علت خستگی مداوم در افراد مبتلا به دیابت چیست؟ + راهکارهایی برای افزایش انرژی

چرا دیابت باعث خستگی مداوم می‌شود؟

دیابت یک بیماری مزمن متابولیک است که میلیون‌ها نفر در سطح جهان را تحت تاثیر قرار داده است. آمارهای انجمن دیابت آمریکا نشان می‌دهد که 61 درصد از بیماران دیابتی نوع 2 که تازه تشخیص داده شده‌اند، از خستگی مفرط شکایت دارند.

علل مختلفی می‌تواند باعث ایجاد خستگی مفرط در فرد دیابتی شود که از سبک زندگی نادرست تا عوارض دیابت می‌تواند متغیر باشد.

یکی از علل مهم ایجاد خستگی مفرط در افراد دیابتی نوسانات قند خون است که فرد را با کمبود انرژی در سطح سلول‌ها مواجه می‌کند.

در ادامه به بررسی علل مهم و شایع‌تر می‌پردازیم.

علل اصلی خستگی در دیابت چیست؟

1. نوسانات قند خون

پس از غذا خوردن، بدن غذا را به قند ساده یا گلوکز می‌شکند. انسولین باعث می‌شود سلول‌ها گلوکز را جذب کرده و تولید انرژی کنند و عملکرد سلول برقرار باشد.

اما در دیابت با توجه به کمبود انسولین یا مقاومت به اثر انسولین در سلول ها با وجود قند خون بالا، قند وارد سلول ها نشده و فرد با کمبود انرژی مواجه می‌شود. داروهای درمان دیابت می‌توانند با افزایش میزان انسولین یا افزایش پاسخ سلول به انسولین، باعث شوند که قند وارد سلول‌ها شود و تولید انرژی صورت گیرد.

اما عارضه‌ای از دیابت که هیپوگلیسمی یا افت قند خون نامیده می‌شود می‌تواند با ایجاد کمبود انرژی سلول‌ها، منجر به خستگی مفرط شود. گاهی این عارضه در نیمه‌های شب رخ می‌دهد و فرد با اینکه تازه از خواب برخاسته احساس خستگی مفرط دارد.

بنابراین گاهی پزشک توصیه به چک قند خون نیمه شب می‌کند. نوسان قند خون یعنی قند خون بالا، قند خون پایین و تغییر قند خون ناگهانی در یک بیمار می‌توانند منجر به احساس خستگی مفرط شوند.

2. علائم و نشانه‌های دیابت

انجمن دیابت آمریکا خاطرنشان کرده که علائم و نشانه‌های دیابت می‌تواند منجر به خستگی مفرط شود. ممکن است این نشانه‌ها مستقیما منجر به خستگی نشوند اما به دلیل ایجاد علائم آزاردهنده و حال عمومی بد در بیمار، از نظر روانی و فیزیکی باعث احساس خستگی مفرط شوند.

این نشانه ها شامل:

• پرادراری یا ادرار کردن مکرر
• پرنوشی یا تشنگی مفرط
• گرسنگی شدید با وجود خوردن غذا
• کاهش وزن غیرقابل توجیه
• تاری دید
• بهبود کند زخم
• احساس گزگز و مورمور در دست و پاها

انجمن دیابت انگلیس ذکر کرده که این علائم دیابت می توانند منجر به اختلال خواب در بیمار شوند و ممکن است یک بیمار دیابتی به این دلایل چندین بار شب از خواب برخیزد. مثلا به دلیل تشنگی یا ادرار مکررا مجبور به برخاستن از خواب شود یا احساس گزگز و مورمور در اندام‌ها منجر به دشواری در به خواب رفتن بیمار شود. بنابراین مجموعه این علائم منجر به ایجاد حس خستگی مفرط در بیمار می‌شود.

3. عوارض جانبی داروهای دیابت

داروهای خاصی که برای درمان دیابت و عوارض آن استفاده می شود می‌تواند منجر به ایجاد خستگی مفرط شود مانند:

• کورتیکواستروئید: ممکن است بیمار دیابتی برای یک التهاب، درد یا علل دیگر مجبور به استفاده از کورتیکواستروئید مانند پردنیزولون، هیدروکورتیزون یا دگزامتازون شود که استفاده مزمن از آن می‌تواند منجر به افزایش قند خون ناگهانی و ایجاد خستگی مفرط شود.
• استاتین‌ها: استاتین‌ها مانند آتورواستاتین که معمولا برای کاهش چربی خون تجویز می‌شوند.
• ادرارآورها: مانند هیدروکلروتیازید، معمولا ممکن است بیمار دیابتی دیورتیک یا ادرار آور را برای کاهش فشار خون استفاده کند. این دسته داروها به دلیل ایجاد دهیدراتاسیون یا کاهش حجم مایعات بدن و ادرار کردن های مکرر و برهم زدن خواب بیمار می توانند منجر به ایجاد خستگی مفرط شوند.
• بتا بلاکرها: پزشکان ممکن است برای فشار خون بالا، اضطراب یا علل قلبی برای بیمار بتا بلاکر تجویز کنند که می‌تواند منجر به کاهش ضربان قلب شود و در طولانی مدت منجر به ایجاد خستگی مفرط شود.
• داروهای درمان دیابت: متفورمین با ایجاد کمبود ویتامین B12 در مصرف طولانی مدت آن می توانند باعث ایجاد خستگی یا علائمی مانند ضعف عضلانی و اختلال دید شوند. همچنین کمبود ویتامین B12 در موارد شدید می‌تواند منجر به کم خونی شده که خستگی را تشدید می‌کند.
• داروهایی مانند ریپاگلینید با افزایش تولید انسولین از غده پانکراس و ایجاد هیپوگلیسمی یا افت قند خون می‌توانند عارضه جانبی مانند خستگی داشته باشند.
• داروهایی مانند پیوگلیتازون به دلیل ایجاد احتباس مایعات در بدن و افزایش ریسک ایجاد نارسایی قلبی می‌تواند منجر به ایجاد خستگی مفرط شود.

4. اختلالات خواب

بی خوابی و اختلالات خواب مانند آپنه انسدادی خواب (چرخه های قطع تنفس حین خواب)، بی کیفیت بودن خواب و کم خوابی به دلیل عوارض یا علائم دیابت یا داروها که بالاتر ذکر شد، می‌تواند منجر به تشدید ایجاد خستگی مفرط شود.

5. کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی

کمبود آهن، ویتامین B12 ، ویتامین دی و برخی مواد معدنی می‌تواند منجر به ایجاد خستگی شود. رژیم غذایی ناسالم و مصرف داروها می‌تواند در کمبود این مواد اثرگذار باشد.

6. استرس و افسردگی

احساس نگرانی و درماندگی از زندگی با دیابت و نحوه کنترل آن و جلوگیری از عوارض آن می‌تواند بر احساس بیمار تاثیر بگذارد و مدیریت دیابت توسط فرد را مختل کند و حتی میزان HBA1C بیمار را به دلیل کنترل نامناسب قندخون بالا ببرد و فرد را با عوارض دیابت مواجه کند.

یکی از علائم افسردگی خستگی مفرط است که در همراهی با دیابت تشدید می‌شود. همچنین به دلیل تغییر رژیم غذایی، ایجاد اختلال خواب و کمبود انرژی می‌تواند باعث خستگی مفرط شود.

متن انگلیسی:

Living with diabetes can often impact a person’s mental and emotional health. Health experts use the term diabetes distress to describe the emotional and mental difficulties a person may experience due to living with diabetes.

ترجمه متن:

زندگی با دیابت می تواند بر سلامت روانی و احساسی فرد تاثیرگذار باشد. متخصصین سلامت از واژه «پریشانی دیابتی» برای این مشکلات روانی و احساسی استفاده می کنند.

(منبع)

7. چاقی

چاقی عامل مهمی در دیابت است که منجر به ایجاد احساس خستگی شدید به دلایل زیر می‌شود:

• کاهش کیفیت خواب به دلیل ایجاد آپنه انسدادی خواب
• ایجاد التهاب مزمن
• ناپایداری هورمونی و اختلالات متابولیک که می‌تواند منجر به بالا نگه داشتن سطح قند خون شود
• تغذیه نامناسب
• اثرات روانی و اجتماعی چاقی

8. اختلالات هورمونی

کم کاری تیروئید یا پرکاری تیروئید نیز می‌تواند با تغییر متابولیسم بدن منجر به احساس خستگی مفرط شوند.

راهکارهایی برای افزایش انرژی در افراد دیابتی

1. اصلاح رژیم غذایی

داشتن یک رژیم غذایی سالم و متعادل می‌توان عوارض مربوط به دیابت را کم کند. به طور مثال مصرف کمتر کربوهیدرات‌ها و کاهش وزن می‌تواند منجر به کنترل بهتر دیابت و کاهش عوارض آن شود. رژیم غذایی شامل میوه‌های با قند پایین‌تر و سبزیجات، مواد غذایی پر پروتئین مانند ماهی و چربی‌های سالم شامل روغن زیتون و آووکادو باید جایگزین رژیم ناسالم و مصرف کربوهیدرات‌های با قند ساده شود.

مصرف آب به اندازه‌ی کافی و جلوگیری از کم آبی بدن بسیار کمک کننده است.

2. ورزش

با وجودی که تصور می شود فعالیت ورزشی برای افراد دیابتی می‌تواند منجر به خستگی فیزیکی شود، اما یکی از بهترین انرژی بخش‌های طبیعی است. مطالعه‌ای ثابت کرده که شرکت در فعالیت‌های ورزشی ساده مانند پیاده روی می‌تواند منجر به کاهش خستگی مفرط شود.

اگر پیاده روی برای شما مناسب نیست می‌توانید فعالیت‌های با شدت کم مانند رقصیدن، یوگا، دوچرخه سواری، شنا و موارد مشابه را انتخاب کنید. ورزش کردن همچنین می‌تواند منجر به کاهش وزن شما شود.

3. کنترل مناسب قند خون

مراجعه منظم به پزشک و کنترل منظم قند و اصلاح قند خون بالا یا قند خون پایین و نوسانات قند خون باعث بهبود خستگی مفرط می‌شود. در مورد مصرف داروها و عوارض آن ها حتما با پزشک خود مشورت کنید تا در صورت نیاز داروهای مصرفی تعدیل شود.

4. رعایت بهداشت خواب

حداقل 6 تا 9 ساعت خواب در شب نیاز یک فرد دیابتی است:

• شب‌ها در یک ساعت مشخص به رختخواب بروید؛ قبل از رفتن به رختخواب فعالیت‌های آرامش بخش داشته باشید.
• دمای هوای اتاق را مطبوع نگه دارید.
• قبل از خواب به گوشی موبایل یا صفحه نمایش نگاه نکنید.
• قبل از خواب کافئین ننوشید.
• بلافاصله قبل از خواب ورزش نکنید.
• در طول روز فعالیت بدنی کافی داشته باشید.

سایر توصیه‌ها

• درمان اختلال تیروئید را جدی بگیرید.
• اضطراب و افسردگی را که یکی از علل مهم خستگی هستند تحت نظر یک روانپزشک یا روانشناس درمان کنید.
• مصرف سیگار و الکل را ترک کنید.
• در صورت بروز عوارض دیابت حتما تحت نظر پزشک به کنترل بیماری‌های کلیوی کبدی و قلبی و نوروپاتی بپردازید. توصیه می‌شود در دیابت نوع 1 پنج سال پس از تشخیص و در دیابت نوع 2 بلافاصله پس از تشخیص سالانه از نظر بروز عوارض عصبی، کلیوی و چشمی دیابت بررسی شوید.

یادداشتی از تیم دارو دات کام

در بیماران دیابتی تجربه خستگی مفرط یک احساس شایع است که می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله نوسانات قند خون، اضطراب و افسردگی،افزایش وزن، مصرف برخی داروها و غیره ایجاد شود. از آنجایی که خستگی مفرط می‌تواند زندگی روزمره فرد را تحت تاثیر قرار دهد و آزاردهنده باشد، چک منظم قند خون اصلاح سبک زندگی، اصلاح رژیم غذایی، داشتن فعالیت ورزشی منظم و رعایت بهداشت خواب می تواند در برطرف کردن این حس موثر باشد.