علت خستگی مداوم در افراد مبتلا به دیابت چیست؟ + راهکارهایی برای افزایش انرژی
دیابت فقط یک اختلال در قند خون نیست و میتواند انرژی، تمرکز و کیفیت زندگی را کاهش دهد. یکی از اولین و رایجترین اثرات ابتلا به این بیماری، خستگی مداوم است؛ خستگی که با استراحت معمولی برطرف نمیشود و اغلب نشانهای از یک مشکل عمیقتر در متابولیسم انرژی بدن است.
وقتی سطح قند خون دچار نوسان یا کنترل نشود، سلولها سوخت لازم برای فعالیت را دریافت نمیکنند و بدن ناچار میشود انرژی بیشتری برای جبران هزینه کند. نتیجه این فرایند، احساس سنگینی، ضعف و کاهش توان جسمی و ذهنی است.
اگر دیابت دارید و خستگی طولانیمدت را تجربه میکنید، این احساس تنها یک نشانه خفیف نیست. این یک پیام از بدنتان است که نیاز به سطح بالاتری از مراقبت، کنترل قند خون و اصلاح سبک زندگی دارد. درک ارتباط میان دیابت و خستگی، میتواند نقطه شروعی برای مدیریت بهتر علائم و حرکت به سمت کیفیت زندگی پایدارتر باشد.
در ادامه این مقاله از دارو دات کام باشید تا به اتفاق هم، درباره علت خستگی مداوم در افراد مبتلا به دیابت برایتان بگوییم.
چرا دیابت باعث خستگی مداوم میشود؟
در دیابت، خستگی بهدلیل یک اختلال سطحی یا کوتاهمدت ایجاد نمیشود بلکه ناشی از حمله مستقیم بیماری به سیستم تولید و مدیریت انرژی بدن است. وقتی بدن نتواند گلوکز را به سلولها وارد کند یا انسولین عملکرد طبیعی نداشته باشد، مسیر اصلی تولید سوخت اصلی سلولهای بدن مختل میشود و میتوکندری، یعنی موتور انرژی سلول، کارایی خود را از دست میدهد.
در نتیجه، بافتها و اندامها به سوخت کافی دسترسی ندارند و هورمونها و پیامرسانهای التهابی برای جبران فعال میشوند. این چرخه معیوب، بدن را در حالت مصرف انرژی بدون تولید انرژی قرار میدهد و خستگی مداوم ایجاد میکند. به همین دلیل، این حس ضعف یا بیحالی، نشانهای است از اختلال در مرکز اصلی تولید انرژی بدن هستند.
علل اصلی خستگی در دیابت چیست؟
در ادامه، 8 دلیل خستگی مزمن مبتلایان به دیابت را بررسی خواهیم کرد:
1. نوسانات قند خون
پس از غذا خوردن، بدن غذا را به قند ساده یا گلوکز میشکند. انسولین باعث میشود سلولها گلوکز را جذب کرده و تولید انرژی کنند و عملکرد سلول برقرار باشد.
اما در دیابت با توجه به کمبود انسولین یا مقاومت به اثر انسولین در سلول ها با وجود قند خون بالا، قند وارد سلول ها نشده و فرد با کمبود انرژی مواجه میشود. داروهای درمان دیابت میتوانند با افزایش میزان انسولین یا افزایش پاسخ سلول به انسولین، باعث شوند که قند وارد سلولها شود و تولید انرژی صورت گیرد.
اما عارضهای از دیابت که هیپوگلیسمی یا افت قند خون نامیده میشود میتواند با ایجاد کمبود انرژی سلولها، منجر به خستگی مفرط شود. گاهی این عارضه در نیمههای شب رخ میدهد و فرد با اینکه تازه از خواب برخاسته احساس خستگی مفرط دارد.
بنابراین گاهی پزشک توصیه به چک قند خون نیمه شب میکند. نوسان قند خون یعنی قند خون بالا، قند خون پایین و تغییر قند خون ناگهانی در یک بیمار، میتوانند منجر به احساس خستگی مفرط شوند.
2. علائم و نشانههای دیابت
انجمن دیابت آمریکا (ADA) خاطرنشان کرده که علائم و نشانههای دیابت میتواند منجر به خستگی مفرط شود. ممکن است این نشانهها مستقیما منجر به خستگی نشوند اما به دلیل ایجاد علائم آزاردهنده و حال عمومی بد در بیمار، از نظر روانی و فیزیکی باعث احساس خستگی مفرط شوند.
این نشانه ها شامل:
- پر ادراری یا تکرر ادرار
- تشنگی مفرط
- گرسنگی شدید با وجود خوردن غذا
- کاهش وزن غیرقابل توجیه
- تاری دید
- بهبود کند زخم
- احساس گزگز و مورمور در دست و پاها
انجمن دیابت انگلیس ذکر کرده که این علائم دیابت می توانند منجر به اختلال خواب در بیمار شوند و ممکن است یک بیمار دیابتی به این دلایل چندین بار شب از خواب برخیزد.
مثلا به دلیل تشنگی یا ادرار مکررا مجبور به برخاستن از خواب شود یا احساس گزگز و مورمور در اندامها منجر به دشواری در به خواب رفتن بیمار شود. بنابراین مجموعه این علائم منجر به ایجاد حس خستگی مفرط در بیمار میشود.
3. عوارض جانبی مصرف داروهای دیابت
داروهای خاصی که برای درمان دیابت و عوارض آن استفاده می شود میتواند منجر به ایجاد خستگی مفرط شود مانند:
- کورتیکواستروئید؛ ممکن است بیمار دیابتی برای یک التهاب، درد یا علل دیگر مجبور به استفاده از کورتیکواستروئید مانند پردنیزولون، هیدروکورتیزون یا دگزامتازون شود که استفاده مزمن از آن میتواند منجر به افزایش قند خون ناگهانی و ایجاد خستگی مفرط شود.
- استاتینها؛ استاتینها مانند آتورواستاتین که معمولا برای کاهش چربی خون تجویز میشوند.
- ادرارآورها؛ مانند هیدروکلروتیازید، معمولا ممکن است بیمار دیابتی دیورتیک یا ادرار آور را برای کاهش فشار خون استفاده کند. این دسته داروها به دلیل ایجاد دهیدراتاسیون یا کاهش حجم مایعات بدن و ادرار کردن های مکرر و برهم زدن خواب بیمار می توانند منجر به ایجاد خستگی مفرط شوند.
- بتا بلاکرها؛ پزشکان ممکن است برای فشار خون بالا، اضطراب یا علل قلبی برای بیمار بتا بلاکر تجویز کنند که میتواند منجر به کاهش ضربان قلب شود و در طولانی مدت منجر به ایجاد خستگی مفرط شود.
- داروهای درمان دیابت؛ متفورمین با ایجاد کمبود ویتامین B12 در مصرف طولانی مدت آن می توانند باعث ایجاد خستگی یا علائمی مانند ضعف عضلانی و اختلال دید شوند. همچنین کمبود ویتامین B12 در موارد شدید میتواند منجر به کم خونی شده که خستگی را تشدید میکند.
- داروهایی مانند ریپاگلینید؛ با افزایش تولید انسولین از غده پانکراس و ایجاد هیپوگلیسمی یا افت قند خون میتوانند عارضه جانبی مانند خستگی داشته باشند.
- داروهایی مانند پیوگلیتازون؛ به دلیل ایجاد احتباس مایعات در بدن و افزایش ریسک ایجاد نارسایی قلبی میتواند منجر به ایجاد خستگی مفرط شود.
4. اختلالات خواب
بی خوابی و اختلالات خواب مانند آپنه انسدادی خواب (چرخه های قطع تنفس حین خواب)، بی کیفیت بودن خواب و کم خوابی به دلیل عوارض یا علائم دیابت یا داروها که بالاتر ذکر شد، میتواند منجر به تشدید ایجاد خستگی مفرط شود.
5. کمبود ویتامینها و مواد معدنی
کمبود آهن، ویتامین B12 ، ویتامین دی و برخی مواد معدنی میتواند منجر به ایجاد خستگی شود. رژیم غذایی ناسالم و مصرف داروها میتواند در کمبود این مواد اثرگذار باشد.
6. استرس و افسردگی
احساس نگرانی و درماندگی از نحوه کنترل، جلوگیری از عوارض و زندگی با دیابت میتواند بر احساس بیمار تاثیر بگذارد و مدیریت دیابت توسط فرد را مختل کند و حتی میزان HBA1C بیمار را به دلیل کنترل نامناسب قندخون بالا ببرد و فرد را با عوارض دیابت مواجه کند.
یکی از علائم افسردگی خستگی مفرط است که در همراهی با دیابت تشدید میشود. همچنین به دلیل تغییر رژیم غذایی، ایجاد اختلال خواب و کمبود انرژی میتواند باعث خستگی مفرط شود.
Living with diabetes can often impact a person’s mental and emotional health. Health experts use the term diabetes distress to describe the emotional and mental difficulties a person may experience due to living with diabetes.
زندگی با دیابت می تواند بر سلامت روانی و احساسی فرد تاثیرگذار باشد. متخصصین سلامت از واژه «پریشانی دیابتی» برای این مشکلات روانی و احساسی استفاده می کنند.
7. چاقی
چاقی عامل مهمی در دیابت است که منجر به ایجاد احساس خستگی شدید به دلایل زیر میشود:
- کاهش کیفیت خواب به دلیل ایجاد آپنه انسدادی خواب
- ایجاد التهاب مزمن
- ناپایداری هورمونی و اختلالات متابولیک که میتواند منجر به بالا نگه داشتن سطح قند خون شود
- تغذیه نامناسب
- اثرات روانی و اجتماعی چاقی
8. اختلالات هورمونی
کم کاری تیروئید یا پرکاری تیروئید نیز میتواند با تغییر متابولیسم بدن منجر به احساس خستگی مفرط شوند.
راهکارهایی برای افزایش انرژی در افراد دیابتی
در جدول زیر، راهکارهایی که با به کار بستنشان میتوان انرژی افراد مبتلا به دیابت را افزایش داد را آوردهایم:
| راهکار | توضیحات |
|---|---|
| اصلاح رژیم غذایی | رژیم غذایی سالم و متعادل میتواند عوارض دیابت را کاهش دهد. کاهش مصرف کربوهیدراتهای ساده و کنترل وزن به بهبود قند خون کمک میکند. مواد غذایی مناسب شامل میوههای با قند پایین، سبزیجات، پروتئینهای سالم مانند ماهی، و چربیهای سالم مانند روغن زیتون و آووکادو است. همچنین مصرف آب کافی برای جلوگیری از کمآبی ضروری است. |
| ورزش | برخلاف تصور، فعالیت ورزشی برای افراد دیابتی انرژیزا است. فعالیتهایی مثل پیادهروی، یوگا، رقص، دوچرخهسواری یا شنا میتوانند خستگی را کاهش دهند و به کنترل وزن کمک کنند. حتی فعالیتهای ساده و سبک هم تاثیر قابل توجهی دارند. |
| کنترل مناسب قند خون | کنترل منظم قند خون و مراجعه به پزشک برای بررسی داروها و تنظیم آنها میتواند نوسانات قند خون و خستگی را کاهش دهد. مدیریت قند بالا یا پایین بخش مهمی از کاهش خستگی مداوم است. |
| رعایت بهداشت خواب | خواب کافی و با کیفیت (۶ تا ۹ ساعت) برای افراد دیابتی ضروری است. تکنیکهای پیشنهادی: خوابیدن در ساعت مشخص، انجام فعالیتهای آرامشبخش، دوری از موبایل و نمایشگر قبل از خواب، پرهیز از کافئین و ورزش شدید قبل از خواب، تنظیم دمای اتاق و داشتن فعالیت روزانه مناسب. |
سایر توصیهها
- درمان اختلال تیروئید را جدی بگیرید.
- اضطراب و افسردگی را که یکی از علل مهم خستگی هستند تحت نظر یک روانپزشک یا روانشناس درمان کنید.
- مصرف سیگار و الکل را ترک کنید.
- در صورت بروز عوارض دیابت حتما تحت نظر پزشک به کنترل بیماریهای کلیوی کبدی و قلبی و نوروپاتی دیابتی بپردازید. توصیه میشود در دیابت نوع 1 پنج سال پس از تشخیص و در دیابت نوع 2 بلافاصله پس از تشخیص سالانه از نظر بروز عوارض عصبی، کلیوی و چشمی دیابت بررسی شوید.
یادداشتی از تیم دارو دات کام
در بیماران دیابتی تجربه خستگی مفرط یک احساس شایع است که میتواند به دلایل مختلفی از جمله نوسانات قند خون، اضطراب و افسردگی،افزایش وزن، مصرف برخی داروها و غیره ایجاد شود.
از آنجایی که خستگی مفرط میتواند زندگی روزمره فرد را تحت تاثیر قرار دهد و آزاردهنده باشد، چک منظم قند خون اصلاح سبک زندگی، اصلاح رژیم غذایی، داشتن فعالیت ورزشی منظم و رعایت بهداشت خواب می تواند در برطرف کردن این حس موثر باشد.
اگر سوالی دارید، در بخش نظرات بنویسید تا پزشک پاسخ دهد.
نظرات