راهنمای کامل آزمایش A1c: از نحوه انجام تا تفسیر نتایج

مقدمه و شناخت آزمایش

آزمایش هموگلوبین A1C) HbA1C) چیست؟

آزمایش A1C یک آزمایش خون رایج برای تشخیص دیابت است. برای افرادی که مبتلا به دیابت هستند، این آزمایش بررسی می‌کند که چقدر سطح قند خون خود را مدیریت می‌کنند. آزمایش A1C همچنین به عنوان هموگلوبین گلیکوزیله، هموگلوبین A1C یا HbA1c شناخته می‌شود.

نتیجه آزمایش A1C میانگین سطح قند خون را در 2 تا 3 ماه گذشته را نشان می‌دهد. آزمایش A1C درصد هموگلوبین موجود در خون را که با قند پوشانده شده است، که به آن گلیکوزیله نیز می‌گویند، اندازه‌گیری می‌کند.

هرچه سطح A1C بالاتر باشد، مدیریت قند خون ضعیف‌تر است. و خطر ابتلا به مشکلات سلامتی مرتبط با دیابت بیشتر است.

چه زمانی به آزمایش A1C نیاز دارم؟

اگر دیابت دارید، باید سالی دو یا چند بار آزمایش A1C انجام دهید تا ببینید برنامه مدیریتی شما چقدر خوب عمل می‌کند. پزشک شما دقیقاً توصیه می‌کند که چند وقت یکبار باید این آزمایش را انجام دهید.

اگر دیابت ندارید، در صورت وجود علائم این بیماری، از جمله موارد زیر، پزشک ممکن است آزمایش A1C را تجویز کند:

• تشنگی شدید (پرنوشی)
• تکرر ادرار
• تاری دید
• خستگی یا احساس خستگی مداوم

همچنین اگر در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستید، می‌توانید آزمایش A1C را برای غربالگری دیابت نوع ۲ انجام دهید. عوامل خطر عبارتند از:

• سابقه خانوادگی دیابت نوع ۲
• سن بالای ۳۵ سال
• چاقی
• کمبود فعالیت یا ورزش

جزئیات آزمایش

آزمایش A1C چگونه محاسبه می‌شود؟

وقتی قند خون خود را در خانه بررسی می‌کنید، این یک تصویر لحظه‌ای از یک نقطه زمانی واحد است. اما قند خون شما دائماً در حال تغییر است، بنابراین این تصویر کاملی به شما نمی‌دهد. آزمایش A1C میانگین سطح قند خون شما را در طول ۳ ماه گذشته اندازه‌گیری می‌کند.

وقتی قند وارد جریان خون شما می‌شود، به هموگلوبین، پروتئینی در گلبول‌های قرمز خون شما، متصل می‌شود. همه افراد مقداری قند متصل به هموگلوبین خود دارند، اما افرادی که سطح قند خون بالاتری دارند، هموگلوبین گلیکوزیله بیشتری دارند. آزمایش A1C درصد گلبول‌های قرمز خون شما را که دارای هموگلوبین پوشیده از قند هستند، اندازه‌گیری می‌کند.

گلبول‌های قرمز خون شما تقریباً هر ۳ ماه یکبار بازسازی می‌شوند. به همین دلیل است که آزمایش A1C سطح قند خون شما را از آن دوره زمانی اندازه‌گیری می‌کند.

قند خون بالا می‌تواند نشانه‌ی هایپرگلیسمی باشد؛ درباره علائم و درمان آن بیشتر بخوانید.

بیشتر بخوانید:

قند خون بالا (هایپرگلیسمی) چیست؟ علائم و روش‌های درمان

آیا برای آمادگی برای آزمایش باید کاری انجام دهم؟

هیچ آمادگی خاصی لازم نیست.

برخی داروها مانند مواد افیونی و برخی داروهای HIV ممکن است بر نتایج شما تاثیر بگذارند، بنابراین در مورد هر چیزی که مصرف می‌کنید به پزشک خود اطلاع دهید. اما مصرف هیچ دارویی را قطع نکنید، مگر اینکه پزشک به شما بگوید. همچنین، اگر باردار هستید، به پزشک خود اطلاع دهید، زیرا این امر ممکن است بر نتایج شما تاثیر بگذارد.

آیا برای آزمایش A1C باید ناشتا باشم؟

غذایی که اخیراً خورده‌اید بر آزمایش A1C تأثیر نمی‌گذارد، بنابراین برای آماده شدن برای این آزمایش خون نیازی به ناشتا بودن ندارید.

در طول آزمایش A1C چه اتفاقی می‌افتد؟

یک پرستار با استفاده از یک سوزن کوچک، از رگ بازوی شما نمونه خون می‌گیرد. پس از وارد کردن سوزن، مقدار کمی خون در یک لوله آزمایش یا ویال جمع‌آوری می‌شود. ممکن است هنگام ورود یا خروج سوزن، کمی احساس سوزش کنید. این کار معمولاً کمتر از پنج دقیقه طول می‌کشد.

آیا آزمایش A1C خطراتی دارد؟

آزمایش خون بخش بسیار رایج و ضروری از آزمایش‌ها و غربالگری‌های پزشکی است. انجام A1C خطر بسیار کمی دارد. ممکن است در محل خونگیری یا گرفتن خون از انگشت، کمی حساسیت یا کبودی داشته باشید، اما این مشکل معمولاً به سرعت برطرف می‌شود.

نتایج و پیگیری

تفسیر آزمایش A1C چگونه است؟

نتایج آزمایش A1C به صورت درصد نمایش داده می‌شود. درصد بالاتر A1C به معنای میانگین بالاتر قند خون است. نتایج به شرح زیر است:

• زیر ۵.۷٪ سالم و نرمال است.
• نتیجه ۵.۷٪ تا ۶.۴٪ به معنای پیش‌دیابت است.
• نتیجه ۶.۵٪ یا بالاتر در دو آزمایش جداگانه به معنای دیابت است.

برای اکثر بزرگسالانی که با دیابت زندگی می‌کنند، سطح A1C کمتر از ۷٪ یک هدف درمانی رایج است. برخی از افراد ممکن است اهداف پایین‌تر یا بالاتری داشته باشند.

هدف کمتر از ۷٪ با خطر کمتر نگرانی‌های سلامتی مرتبط با دیابت، که عوارض نیز نامیده می‌شوند، مرتبط است. اگر سطح A1C شما بالاتر از هدف باشد، پزشکان شما ممکن است تغییر در برنامه درمانی دیابت شما را پیشنهاد دهتد.

آزمایش A1C و میانگین تخمینی گلوکز (eAG)

برخی از آزمایشگاه‌ها نتایج A1C شما را علاوه بر میانگین تخمینی گلوکز (eAG) مربوطه، به صورت درصد نیز گزارش می‌دهند. محاسبه eAG، درصد A1C را به همان واحدهایی که در دستگاه‌های سنجش قند خون خانگی (گلوکومتر) استفاده می‌کنید تبدیل می‌کند – میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL) یا میلی‌مول در لیتر (mmol/L).

درست همانطور که A1C شما یک میانگین است، eAG یک عدد واحد است که نشان دهنده میانگین سطح قند خون شما در سه ماه گذشته است.

به عنوان مثال، سطح A1C 7٪ معادل eAG 154 میلی‌گرم در دسی‌لیتر (8.6 میلی‌مول در لیتر) است. سطح A1C 9٪ معادل eAG 212 میلی‌گرم در دسی‌لیتر (11.8 میلی‌مول در لیتر) است.

سطح طبیعی آزمایش A1C چیست؟

نتایج زیر هنگام استفاده از A1C برای تشخیص دیابت نشان داده شده است:

متن انگلیسی:

• Less than 5.7% means you don’t have diabetes

• 5.7% to 6.4% signals prediabetes

• 6.5% or higher usually indicates Type 2 diabetes (or Type 1 diabetes)

ترجمه متن:

• طبیعی (بدون دیابت): کمتر از 5.7٪

• پیش‌دیابت: 5.7٪ تا 6.4٪

• دیابت: 6.5٪ یا بالاتر (منبع)

اگر دیابت دارید، شما و پزشکتان در مورد محدوده ایده‌آل برای شما صحبت خواهید کرد که ممکن است بسته به سن شما متفاوت باشد. برای بسیاری از افراد، هدف این است که سطح زیر 7٪ نگه داشته شود.

نتیجه آزمایش ممکن است در افراد مبتلا به کم‌خونی، بیماری کلیوی، بیماری کبدی یا برخی اختلالات خونی (تالاسمی) یا پس از تزریق خون نادرست باشد. در صورت داشتن هر یک از این شرایط با پزشک خود صحبت کنید. برخی داروها نیز می‌توانند منجر به سطح A1C کاذب شوند.

مثال‌های بالا اندازه‌گیری‌های رایج برای نتایج این آزمایش‌ها هستند. محدوده مقادیر طبیعی ممکن است در آزمایشگاه‌های مختلف کمی متفاوت باشد. در مورد معنی نتایج آزمایش خاص خود با پزشک خود صحبت کنید.

سطح بالای آزمایش A1C چه خطراتی دارد؟

هرچه سطح A1C شما ب از سطوح 9-10 درصد بالاتر باشد، به خصوص اگر به طور مداوم در طول چند سال بالا باشد، احتمال ابتلا به عوارضی مانند موارد زیر بیشتر می‌شود:

• رتینوپاتی
• نفروپاتی
• نوروپاتی
• گاستروپارزی
• بیماری قلبی
• سکته مغزی

مطالعات نشان داده‌اند که افراد مبتلا به دیابت می‌توانند با نگه داشتن مداوم سطح A1C خود زیر ۷٪، خطر عوارض دیابت را کاهش دهند.

به یاد داشته باشید که عوامل دیگری نیز می‌توانند در ایجاد عوارض دیابت نقش داشته باشند، مانند ژنتیک و مدت زمانی که به دیابت مبتلا بوده‌اید.

آیا آزمایش‌های A1C دقیق هستند؟

عوامل متعددی می‌توانند نتیجه A1C شما را به طور کاذب افزایش یا کاهش دهند، از جمله:

• کم‌خونی شدید
• نارسایی کلیه
• بیماری کبد
• برخی اختلالات خونی مانند کم‌خونی داسی شکل یا تالاسمی
• برخی داروها، از جمله مواد افیونی و برخی داروهای HIV
• خونریزی یا تزریق خون
• بارداری زودهنگام یا دیرهنگام

در صورت وجود هر یک از این عوامل، به پزشک خود اطلاع دهید.

انواع هموگلوبین و نتایج A1C

انواع هموگلوبین می‌توانند بر نتایج برخی از آزمایش‌های A1C تاثیر بگذارند.

شکل هموگلوبین در خون شما به ژن‌هایی که از والدین بیولوژیکی خود به ارث می‌برید بستگی دارد. اشکال مختلفی وجود دارد. رایج‌ترین شکل آن هموگلوبین A است. سایر اشکال کمتر رایج هموگلوبین، انواع هموگلوبین نامیده می‌شوند.

یک نوع هموگلوبین خطر ابتلا به دیابت را افزایش نمی‌دهد، اما می‌تواند بر نتایج A1C تاثیر بگذارد. آزمایشگاه‌ها روش‌های مختلفی برای انجام آزمایش A1C روی خون با یک نوع هموگلوبین دارند.

رایج‌ترین انواع عبارتند از:

• ویژگی هموگلوبین C: افراد سیاه‌پوست، افراد با تبار آفریقای غربی و افراد از آمریکای جنوبی و مرکزی، جزایر کارائیب و اروپا بیشترین احتمال ابتلا به این ویژگی را دارند.
• ویژگی هموگلوبین D: افرادی که در چین، هند، ترکیه، برزیل و برخی از مناطق اروپا زندگی می‌کنند بیشترین احتمال ابتلا به این ویژگی را دارند.
• ویژگی هموگلوبین E: آمریکایی‌های آسیایی‌تبار، به ویژه آنهایی که تبار آسیای جنوب شرقی دارند، بیشترین احتمال ابتلا به این ویژگی را دارند.
• ویژگی هموگلوبین S: افراد سیاه‌پوست و آمریکایی‌های اسپانیایی‌تبار بیشترین احتمال ابتلا به این ویژگی را دارند.

آزمایش خون می‌تواند انواع هموگلوبین را تشخیص دهد. اگر فکر می‌کنید ممکن است نوع هموگلوبینی داشته باشید که می‌تواند بر نتایج A1C شما تاثیر بگذارد، با پزشک خود مشورت کنید.

علل نتایج کاذب پایین A1C

شرایط و موقعیت‌های زیر می‌توانند باعث نتایج کاذب پایین A1C شوند، به این معنی که نتیجه پایین‌تر از سطح واقعی A1C شما است:

• اختلال مصرف الکل
• تزریق خون
• نارسایی مزمن کلیه
• عوامل محرک اریتروپویتین (ESA)
• خونریزی
• زندگی در ارتفاعات بالا
• مکمل آهن
• سیروز کبدی
• بارداری
• کم‌خونی داسی شکل
• اسفروسیتوز و کم‌خونی همولیتیک

علل نتایج کاذب بالای A1C

شرایط و موقعیت‌های زیر می‌توانند باعث نتایج A1C به طور کاذب بالا شوند، به این معنی که نتیجه بالاتر از سطح واقعی A1C شما باشد:

• کم‌خونی، مانند کم‌خونی فقر آهن، کم‌خونی ناشی از عفونت یا کم‌خونی ناشی از تومور
• داروهای خاص، از جمله داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی و مهارکننده‌های پروتئاز
• هیپرتری‌گلیسیریدمی
• پیوند عضو
• تالاسمی
• کمبود ویتامین B12

آیا ممکن است A1C بالایی داشته باشید و دیابت نداشته باشید؟

اگر برای اولین بار A1C بالایی (بالای 6.5٪) داشته باشید، همیشه به این معنی نیست که دیابت دارید. عوامل دیگری مانند داروهای خاص (مانند استروئیدها) یا بیماری می‌توانند به طور موقت سطح قند خون شما را افزایش دهند. کم‌خونی و سایر شرایط نیز می‌توانند باعث نتیجه A1C به طور کاذب بالا شوند.

همچنین ممکن است در جمع‌آوری، حمل و نقل یا پردازش آزمایش خطایی رخ داده باشد. ارائه‌دهندگان خدمات درمانی برای تشخیص دیابت به بیش از یک آزمایش تکیه می‌کنند.

به عنوان مثال، آنها ممکن است آزمایش قند خون ناشتا یا آزمایش A1C دیگری را تجویز کنند. در هر صورت، پزشک شما نتایج شما را با دقت تفسیر کرده و در مورد آنها با شما صحبت خواهد کرد.

توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما

دیدن نتیجه غیرطبیعی یا بالاتر از حد انتظار A1C می‌تواند استرس‌زا باشد. بدانید که داشتن A1C بالا برای اولین بار لزوماً به معنای ابتلا به دیابت نیست. عوامل متعددی می‌توانند باعث نتایج نادرست شوند. پزشک شما در صورت نیاز به آزمایش‌های بیشتر به شما اطلاع خواهد داد. از پرسیدن سوالات از پزشک خود نترسید. آنها برای کمک به شما در دسترس هستند.

اگر دیابت دارید، مهم است که به یاد داشته باشید که A1C شما فقط میانگین موقت سطح قند خون شماست. بدانید که گام‌هایی وجود دارد که می‌توانید برای تغییر سطح A1C خود بردارید. اگر در مدیریت دیابت احساس سردرگمی می‌کنید، با پزشک خود صحبت کنید. با هم می‌توانید برنامه‌ای برای نزدیک‌تر شدن به اهداف مدیریت و A1C خود تدوین کنید.