فیبر پرمصرفی که برای همه سودمند نیست
این مقاله هنوز دستهبندی ندارد.
در تمام غذاهای فرآوری شده از جمله کیک، آبنبات، ماست و شیرخشک، اینولین تصفیه شده برای جبران کمبود مصرف سبزیجات و میوهها وجود دارد. در صنعت غذا، این فیبر گیاهی محبوبیت زیادی پیدا کرده است. زیرا پریبیوتیک است و باکتریهای روده را تغذیه میکند. از اینرو، اینولین برای غذاهای مقوی ایدهآل است. بعضی از افراد هرروز یک قاشق از آن را به قهوه صبح خود اضافه میکنند.
در ادامه این خبر از دارو دات کام، درباره اینولین، مضرات آن و راهکارهایی برای مصرف کنندگان میخوانیم.
آیا اینولین یک فیبر سودمند است؟
سالمبودن اینولین در هالهای از ابهام قرار گرفته است. شواهد نوظهور نشان میدهند که این فیبر برای همه سودمند نیست و حتی ممکن است در بعضیها باعث شیوع سرطان شود. ترکیب این یافتهها با تحقیقات دیگری که اینولین را یک ترکیب مؤثر میدانند، باعث سردرگمی مصرفکنندگان شده است.
اندرو گویرتز، کارشناس اینولین و پژوهشگر دانشگاه ایالتی جورجیا، به اپک تایمز گفت: «استفاده از این فیبر پریبیوتیک راهکاری مؤثر برای بهبود سلامتی است، اما باید با احتیاط مصرف شود. اینولین میتواند پیامدهای منفی هم داشته باشد.»
سرگذشت مردی که به سرطان روده مبتلا شد
اینولین مانند سایر منابع فیبر باکتریهای روده را تغذیه میکند که به تولید ترکیبات مفید میانجامد. به گفته محققان، اینولین سد روده را تقویت کرده و حتی سلولهای سرطانی را هم از بین میبرد. اما آیا این فیبر همیشه سودمند است؟
شاید پاسخ این سوال نزد لاول پارکر باشد. مردی که بر اساس یک گزارش موردی، بر اثر مصرف اینولین به سرطان روده بزرگ مبتلا شد. این پژوهشگر و معلم بازنشسته شیمی به سلامتی خود اهمیت میداد و برای افزایش مصرف فیبر و بهبود سلامت قلبی هر روز یک قاشق چایخوری پودر اینولین تصفیهشده را درون نوشیدنی صبحانه خود میریخت.
مصرف اینولین با صدای قار و قور شکم و نفخ همراه بود؛ علائمی که پارکر آنها را مطلوب میدانست و باور داشت که با این کار به میکروبیوم روده خود تنوع میدهد و سلامتیاش را بهبود میبخشد.
دو سال از آغاز مصرف اینولین میگذشت که پارکر در جریان کولونوسکوپی در سال ۲۰۲۱ متوجه وجود تومور شد. پارکر دچار سرطان درجه ۳ شده بود که یکی از غدد لنفاوی او را درگیر کرده بود. از اینرو، نظرش درباره اینولین تغییر کرد. مصرف اینولین تنها تغییری بود که بعد از آخرین کولونوسکوپی که ۷ سال از انجام آن میگذشت در رژیم غذایی خود ایجاد کرده بود.
پارکر در این باره میگوید: «ما معمولاً این واقعیت را نادیده میگیریم که وضعیت زیستی هرکسی منحصر بهفرد است. اینکه چیزی برای شما مشکل ایجاد نمیکند، به این معنی نیست که برای دیگران هم دردسرساز نمیشود.»
این فرضیه که اینولین باعث ابتلای پارکر به سرطان شده بهقدری محتمل بود که گویرتز را به مطالعه پرونده او واداشت. این مطالعه در مجله گاستروهپ ادونسز منتشر شد.
این مطالعه براساس تحقیقات پیشین گویرتز درباره ارتباط اینولین و سرطان در حیوانات انجام گرفت. تحقیقات قبلی او نشان دادند که اینولین به تشدید التهاب مزمن جداره روده بزرگ دامن میزند که بعضاً به سرطان منجر میشود؛ بهویژه در حیواناتی که با دیسبیوز یا میکروبیوم نامتعادل دستوپنجه نرم میکنند.
مکانیزم اینولین پارکر را به دردسر انداخت: آیا این فیبر باکتریهای مضر را هم تغذیه میکند و با تکثیر آنها به سرطان منجر میشود؟
زیربنایی معیوب برای یک فیبر مضر
ایده بیخطر بودن اینولین در رابطه با سرطان بر مطالعه سال ۱۹۸۸ تکیه دارد که در مجله کالج آمریکایی سمشناسی انتشار یافته است. تولیدکنندگان اینولین در ۱۳ دادخواستی که طی ۲۰ سال خطاب به سازمان غذا و داروی آمریکا نوشتند، به این مطالعه استناد کردند. آنها با این درخواستها بهدنبال دریافت گواهی افزودنی مجاز بودند.
گواهی افزودنی مجاز به منزله تأیید اولیه محصول پیش از عرضه به بازار است. شرکتها وظیفه دارند با ارائه شواهد گواهی ایمنی محصولات خود را از سازمان غذا و دارو دریافت کنند.
مطالعه سال ۱۹۸۸ سمیّت و سرطانزایی یکی از محصولات حاوی اینولین به نام «نئوشوگر» را در موشها ارزیابی کرد. محققان نتیجه گرفتند که این محصول «چنانکه انتظار میرفت» ایمن است و نرخ تشکیل تومور در موشهای گروه اینولین تفاوتی با گروه کنترل ندارد.
پارکر که زمانی بهعنوان معلم ریاضی و علوم کار میکرد، گفت: «وقتی مقاله را خواندم و به تحلیلهای آماری آن نگاه کردم، گفتم یک جای کار میلنگد.»
نتایج مطالعه حیوانی
گویرتز و ویشال سینگ، محقق میکروبیوم، در سال ۲۰۱۸ با استفاده از مکمل اینولین روی موشها آزمایش کردند و انتظار داشتند به نتایج خوبی برسند. آنها بر این باور بودند که فیبر فرآوریشده میتواند روند بیماریهای متابولیکی مزمن مانند کبد چرب و دیابت نوع ۲ را در انسانها معکوس کند.
نتایج این مطالعه که در مجله سلول انتشار یافته ضدونقیض بودهاند. مطالعه آنها بر وجود فواید متابولیکی صحه گذاشت، اما نشان داد موشهایی که دیسبیوز داشتند و از عدم تعادل باکتریهای مفید و مضر روده رنج میبرند، بعد از دریافت اینولین دچار سرطان کبد شدند.
سینگ، استاد فیزیولوژی تغذیه در دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا، به اپک تایمز گفت: «این نتیجه یک شگفتی بزرگ بود.»
اینولین به موشهایی که رژیم سالم داشتند کمک کرد و متابولیسم آنها را بهبود بخشید، از چاقی جلوگیری کرد و مشکلات روده آنها را برطرف نمود. اما موشهایی که غذاهای فرآوریشده میخوردند، درگیر میکروبیوم نامتعادل شدند و سرطان گرفتند.
علت دیسبیوز در انسانها به رژیم غذایی محدود نمیشود و آنتیبیوتیکها و دیگر داروها، سموم محیطی، سیگار، الکل و استرس هم در آن دخیل هستند.
به گفته محققان، «این یافتهها نشان میدهند که باید در اضافهکردن این فیبر به غذاهای فرآوریشده بیشتر دقت کنیم، زیرا ممکن است بر اثر مصرف زیاد غذاهای فوقفرآوریشده باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان شویم.»
تبعات سنگین اشتباهات آماری
پارکر با دو متخصص آمار که با متد مطالعه آشنایی داشتند ارتباط گرفت و هردو نگرانی او را تأیید کردند. او به همراه مارکوس نویهاوزر، متخصص آمار و استاد ریاضی در دانشگاه کوبلنز آلمان، به تحلیل دوباره دادهها پرداخت.
نویهاوزر به اپک تایمز گفت که مطالعه اصلی سال ۱۹۸۸ دو اشتباه آماری مهم داشت.
اشتباه اول استفاده از روش نادرست در تحلیل آمارها بود. محققان روشی را به کار بردند که مناسب اندازهگیری دادههای پیوسته بود؛ مانند اینکه هزینه بلیت هواپیما با افزایش فاصله مبدأ تا مقصد افزایش مییابد. اما دادههای آنها شامل بله و خیر بودند. موشها یا تومور داشتند یا فاقد تومور بودند. از اینرو، تحلیل دادهها میبایست با روش دیگری انجام میگرفت.
نویهاوزر گفت: «پژوهشگران دو روش را درهم آمیختند و از مدل آماری رگرسیون لجستیک استفاده کردند، اما در نتیجهگیری بهگونهای عمل کردند که انگار با یک رگرسیون خطی طرف بودند. از اینرو، از برخی از نتایج مهم غافل ماندند.»
وقتی نویهاوزر دادهها را با مدل صحیح رگرسیون لجستیک تحلیل کرد، به افزایش قابلتوجه نرخ تشکیل تومور در موشهای گروه اینولین پی برد.
اشتباه دوم این بود که پژوهشگران دادههای تمام موشها را بهرغم نرخ افزایشی تومور در موشهای نر و نرخ کاهشی تومور در موشهای ماده با هم ترکیب کردند. ترکیب دادهها نشان داد که اینولین پتانسیل سرطانزایی ندارد.
نویهاوزر گفت: «این شیوه درست نیست. نمیتوان گفت بهطور کلی هیچ اثری وجود ندارد، درحالیکه نیمی از گروه مورد مطالعه به شکل قابلتوجهی تحت تأثیر قرار میگیرند.»
او افزود که بسیاری از پژوهشگران مرتکب اشتباه میشوند، اما اشتباهات آنها بهندرت باعث تغییر نتیجه مطالعه میشود. او گفت: «اینبار فرق میکند. اشتباه آنها بسیار اساسی بود و تغییر بزرگی در نتیجه مطالعه رخ داده است.»
پژوهشگرانی نایاب با مطالعهای پر از تبعات
پارکر در پیدا کردن ام. ای. کلونجر، نویسنده اصلی مطالعه، ناکام ماند. نویسندگان در زمان انتشار مطالعه در شرکت انویران کار میکردند؛ شرکتی که بعدها دادخواست دریافت گواهی افزودنی مجاز را به نمایندگی از تولیدکنندگان محصولات حاوی اینولین تنظیم کرد.
انویران در سال ۲۰۰۰ به نمایندگی از شرکت جیتیسی نوتریشن برای استفاده از «نئوشوگر» در شیرخشک، شکلاتهای مغزی، انواع نان و شیرینی، محصولات لبنی، آبنبات، غلات، سوپ و ماست یک دادخواست نوشت. انویران در سال ۲۰۱۴ تحت مالکیت شرکت دانمارکی رامبول قرار گرفت.
براساس مقالهای که در سال ۱۹۸۷ در واشینگتن پست منتشر شد، مایکل جینوان- که از سوی کلونجر برای کمک به انجام تحلیلهای آماری مورد تقدیر قرار گرفت- مشاور ارشد علمی انویران بود.
پارکر و نویهاوزر کوشیدند تحلیل خود را در مجله بینالمللی سمشناسی- نسخه جدید همان مجلهای که مطالعه کلونجر را منتشر کرده بود- چاپ کنند. ویراستارها به آنها گفتند که مهم شواهد هستند و نباید به یک مطالعه واحد تکیه کرد.
آنها پس از چند تلاش ناموفق در انتشار مطالعه- از جمله در یک مجله سمشناسی که نتوانست مقاله را ارزیابی کند- سرانجام توانستند مقالهشان را امسال در مجله «ارتباطات در آمار» منتشر کنند.
نویهاوزر گفت: «کمی غیرمنتظره بود. اکنون منتشر شده و باید ببینیم چه تبعاتی دارد.»
هشدار به سازمان غذا و دارو و پاسخ این سازمان
هدف نهایی پارکر و نویهاوزر: هشدار به سازمان غذا و دارو و دیگر پژوهشگران که این مقاله بنیادی اشکال دارد و باید از نو بررسی شود یا برچسب هشدار به محصولات اضافه شود.
سازمان غذا و دارو گفت که بررسی ترکیبات افزودنی را در اولویت قرار داده و پایگاه داده محصولات درحالبررسی را به اشتراک گذاشت. اینولین در زمان انتشار این اطلاعیه در فهرست سازمان نبود. با اینحال، سازمان غذا و دارو در ایمیلی به اپک تایمز نوشت که تحلیل دوباره مطالعه کلونجر «نشانهای است که باید آن را در روند ارزیابی محصولات پس از عرضه به بازار در نظر بگیریم.»
این سازمان افزود که برای ایمنیسنجی به یک مطالعه واحد بسنده نمیکند، بلکه انواع اطلاعات از جمله مطالعات متعدد، نرخ مصرف و فرایندهای تولید را هم در نظر میگیرد.
گویرتز معتقد است که اگر اینولین همین امروز وارد بازار میشد، از سازمان غذا و دارو مجوز نمیگرفت، زیرا شواهد و مطالعات جدید ایمنی آن را زیر سؤال بردهاند.
پارکر که به تازگی از فرایند ارزیابی بعد از عرضه سازمان غذا و دارو مطلع شده است، قصد دارد برای ارزیابی ایمنی اینولین به این سازمان دادخواست بدهد.
سازمان غذا و دارو سالانه حدود ۲۰۰ دادخواست از شهروندان دریافت میکند و در وبسایت خود اعلام کرده که ارزیابی دادخواستها میتواند چند هفته تا یک سال به طول بینجامد. براساس مقررات، تأیید، رد یا درخواست اطلاعات بیشتر باید ظرف مدت ۱۸۰ روز انجام بگیرد.
پیچیدگیهای اینولین
مطالعه مروری سال ۲۰۲۴ در مجله گاستروانترولوژی نشان داد که اینولین پیچیدگی زیادی داشته و تأثیر آن به میکروبیوتای اولیه، مدت زمان مصرف، مقدار مصرف و نوع اینولین بستگی دارد.
اینولین فوایدی هم دارد که از جمله میتوان به تأثیر مصرف کوتاهمدت اینولین در مبارزه با سرطان در مقایسه با راهکارهای درمانی متعارف، کاهش علائم، بهبود سریعتر و دوره نقاهت کوتاهتر بعد از عملهای جراحی اشاره کرد.
نویسندگان گفتند: «با اینحال، در کارآزماییهای بالینی شواهد چندانی مبنی بر اثربخشی اینولین در پیشگیری از سرطان روده بزرگ وجود ندارد. از این گذشته، دادههای اخیر نشان میدهند که مصرف نادرست اینولین حتی میتواند در شرایط خاص به سلامت دستگاه گوارش آسیب برساند.»
برای آنکه بدانیم مصرف نادرست اینولین در چه مواردی خلاصه میشود، به تحقیقات بیشتری نیاز داریم. با اینحال، در تحلیل جدید به بررسی افرادی مانند مبتلایان به بیماری التهابی روده اشاره شده که جداره داخلی روده بزرگشان ضعیفتر است، یا افرادی که اینولین زیادی مصرف میکنند یا مدت زیادی از مصرفشان میگذرد.
افرادی هم که رژیم غذایی پرچرب و سرشار از قندهای تصفیهشده و غذاهای فرآوریشده دارند باید مورد بررسی قرار بگیرند، زیرا این رژیمها آنها را در معرض خطر سرطان روده بزرگ قرار میدهند.
در افرادی مانند مبتلایان به بیماری التهابی روده و سرطان روده بزرگ که با سطح بالای باکتریهای سمی دستبهگریبان هستند، اینولین به تشدید التهاب روده دامن میزند.
نویسندگان گفتند که به مطالعات بیشتری نیاز داریم و افزودند که اثرات منفی اینولین بیشتر به مکملهای خالص مربوط میشود که بعید است بتوانند آسیبهای ناشی از رژیمهای حاوی غذاهای فرآوریشده را جبران کنند.»
راهکاری برای مصرف کنندگان
کارشناسان میگویند مصرف اینولین نباید صفر و صد باشد، اما نکته اصلی این است که اینولین طبیعی موجود در مواد غذایی بیخطر است.
گویرتز گفت: «به نظرم اگر این کار را برای بهبود سلامتی انجام میدهید، ایده خوبی نیست. مصرف تفریحی محصولات حاوی اینولین جای نگرانی ندارد.»
اینولین در موز، تره فرنگی، پیاز، مارچوبه، سیر، ریشه کاسنی و کنگر فرنگی یافت میشود. این خوراکیها بهطور طبیعی شیرین هستند و بافت منسجمی دارند که باعث شده شکل پودرمانند اینولین محبوبیت زیادی داشته باشد.
گویرتز افزود که مواجهه مقطعی با محصولات حاوی اینولین جای نگرانی ندارد. با اینحال، توصیه او این است که از مصرف مکملهای اینولین برای بهبود سلامتی خودداری کنید.
تمرکزتان باید بر منابع طبیعی اینولین باشد. افزایش مصرف مکمل در افرادی که از مشکلات گوارشی رنج میبرند دردسرساز میشود، اما تحقیقات ضدونقیض هستند و مقالات علمی دیدگاه مشخصی ندارند. از اینرو، اینولین طبیعی در خوراکیهای کامل انتخاب عاقلانهتری است.
نظرات