آلرژی در کودکان: راهنمای جامع علائم، تشخیص و درمان

مقدمه و شناخت بیماری

آلرژی در کودکان چیست؟

آلرژی در کودکان به مشکلی در سیستم ایمنی بدن گفته می‌شود که در آن بدن به مواد بی‌ضرری که در محیط وجود دارند (مانند گردوغبار، کپک یا گرده) واکنش نشان می‌دهد و آن‌ها را به‌اشتباه مهاجم خطرناک تلقی می‌کند. در حالت عادی، سیستم ایمنی بدن وظیفه محافظت در برابر عوامل مضر مانند ویروس‌ها و باکتری‌ها را بر عهده دارد. اما در واکنش‌های آلرژیک، این سیستم به‌اشتباه به موادی که برای دیگران بی‌ضرر هستند، حمله می‌کند.
هنگامی که کودک مبتلا به آلرژی با یک ماده حساسیت‌زا (آلرژن) تماس پیدا می‌کند، از طریق لمس، تنفس، خوردن یا تزریق، بدن او آنتی‌بادی‌هایی به نام ایمونوگلوبولین (IgE) E تولید می‌کند. این آنتی‌بادی‌ها به سلول‌های ویژه‌ای به نام ماست‌سل‌ها (Mast Cells) متصل می‌شوند. با اتصال آلرژن‌ها به این آنتی‌بادی‌ها، ماست‌سل‌ها هیستامین و سایر مواد شیمیایی را در بدن آزاد می‌کنند که منجر به بروز علائم آلرژیک می‌شود.

متن انگلیسی:

Allergic diseases affect about 30% to 35% of all children, and the frequency of these diseases has been increasing in recent years.

ترجمه متن:

بیماری‌های آلرژیک حدود ۳۰ تا ۳۵ درصد از کل کودکان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند و تعداد مبتلایان به این بیماری‌ها در سال‌های اخیر روبه‌افزایش بوده است.
(منبع)

انواع آلرژی کودکان چیست؟

آلرژی در کودکان می‌تواند اشکال مختلفی داشته باشد و اغلب با رشد آن‌ها علائمشان کاهش می‌یابد یا از بین می‌رود. چهار نوع آلرژی رایج در کودکان شامل آلرژی غذایی، اگزما، آسم و تب یونجه (Allergic rhinitis) هستند این شرایط اغلب به هم مرتبط هستند و می‌توانند به‌صورت متوالی در طول رشد کودک ظاهر شوند؛ این پدیده به مارش آلرژیک شناخته می‌شود.

آلرژی‌های تنفسی

آلرژی‌های تنفسی زمانی رخ می‌دهند که آلرژن‌ها از طریق هوا وارد بینی، سینوس‌ها، گلو یا ریه‌ها می‌شوند.

• رینیت آلرژیک (تب یونجه): یک واکنش آلرژیک شایع به آلرژن‌های موجود در هوا مانند گرده درختان، علف‌ها و علف‌های هرز (فصلی) یا کنه‌های گردوغبار، کپک و شورهٔ حیوانات است.
  علائم: شامل خارش بینی، چشمان قرمز و آبریزش‌دار، گرفتگی یا آبریزش بینی، عطسه و خارش گوش یا سقف دهان است.
  پیامدهای پنهان: رینیت آلرژیک مزمن تنها به عطسه و آبریزش بینی محدود نمی‌شود؛ می‌تواند منجر به مشکلات جدی‌تری مانند عفونت‌های مکرر گوش و سینوس، خر و پف، تنفس دهانی، خستگی و مشکلات تمرکز در مدرسه شود.
• آسم: یک بیماری مزمن است که باعث باریک شدن و تورم راه‌های هوایی در ریه‌ها می‌شود و تنفس را دشوار می‌کند.
  علائم: شامل خس‌خس سینه، احساس گرفتگی در ریه‌ها/قفسه سینه، سرفه (اغلب در شب یا اوایل صبح) و تنگی نفس است.
  محرک‌ها: گرده، حیوانات خانگی، کنه‌های گردوغبار، عفونت‌های ویروسی و سینه‌پهلو، دود سیگار، سایر محرک‌های محیطی و هوای سرد. ورزش، تغییرات دمای هوا و استرس نیز می‌توانند حملات خس‌خس سینه را تحریک کنند.

آلرژی‌های پوستی

آلرژن‌ها می‌توانند از طریق تماس مستقیم با پوست نیز وارد بدن شوند.

• درماتیت آتوپیک (اگزما): یک بیماری پوستی خشک، غیرمسری، مزمن و التهابی است. اگزما معمولاً در چند ماه اول زندگی ظاهر می‌شود و اغلب با افزایش سن بهبود می‌یابد، اگرچه موارد شدید ممکن است تا بزرگسالی ادامه داشته باشند.
  علائم: خشکی، خارش، قرمزی پوست، بثورات یا کهیر و پوسته‌پوسته شدن پوست. خارش شدید می‌تواند منجر به ضخیم‌شدن پوست و زخم‌های دائمی شود.
  قسمت‌های درگیر بدن: در نوزادان اغلب پوست سر، گردن، پشت‌گوش‌ها و سطوح بازوها و پاها را درگیر می‌کند، درحالی‌که در کودکان بزرگ‌تر، چین‌های پوستی بیشتر تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند.
  محرک‌ها: خشکی پوست، مواد تحریک‌کننده (مانند صابون‌ها و مواد شوینده)، استرس، آلرژی‌ها (به‌ویژه غذایی)، عفونت، گرما و تعریق، تغییرات سریع دما، رطوبت کم، پشم، گردوغبار و دود سیگار. باکتری
• کهیر (Hives): نقاطی قرمز، خارش‌دار و متورم روی پوست هستند که می‌توانند کوچک یا بزرگ باشند و در هر نقطه از بدن ظاهر شوند.
  علل: اغلب یک واکنش آلرژیک به غذاهای خاص (مانند بادام‌زمینی، تخم‌مرغ و صدف) یا داروها (مانند پنی‌سیلین و آسپرین) هستند. همچنین می‌توانند توسط خراشیدن پوست (درماتوگرافیسم)، هوای سرد، نور خورشید یا حتی نور لامپ تحریک شوند.

آلرژی به نیش حشرات

نیش حشرات یکی از دلایل شایع واکنش‌های آلرژیک، از جمله آنافیلاکسی (واکنش شدید و تهدیدکننده زندگی) است.

• علائم: می‌تواند از تورم موضعی در محل نیش تا واکنش‌های سیستمیک شدید متغیر باشد. درد شکم و استفراغ تنها پس از نیش حشره می‌تواند نشانه آنافیلاکسی باشد.
• واکنش‌های موضعی: تورم در محل نیش که بیش از ۱۰ سانتی‌متر قطر داشته و بیش از ۲۴ ساعت طول بکشد، در کودکان شایع‌تر از بزرگسالان است.
• واکنش‌های سیستمیک خفیف: واکنش‌های سیستمیک خفیف (تورم پوست و کهیر در ناحیه‌ای دور از محل نیش) در کودکان، برخلاف بزرگسالان، به‌عنوان عامل خطر قابل‌توجهی برای واکنش‌های تهدیدکننده زندگی در آینده در نظر گرفته نمی‌شوند.
• تشخیص: آزمایش سم (ونوم) می‌تواند برای تشخیص آلرژی به نیش حشرات انجام شود.

آلرژی دارویی

داروها نیز می‌توانند از علل شایع واکنش‌های آلرژیک باشند.

• علائم: اغلب با بثورات پوستی مانند کهیر خود را نشان می‌دهند.
• نکته مهم: آسپرین نباید در کودکان استفاده شود، زیرا می‌تواند سندرم ری (Reye’s syndrome)، یک آسیب شدید کبدی، را تحریک کند. ایبوپروفن و سایر داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) برای استفاده در کودکان ایمن تلقی می‌شوند.
• چالش تشخیص: اطلاعات موجود در مورد آلرژی‌های دارویی در کودکان کمتر از سایر آلرژی‌هاست که نشان می‌دهد تشخیص این نوع آلرژی اغلب پیچیده‌تر و بسیار فردی است.

آلرژی‌های محیطی در کودکان

آلرژی‌های محیطی ناشی از آلرژن‌هایی هستند که در محیط اطراف کودک وجود دارند.

• محرک‌های رایج: گرده‌ها (درختان، چمن‌ها، علف‌های هرز)، کپک‌ها، کنه‌های گردوغبار، حیوانات (مانند گربه و سگ)، پرها و سوسک‌ها.
• نحوه مواجهه: این آلرژن‌ها معمولاً از طریق تنفس وارد بدن می‌شوند.
• تهدید نامرئی: حتی قرارگرفتن مزمن در معرض دوزهای پایین آلرژن‌ها که ممکن است بلافاصله واکنش آلرژیک آشکاری ایجاد نکند، می‌تواند حساسیت پنهان راه‌های هوایی را افزایش دهد.

آلرژی غذایی در کودکان

حساسیت غذایی در کودکان یک واکنش ایمنی غیرطبیعی به یک غذای خاص است که می‌تواند از علائم خفیف تا تهدیدکننده زندگی متغیر باشد.

• محرک‌های رایج: شیر گاو، تخم‌مرغ، بادام‌زمینی، آجیل درختی (مانند گردو، بادام، بادام‌هندی، پسته)، ماهی، صدف (مانند میگو، خرچنگ، لابستر)، سویا، گندم و کنجد. آلرژی به شیر و تخم‌مرغ در کودکان خردسال شایع‌تر است و اغلب با گذشت زمان برطرف می‌شود، اما آلرژی به آجیل، ماهی و صدف معمولاً تا پایان عمر باقی می‌ماند.
  واکنش‌های فوری (با واسطه IgE): معمولاً به‌سرعت (در عرض چند دقیقه تا ۱-۲ ساعت) پس از مواجهه رخ می‌دهند.
  علائم: صورت برافروخته، کهیر/بثورات قرمز و خارش‌دار (در اطراف دهان، چشم‌ها و زبان که می‌تواند به کل بدن گسترش یابد)، تورم خفیف (به‌ویژه لب‌ها، چشم‌ها و صورت)، آبریزش یا گرفتگی بینی، عطسه، آبریزش چشم، تهوع و استفراغ، گرفتگی شکم، اسهال و خارش یا سوزش دهان و گلو. این واکنش‌ها می‌توانند به علائم سیستمیک شدید از جمله آنافیلاکسی پیشرفت کنند.
• واکنش‌های تأخیری (غیروابسته به IgE): ممکن است ساعت‌ها یا حتی روزها طول بکشد تا ظاهر شوند.
  علائم: تشدید اگزما، کهیر/بثورات پوستی، دوره‌های مکرر استفراغ (رفلاکس)، عدم افزایش وزن یا رشد مناسب، درد شکم، نفخ شکم، اسهال یا یبوست مزمن (که ممکن است با درد شکم همراه باشد)، بالاآوردن زانوها به سمت سینه به دلیل درد شکم و بی‌قراری و گریه مکرر.
  نمونه‌ها: گاستروانتریت آلرژیک و کولیک نوزادی (که گاهی به شیر گاو مرتبط است).
• آلرژی به شیر گاو (CMA): یک پاسخ سیستم ایمنی به پروتئین‌های موجود در شیر گاو است. علائم می‌تواند در عرض چند دقیقه تا چند ساعت پس از مصرف ظاهر شود و شامل واکنش‌های پوستی (کهیر، اگزما)، مشکلات گوارشی (درد شکم، استفراغ، اسهال یا یبوست)، علائم تنفسی (آبریزش بینی، عطسه، سرفه، خس‌خس سینه) و تورم (صورت، لب‌ها، زبان) باشد. در نوزادان، می‌تواند باعث کولیک، خون در مدفوع و عدم رشد مناسب شود.
• سندرم انتروکولیت ناشی از پروتئین غذایی (FPIES): یک نوع نادر و بالقوه شدید از آلرژی غذایی است که عمدتاً نوزادان و کودکان خردسال را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. برخلاف آلرژی‌های معمول، FPIES عمدتاً سیستم گوارشی را درگیر می‌کند و شروع تأخیری دارد (چند ساعت پس از مصرف غذای محرک). ویژگی‌های کلیدی شامل استفراغ شدید، اسهال و کم‌آبی بدن است.

علائم و علت‌ها

علائم آلرژی در کودکان

واکنش‌های آلرژیک می‌توانند در هر نقطه از بدن که سلول‌های سیستم ایمنی برای مقابله با میکروب‌های تنفسی، بلعیده شده یا در تماس با پوست قرار دارند، رخ دهند. این شامل پوست، چشم‌ها، معده، بینی، سینوس‌ها، گلو و ریه‌ها می‌شود.

• علائم پوستی: قرمزی، خارش، خشکی پوست، کهیر یا بثورات خارش‌دار. تورم صورت، چشم‌ها یا لب‌ها نیز ممکن است رخ دهد.
• علائم بینی و تنفسی: گرفتگی یا آبریزش بینی، عطسه، خارش بینی، گوش یا سقف دهان، سرفه، خس‌خس سینه، تنگی نفس، تنفس دشوار یا پر سروصدا و سرفه مداوم.
• علائم چشمی: قرمزی، خارش و آبریزش چشم‌ها.
• علائم گوارشی: استفراغ، اسهال، درد شکم یا گرفتگی عضلات شکم و تهوع.
• علائم دهان و گلو: سوزن‌سوزن‌شدن یا خارش دهان، تورم یا سفتی زبان و گلو، مشکل در صحبت‌کردن یا صدای خشن.
• علائم سیستمیک/شدید (آنافیلاکسی): یک واکنش آلرژیک شدید است که معمولاً دو یا چند سیستم ارگانی را درگیر می‌کند. می‌تواند باعث افت ناگهانی فشارخون، مشکل در تنفس، ازدست‌دادن هوشیاری، سرگیجه مداوم، غش یا حتی مرگ شود.

تفاوت علائم آلرژی و سرماخوردگی در کودکان

تشخیص تفاوت بین علائم آلرژی و سرماخوردگی برای والدین اغلب دشوار است، زیرا بسیاری از نشانه‌ها مانند عطسه، آبریزش بینی و گرفتگی بینی مشابه هستند. با این حال تفاوت‌های کلیدی در علل، مدت زمان و الگوهای علائم وجود دارند که به تشخیص صحیح و درمان مناسب کمک کند.

• علت: آلرژی‌ها زمانی رخ می‌دهند که سیستم ایمنی کودک به آلرژن‌هایی مانند گرده، شورهٔ حیوانات، کنه‌های گردوغبار و کپک واکنش نشان می‌دهد. در مقابل، سرماخوردگی ناشی از عفونت ویروسی است که معمولاً از طریق تماس نزدیک، به‌ویژه در میان کودکان در مدارس یا مهدکودک‌ها، گسترش می‌یابد.
• مدت‌زمان: علائم آلرژی تا زمانی که کودک در معرض آلرژن‌ها قرار دارد، ادامه می‌یابند. به‌عنوان‌مثال، اگر علائم در فضای باز و در طول فصل آلرژی بدتر شوند، این یک نشانهٔ قوی از آلرژی است. درحالی‌که علائم سرماخوردگی معمولاً حدود یک هفته طول می‌کشند، اگرچه ممکن است تا دو هفته نیز ادامه یابند.
• الگوهای علائم: علائم آلرژی زمانی که کودک در معرض آلرژن‌های خاص قرار می‌گیرد، شعله‌ور می‌شوند و پس از حذف از آن محرک‌ها بهبود می‌یابند. والدین باید مشاهده کنند که آیا علائم زمانی که کودکان در فضای باز یا در اطراف حیوانات خانگی هستند ظاهر می‌شوند، زیرا این نشان‌دهنده واکنش آلرژیک است. علائم سرماخوردگی معمولاً در ابتدای بیماری شدیدتر هستند و به‌تدریج با گذشت زمان بهتر می‌شوند.
• تب: آلرژی‌ها باعث تب نمی‌شوند. اما سرماخوردگی یا سایر بیماری‌های ویروسی اغلب شامل تب هستند. وجود تب به‌شدت نشان‌دهنده عفونت ویروسی است تا آلرژی.
• سایر علائم: واکنش‌های آلرژیک معمولاً به علائم تنفسی مانند عطسه، گرفتگی بینی و خارش چشم محدود می‌شوند. درحالی‌که کودکان مبتلا به سرماخوردگی ممکن است علائم دیگری مانند گلودرد، بدن‌درد و خستگی را نیز تجربه کنند که در آلرژی‌ها شایع نیستند.

گرفتگی بینی ناشی از آلرژی در کودکان

گرفتگی بینی مزمن (بینی کیپ) در کودکان اغلب به دلیل آلرژی است. گرفتگی بینی می‌تواند باعث شود کودک از طریق دهان نفس بکشد، به‌خصوص در هنگام خواب. این امر منجر به خواب ناآرام و خستگی در طول روز می‌شود. اگر گرفتگی بینی و تنفس دهانی مزمن درمان نشوند، می‌توانند بر رشد دندان‌ها و استخوان‌های صورت تأثیر بگذارند.

محرک‌های رایج آلرژی در کودکان (عوامل ایجاد آلرژی در کودکان)

بسیاری از عوامل می‌توانند باعث واکنش‌های آلرژیک در کودکان شوند، اگرچه این محرک‌ها معمولاً برای افراد دیگر بی‌ضرر هستند.

آلرژن‌های استنشاقی:

• گرده: گرده درختان، علف‌ها و علف‌های هرز.
• کنه‌های گردوغبار: حشرات ریز موجود در گردوغبار، به‌ویژه در ملافه‌ها.
• پروتئین حیوانات (شورهٔ بدن): از حیوانات خانگی مانند گربه و سگ.
• کپک‌ها: هاگ‌های کپک که در محیط‌های مرطوب یافت می‌شوند.
• سوسک‌ها و پرها: نیز از محرک‌های موجود در هوا هستند.

آلرژن‌های غذایی:

• شیر گاو، تخم‌مرغ، بادام‌زمینی، آجیل درختی، ماهی، صدف، سویا، گندم و کنجد
• نیش حشرات: مانند نیش زنبور
• داروها: برخی داروها می‌توانند واکنش‌های آلرژیک ایجاد کنند.

آلرژن‌های تماسی:

• مواد شیمیایی و لاتکس

کدام کودکان در معرض خطر آلرژی هستند؟

هر کودکی می‌تواند به آلرژی مبتلا شود، اما برخی کودکان بیشتر در معرض خطر هستند.

• پیش‌زمینه ژنتیکی: آلرژی‌ها در خانواده‌ها شایع‌تر هستند. اگر یکی از والدین بیولوژیک آلرژی داشته باشد، احتمال ابتلای کودک بیشتر است. بااین‌حال، نوع خاص آلرژی ممکن است در اعضای خانواده متفاوت باشد.
• شرایط هم‌زمان: کودکانی که اگزما یا آسم دارند، بیشتر از سایر کودکان در معرض خطر ابتلا به آلرژی هستند. این موضوع با مفهوم “مارش آلرژیک” هم‌خوانی دارد، جایی که بیماری‌های آلرژیک اغلب به‌صورت متوالی ظاهر می‌شوند.
• بلوغ سیستم ایمنی: بلوغ کندتر پاسخ ایمنی TH1 در ۱۲ تا ۱۸ ماه اول زندگی، کودک را مستعد ابتلا به آلرژی و آسم می‌کند.
• عوامل محیطی: اگرچه ژنتیک نقش مهمی دارد، اما قرارگرفتن در معرض آلرژن‌های محیطی، مواد تحریک‌کننده و عفونت‌ها نقش حیاتی در تعیین حساسیت و شدت بیماری ایفا می‌کند.

پیامدها و عوارض آلرژی در کودکان

واکنش‌های آلرژیک در کودکان می‌توانند خفیف یا بسیار شدید و تهدیدکننده زندگی باشند.

• ناراحتی مزمن و کمبود خواب: علائم آلرژی (مانند خارش اگزما، گرفتگی بینی) می‌تواند منجر به ناراحتی مداوم و اختلال قابل‌توجه در خواب شود.
• اضطراب: کودکان مبتلا به آلرژی اغلب به دلیل هوشیاری مداوم برای اجتناب از محرک‌ها، ترس از واکنش‌ها، نیاز به حمل دارو و احساس متفاوت‌بودن، سطح بالایی از اضطراب را تجربه می‌کنند. این می‌تواند به‌صورت تحریک‌پذیری، بی‌قراری، تغییر در الگوهای خواب یا مشکل در تمرکز ظاهر شود.
• رابطه منفی با غذا: در آلرژی‌های غذایی، ممکن است کودک از غذا بیزار شود یا از خوردن آن امتناع کند.
• عزت‌نفس پایین: علائم قابل‌مشاهده مانند اگزما و کهیر می‌تواند باعث کاهش عزت‌نفس شود.
• انزوای اجتماعی: کودکان ممکن است در رویدادهای اجتماعی، جشن‌های تولد و غذاخوردن در بیرون احساس انزوا کنند. والدین کودکان مبتلا به آلرژی به سم حشرات نیز این موضوع را به‌شدت تجربه می‌کنند.
• رشد نامناسب: آلرژی‌های غذایی تأخیری می‌توانند منجر به عدم افزایش وزن یا رشد مناسب شوند.
• عملکرد تحصیلی: کمبود خواب و ناراحتی می‌تواند بر خلق‌وخو و تمرکز در مدرسه تأثیر بگذارد و به طور بالقوه منجر به کاهش نمرات شود (به‌عنوان‌مثال، ۴۰٪ از کودکان مبتلا به تب یونجه ممکن است یک نمره افت کنند).
• سایر مشکلات پزشکی: رینیت آلرژیک می‌تواند منجر به اوتیت سروز (التهاب گوش میانی)، سینوزیت مزمن، افزایش حساسیت به عفونت‌های تنفسی و اختلالات ارتودنسی شود. آسم نیز می‌تواند با تب یونجه کنترل نشده تشدید شود.
• ماندگاری: درحالی‌که برخی آلرژی‌ها (مانند شیر و تخم‌مرغ) ممکن است برطرف شوند، برخی دیگر (مانند آجیل، ماهی و صدف) اغلب مادام‌العمر باقی می‌مانند. اگزما نیز می‌تواند تا بزرگسالی ادامه یابد.

تشخیص و آزمایش‌ها

آلرژی در کودک چگونه تشخیص داده می‌شود؟

• مراحل اولیه: تشخیص با گرفتن یک تاریخچه سلامت کامل و معاینه فیزیکی کودک توسط پزشک آغاز می‌شود. والدین باید قبل از مراجعه به پزشک، یک دفترچه یادداشت برای پیگیری علائم کودک و آنچه که گمان می‌کنند عامل آن‌هاست، تهیه کنند.
• تست‌های پوستی (شایع‌ترین):
  این تست‌ها حضور آنتی‌بادی‌های IgE را به آلرژن‌های خاص (مانند غذاها، گرده‌ها یا شورهٔ حیوانات) اندازه‌گیری می‌کنند.
  تست خراش: مقدار کمی از آلرژن رقیق‌شده روی پوست اعمال می‌شود و ناحیه خراشیده یا سوراخ می‌شود. اگر کودک به آلرژن حساسیت داشته باشد، یک برآمدگی کوچک و قرمز، شبیه به نیش پشه، پس از حدود ۱۵ دقیقه ظاهر می‌شود. چندین آلرژن را می‌توان به طور هم‌زمان آزمایش کرد.
  تست داخل پوستی: در این روش، مقدار کمی از آلرژن دقیقاً زیر پوست تزریق می‌شود. این نوع تست پوستی حساسیت بیشتری نسبت به تست خراش دارد. برای آلرژن‌های خاص مانند سم حشرات استفاده می‌شود.
  نتایج تست‌های پوستی بلافاصله پس از اتمام تست در دسترس هستند.
• تست‌های خون (اندازه‌گیری IgE خاص / RAST):
  این تست‌ها آنتی‌بادی‌های IgE را به آلرژن‌های خاص در خون اندازه‌گیری می‌کنند.
  زمانی استفاده می‌شوند که تست‌های پوستی قابل‌انجام نیستند (مانند برای افراد دارای برخی بیماری‌های پوستی یا کسانی که اخیراً واکنش آلرژیک شدید داشته‌اند).
  نتایج این تست‌ها معمولاً زمان بیشتری می‌برند و ممکن است گران‌تر باشند.
  نتیجه مثبت در تست خون همیشه یک آلرژی خاص را تأیید نمی‌کند.
• تست چالش:
  این تست تحت نظارت پزشک آلرژیست انجام می‌شود.
  مقدار بسیار کمی از آلرژن به‌صورت خوراکی یا استنشاقی به کودک داده می‌شود.
  تنها تست چالش می‌تواند شدت آلرژی را تعیین کند. تست‌های پوستی یا خونی فقط احتمال واکنش آلرژیک را نشان می‌دهند، نه شدت بالقوه آن.

درمان و دارو‌ها

آلرژی در کودک چگونه درمان می‌شود؟

درمان آلرژی در کودکان معمولاً شامل ترکیبی از سه روش مؤثر است: اجتناب از آلرژن‌ها، ایمونوتراپی و دارودرمانی.

• اجتناب از آلرژن‌ها: این اولین و مهم‌ترین گام در مدیریت آلرژی است. این کار شامل شناسایی محرک‌ها و به‌حداقل‌رساندن مواجهه با آن‌هاست.
• ایمونوتراپی آلرژی (واکسن آلرژی/SLIT): هدف این درمان کاهش تدریجی واکنش‌پذیری بدن به آلرژن‌ها در طول زمان است.
  واکسن آلرژی (حساسیت‌زدایی): شامل تزریق مقادیر کمی از آلرژن‌ها (کپک، گرده، گردوغبار، شورهٔ حیوانات، نیش حشرات) زیر پوست در طول چندین ماه است. تزریق‌ها معمولاً به‌صورت هفتگی یا دو بار در هفته انجام می‌شوند تا به حداکثر دوز قابل‌تحمل (دوز نگهدارنده) برسند که حدود یک سال طول می‌کشد. پس از آن، دفعات تزریق ممکن است به هر دو هفته یک‌بار و در نهایت به ماهی یک‌بار کاهش یابد. حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد از کودکان با ایمونوتراپی با کاهش قابل‌توجهی در علائم آلرژی در عرض ۶ تا ۱۸ ماه بهبود نشان می‌دهند. عوارض جانبی آن شامل واکنش‌های موضعی (قرمزی و تورم در محل تزریق) شایع هستند؛ واکنش‌های سیستمیک (گرفتگی بینی، عطسه، کهیر، خس‌خس سینه، افت فشارخون) جدی اما نادر هستند.
  ایمونوتراپی زیرزبانی (SLIT): در این روش، کودک روزانه یک قرص را زیر زبان خود حل می‌کند که می‌تواند در خانه انجام شود. SLIT برای کودکان مبتلا به آلرژی به گرده گیاه آمبروزیا و گرده چمن در دسترس است. ایمونوتراپی حاوی داروهایی مانند آنتی‌هیستامین‌ها یا کورتیکواستروئیدها نیست.
• دارودرمانی: برای تسکین یا پیشگیری از علائم استفاده می‌شود.

دارودرمانی

داروهای مختلفی برای مدیریت علائم آلرژی در کودکان در دسترس هستند. همیشه قبل از مصرف هرگونه دارو (با نسخه یا بدون نسخه) با پزشک کودک مشورت شود.

• آنتی‌هیستامین‌ها: این داروها برای تسکین یا پیشگیری از علائم رینیت آلرژیک (تب یونجه) و سایر آلرژی‌ها استفاده می‌شوند. آن‌ها با جلوگیری از اثرات هیستامین، ماده‌ای که در طول واکنش آلرژیک توسط بدن آزاد می‌شود، عمل می‌کنند. به‌صورت قرص، کپسول، مایع یا تزریقی در دسترس هستند و می‌توان آن‌ها را هم بدون نسخه و هم با نسخه تهیه کرد.
• اسپری‌های بینی: اسپری‌های سالین (نمکی) برای شستشوی آلرژن‌ها و تسکین گرفتگی بینی استفاده می‌شوند. اسپری‌های بینی ضدالتهاب و کورتیکواستروئیدی نیز تورم در بینی را کاهش می‌دهند. این اسپری‌ها زمانی که قبل از شروع علائم استفاده شوند، بیشترین اثربخشی را دارند، اما می‌توانند در طول تشدید علائم نیز به کار روند.
• ضد احتقان‌ها (Decongestants): این داروها باعث تنگ شدن رگ‌های خونی می‌شوند که به رفع گرفتگی بینی کمک می‌کند. به‌صورت قرص، مایع، اسپری بینی یا قطره در دسترس هستند و هم بدون نسخه و هم با نسخه قابل‌تهیه هستند. لازم به ذکر است این دارو برای کودکان زیر ۴ سال توصیه نمی‌شوند. ضد احتقان‌های موضعی (اسپری‌های بینی) در صورت استفاده منظم برای چند روز، می‌توانند باعث اثر برگشتی (رینیت دارویی) و افزایش گرفتگی بینی شوند.
• اپی‌نفرین (آدرنالین) خودکار تزریق‌کننده: بیشتر کودکان مبتلا به آلرژی‌های غذایی شدید، اپی‌نفرین را به‌صورت خودکار تزریق‌کننده برای استفاده فوری در هنگام بروز علائم آنافیلاکسی تجویز می‌کنند. این دارو می‌تواند واکنش‌های تهدیدکننده زندگی را فوراً متوقف کند.
• داروهای آسم: داروهای کنترل‌کننده باید به طور منظم مصرف شوند تا التهاب ریه‌ها را کاهش داده و از بروز علائم جلوگیری کنند. داروهای استنشاقی (Inhalers) نیز اغلب قبل از فعالیت بدنی برای کنترل علائم آسم ناشی از ورزش تجویز می‌شوند.
• قطره‌های چشمی: آنتی‌هیستامین‌های موضعی معمولاً برای علائم چشمی مؤثرتر از داروهای خوراکی هستند. اشک مصنوعی نیز می‌تواند چشمان تحریک‌شده را تسکین دهد. از محصولات حاوی منقبض‌کننده‌های عروقی برای بیش از ۲ تا ۳ روز خودداری شود تا از قرمزی برگشتی جلوگیری شود.

پیشگیری، مدیریت و کنترل

پیشگیری از واکنش‌های آلرژیک غذایی در کودکان

• آموزش کودک: به کودکان آموزش دهید که غذا را با دیگران به اشتراک نگذارند یا تعویض نکنند و همیشه قبل از غذاخوردن دست‌های خود را بشویند.
• غذاخوردن در بیرون: به کودکان آموزش دهید که هنگام خوردن غذای بیرون‌بر یا غذاخوردن در رستوران‌ها و کافه‌ها بسیار محتاط باشند.
  حضور در مهمانی‌ها و بازی‌های دسته‌جمعی: همیشه میزبان را از آلرژی کودک خود مطلع کنید. اطمینان حاصل کنید که میزبان به خودکار تزریق‌کننده اپی‌نفرین کودک دسترسی دارد و نحوه استفاده از آن را می‌داند. غذای جداگانه و ایمن برای کودک خود درست کنید و همراه خود ببرید.
• حضور در مدرسه و مهدکودک: کارکنان مدارس و مهدکودک‌ها معمولاً برای جلوگیری از واکنش‌ها در کودکان و مدیریت شرایط آموزش دیده‌اند. والدین باید با مدرسه کودک خود در مورد آلرژی‌های فرزندشان و سیاست‌های موجود صحبت کنند.
• از شیر گرفتن کودک دارای آلرژی غذایی: غذاهای جدید را به‌تدریج معرفی کنید تا هرگونه واکنش نامطلوب را کنترل و شناسایی کنید. محیطی امن و کنترل‌شده در طول از شیر گرفتن ایجاد کنید. برای اطمینان از رژیم غذایی متعادل با وجود محدودیت‌ها، از یک متخصص تغذیه راهنمایی بخواهید و اقدامات بهداشتی سخت‌گیرانه را رعایت کنید.

زندگی با بیماری

بهترین راهکار خانگی حساسیت کودکان چیست؟

• محیط زندگی کودک را تمیز نگه دارید و گرده‌ها، مواد آلرژن و گردوغبار را از بین ببرید.
• از دستگاه‌های تصفیه هوا استفاده کنید.
• از محصولات بهداشتی که می‌توانند باعث حساسیت در کودکان شوند، خودداری کنید.
• به‌محض اینکه کودک از بیرون بازی برگشت، دست‌ها و صورتش را بشویید تا از مالیدن گرده به چشم و بینی جلوگیری شود؛ دوش‌گرفتن حتی بهتر است.
• فعالیت‌های خارج از منزل را در زمان اوج گرده‌افشانی (به‌ویژه ۵ تا ۱۰ صبح) محدود کنید.
• لباس‌ها را به‌جای آویزان‌کردن در بیرون، در خشک‌کن خشک کنید، زیرا گرده می‌تواند روی لباس‌ها بنشیند.
• کودک را قبل از خواب حمام کنید تا به مشکلات آلرژی شبانه کمک کند.
• پنجره‌های خانه و ماشین را بسته نگه دارید و از تهویه مطبوع برای فیلترکردن هوا استفاده کنید، اطمینان حاصل کنید که تهویه مطبوع در حالت گردش مجدد هوا قرار دارد.
• حواستان باشد خانه، به‌ویژه اتاق‌خواب کودک، گردوغبار ننشیند.
• ملافه‌ها را هفتگی با آب داغ بشویید.
• از روکش‌های ضد آلرژن برای تشک و بالش استفاده کنید.
• فرش‌های سر تا سری، پرده‌های کرکره‌ای و پتوها و بالش‌های پر را به حداقل برسانید، زیرا می‌توانند آلرژن‌ها را در خود جای دهند.
• در مناطق مرطوب خانه از رطوبت‌گیر استفاده کنید و آن را مرتباً تمیز کنید تا از رشد کپک جلوگیری شود. رطوبت باید کمتر از ۴۰٪ باشد تا از رشد کنه‌های گردوغبار جلوگیری شود.
• لباس‌های خیس را در ماشین لباسشویی رها نکنید.
• به طور مکرر کودکان را حمام کنید و پس از آن از مرطوب‌کننده‌ها استفاده کنید.
• از صابون‌های ملایم استفاده کنید و مصرف صابون را محدود کنید.
• ناخن‌های کودک را کوتاه نگه دارید تا از خراشیدن و عفونت باکتریایی جلوگیری شود.
• کودک را با لباس‌های سبک بپوشانید تا تعریق کاهش یابد.
• از بانداژها یا کمپرس‌های مرطوب و خنک در مناطق آسیب‌دیده استفاده کنید.
• اجازه دهید کودک در فضای باز زیر نور خورشید بازی کند، اما از قرارگرفتن طولانی‌مدت در معرض آن برای کاهش خطر سرطان پوست خودداری کنید.
• از تماس با مواد تحریک‌کننده شناسایی‌شده توسط پزشک خودداری کنید.
• از فن یا تهویه مطبوع در اتاق کودک برای خنک نگه‌داشتن و جلوگیری از تعریق استفاده کنید.
• برای توقف خارش پوست را بپوشانید و سعی کنید حواس کودک را پرت کنید.

چگونه از کودک خود در برابر آلرژی‌ها مراقبت کنیم؟

• کودک را برای تحت‌نظر داشته باشید. (برای فهمیدن علائم)
• مدرسه، پرستار یا دفتر اداری را از آلرژی کودک مطلع کنید.
• معلمان، مراقبان و اعضای خانواده را در مورد آلرژی آموزش دهید.
• حیوانات در فضای بیرون از خانه می‌توانند علائم آلرژی یا آسم را تحریک کنند.
• کودکان مبتلا به آلرژی ممکن است نیاز داشته باشند دور از تخته‌سیاه بنشینند تا از تحریک ناشی از گردوغبار گچ جلوگیری شود.
• اطمینان حاصل کنید که داروهای کنترل‌کننده آسم به طور منظم مصرف می‌شوند.
• محیطی مثبت و حمایتی ایجاد کنید.
• کودک را به شیوه‌ای مناسب با سنش در مورد آلرژی‌هایش آموزش دهید.
• آموزش کودک در مورد آلرژی‌هایش، اجازه مشارکت در فعالیت‌های عادی (با رعایت احتیاطات) و ارائه حمایت عاطفی به او کمک می‌کند تا با شرایط خود کنار بیاید، عزت‌نفس خود را بسازد و از احساس انزوا جلوگیری کند.

محدودکردن قرارگرفتن در معرض آلرژن‌ها

• گرده: در زمان اوج گرده‌افشانی (به‌ویژه ۵ تا ۱۰ صبح) یا در روزهای بادی در خانه بمانید. به‌جای باز کردن پنجره‌ها از تهویه استفاده کنید. لباس‌ها را در داخل خانه خشک کنید. پس از بازی در فضای باز، موها و صورت کودک را بشویید. کودک را به استفاده از عینک‌آفتابی تشویق کنید.
• کنه‌های گردوغبار: خانه، به‌ویژه اتاق‌خواب کودک را مرتب گردوغبار زدایی کنید. ملافه‌ها را هفتگی با آب داغ بشویید. برای تشک‌ها و بالش‌ها از روکش‌های ضد آلرژن استفاده کنید. فرش‌ها، پرده‌های کرکره‌ای و وسایل پرشده با پر را به حداقل برسانید. از رطوبت‌گیر استفاده کنید (رطوبت کمتر از ۴۰٪) و آن را مرتباً تمیز کنید.
• کپک: در مناطق مرطوب از رطوبت‌گیر استفاده کنید و آن را تمیز کنید. لباس‌های خیس را در ماشین لباسشویی رها نکنید.
• شورهٔ حیوانات: از حیوانات پشمالو در مدرسه خودداری کنید. اگر حیوان خانگی در خانه دارید، نظافت مکرر و محدودکردن دسترسی حیوان به برخی اتاق‌ها (مانند اتاق‌خواب کودک) می‌تواند کمک‌کننده باشد.
• مواد تحریک‌کننده: از قرارگرفتن در معرض دود سیگار دست‌دوم خودداری کنید. از مواد شیمیایی تحریک‌کننده شناسایی‌شده دوری کنید.
• آلرژن‌های غذایی: از غذاهای محرک به‌شدت اجتناب کنید. به کودک آموزش دهید که غذا را به اشتراک نگذارد. در مورد غذاهای بیرون از خانه محتاط باشید.

راهنمای مراجعه به پزشک

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

والدین باید در صورت مشکوک شدن به آلرژی در فرزندشان، به پزشک متخصص آلرژی مراجعه کنند.
علائمی که نیاز به مراجعه به پزشک دارند:

• عطسه یا سرفه مکرر.
• ایجاد بثورات پوستی یا کهیر.
• دل‌درد، گرفتگی عضلات یا تهوع پس از خوردن غذاهای خاص.
• مشکل در تنفس (علائم آسم).
• آبریزش بینی یا خارش چشم‌ها.
• هرگونه واکنش آلرژیک برای اولین‌بار.
• علائم آلرژی که گاهی شبیه به سایر بیماری‌ها یا مشکلات سلامتی هستند.

چه زمانی باید به اورژانس مراجعه کنم؟ (توصیه‌های فوری)

توصیه‌های فوری (اقدامات بلافاصله):

• فوراً اپی‌نفرین را تزریق کنید اگر در دسترس است. این اولین خط درمان برای آنافیلاکسی است.
• با اورژانس (۱۱۵) تماس بگیرید. به آن‌ها اطلاع دهید که فرد واکنش آلرژیک دارد و ممکن است به اپی‌نفرین نیاز داشته باشد.
• وضعیت کودک را تنظیم کنید: او را به پشت بخوابانید و پاهایش را بالا بیاورید. اگر تنفس دشوار است یا استفراغ می‌کند، اجازه دهید بنشیند یا به پهلو دراز بکشد.
• داروهای اضافی را در نظر بگیرید: پس از اپی‌نفرین، در صورت تجویز پزشک، ممکن است آنتی‌هیستامین یا استنشاقی (در صورت خس‌خس سینه) داده شود.
• تکرار اپی‌نفرین: اگر علائم بهبود نیافتند یا بازگشتند، دوز دوم اپی‌نفرین را می‌توان حدود ۵ دقیقه یا بیشتر پس از دوز اول تزریق کرد.
• انتقال بیمار به بخش اورژانس: حتی اگر علائم برطرف شوند، انتقال به اورژانس بسیار مهم است.

توصیه ای از تیم دارو دات کام به شما

زندگی با آلرژی در کودکان می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، اما با اطلاعات دقیق، شناخت عوامل و کمک‌گرفتن از پزشک متخصص، فرزند شما می‌تواند زندگی سالم و راحتی داشته باشد. ما درک می‌کنیم که شما به‌عنوان والدین نگرانی‌های زیادی دارید و می‌خواهیم به شما اطمینان دهیم که در این مسیر تنها نیستید.
همیشه با یک متخصص واجد شرایط، به‌ویژه یک متخصص آلرژی، برای تشخیص و برنامه‌های درمانی شخصی‌سازی‌شده مشورت کنید. آگاه بمانید، هوشیار باشید و به مراقبتی که برای فرزندتان فراهم می‌کنید، اعتماد کنید.