بهترین داروها برای خارش بدن برای کودکان و بزرگسالان

‏لیست بهترین داروها برای خارش بدن

پاسخ به این سوال کاملا به علت اصلی خارش بستگی دارد. خارش یک علامت است، نه یک بیماری. بنابراین، موثرترین درمان، درمانی است که علت زمینه‌ای آن را هدف قرار می‌دهد.

خارش پوست می‌تواند دلایل متنوعی داشته باشد:

• آلرژی، کهیر یا نیش حشرات
• التهاب پوستی (مانند اگزما یا درماتیت)
• خشکی شدید پوست
• بیماری‌های داخلی (مانند مشکلات کبدی یا کلیوی)

با این حال، لیست بهترین دارو برای خارش بدن به شرح زیر است:

آنتی هیستامین‌ها برای خارش بدن

آنتی‌هیستامین‌ها بیشترین اثربخشی را بر روی خارش‌های ناشی از هیستامین دارند. هیستامین ماده‌ای است که بدن در واکنش به آلرژن‌ها (عوامل حساسیت‌زا) آزاد می‌کند. بنابراین، این داروها بهترین انتخاب برای شرایط زیر هستند:

• کهیر (Urticaria)
• واکنش‌های آلرژیک (مانند آلرژی به غذا، دارو یا گرد گیاهان)
• نیش حشرات
• آبله مرغان (برای تسکین خارش تاول‌ها)

در ادامه، به تفاوت بین دو نسل اصلی آنتی‌هیستامین‌ها و کاربرد هر یک می‌پردازیم:

آنتی‌هیستامین‌های نسل اول (خواب‌آور)

این داروها به دلیل عبور از سد خونی-مغزی، باعث خواب‌آلودگی قابل توجهی می‌شوند. به همین دلیل، اغلب برای خارش‌های شبانه که خواب را مختل می‌کنند، بسیار مفید هستند.

آنتی‌هیستامین‌های نسل دوم (غیر خواب‌آور یا با خواب‌آوری کم)

این داروها به دلیل اینکه کمتر از سد خونی-مغزی عبور می‌کنند، باعث خواب‌آلودگی نمی‌شوند یا خواب‌آلودگی بسیار کمی ایجاد می‌کنند. به همین دلیل، بهترین انتخاب برای خارش‌های روزانه هستند که فرد نیاز به حفظ هوشیاری دارد.

کورتیکواستروئیدها برای درمان خارش بدن

کورتیکواستروئیدها داروهای ضدالتهاب قدرتمندی هستند که با کاهش پاسخ ایمنی و التهاب در پوست،خارش، قرمزی و تورم را به طور موثری کنترل می‌کنند. این دسته از داروها به ویژه برای خارش ناشی از بیماری‌های التهابی پوست مانند اگزما (درماتیت آتوپیک)، درماتیت تماسی و پسوریازیس بسیار موثر هستند.

کورتیکواستروئیدها در اشکال مختلفی وجود دارند:

موضعی (کرم، پماد، لوسیون)

این شکل رایج‌ترین و اولین خط درمان است. قدرت آن‌ها از خفیف (مانند هیدروکورتیزون ۱٪) تا بسیار قوی متغیر است و باید توسط پزشک تجویز شود.

خوراکی (قرص)

برای موارد بسیار شدید و گسترده که به درمان موضعی پاسخ نمی‌دهند، ممکن است یک دوره کوتاه از قرص‌های استروئیدی (مانند پردنیزولون) تجویز شود.

تزریقی:

در موارد بسیار حاد و شدید، ممکن است از فرم تزریقی (مانند هیدروکورتیزون) استفاده شود. در جدول زیر، این داروها را آورده‌ایم:

برای آشنایی با نشانه‌ها و روش‌های درمان مشکلات پوستی شایع در کودکان، می‌توانید مطلب زیر را مطالعه کنید:

بهترین پماد و کرم برای خارش بدن

بهترین کرم برای خارش بدن معمولا کرمی است که خاصیت ضدالتهابی، ضدخارش و مرطوب‌کننده داشته باشد و متناسب با علت خارش انتخاب شود.

پراموکسین

این دارو برای تسکین موقت خارش‌های ناشی از گزش حشرات، پیچک سمی و تحریکات جزئی پوست استفاده می‌شود.

این ماده اغلب در محصولات بدون نسخه (OTC) ضد خارش مشاهده می‌شود. مکانیسم آن مسدود کردن پیام‌های عصبی خارش در پوست است.

بی‌حس‌کننده‌های موضعی مانند لیدوکائین یا پریلوکائین موجود در EMLA

این دارو می‌تواند با بی‌حس کردن ناحیه، چرخه خارش را متوقف کند. این کرم‌ با بی‌حس کردن انتهای اعصاب، احساس خارش را از بین می‌برد و معمولا برای خارش‌های موضعی و محدود کاربرد دارد. استفاده وسیع از آن‌ ممکن است باعث جذب و ورود دارو به سیستم گردش خون شود.

کپسایسین؛ ماده‌ای مشتق شده از فلفل چیلی (تند)

کرم‌های کپسایسین می‌توانند برای تسکین درد و خارش‌های مزمن (به‌ویژه خارش‌های با منشأ عصبی یا نوروپاتیک) موثر باشند. در ابتدای مصرف ممکن است باعث سوزش پوست شود که معمولا با استفاده مداوم کاهش می‌یابد. باید مراقب باشید پس از مصرف به چشم‌ها دست نزنید.

ژل‌ها و لوسیون‌های حاوی منتول

محصولاتی که حاوی منتول یا کافور هستند، برای تسکین فوری و موقت خارش‌های ساده (مانند نیش حشرات) بسیار مفیدند. سازوکار این مواد ایجاد حس خنکی روی پوست است تا گیرنده‌های عصبی را گیج کنند و مغز به جای خارش، حس سرما را دریافت کند.

کرم دوکسپین

این کرم یک داروی تجویزی (نسخه‌ای) است که برای خارش‌های شدید و مزمن، به‌ویژه زمانی که با اگزما (درماتیت آتوپیک) مرتبط است، به کار می‌رود. از آنجا که این دارو جذب بدن می‌شود، ممکن است باعث خواب‌آلودگی شود. کرم دوکسپین برای درمان کوتاه‌مدت خارش استفاده می‌شود (معمولا تا ۸ روز).

پماد تاکرولیموس

این پماد (با نام تجاری Protopic) برای درمان اگزما استفاده می‌شود، به‌ویژه در مواردی که درمان‌های دیگر پاسخ نداده‌اند یا برای نواحی حساس که نمی‌توان از داروهای کورتونی استفاده کرد.

این دارو بر خلاف کورتیکواستروئیدها، باعث نازک شدن پوست نمی‌شود؛ بنابراین برای استفاده روی صورت، پلک‌ها و گردن مناسب است. تاکرولیموس سیستم ایمنی پوست را سرکوب می‌کند تا التهاب و خارش کاهش یابد و ممکن است در ابتدای مصرف باعث احساس سوزش یا گرما در محل استفاده شود.

کرم پیمکرولیموس

این دارو هم برای درمان اگزما (درماتیت آتوپیک) استفاده می‌شود. در مقایسه با تاکرولیموس معمولا به شکل کرم است (در حالی که تاکرولیموس معمولا پماد است) و حس چربی کمتری دارد.

مانند تاکرولیموس، فاقد کورتون است و برای نواحی حساس پوست (مثل صورت) ایمن‌تر از کورتیکواستروئیدهای قوی است. این دارو نیز با سرکوب واکنش سیستم ایمنی در پوست عمل می‌کند.

لوسیون کالامین

این یک دارو، یک درمان کلاسیک و بدون نسخه برای تسکین خارش‌های خفیف ناشی از گزش حشرات، پیچک سمی و آبله‌مرغان است. کالامین به عنوان قابض با خشک کردن ترشحات (در مواردی که پوست تاول زده یا ترشح دارد) و ایجاد حس خنکی عمل می‌کند.

کروتامیتون

این دارو به عنوان یک ضد خارش و ضد انگل اغلب برای درمان خارش‌های ناشی از گال (Scabies) تجویز می‌شود، اما می‌تواند برای سایر خارش‌های پوستی نیز با تجویز پزشک استفاده شود. مکانیسم دقیق ضد خارش آن کاملا مشخص نیست اما اثر تسکینی نیز دارد.

آمونیوم لاکتات

این ماده به عنوان یک مرطوب‌کننده و لایه‌بردار در خارش پوست صرفا ناشی از خشکی شدید یا پوسته‌پوسته شدن (مانند بیماری ایکتیوز یا خشکی زمستانه) تجویز می‌شود. آمونیوم لاکتات با حفظ رطوبت در پوست و حذف سلول‌های مرده، خارش ناشی از خشکی را درمان می‌کند.

کرم‌های کورتیکواستروئیدی

کرم هیدروکورتیزون برای خارش‌های خفیف تا متوسط ناشی از اگزما، نیش حشرات یا درماتیت، می‌تواند بسیار موثر باشد. کرم‌های قوی‌تر (با نسخه) مانند بتامتازون، تریامسینولون و کلوبتازول که برای موارد شدیدتر و تحت نظر پزشک تجویز می‌شوند.

مهار کننده لکوترین برای خارش بدن

مهارکننده‌های لکوترین (مانند مونته‌لوکاست و زفیرلوکاست) معمولا به عنوان درمان خط اول خارش در نظر گرفته نمی‌شوند، بلکه اندیکاسیون اصلی مصرف آن‌ها به عنوان درمان کمکی (خط دوم درمان) است.

این داروها اغلب زمانی تجویز می‌شوند که استفاده از آنتی‌هیستامین‌ها به تنهایی قادر به کنترل خارش نباشد، به‌ویژه در مواردی مانند کهیر مزمن و خارش‌های شدید با منشا آلرژیک.

از آنجا که لکوترین‌ها مواد شیمیایی التهاب‌زایی هستند که طی واکنش‌های آلرژیک، آزاد شده و منجر به تورم و خارش می‌شوند، مسدود کردن آن‌ها می‌تواند سازوکار خارش را در بیماران مقاوم به درمان‌های معمول متوقف کند.

مرطوب‌کننده‌ و نرم‌کننده‌‌ها برای خارش بدن

استفاده از مرطوب‌کننده‌ها و نرم‌کننده‌ها «خط اول درمان» برای خارش بدن، به‌ویژه خارش ناشی از خشکی پوست، در نظر گرفته می‌شود. خشکی پوست باعث ایجاد شکاف‌های میکروسکوپی در سد دفاعی پوست می‌شود که پایانه‌های عصبی را تحریک کرده و اجازه ورود مواد محرک را می‌دهند.

نرم‌کننده‌ها با پر کردن فضای بین سلول‌های پوست، سد دفاعی را ترمیم کرده و حساسیت اعصاب پوست را کاهش می‌دهند.

توصیه می‌شود از محصولاتی استفاده کنید که حاوی ترکیبات زیر باشند:

• سرامیدها: چربی‌های طبیعی پوست هستند که به حفظ رطوبت کمک می‌کنند. تحقیقات نشان داده‌اند کرم‌های حاوی سرامید در کاهش خارش ناشی از اگزما و خشکی پوست بسیار موثر هستند.
• اوره و لاکتیک اسید: این‌ مواد جاذب رطوبت هستند و آب را به داخل پوست می‌کشند. اوره علاوه بر مرطوب‌کنندگی، خاصیت لایه‌برداری ملایم دارد که پوسته‌های خارش‌دار را حذف می‌کند.
• جو دوسر کلوئیدی: این ماده که در بسیاری از لوسیون‌های ضد خارش وجود دارد، دارای خواص ضد التهابی و تسکین‌دهنده اثبات شده است و شدت خارش را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد.
• وازلین (پترولاتوم): به عنوان یک پوشاننده عمل می‌کند و بهترین ماده برای جلوگیری از تبخیر آب از سطح پوست است. برای خارش‌های شدید و پوست‌های بسیار خشک، پمادهای چرب (مانند وازلین) بهتر از لوسیون‌های آبی عمل می‌کنند.

چند نکته درباره مصرف مرطوب کننده‌ها و نرم مرطوب‌کننده‌ها:

• مرطوب‌کننده باید بلافاصله (ظرف 3 دقیقه) پس از استحمام، زمانی که پوست هنوز کمی نم‌دار است، استفاده شود تا رطوبت در پوست حبس شود.
• پمادها و کرم‌ها برای رفع خارش موثرتر از لوسیون‌ها هستند، زیرا محتوای روغن بالاتری دارند.
• بیماران باید از مرطوب‌کننده‌های حاوی عطر و مواد نگهدارنده حساسیت‌زا دوری کنند، زیرا این مواد خود می‌توانند باعث واکنش پوست و تشدید خارش شوند.

داروهای تزریقی برای درمان خارش

درمان‌های تزریقی برای خارش، خط اول درمان نیستند و معمولا برای شرایط خاص، شدید یا مقاوم در نظر گرفته می‌شوند.

کورتیکواستروئیدهای تزریقی

این رایج‌ترین دسته از داروهای تزریقی برای کنترل خارش‌های شدید است که در جدول بالا در موردشان توضیح دادیم.

• هیدروکورتیزون تزریقی: این دارو برای مدیریت شرایط شدید آلرژیک و بیماری‌های پوستی حاد استفاده می‌شود.
• تریامسینولون: این دارو ممکن است به صورت عضلانی یا مستقیما داخل ضایعه پوستی تزریق شود.

موارد تجویز:

• زمانی که خارش ناشی از یک واکنش آلرژیک شدید و حاد (مانند کهیر گسترده) باشد.
• زمانی که درمان‌های موضعی (پمادها) و خوراکی (قرص‌ها) نتوانسته‌اند التهاب و خارش را کنترل کنند.
• برای درمان نواحی ضخیم‌شده و خارش‌دار پوست که پماد به داخل آن‌ها نفوذ نمی‌کند.

داروهای بیولوژیک

این‌ها نسل جدید داروهای تزریقی هستند که سیستم ایمنی را به شکل هدفمندتری نشانه می‌گیرند.

• دوپیلوماب: این دارو به صورت زیر پوستی درمان اگزما تزریق می‌شود و معمولا زمانی تجویز می‌شود که بیماری مزمن شده و بیمار به هیچ‌یک از درمان‌های دیگر پاسخ نداده است.

اپی‌نفرین

این دارو تنها در موارد اورژانسی کاربرد دارد؛ یعنی زمانی که خارش بخشی از یک واکنش آلرژیک مرگبار (آنافیلاکسی) است که با تنگی نفس و تورم گلو همراه شده است.

بهترین دارو و درمان‌های غیردارویی و مراقبتی برای خارش بدن کودکان

اولین و مهم‌ترین قدم برای کودکان، مراقبت از پوست و جلوگیری از خشکی است. استفاده مکرر از مرطوب‌کننده‌ها و نرم‌کننده‌های بدون عطر، رنگ و مواد نگهدارنده باعث حفظ رطوبت در پوست کودک و کمک به ترمیم آن می‌شود.

• پوشاندن لباس‌های نخی و گشاد (پرهیز از پشم و الیاف مصنوعی) و خنک نگه داشتن محیط خواب؛
• کوتاه نگه داشتن ناخن‌های کودک برای جلوگیری از زخم شدن پوست هنگام خاراندن؛
• استفاده از دستکش نخی برای نوزادان در هنگام خواب.

داروهای موضعی

داروهای زیر، از انواع تسکین‌دهنده‌های موضعی تسکین خارش بدن هستند:

هیدروکورتیزون 1%

برای خارش‌های التهابی (مانند اگزما)، پزشک ممکن است پماد هیدروکورتیزون ضعیف (Mild) را تجویز کند.

نکته مهم! از مصرف کورتون‌های قوی بدون تجویز پزشک اطفال جدا خودداری کنید.

تاکرولیموس و پیکرولیموس

این داروها تنها برای کودکان بالای ۲ سال تایید شده‌اند و برای نوزادان زیر ۲ سال توصیه نمی‌شوند.

لوسیون کالامین

برای تسکین خارش‌های ناشی از گزش حشرات یا آبله‌مرغان در کودکان ایمن است.

قرص بازشونده در دهان لوراتادین 10mg خرید

شربت فکسوفنادین 30mg خرید

قرص کلرفنیرامین مالئات 4 mg خرید

شربت لوراتادین 5mg خرید

کپسول ستیریزین 10mg خرید

قرص فكسوفنادین 60mg خرید

داروهای خوراکی (آنتی‌هیستامین‌ها)

اگر خارش ناشی از آلرژی باشد یا مانع خواب کودک شود، پزشک ممکن است شربت‌های آنتی‌هیستامین تجویز کند:

• آنتی‌هیستامین‌های غیرخواب‌آور: مانند لوراتادین یا ستیریزین (به فرم شربت) برای کنترل آلرژی در طول روز.
• آنتی‌هیستامین‌های خواب‌آور: مانند دیفن‌هیدرامین (در دوزهای پایین و مخصوص کودکان) ممکن است برای کمک به خوابیدن کودکانی که خارش شبانه دارند تجویز شود.

توجه: پیش از استفاده از هرگونه دارو (حتی بدون نسخه) برای نوزادان و کودکان خردسال، حتما با پزشک یا داروساز مشورت کنید.

برای آشنایی با علائم و اصول مراقبت از کودکان مبتلا به حساسیت غذایی، مطلب زیر را مطالعه کنید:

‌‏بهترین دارو برای خارش بدن در دوران بارداری و شیردهی

درمان خارش در دوران بارداری و شیردهی باید با احتیاط و اولویت‌بندی ایمنی انجام شود. در اینجا سعی میکنیم به گزینه‌های درمانی مناسب و ایمن‌تر اشاره کنیم:

نرم‌کننده‌ها و مرطوب‌کننده‌ها (ایمن‌ترین روش)

اولین خط درمان در بارداری و شیردهی استفاده از روش‌های غیردارویی است.

• مرطوب‌کننده‌ها: استفاده مکرر از کرم‌ها و پمادهای بدون عطر برای رفع خشکی و کشیدگی پوست شکم و بدن
• دوش آب ولرم: پرهیز از آب داغ که خارش را بدتر می‌کند.
• لباس‌های نخی: پوشیدن لباس‌های گشاد و نخی برای کاهش تحریک پوست.

درمان‌های موضعی (کرم‌ها و پمادها)

می‌توانید از پمادهای زیر برای رفع خارش استفاده کنید:

• لوسیون کالامین: این لوسیون برای تسکین خارش در دوران بارداری ایمن در نظر گرفته می‌شود.
• هیدروکورتیزون موضعی: استفاده از کرم‌های هیدروکورتیزون با دوز پایین (مانند ۱٪) برای نواحی کوچک پوست معمولا ایمن تلقی می‌شود.

نکته مهم در دوران شیردهی: نباید کرم را روی ناحیه نوک سینه یا هاله سینه بمالید. همچنین این دارو نباید روی نواحی وسیع بدن استفاده شود.

آنتی‌هیستامین‌های خوراکی

با تجویز پزشک، آنتی‌هیستامین ها نیز قابلیت مصرف در این دوران را دارند:

• لوراتادین و ستیریزین: این داروها (نسل جدید آنتی‌هیستامین‌ها) معمولا در بارداری ترجیح داده می‌شوند، زیرا خواب‌آلودگی کمتری ایجاد می‌کنند و سابقه ایمنی خوبی دارند.

هشدار: خارش شدید در بارداری (به‌ویژه در کف دست‌ها و پاها و بدون راش پوستی) ممکن است نشانه یک مشکل کبدی به نام کلستاز داخل کبدی بارداری باشد. این وضعیت برای جنین خطرناک است و نیاز به مراجعه فوری به پزشک و داروهای تجویزی خاص (مانند Ursodiol) دارد، نه درمان‌های خانگی.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر خارش بدن با هر یک از شرایط زیر همراه باشد، مراجعه به پزشک ضروری است:

• طولانی شدن و عدم پاسخ به درمان خانگی
• شدت خارش و اختلال در زندگی
• شروع ناگهانی و گسترده
• اگر خارش محدود به یک نقطه نیست و تمام/بخش وسیعی از بدن را درگیر کرده است.
• وجود علائم هشداردهنده دیگر (خستگی شدید، تب، تکرر ادرار، یبوست، اسهال)
• علائم عفونت پوستی

نکته! اگر باردار هستید و دچار خارش شده‌اید، به‌ویژه اگر این خارش در کف دست‌ها و کف پاها (بدون راش یا دانه) باشد. این می‌تواند نشانه «کلستاز بارداری» باشد که برای جنین خطرناک است و نیاز به مداخله فوری پزشکی دارد.

توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما

تحمل خارش‌های مداوم و آزاردهنده تجربه‌ای فرساینده است که نه‌تنها پوست، بلکه آرامش ذهنی، تمرکز روزانه و کیفیت خواب را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد، اما در پزشکی چیزی به نام «بهترین دارو» یا یک نسخه واحد برای همه انواع خارش وجود ندارد.

خارش پوست تنها یک علامت است و می‌تواند از خشکی ساده، آلرژی، اگزما، نیش حشرات یا حتی بیماری‌های زمینه‌ای ناشی شود؛ به همین دلیل درمان موثر برای هر فرد متفاوت است.

خوددرمانی و استفاده خودسرانه از داروها، به‌ویژه پمادهای کورتونی یا آنتی‌هیستامین‌ها، ممکن است روند بهبودی را به تاخیر بیندازد، علائم را به‌طور موقت سرکوب کند یا عوارضی مانند نازک شدن پوست و تداخلات دارویی ایجاد کند.

از آنجا که شرایط بدنی، سن، بارداری، شیردهی و بیماری‌های زمینه‌ای در انتخاب درمان نقش دارند، مراجعه به پزشک امن‌ترین و مطمئن‌ترین راه برای تسکین پایدار خارش است.