا تپش قلب نامنظم.
• اختلالات بینایی: تاری دید یا از دست دادن موقت بینایی که ممکن است برای چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد.
• مشکلات کبدی: یرقان، که با زرد شدن پوست و سفیدی چشم‌ها شناخته می‌شود.

اگر موارد زیر را داشتید، همین حالا با ۱۱۵ تماس بگیرید:

در صورت مشاهده هر یک از موارد زیر که نشان‌دهنده یک فوریت پزشکی است، به سرعت با اورژانس تماس بگیرید:

• هرگونه نشانه‌ای از واکنش آلرژیک شدید مانند تورم ناگهانی صورت، گلو یا مشکل حاد تنفسی؛
• تپش قلب بسیار سریع یا نامنظم، همراه با سرگیجه شدید یا احساس غش کردن؛
• بی‌قراری، لرزش یا تشنج غیرقابل کنترل که می‌تواند نشانه‌ای از سندروم سروتونین باشد.

آیا اندانسترون باعث خواب‌آلودگی می‌شود؟

خواب‌آلودگی شدید یکی از عوارض جانبی رایج اندانسترون نیست. با این حال، برخی از بیماران ممکن است احساس خستگی یا سرگیجه داشته باشند. اگر این وضعیت بر فعالیت‌های روزمره شما تاثیر می‌گذارد، با پزشک خود مشورت کنید.

بارداری، شیردهی و باروری در هنگام مصرف قرص اندانسترون

قرص اندانسترون و بارداری

در مورد مصرف اندانسترون در دوران بارداری، تحقیقات بیشتری مورد نیاز است. به‌طور کلی، انتظار نمی‌رود که اندانسترون به جنین آسیب جدی برساند. با این حال، برخی تحقیقات نشان می‌دهند که اگر این دارو در سه ماهه اول بارداری مصرف شود، ممکن است با یک افزایش جزئی اما قابل توجه، خطر نقایص مادرزادی خاصی را همراه داشته باشد:

• نقص‌های دهانی: افزایش اندک خطر ایجاد خطر شکاف لب و کام (حدود ۳ مورد در هر ۱۰,۰۰۰ زن مصرف‌کننده در سه ماهه اول) مشاهده شده است.
• نقص‌های قلبی: ممکن است ریسک بسیار کمی برای نقص قلبی خاصی به نام نقص دیواره بین بطنی وجود داشته باشد.

پزشک شما باید منافع حیاتی این دارو برای حفظ سلامتی شما را (به ویژه اگر تحت درمان سرطان هستید یا تهوع شدید زندگی شما را تهدید می‌کند) در برابر این خطرات احتمالی بسیار جزئی برای جنین بررسی کند. حتما وضعیت خود را با پزشک در میان بگذارید.

قرص اندانسترون و شیردهی

مشخص نیست که آیا اندانسترون به شیر مادر منتقل می‌شود و اگر منتقل شود، آیا می‌تواند به نوزاد شیرخوار آسیب برساند یا خیر.

اگر در دوران شیردهی هستید، حتما موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید تا مزایا و خطرات احتمالی را ارزیابی کند.

قرص اندانسترون و باروری (کسانی که قصد بارداری دارند)

در منابع معتبر پزشکی اطلاعات مستقیمی در مورد تاثیر اندانسترون بر توانایی باروری (چه در زنان و چه در مردان) ارائه نشده است. اگر در حال تلاش برای بارداری هستید، باید این نکته را نیز با پزشک خود در میان بگذارید.

مصرف قرص اندانسترون با سایر داروها

احتیاط با سایر داروها

شما باید یک لیست کامل از تمام داروهایی که مصرف می‌کنید (شامل داروهای تجویزی، داروهای بدون نسخه، مکمل‌های گیاهی، ویتامین‌ها و مسکن‌ها) را به پزشک خود ارائه دهید.

تداخل خطرناک:

• آپومورفین: مصرف این دارو با اندانسترون به دلیل خطر بالای مشکلات قلبی و افت فشار خون ممنوع است.

داروهایی که ریسک سندرم سروتونین را بالا می‌برند:

• داروهای ضد افسردگی: به‌ویژه آنهایی که سطح سروتونین را افزایش می‌دهند (مانند SSRIs و SNRIs)؛
• داروهای ضد روان‌پریشی؛
• داروهای ضد میگرن: از خانواده تریپتان‌ها، مانند سوماتریپتان؛
• مسکن‌های مخدر (اوپیوئیدها): مانند ترامادول، که بر گیرنده‌های سروتونین اثر می‌گذارد؛
• برخی مکمل‌های گیاهی: مانند علف چای (گل راعی) و تریپتوفان.

داروهایی که ریسک مشکلات ریتم قلب (QT) را افزایش می‌دهند:

• آنتی‌بیوتیک‌ها: مانند اریترومایسین یا موکسی فلوکساسین؛
• داروهای ضد قارچ: مانند فلوکونازول، کتوکونازول، و پوساکونازول؛
• برخی داروهای ریتم قلب: مانند آمیودارون یا کوئینیدین و داروهای ضد روان‌پریشی خاص.

اسامی تجاری موجود در ایران

شرایط نگهداری

• اندانسترون را در ظرف اصلی، در بسته و دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی نگهداری کنید.
• قرص‌ها (عادی و بازشونده در دهان) باید در دمای اتاق (معمولا بین ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد) و دور از نور نگهداری شوند.
• شربت خوراکی باید به‌صورت ایستاده و دور از رطوبت و گرمای زیاد نگهداری شود. از قرار دادن آن در محیط‌های مرطوب مانند حمام خودداری کنید.
• هرگز داروهای تاریخ مصرف گذشته را استفاده نکنید و آن‌ها را دور بریزید.

توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما

اگر شما برای مبارزه با یک بیماری سخت، مانند سرطان، تحت درمان قرار دارید و مجبور به استفاده از اندانسترون هستید، بدانید که حالت تهوع و استفراغ یکی از سخت‌ترین بخش‌های این مسیر است. ما درد و نگرانی شما را کاملا درک می‌کنیم.

برای پیش‌گیری از هرگونه تداخل دارویی و عوارض خطرناک، در مورد تمام داروهایی که مصرف می‌کنید، با پزشک خود روراست باشید.

مصرف اندانسترون باید پیش از شروع عامل محرک تهوع انجام شود. اگر مصرف آن را به تعویق بیندازید، اثربخشی دارو به شدت کاهش می‌یابد. اگر با وجود مصرف صحیح، هنوز حالت تهوع دارید، فورا با پزشک خود تماس بگیرید و مشکل را در میان بگذارید.