آیا استرس ریشه مشکلات کلیوی شماست؟

علائم ادراری بی‌دلیل نوجوانان نشانه این است که شوک احساسی می‌تواند عملکرد دستگاه عصبی را مختل کند.

یک پسر ۱۶ ساله به شکل ناگهانی و بدون هیچ دلیل مشخصی ده مرتبه در روز به توالت می‎رفت. خانواده‌اش نگران بودند که مبادا مشکل ادراری حاد پیدا کرده باشد. با این‌حال، نتیجه آزمایشات او طبیعی بود: آزمایش ادرار، عملکرد کلیه‌ها و سونوگرافی‌ها هیچ مشکلی نداشتند.

قضیه پیچیده‌تر شد، اما پزشکان درنهایت متوجه یک عامل پنهان شدند: ترس.

پسر نوجوان جزو بیماران گریس ژانگ، متخصص طب سنتی چینی و طب سوزنی، بود که در مرکز پزشکی نورثرن نیویورک معاینه‌اش کرده بود. بیمار در نگاه نخست رنگ‌پریده و اندکی مضطرب به نظر می‌رسید. ژانگ در حین کنترل نبض، که یکی از روش‌های استاندارد طب سنتی چینی است، سه انگشت خود را روی مچ دست بیمار قرار داد و عملکرد اندام‌های مختلف بدن او را معاینه کرد.

نبض زیر انگشت حلقه، که در طب سنتی چینی با عملکرد کلیه ارتباط دارد، کوتاه، سریع، متغیر و پرقدرت بود که نشان می‌داد شوک احساسی باعث مختل‌شدن انرژی کلیه شده است.

وقتی ژانگ پرسید که آیا بیمار اخیراً تحت فشار و استرس بوده است یا خیر، پسر نوجوان از این گفت که چندی پیش یک صدای بلند و غیرمنتظره باعث ترس او شده بود. قلبش به تپش افتاد، بدنش یخ کرد و اندکی بعد تکرر ادرار او شروع شد.

علائم کوین پس از یک دوره طب سوزنی و مصرف داروهای گیاهی چینی به‌طور کامل برطرف شدند.

ژانگ مشکل کوین را نمونه بارز «تأثیر ترس بر کلیه‌ها» در طب سنتی چینی دانست؛ مفهومی که نشان می‌دهد شوک احساسی با اختلالات ادراری و دستگاه عصبی ارتباط دارد.

خاستگاه قوای مادرزادی

کلیه‌ها در طب نوین بخشی از دستگاه ادراری هستند و کارکرد اصلی آن‌ها تصفیه خون، دفع مواد زائد از طریق ادرار و حفظ تعادل مایعات در بدن است.

براساس طب سنتی چینی، «کلیه» کارکردهای مختلفی دارد.

کلیه‌ها «خاستگاه قوای مادرزادی» هستند که جینگ یا «جوهره» بدن را ذخیره می‌کنند؛ انرژی بنیادینی که انسان با آن زاده می‌شود و رشد، تکامل، باروری، استحکام استخوان‌ها، کارکرد مغز و روند سالخوردگی را تنظیم می‌کند. جینگ به‌عنوان «حساب سپرده» زیستی بدن شناخته می‌شود.

کلیه‌ها همچنین مایعات بدن را تنظیم می‌کنند و پشتوانه تاب‌آوری جسمی و احساسی هستند. هرگاه کلیه قوی باشد، بدن احساس ثبات و امنیت می‌کند. اما اگر عملکرد کلیه مختل شود، ظرفیت کنترل و حفظ تعادل به حداقل می‌رسد.

براساس طب سنتی چینی، عملکرد کلیه و سلامت استخوان و مغز به هم گره خورده است.

عنصر آب

براساس نظریه پنج عنصر، هر اندامی با یک عنصر، فصل و احساس مشخص ارتباط دارد. نام کلیه با عنصر آب گره خورده که نماد ذخیره‌سازی، عمق، سازگاری و حفظ تعادل است.

عنصر آب به چند شکل مختلف با عملکرد کلیه‌ها ارتباط دارد. آب بیشتر بر ذخیره‌سازی تأکید دارد تا مصرف و کلیه‌ها هم براساس طب سنتی چینی جوهره بدن را ذخیره می‌کنند؛ ذخیره بنیادینی که از رشد، تولیدمثل و شادابی بلندمدت پشتیبانی می‌کند. این ذخیره باید به‌درستی کنترل شود: اگر همه‌چیز تحت کنترل باشد، ثبات برقرار خواهد بود و اگر همه‌چیز از کنترل خارج شود، دچار اختلال خواهیم شد.

آب عنصری سازگار است و ماهیت خود را در شرایط مختلف حفظ می‌کند؛ امری که از نقش مهم کلیه‌ها در حفظ تعادل درونی حکایت دارد.

کلیه براساس نظریه پنج عنصر با احساس ترس ارتباط دارد. ترس از منظر فیزیولوژیکی باعث فعال‌شدن پاسخ ستیز یا گریز می‌شود و هورمون‌های استرس و دستگاه عصبی خودکار را به کار می‌اندازد. براساس طب سنتی چینی، ترس ناگهانی سبب می‌شود که کلیه توان «تثبیت» و پایدارسازی بدن را از دست بدهد که به ظهور علائمی مانند تکرر ادرار، شب‌ادراری (به‌ویژه در کودکان)، تپش قلب، بی‌خوابی یا ضعف قسمت تحتانی کمر می‌انجامد.

مورد پسر نوجوان ۱۶ ساله دقیقاً با این الگو همخوانی داشت. ترس ناگهانی باعث مختل‌شدن سازوکار خودکار بدن او شده بود. کلیه که مسئول تثبیت، ذخیره و کنترل مایعات است، تحت فشار قرار گرفت و بیمار نوجوان به‌رغم طبیعی‌بودن نتایج آزمایش دچار تکرر ادرار شد.

کلیه (عنصر آب) از دیگر سامانه‌ها به‌ویژه دستگاه عصبی و مثانه هم پشتیبانی می‌کند. وقتی ترس سبب بی‌ثباتی آب می‌شود، سازوکار بدن به هم می‌ریزد. طب سوزنی و درمان‌های گیاهی با هدف احیای توان ذخیره‌سازی، مهار و کنترل بدن انجام می‌گیرند.

علائم بیمار با احیای این تعادل به‌طور طبیعی برطرف شدند.

چگونه سلامت کلیه را ارزیابی کنیم

به گفته لی یینگدا، متخصص طب سنتی چینی، ضعف سلامت کلیه اغلب در قالب علائم بیرونی نمایان می‌شود. علائم شایع شامل درد و ضعف در ناحیه تحتانی کمر و زانو، کاهش قوای جسمانی، سردی دست‌ها و پاها، رنگ‌پریدگی، تیرگی زیر چشم، وزوز گوش، ریزش مو، سفیدشدن زودرس موها و لق‌شدن دندان‌ها می‌شوند.

ضعف کلیه همچنین بر تولیدمثل و دستگاه درون‌ریز اثر می‌گذارد. این ضعف در آقایان باعث خروج منی در حین خواب، انزال زودرس و ناباروری، و در خانم‌ها سبب قاعدگی نامنظم، نارسایی زودرس تخمدان یا ناباروری می‌شود.

لی گفت: «ارزیابی سلامت کلیه در بررسی آسیب‌های ساختاری خلاصه نمی‌شود، بلکه باید دید آیا به‎طور کلی عملکرد خوبی دارد یا خیر.»

چگونه کلیه را تقویت کنیم

کلیه با فصل زمستان ارتباط دارد و این فصل بهترین زمان برای تقویت آن است. با افزایش شدت سرما و ورود طبیعت به فاز آرامش، یانگ چی یا همان انرژی گرم‌کننده بدن به‌طور طبیعی به سمت درون بازمی‌گردد تا نشاط و شادابی بدن را حفظ کند.

مراقبت زمستانی بر گرم‌نگه‌داشتن بدن، استراحت کافی و پرهیز از خستگی مفرط تمرکز دارد.

اثر کلاسیک «طب درونی امپراتور زرد» (هوانگدی نیجینگ) توصیه‌ای دارد که همیشه کاربردی است: «اگر کلیه در زمستان جوهره بدن را ذخیره نکند، در فصل بهار دچار بیماری خواهیم شد.» این نشان می‌دهد که مراقبت صحیح از کلیه‌ها در فصل زمستان، شرایط را برای سلامت‌ماندن در ادامه سال مهیا می‌کند.

براساس نظریه پنج عنصر، کلیه با مزه شور و رنگ سیاه ارتباط دارد. خوراکی‌های دارای شوری طبیعی مانند جلبک‌های دریایی کلیه‌ها را تقویت می‌کنند. البته اعتدال در مصرف این خوراکی‌ها ضروری است، زیرا نمک اضافی به‌جای سود به بدن ضرر می‌رساند. به همین ترتیب، خوراکی‌های سیاه‌رنگ مانند لوبیای سیاه، برنج سیاه، کنجد سیاه، قارچ گوش‌چوبی و مرغ استخوان‌سیاه برای سلامت کلیه مفید هستند.

لی به افرادی که کلیه ضعیفی دارند توصیه می‌کند که از قرص‌های جوان‌کننده «چینگ‌ئه وان» استفاده کنند. این قرص‌ها ترکیب ساده اما قدرتمندی دارند.

پیشینه این قرص‌ها به به دوران دودمان تانگ بازمی‌گردد که هزار و ۲۰۰ سال پیش حکومت می‌کردند. ژنگ، نخست‌وزیر دودمان تانگ، به منطقه‌ای در جنوب چین اعزام شد و آب‌وهوای گرم و مرطوب آن‌جا به کلیه‌های ضعیف او فشار آورد. ژنگ ناتوان و بیمار شد و از درد و ضعف ناحیه تحتانی کمر و زانو رنج می‌برد.

بعدها یک کشتی‌دار خارجی به نام لی موهه ترکیبی گیاهی به او داد که از گندلوبیا- دانه سیاهی که در طب سنتی چینی کاربرد دارد و بر عملکرد کلیه اثر می‌گذارد- و گردو تهیه شده بود. علائم نخست‌وزیر پس از مصرف این ترکیب گیاهی به شکل قابل‌توجهی بهبود پیدا کرد و با ادامه مصرف آن ترکیب شاداب‌تر شد.

ژنگ پس از بازگشت به پایتخت به ترویج این ترکیب گیاهی کمک کرد. گفته می‌شود بسیاری از بیمارانی که این ترکیب را مصرف کردند، با تقویت عملکرد کلیه، استحکام ناحیه تحتانی کمر، تیره‌ترشدن موها و افزایش طول عمر مواجه شدند.

نام «چینگ‌ئه» به‌زیبایی اثرات این ترکیب را منعکس می‌کند. این واژه که به معنای «زیبایی جوانی» یا «زن زیبای جوان» است، موی سیاه و شادابی یک دختر جوان را تداعی می‌کند و بیانگر نقش این قرص در احیای شادابی و مهار نشانه‌های پیری است.

این قرص جوان‌کننده فرمولی ساده اما آشنا دارد. برای تهیه آن باید چهار ماده اولیه زیر را با نسبت دو، دو، یک و یک با هم ترکیب کنید:

• دانه گندلوبیا
• گردو
• پوست درخت یوکومیا
• سیر

براساس فرمول کلاسیک باید مواد اولیه را خشک و سپس آسیاب کنید و آن‌ها را به شکل قرص‌های ژله‌ای درآورید.

اگر به این گیاهان دسترسی ندارید، لی مصرف گردو را پیشنهاد می‌کند. براساس طب سنتی چینی، گردو گرم‌کننده است، انرژی کلیه را تأمین می‌کند و باعث تقویت آن می‌شود.

براساس طب سنتی چینی، کلیه‌ها احساس ترس را کنترل می‌کنند که در ترس‌های گذرا خلاصه نمی‌شود و احساس ناامنی مزمن، اضطراب و شوک را هم دربرمی‌گیرد.

لی افزود که شب‌ادراری کودکان اغلب از عوامل احساسی مانند ترس از تاریکی، کابوس، فشار امتحانات یا خجالتی‌بودن نشأت می‌گیرد. ترس ادامه‌دار در بزرگسالان ممکن است در قالب تکرر ادرار، بی‌خوابی، تپش قلب، وزوز گوش یا ضعف مزمن ناحیه تحتانی کمر بروز پیدا کند.

از این‌رو، مراقبت از سلامت کلیه به معنای مراقبت از امنیت احساسی و تعادل دستگاه عصبی و رعایت رژیم غذایی و مصرف مکمل است.