اثرات نوشابه بر معده چیست؟ فواید و مضرات
نوشابه‌ها به عنوان یکی از محبوب‌ترین نوشیدنی‌ها در سراسر جهان شناخته می‌شوند؛ از طعم شیرین‌شان تا حباب‌های گازدار که حس تازگی ایجاد می‌کنند. این حباب‌ها ناشی از گاز دی‌اکسیدکربن هستند، ترکیبی شیمیایی که همراه با شکر و اسیدیتۀ موجود در نوشابه‌ها می‌تواند تاثیری منفی بر دستگاه گوارش، به‌ویژه معده، داشته باشد. مصرف زیاد نوشابه ممکن است باعث تحریک معده، رفلاکس و مشکلات گوارشی دیگر شود. در این مقاله از دارو دات کام، به بررسی دقیق‌تر تأثیرات، فواید و مضرات نوشابه بر سلامت معده می‌پردازیم.
نوشابه با معده شما چه می‌کند؟
احتمالاً دلیل اصلی ناراحتی معده پس از نوشابه، وجود گاز دی‌اکسید کربن در نوشیدنی‌های گازدار است.
دکتر آرون کوهن، متخصص گوارش در بیمارستان نورث‌وسترن لیک فارست در ایالت ایلینوی می‌گوید: «مصرف نوشیدنی‌های گازدار باعث ورود مقدار بیشتری گاز به بدن می‌شود.» او همچنین گفته: «گازهای هیدروژن (H₂)، دی‌اکسید کربن (CO₂) و متان (CH₄) از تخمیر و تجزیه مواد غذایی توسط باکتری‌های روده تولید می‌شوند. وقتی مقدار گاز در دستگاه گوارش افزایش پیدا می‌کند، می‌تواند موجب نفخ، احساس پری، گرفتگی شکم و حتی حالت تهوع در برخی افراد شود.»
همچنین ممکن است اثرات آن را در قفسه سینه و گلو احساس کنید. به گفته دکتر کوهن: علاوه بر دل‌درد و نفخ معمول، نوشیدنی‌های گازدار می‌توانند باعث سوزش معده و بازگشت اسید به مری (ریفلاکس) شوند، زیرا هنگام آروغ زدن که واکنش طبیعی بدن برای خارج کردن گاز اضافی معده است، مقداری از اسید معده نیز همراه هوا به سمت بالا برمی‌گردد.»
تاثیر گاز کربنیک بر معده
همان‌طور که پیش‌تر اشاره کردیم، نوشابه‌های گازدار حاوی دی‌اکسیدکربن هستند که پس از باز شدن به گاز تبدیل شده و وارد معده می‌شوند. این گاز باعث افزایش فشار داخل معده و برگشت اسید به مری می‌شود و به‌تبع آن احساس نفخ، آروغ زدن یا حتی فشار در معده ایجاد می‌کند. به‌عنوان مثال، یک مطالعه نشان داده است که مصرف بیش از حدود ۳۰۰ میلی‌لیتر نوشیدنی گازدار می‌تواند باعث بروز درد معده شود.
همچنین، نوشابه می‌تواند معده یا مری را به خاطر گاز تحریک کند، به ویژه برای افرادی که از بیماری‌های گوارشی مثل رفلاکس یا گاستریت رنج می‌برند. بنابراین، گاز کربنیک موجود در نوشابه عامل مهمی برای تحریک معده و احساس ناراحتی معده به شمار می‌رود.
تاثیر قند بالا و شیرین‌کننده‌های مصنوعی بر معده
نوشابه‌های شیرین شده با شکر نیز تاثیر قابل توجهی روی معده دارند. از یک طرف، مصرف زیاد شکر باعث افزایش کالری دریافتی بدون احساس سیری می‌شود که به مرور به چاقی و فشار بیشتر روی معده منجر می‌شود.
از طرف دیگر، شیرین‌کننده‌های مصنوعی می‌توانند تعادل میکروبیوم روده را به هم بزنند؛ به این معنا که نوشابه‌ها ممکن است ساختار باکتری‌های روده را تغییر دهند. این تغییرات باعث افزایش یا کاهش تولید گاز در روده و کولون می‌شود.
علاوه بر این، نوشابه‌های شیرین یا حاوی شیرین‌کننده‌های مصنوعی ممکن است در برخی افراد باعث ناراحتی‌های گوارشی مانند نفخ، گاز یا حتی اسهال شوند.
بنابراین، ترکیبات موجود در نوشابه‌ها می‌توانند بیش از آنچه فکر می‌کنیم برای معده ضرر داشته باشند.
تاثیر اسیدیته بر معده
وقتی دی‌اکسید کربن با آب ترکیب می‌شود، اسید کربنیک ضعیفی ساخته می‌شود که باعث تحریک گیرنده‌های عصبی دهان می‌شود و احساس سوزش یا گزگز ایجاد می‌کند. این حس برای بعضی‌ها خوشایند و برای برخی دیگر آزاردهنده است.
آب گازدار کمی اسیدی است (pH بین ۵ تا ۶)، اما نوشیدن آن باعث اسیدی شدن بدن نمی‌شود. کلیه‌ها و ریه‌ها دی‌اکسید کربن اضافی را از بدن خارج می‌کنند و pH خون را همیشه در حد متعادل نگه می‌دارند.
با این حال، این اسیدیته می‌تواند معده و مری را تحریک کند و در کنار گاز باعث ایجاد سوزش یا رفلاکس شود. به‌خصوص اگر فردی دچار ضعف در لایه محافظ معده، زخم معده یا التهاب معده (گاستریت) باشد، نوشابه می‌تواند وضعیت او را بدتر کند.
تاثیر کافئین بر دستگاه گوارش
بسیاری از نوشابه‌ها، به‌ویژه انواع کولا دارای کافئین هستند. کافئین می‌تواند دستگاه گوارش را تحریک کند و در برخی افراد، باعث افزایش حرکات معده یا روده و حتی احساس اضطراب معده‌ای شود.
برای آشنایی با دلایل اهمیت کاهش مصرف کافئین، می‌توانید مطلب زیر را مطالعه کنید:
تأثیرات دیگر نوشابه و نوشیدنی‌های گازدار بر معده
علاوه بر موارد قبلی، نوشابه‌ها ممکن است تاثیرات دیگری هم روی معده داشته باشند، مثل کند یا تند کردن روند هضم غذا و تغییر در احساس سیری. مثلاً آب گازدار ممکن است باعث شود غذا مدت بیشتری در معده بماند و احساس سیری بیشتری ایجاد کند. با این حال، تاثیر دقیق نوشابه‌های شیرین یا پرکافئین هنوز به‌خوبی مشخص نیست و نیاز به تحقیقات بیشتری دارد.
آیا نوشابه به معده شما آسیب می‌زند؟
به طور خلاصه، بله. نوشابه با مصرف زیاد و در شرایط خاص می‌تواند به معده آسیب بزند یا باعث ناراحتی شود. افراد مبتلا به بیماری‌های گوارشی مثل رفلاکس، زخم معده یا گاستریت ممکن است با مصرف نوشابه، علائم شدیدتری را تجربه کنند.
مطالعات نشان می‌دهند نوشابه‌های گازدار تأثیرات مکانیکی و شیمیایی روی دستگاه گوارش دارند، اما شواهد کافی برای آسیب دائمی معده هنوز کم است.
برای افراد سالم که نوشابه را به‌صورت محدود مصرف می‌کنند، خطر جدی کمتر است، ولی مصرف زیاد و مکرر می‌تواند عوارض منفی ایجاد کند.
اگر به دنبال اطلاعات دقیقی درباره‌ی زخم معده و روش‌های تشخیص آن هستید، مطلب زیر را بخوانید:
آیا نوشابه رژیمی برای معده بهتر است؟
شاید به نظر برسد که نوشابه‌های رژیمی و بدون قند گزینه‌ی بهتری باشند، اما واقعیت کمی متفاوت است. این نوشابه‌ها همچنان گازدار و اسیدی هستند و معمولاً شیرین‌کننده‌های مصنوعی دارند که می‌توانند باعث نفخ و دل‌درد شوند.
برای افرادی که مشکلات گوارشی دارند، حتی نوشابه‌های رژیمی هم ممکن است معده را تحریک کنند و علائمشان را بدتر کنند. بنابراین، نمی‌توان گفت نوشابه رژیمی کاملاً سالم‌تر یا بی‌خطرتر از نوشابه معمولی است. تا امروز هیچ مدرک قطعی برای برتری آنها وجود ندارد و هر دو نوع نوشابه ممکن است عوارضی داشته باشند.
آیا نوشیدن روزانه نوشابه مضر است؟
بدون شک، به دلیل عوارض و تاثیرات منفی بر سلامتی و ناراحتی‌ای که مصرف نوشابه برای فرد ایجاد می‌کند، جای تعجب نیست که پزشکان و متخصصان تغذیه، نوشیدن مرتب این نوشیدنی‌ها را توصیه نمی‌کنند.
مصرف مداوم نوشابه با مشکلات متعددی مثل دیابت نوع ۲، کمبود مواد مغذی، افزایش ریسک بیماری‌های قلبی، مقاومت به هورمون لپتین (که نقش مهمی در تنظیم سوخت‌وساز بدن دارد) و مهم‌تر از همه، چاقی ارتباط مستقیم دارد.
مسِر می‌گوید: «اضافه‌وزن فشار بیشتری به معده وارد می‌کند.» این فشار می‌تواند باعث شل شدن اسفنکتر پایینی مری شود؛ عضله‌ای که مانع برگشت اسید معده به مری می‌شود. وقتی این عضله ضعیف شود، اسید معده به بالا می‌آید و باعث علائمی مثل رفلاکس (برگشت محتویات معده به دهان) و احساس سوزش یا درد در قفسه سینه می‌شود.
به زبان ساده، مصرف مداوم نوشابه می‌تواند چرخه‌ای معیوب ایجاد کند که به مرور زمان سلامت دستگاه گوارش و کل بدن را ضعیف می‌کند.
آیا نوشابه می‌تواند برای معده مفید باشد؟
به طور کلی خیر؛ فواید مستقیمی که به نوشابه نسبت داده شود برای معده دیده نشده است. اگرچه نوشابه‌های صاف شده (flat soda) گه‌گاه برای تهوع معده استفاده می‌شوند، اما شواهدی وجود ندارد که نوشابه برای معده مفید باشد.
در عوض، اگر می‌خواهید نوشیدنی گازی بدون شکر زیاد استفاده کنید، گزینه‌هایی مثل آب گازدار ساده (بدون شکر، بدون مواد افزودنی) می‌تواند انتخاب بهتری باشد.
چرا جایگزین کردن آب گازدار بهتر است؟
آب گازدار ساده (یعنی آبی که فقط گازدار شده و فاقد شکر، شیرین‌کننده، کافئین یا مواد افزودنی است) مزایایی نسبت به نوشابه‌های شیرین و پرکافئین دارد:
- آب گازدار ساده همانند آب معمولی بدن را هیدراته می‌کند و انتخاب خوبی است، به شرط اینکه شکر یا مواد اضافه نداشته باشد.
- آب گازدار می‌تواند به جذب غذا کمک کند و احساس سیری بیشتری بدهد، هرچند تحقیقات بیشتری در این زمینه نیاز است.
- در مقایسه با نوشابه‌های شیرین که علاوه بر گاز، حاوی اسید، شکر یا شیرین‌کننده‌های مصنوعی، کافئین و دیگر افزودنی‌ها هستند و ممکن است باعث ناراحتی معده شوند، آب گازدار ساده گزینه‌ای مناسب‌تر است. این نوشیدنی حس «حبابی بودن» را حفظ می‌کند، اما بدون بسیاری از مضرات نوشابه‌های شیرین.
چگونه درد معده هنگام نوشیدن نوشابه را کاهش دهیم؟
اگر پس از نوشیدن نوشابه دچار درد یا ناراحتی معده می‌شوید، می‌توانید اقدامات زیر را مدنظر قرار دهید:
- نوشیدن آهسته و در حجم کم
- پرهیز از نوشیدن با معده خالی
- نوشیدن کمی آب ساده پس از نوشابه
- پیاده‌روی سبک پس از نوشیدن برای خروج گاز
- اجتناب از مصرف مکرر نوشابه در زمان سوزش یا التهاب معده
- از نی موقع نوشیدن نوشابه استفاده نکنید
اگر می‌خواهید از دل‌درد و ناراحتی‌های ناشی از نوشیدنی‌های گازدار خلاص شوید، تنها راه واقعی این است که مصرف آنها را تا حد ممکن کاهش دهید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر پس از نوشیدن نوشابه دچار یکی از مشکلات زیر شدید، بهتر است با پزشک یا متخصص گوارش مشورت کنید:
- درد شدید یا مداوم معده
- علائم واضح رفلاکس یا سوزش مکرر معده
- استفراغ خونی یا مدفوع سیاه
- کاهش وزن ناخواسته
- احساس گیر کردن غذا یا دشواری در بلع
توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما
ما از شما نمی‌خواهیم نوشابه را کاملاً حذف کنید، بلکه کافی است مصرف آن را محدود کنید، به‌ویژه اگر معده‌تان حساس است یا سابقه گاستریت، رفلاکس یا زخم معده دارید. نوشابه را به چشم یک خوراکی تفننی ببینید، نه یک نوشیدنی روزمره.
به جای آن، گزینه‌های سالم‌تری مثل آب ساده، آب گازدار بدون قند، چای گیاهی یا آب‌میوه‌های کم‌شکر را انتخاب کنید. همچنین هر زمان که ناراحتی معده داشتید، مصرف این نوشیدنی‌ها را متوقف کنید و ببینید آیا علائم بهتر می‌شوند یا خیر.
نظرات