پیش دیابت چیست؟ از علائم و خطرها تا درمان و پیشگیری

پیش دیابت چیست؟

پیش دیابت که به آن دیابت مرزی (borderline diabetes) نیز گفته می‌شود، وضعیتی حیاتی است که در آن سطح قند خون از حد طبیعی فراتر رفته، اما هنوز به آستانه‌ای نرسیده که بتوان آن را دیابت نوع 2 کامل تشخیص داد.

این وضعیت نه تنها یک هشدار زودهنگام برای احتمال بالای ابتلا به دیابت نوع 2 در آینده است، بلکه نشان‌دهنده شروع مقاومت به انسولین در بدن است؛ جایی که سلول‌ها به هورمون انسولین به درستی پاسخ نمی‌دهند و پانکراس برای جبران، انسولین بیشتری تولید می‌کند. درک این وضعیت به شما فرصتی طلایی می‌دهد تا با تغییر سبک زندگی، مسیر سلامتی خود را تغییر داده و از عوارض جدی‌تر جلوگیری کنید.

پیش دیابت یک وضعیت بینابینی حیاتی است که با اصطلاحات دیگری مانند تحمل گلوکز مختل (IGT)، گلوکز ناشتای مختل (IFG)، تنظیم مختل گلوکز (IGR) یا هایپرگلیسمی غیر دیابتی نیز شناخته می‌شود.

میزان قند خون در پیش دیابت چند است؟

سطح قند خون (گلوکز) سالم ۷۰ تا ۹۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL) است. اما سطح قند خون در افرادی که مشکوک به پیش دیابت هستند معمولاً ۱۰۰ تا ۱۲۵ میلی‌گرم در دسی‌لیتر است.

چه مدت طول می‌کشد که پیش دیابت به دیابت تبدیل شود؟

تبدیل پیش دیابت به دیابت نوع ۲ به عوامل مختلفی از جمله شدت مقاومت به انسولین، عوامل خطر و تغییراتی که فرد در سبک زندگی خود ایجاد می‌کند بستگی دارد.

این بازه زمانی برای هر فرد متفاوت بوده و اصلا ثابت و مشخص نیست. اما نباید فراموش کرد که پیش دیابت یک مرحله هشداردهنده است که در صورت عدم کنترل، احتمال پیشرفت آن به دیابت نوع ۲ بسیار بالاست.

علائم پیش دیابت چیست؟

اغلب مبتلایان به پیش دیابت، هیچ علامت مشخصی ندارند و به همین دلیل بسیاری از مبتلایان از وضعیت خود بی‌خبر هستند. تنها راه تشخیص آن، اندازه‌گیری سطح قند خون است که هنوز به حد دیابت نوع ۲ نمی‌رسد.

در برخی موارد، اگر پیش‌دیابت به دیابت نوع ۲ پیشرفت کند، علائمی ظاهر می‌شوند که نشان‌دهنده تغییر وضعیت است. علائمی همچون:

• افزایش تشنگی و تکرر ادرار، به‌ویژه در شب
• خستگی غیرمعمول، ضعف یا احساس خستگی بیشتر از حد معمول
• کاهش وزن بدون دلیل
• تاری دید یا سایر تغییرات ظریف چشمی
• کندی بهبود بریدگی‌ها یا کبودی‌ها
• عفونت‌های پوستی مکرر یا خونریزی لثه
• لکه‌های تیره پوستی، به‌ویژه در زیر بغل، پشت و کناره‌های گردن یا ناحیه کشاله ران
• زائده‌های پوستی کوچک

در پیش دیابت، برخی علائم در زنان ممکن است رخ دهد که عبارتند از:

• عفونت‌های مکرر قارچی و عفونت‌های دستگاه ادراری
• دوره‌های قاعدگی طولانی‌تر و سنگین‌تر در زنان
• کاهش میل جنسی
• خشکی واژن در زنان
• دشواری در باردارشدن

برای آشنایی بیشتر با علائم پوستی ممکن است در دیابت یا پیش دیابت رخ دهد، مطلب زیر را مطاله کنید:

چه چیزهایی باعث ابتلا به پیش دیابت می‌شوند؟

عوامل متعددی می‌توانند به توسعه مقاومت به انسولین و در نتیجه پیش دیابت کمک کنند. این عوامل عبارتند از:

• ژنتیک؛ سابقه خانوادگی دیابت نوع 2
• چربی اضافی بدن؛ به‌ویژه چربی احشایی، یعنی چربی که در اطراف شکم و اندام‌های داخلی شما جمع می‌شود.
• نداشتن فعالیت بدنی؛ سبک زندگی کم‌تحرک، توانایی بدن شما را در استفاده از گلوکز برای انرژی کاهش می‌دهد و می‌تواند حساسیت به انسولین را بدتر کند.
• عادات غذایی؛ مصرف مکرر غذاهای بسیار فراوری‌شده، غذاهای سرشار از کربوهیدرات‌های ساده (مانند نوشیدنی‌های شیرین و غلات تصفیه‌شده) و چربی‌های اشباع‌شده می‌تواند به مقاومت به انسولین کمک کند.
• استرس مزمن؛ استرس طولانی‌مدت می‌تواند بر تعادل هورمونی تأثیر بگذارد و به مقاومت به انسولین دامن بزند.
• خواب ناکافی یا بی‌کیفیت؛ کمبود خواب یا کیفیت پایین خواب می‌تواند تنظیم قند خون و کنترل اشتها را مختل کرده و خطر را افزایش دهد.
• مصررف برخی از داروها؛ مصرف طولانی‌مدت برخی داروها، به‌ویژه استروئیدها، می‌تواند به مقاومت به انسولین منجر شود.
• اختلالات هورمونی؛ شرایطی مانند کم‌کاری تیروئید و سندرم کوشینگ می‌توانند بر متابولیسم و حساسیت به انسولین تأثیر بگذارند.

برای آشنایی با تأثیر مصرف زیاد شکر بر ابتلا به دیابت، مقاله زیر را مطالعه کنید:

چه مواردی احتمال ابتلا به پیش دیابت را بالاتر می‌برند؟

شناخت عوامل خطر برای پیش دیابت، گامی حیاتی در تشخیص زودهنگام و پیشگیری است. در حالی که برخی از این عوامل قابل‌تغییر نیستند، آگاهی از آن‌ها به شما امکان می‌دهد تا عوامل قابل‌تغییر را مدیریت کنید. عوامل خطر برای پیش دیابت عبارتند از:

• سیگارکشیدن
• تغذیه نامناسب
• سن؛ 45 سال یا بیشتر
• سابقه ابتلا به بیماری خاص؛ مثل فشارخون بالا
• ابتلا به بیماری‌های خواب؛ مثل آپنه انسدادی خواب
• سابقه بیماری خاص؛ همچون ابتلا به دیابت بارداری
• سابقه خانوادگی؛ داشتن والد، برادر یا خواهر مبتلا به دیابت نوع 2
• ابتلا به بیماری‌های زنانه؛ مثل سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)
• وزن نوزاد در هنگام تولد؛ به‌دنیاآوردن نوزادی با وزن بیش از حدود 4 کیلوگرم
• وزن بالا؛ داشتن اضافه‌وزن یا چاقی، به‌ویژه با شاخص توده بدنی (BMI) بالاتر از 25
• فعالیت بدنی؛ فعالیت بدنی کمتر از سه بار در هفته، یا به‌طورکلی داشتن سبک زندگی کم‌تحرک
• سطح غیرطبیعی کلسترول؛ شامل سطح پایین کلسترول HDL (کمتر از 40 میلی‌گرم در دسی‌لیتر برای مردان یا کمتر از 50 میلی‌گرم در دسی‌لیتر برای زنان) یا سطح بالای تری‌گلیسیرید (بیشتر از 250 میلی‌گرم در دسی‌لیتر).

عوارض پیش دیابت چیست؟

عوارض پیش دیابت عبارتند از:

• افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع 2
• بیماری‌های قلبی عروقی: پیش دیابت به طور قابل‌توجهی خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، از جمله حملات قلبی، را افزایش می‌دهد.
• سکته مغزی: خطر تجربه سکته مغزی نیز در افراد مبتلا به پیش دیابت افزایش می‌یابد.
• آسیب به چشم‌ها و کلیه‌ها
• آسیب عصبی
• ازدست‌دادن عضو بدن

پیش دیابت چگونه تشخیص داده می‌شود؟

ازآنجایی‌که پیش دیابت اغلب هیچ علامت واضحی ندارد، تشخیص آن با آزمایش خون و بررسی سطح قند خون امکان‌پذیر است. برای تشخیص پیش دیابت باید آزمایش‌های زیر انجام شده و نتایج آن توسط پزشک بررسی شوند.

• آزمایش هموگلوبین (A1C)؛ انجام آزمایش هموگلوبین (A1C)، میانگین سطح قند خون شما را در 2 تا 3 ماه گذشته نشان می‌دهد. این آزمایش نیازی به ناشتایی ندارد. (برخی شرایط، مانند بارداری یا شکل غیرمعمولی از هموگلوبین، می‌توانند دقت آزمایش A1C را کاهش دهند. )
• آزمایش قند خون ناشتا؛ در آزمایش قند خون ناشتا، نمونه خون پس از حداقل هشت ساعت ناشتایی شبانه گرفته می‌شود.
• تست تحمل گلوکز خوراکی؛ این آزمایش برای غربالگری عمومی کمتر رایج است، اما شامل ناشتایی شبانه، نوشیدن یک مایع شیرین و سپس آزمایش سطح قند خون در دو ساعت بعدی است.

در صورت به دست آمدن نتایج زیر، پزشک شما را مبتلا به پیش‌دیابت تشخیص می‌دهد:

افراد پیش دیابتی باید چه چکاپ هایی انجام دهند؟

برای افراد مبتلا به پیش‌دیابت، مراجعه منظم به متخصص اهمیت زیادی دارد. از آن‌جایی که پیش‌دیابت اغلب بدون علامت است، انجام چکاپ‌های روتین بهترین راه برای کنترل وضعیت و شناسایی هرگونه پیشرفت بیماری است.

نکته! پزشک شما فواصل بین ویزیت‌ها و آزمایش‌های لازم را مشخص می‌کند.

معمولا پزشک حداقل سالی یک بار سطح قند خون شما را بررسی می‌کند، که شامل موارد زیر است:

• آزمایش گلوکز پلاسمای ناشتا
• آزمایش A1C
• آزمایش تحمل گلوکز خوراکی

با توجه به ارتباط پیش‌دیابت با شرایط دیگری مانند فشار خون بالا و کلسترول بالا، پزشک ممکن است آزمایش‌های مرتبط با این موارد را نیز به صورت منظم انجام دهد.

همچنین، افرادی که پیش‌دیابت دارند ممکن است در معرض خطر رتینوپاتی دیابتی باشند که می‌تواند به آسیب جدی چشمی و حتی نابینایی منجر شود. به همین دلیل معاینات منظم چشم و اطلاع به پزشک در صورت هرگونه تغییر بینایی بسیار مهم است.

این چکاپ‌ها به پزشک کمک می‌کنند تا وضعیت شما را به‌طور دقیق ارزیابی کند و هرگونه تغییر در سطح قند خون یا بروز عوارض جدید را به سرعت شناسایی کند.

آیا پیش دیابت درمان دارد؟

بله! خبر بسیار دلگرم‌کننده در مورد پیش دیابت این است که این وضعیت اغلب قابل‌برگشت و قابل‌درمان است. موثرترین و حیاتی‌ترین راه برای درمان پیش دیابت تغییرات سالم در سبک زندگی است. این تغییرات شامل موارد زیر می‌شوند:

• کاهش وزن؛ برای مقابله با مقاومت به انسولین و پیش دیابت، باید کاهش وزن داشته باشید.
• فعالیت منظم بدنی؛ فعالیت بدنی با شدت متوسط، مصرف گلوکز و حساسیت به انسولین را افزایش می‌دهد.
• تغییرات غذایی؛ قطع مصرف قندهای مصنوعی، جایگزین‌کردن کربوهیدرات‌های ساده با کربوهیدرات‌های پیچیده و خوردن سبزیجات بیشتر می‌تواند به بازگشت قند خون شما به سطوح سالم کمک کند.
• مدیریت استرس؛ با مدیریت استرس، می‌توانید این بیماری را درمان و کنترل کنید.
• ترک سیگار و دیگر دخانیات؛ با ترک سیگار، احتمال درمان این بیماری بسیار بالا می‌رود.
• داشتن خواب منظم؛ خواب منظم داشته باشید.

داروهای درمان پیش دیابت

اگر تغییر در سبک زندگی تأثیری در شرایط فرد نداشته باشد و یا بیمار در معرض خطر بسیار بالای ابتلا به دیابت نوع 2 باشد، پزشک ممکن است داروهایی نیز برای بیمار تجویز کند.
رایج‌ترین داروهای تجویز شده برای پیش دیابت که به دلیل اثربخشی در پیشگیری از دیابت نوع 2 معمولاً شناخته شده‌اند، عبارتند از:

• متفورمین (metformin)
• آکاربوز (acarbose)

آیا درمان پیش دیابت قطعی است؟

در پیش‌دیابت می‌توان قند خون را به محدوده طبیعی بازگرداند و خطر پیشرفت به دیابت نوع ۲ را کاهش داد، اما این به معنای درمان قطعی نیست.

پیش‌دیابت قابل کنترل است، اما نیازمند مراقبت و پیگیری مستمر است؛ تغییر سبک زندگی، رژیم غذایی سالم، فعالیت بدنی منظم و کاهش وزن پایدار می‌تواند خطر ابتلا را تا ۵۰٪ کم کند و سطح قند خون را به حالت طبیعی برگرداند.

چگونه می‌توان از پیش دیابت پیشگیری کرد؟

مکته مهمی که درباره پیشگیری از این وضعیت وجود دارد این است که اصلاح سبک زندگی، نه تنها باعث درمان آن می‌شود بلکه رعایت آنها، منجر به پیشگیری از آن نیز می‌شود.

چه زمانی باید غربالگری پیش دیابت را انجام داد؟

انجمن دیابت آمریکا (ADA) توصیه می‌کند که غربالگری دیابت برای بزرگسالان از سن ۳۵ سالگی شروع شود. ADA توصیه می‌کند که اگر اضافه‌وزن دارید و عوامل خطر دیگری برای پیش‌دیابت یا دیابت نوع ۲ دارید، غربالگری دیابت قبل از ۳۵ سالگی انجام شود.

بایدها و نبایدهای پیش دیابت چیست؟

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

از آنجایی که پیش دیابت اغلب بدون علامت است، مراجعه منظم به پزشک و انجام آزمایش‌های لازم، حتی در صورت عدم وجود علائم بارز، بسیار مهم است. مراجعه زودهنگام به پزشک به شما این امکان را می‌دهد که وضعیت خود را در مراحل اولیه تشخیص دهید و از بروز مشکلات جدی و ابتلا به دیابت نوع 2 جلوگیری کنید.

بااین‌حال لازم است در صورت داشتن عوامل خطر پیش دیابت مانند سن، سابقه خانوادگی، اضافه‌وزن یا مشکلاتی مانند کلسترول بالا و یا مشاهده علائم پیش دیابت حتی به‌صورت خفیف در خود، به پزشک مراجعه کنید.

یادداشتی از تیم دارو دات کام به شما

وقتی صحبت از پیش دیابت می‌شود، لازم است اطلاعات کاملی درباره آن داشته باشید. از جمله مهم‌ترین این اطلاعات، این است که بدانید آیا به این بیماری مبتلا هستید یا خیر و هم چنین راه‌های پیشگیری و درمان این بیماری چیست.

شاید به‌دست‌آوردن این اطلاعات به‌تنهایی برای شما سخت باشد، اما نگران نباشید؛ زیرا پزشک شما در هر قدم در کنار شما خواهد بود تا شما را به سمت تغییرات سالم هدایت کند.

اگر سوالی دارید، در بخش نظرات بنویسید تا پزشک پاسخ دهد.