چگونه بفهمم فرزندم به ADHD مبتلا است؟ علائم بیش‌فعالی در کودکان

علائم اختلال بیش فعالی ADHD در کودکان

ویژگی‌های اصلی ADHD در کودکان شامل عدم توجه و بیش‌فعالی و تکانشی بودن است. علائم ADHD در کودکان معمولاً قبل از ۱۲ سالگی شروع می‌شوند. در برخی از کودکان، می‌توان آنها را از ۳ سالگی مشاهده کرد.

علائم ADHD می‌تواند خفیف، متوسط یا شدید باشد. علائم باید در دو یا چند محیط، مانند خانه و مدرسه، مشاهده شوند. این علائم باعث ایجاد مشکلاتی در رشد و زندگی روزمره می‌شوند و ممکن است تا بزرگسالی ادامه یابند.

سه نوع ADHD وجود دارد:

• غالبا بی‌توجه: در این نوع، بیشتر علائم در حیطه بی‌توجهی قرار می‌گیرند. بیشتر علائم به شکل مشکل در تمرکز و ادامه یک کار است. همچنین شامل مشکل در ایجاد و حفظ نظم وجود دارد.
• غالبا بیش‌فعال و تکانشی: در این نوع، بیشتر علائم شامل بیش‌فعالی و تکانشی بودن است. بیش‌فعالی به معنای فعالیت بیش از حد و داشتن انرژی بیش از حد است. ممکن است شامل رفتار مخرب باشد. تکانشی بودن به معنای عمل کردن بدون فکر کردن در مورد نتایج یا اثرات رفتار است.
• ترکیبی: این نوع ترکیبی از علائم بی‌توجهی و علائم بیش‌فعالی و تکانشی است. کودک معیارهای هر دو نوع ADHD بی‌توجه و بیش‌فعال و تکانشی را دارد.

علائم ADHD بیش فعال و تکانشی

کودکی که الگویی از علائم بیش‌فعالی و تکانشی را نشان می‌دهد، اغلب ممکن است:

• با دست‌ها یا پاهایش ور برود یا آن‌ها را به زمین بکوبد، یا روی صندلی مدام تکان بخورد.
• در کلاس درس یا موقعیت‌های دیگر برای نشستن مشکل داشته باشد.
• مدام در حال حرکت و جنب و جوش باشد.
• در موقعیت‌هایی که مناسب نیست، بدود یا از چیزی بالا برود.
• در بازی کردن یا انجام بی‌سروصدای یک فعالیت مشکل داشته باشد.
• زیاد صحبت کند.
• پاسخ‌های ناگهانی بدهد و حرف پرسشگر را قطع کند.
• در انتظار برای نوبتش مشکل داشته باشد.
• در مکالمات، بازی‌ها یا فعالیت‌های دیگران وقفه ایجاد کند.

علائم ADHD بی‌توجه

کودکی که الگویی از بی‌توجهی را نشان می‌دهد، اغلب ممکن است:

• به جزئیات توجه دقیقی نداشته باشد یا در تکالیف مدرسه اشتباهات بی‌دقتی داشته باشد.
• در تمرکز روی وظایف یا بازی مشکل داشته باشد.
• به نظر برسد که حتی وقتی مستقیماً با او صحبت می‌شود، گوش نمی‌دهد.
• در دنبال کردن دستورالعمل‌ها مشکل دارد و تکالیف مدرسه یا کارهای روزمره را تمام نمی‌کند.
• در مرتب کردن وسایل مانند اسباب‌بازی‌های داخل اتاق یا لوازم داخل کوله پشتی، و نظم دادن به کارها مانند مراحل انجام یک کار، مشکل دارد.
• از کارهایی که نیاز به تلاش ذهنی متمرکز دارند، مانند تکالیف، دوری می‌کند یا آن‌ها را دوست ندارد.
• وسایل مورد نیاز برای وظایف یا فعالیت‌ها، مانند اسباب‌بازی‌ها، لوازم تکالیف مدرسه، مداد و … را گم می‌کند.
• به جای تمام کردن یک کار، به راحتی حواسش توسط عوامل، افکار یا فعالیت‌های دیگر پرت می‌شود.
• انجام برخی از فعالیت‌های روزمره را فراموش می‌کند.

رفتار ADHD در مقابل تکامل عادی

بیشتر کودکان سالم در برهه‌ای از زمان بی‌توجه، بیش‌فعال یا تکانشی هستند. برای کودکان سنین پیش‌دبستانی طبیعی است که دامنه توجه کوتاهی داشته باشند و نتوانند برای مدت طولانی به یک فعالیت بپردازند. حتی در کودکان بزرگتر و نوجوانان، دامنه توجه اغلب به سطح علاقه به یک فعالیت بستگی دارد.

همین امر در مورد بیش‌فعالی نیز صادق است. کودکان خردسال به طور طبیعی پرانرژی هستند. آن‌ها اغلب مدت‌ها پس از اینکه والدین خود را خسته می‌کنند، هنوز انرژی زیادی دارند. برخی از کودکان نیز به طور طبیعی سطح فعالیت بالاتری نسبت به دیگران دارند. هرگز نباید فقط به این دلیل که یک کودک با دوستان یا خواهر و برادرهایش متفاوت است، به او برچسب ADHD بزنیم.

کودکانی که در مدرسه مشکل دارند اما در خانه یا با دوستانشان به خوبی کنار می‌آیند، احتمالاً مسئله دیگری غیر از ADHD دارند. همین امر در مورد کودکانی که در خانه بیش‌فعال یا بی‌توجه هستند اما تکالیف مدرسه و روابط دوستانه‌شان تحت تأثیر قرار نمی‌گیرد، نیز صادق است.

پزشک متخصص، تشخیص این اختلال را با توجه به شرایط و عملکرد کودک شما خواهد داد.

تفاوت بین علائم ADHD در پسران و دختران چیست؟

تحقیقات نشان می‌دهد که احتمال تشخیص و درمان ADHD در دختران 2 برابر کمتر از پسران است. برخی مطالعات نشان می‌دهند که در دختران احتمال ابتلا به نوع بی‌توجه ADHD بیشتر است، در حالی که بیش‌فعالی و تکانشگری در پسران شایع‌تر است.

اما مطالعات دیگر نشان می‌دهد که این در واقع یک تصور غلط رایج است و برای تعیین رابطه علت و معلولی دقیق تفاوت‌های جنسیتی و ADHD، تحقیقات عمیق‌تری لازم است. محققان معتقدند که این تفاوت‌های جنسیتی ممکن است تا حدی به تأثیرات اجتماعی و فرهنگی مربوط باشد.

علائم شایع ADHD در پسران

علائم ADHD در پسران اغلب مخرب تلقی می‌شوند و بنابراین، بیشتر قابل توجه هستند – و به طور خاص، این علائم هستند که افراد هنگام تشخیص ADHD در پسران، بیشتر به دنبال آن‌ها می‌گردند.

از آنجا که تشخیص علائم بی‌توجهی به طور کلی (با توجه به ماهیتشان) دشوارتر است، پسرانی که به طور طبیعی خجالتی، آرام یا مطیع هستند، ممکن است ADHD بی‌توجهی داشته باشند و همچنان این تشخیص برای آن‌ها داده نشود، زیرا آن رفتاری که رفتار معمول ADHD برای پسران در نظر گرفته می‌شود، نشان نمی‌دهند.

علائم شایع ADHD در دختران

در مقایسه با پسران، تصور می‌شود که شایع‌ترین نوع ADHD در دختران، بی‌توجهی باشد. این نوع ADHD برخلاف تظاهر بیرونی بیش‌فعالی، نامحسوس‌تر و درونی‌تر است. دختران مبتلا به ADHD همچنین ممکن است به جای پرخاشگری فیزیکی که عموما در پسران مبتلا می‌بینیم، بیشتر پرخاشگری کلامی (اظهار نظرهای آزاردهنده یا دست انداختن دیگران) داشته باشند.

به دلیل این تفاوت‌ها، والدین و معلمان ممکن است ناتوانی یک دختر بچه در تمرکز یا توجه را به عنوان خیال‌پردازی او در نظر بگیرند.

علاوه بر این، رفتارهای بیش‌فعالی یا تکانشی در یک دختر ممکن است گاهی اوقات به عنوان یک شخصیت بیش از حد احساسی یا سمج و لجباز – به جای نشانه‌ای از ADHD – در نظر گرفته شود.

نکته مهم در مورد این تفاوت‌های جنسیتی این است که بپذیریم بسیاری از این مشاهدات به کلیشه‌های جنسیتی و آنچه ما از نحوه عملکرد دختران در جامعه امروز انتظار داریم، وابسته هستند. این کلیشه‌ها ممکن است نقش بزرگی در تشخیص کمتر از حد ADHD دختران تا اواخر زندگی داشته باشند.

ADHD در دختران معمولاً در دوران راهنمایی یا دبیرستان بیشتر قابل توجه می‌شود. این زمانی است که تمایلات بی‌توجهی بر توانایی او در منظم ماندن و انجام وظایف و انجام به موقع تکالیف تأثیر می‌گذارد. یک زن جوان مبتلا به ADHD که این اختلال در او تشخیص داده نشده و درمان نشده، ممکن است هنگام ورود به دانشگاه یا اشتغال به کار، دچار مشکل شود.

دختران مبتلا به ADHD همچنین بیشتر احتمال دارد که:

• کمال‌گرا باشند.
• اضطراب، افسردگی یا عزت نفس پایین داشته باشند.
• در حفظ دوستی‌ها مشکل داشته باشند.
• پوست یا موهای خود را بکنند یا موهای خود را دور انگشت بپیچاند.
• کم‌کار باشند و نمرات ضعیفی بگیرند.

چه زمانی باید با پزشک صحبت کنیم؟

اگر باتوجه‌به علائمی که ذکر کردیم، فکر می‌کنید فرزندتان ADHD دارد، با پزشک متخصص کودکان صحبت کنید. او می‌تواند ADHD را تشخیص دهد (یا رد کند) و در صورت لزوم شما را به متخصص کودکان در حوزه تکامل، روانپزشک، روانشناس و یا فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان ارجاع دهد.

حتماً فرزندتان را برای معاینات منظم سلامت و معاینات تکاملی ببرید. پزشک متخصص کودکان می‌تواند رشد جسمی و تکاملی او را زیر نظر داشته باشد و سایر مراقبت‌های لازم را انجام دهد.

تشخیص ADHD در کودکان

به طور کلی، اگر علائم اصلی ADHD در اوایل زندگی – قبل از ۱۲ سالگی – شروع شوند (حداقل شش علامت از هر گروه علائم یا از یک گروه) و مشکلات عمده‌ای را در خانه و مدرسه به طور مداوم ایجاد کنند، تشخیص اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی داده می‌شود.

هیچ آزمایش خاصی برای ADHD وجود ندارد. پزشک با ارزیابی کودک می‌تواند تشخیص دهد که آیا علائم مربوط به ADHD هستند یا یک مشکل دیگر. این روند ارزیابی، احتمالاً شامل موارد زیر خواهد بود:

• معاینه: این کار می‌تواند به رد سایر علل احتمالی کمک کند.
• بررسی سوابق: شامل بررسی هرگونه بیماری فعلی، سابقه پزشکی شخصی و خانوادگی و سوابق مدرسه است.
• مصاحبه: ممکن است شامل اطلاعاتی از اعضای خانواده، معلمان یا افراد دیگری باشد که فرزند شما را به خوبی می‌شناسند، مانند مراقب، پرستار کودک و مربی. این اطلاعات می‌تواند نشان دهد که فرزند شما در موقعیت‌های مختلف چگونه رفتار می‌کند.
• مقیاس‌های رتبه‌بندی ADHD: این موارد به جمع‌آوری و ارزیابی اطلاعات در مورد فرزند شما کمک می‌کنند.

تشخیص در سه مرحله انجام می‌شود:

1. شناسایی رفتارهای مرتبط با توجه و فعالیت
2. رد کردن سایر علل این رفتارها (مانند افسردگی یا اضطراب)
3. تأیید وجود هرگونه اختلال همزمان (مانند موارد زیر)

کودکان مبتلا به ADHD اغلب دارای سایر اختلالات سلامت روان مانند موارد زیر هستند:

• اضطراب
• افسردگی
• اختلال نافرمانی مقابله‌ای (ODD)

این کودکان همچنین ممکن است دارای سایر اختلالات عصبی-رشدی مانند اوتیسم یا ناتوانی در یادگیری باشند. پزشک ممکن است برای تشخیص یا رد سایر اختلالات، ارزیابی‌های بیشتری را توصیه کند.

متن انگلیسی:

Early diagnosis of ADHD is important. The earlier that ADHD is diagnosed, the sooner your child can get support if they want it. An early diagnosis can also help you and your child decide on the right support.

ترجمه متن:

تشخیص زودهنگام ADHD مهم است. هر چه ADHD زودتر تشخیص داده شود، فرزند شما در صورت نیاز، زودتر می‌تواند از درمان بهره‌مند شود. تشخیص زودهنگام همچنین می‌تواند به شما و فرزندتان در تصمیم‌گیری در مورد درمان مناسب کمک کند. (منبع)

سایر شرایطی که علائم مشابه ADHD دارند

برخی از شرایط پزشکی یا درمان‌های آنها ممکن است علائمی بسیار شبیه به ADHD ایجاد کنند. برای مثال‌:

• تأخیر کلامی یا یادگیری
• اختلالات خلقی مانند افسردگی
• اختلالات اضطرابی
• اختلالات تشنجی
• بیماری‌های بینایی یا شنوایی
• اختلال طیف اوتیسم
• هر بیماری یا دارویی که بر تفکر یا رفتار تأثیر می‌گذارد
• اختلالات خواب
• آسیب مغزی

چشم انداز بلندمدت اختلال بیش فعالی برای کودکان چیست؟

ADHD از بین نمی‌رود، اما لزوماً هم یک بیماری ناتوان‌کننده نیست. درست است که نمی‌توان از شر آن خلاص شد، اما روند درمان می‌تواند به مدیریت علائم کودک کمک کند.

به لطف درمان‌های مؤثر، برخی از افراد پس از رسیدن به بزرگسالی، اختلالی ناشی از علائم ADHD نشان نمی‌دهند. اما در برخی دیگر، علائم همچنان در بزرگسالی ممکن است بر زندگی روزمره تأثیر بگذارد. پزشکان می‌توانند درمان‌ها را متناسب با نیازهای هر فرد تنظیم کنند.

آیا ADHD در کودکان با بزرگ شدن از بین می‌رود؟

ADHD با بزرگ شدن از بین نمی‌رود و درمان قطعی برای آن وجود ندارد. اما در برخی افراد با انجام درمان مناسب، علائم ADHD در بزرگسالی اختلالی در روند زندگی ایجاد نمی‌کنند.

نکاتی برای والدین کودکان مبتلا به ADHD

در اینجا چند کار وجود دارد که می‌توانید برای کمک به فرزندتان انجام دهید (این موارد هیچ کدام جایگزین درمانی که پزشک برای او تجویز کرده نیستند).

• وسایلی که فرزندتان هر روز به آن‌ها نیاز دارد را منظم کنید. برای هر چیزی جایی داشته باشید و همه چیز را در جای خودش نگه دارید (از جمله لباس، کوله پشتی و لوازم مدرسه). یک چک لیست می‌تواند در این مورد کمک‌کننده باشد.
• به یک برنامه پایبند باشید. هر روز، از زمان بیدار شدن تا زمان خواب، از یک روال یکسان (روتین) پیروی کنید. این برنامه باید شامل زمان برای تکالیف و بازی هم باشد.
• از تقویم یا پلنری که فرزندتان بتواند ببیند استفاده کنید. جایی برای نوشتن یادآوری‌ها، مسئولیت‌ها و رویدادهای مهم داشته باشید. این ابزارها مخصوصا برای نوجوانان و جوانانی که در مدیریت زمان مشکل دارند، می‌تواند مفید باشد.
• رفتارهای مثبت فرزندتان را ببینید! اشاره به رفتارهای مثبت به فرزندتان می‌آموزد که چه کاری باید انجام دهد. وقتی والدین فقط به رفتارهای نامناسب توجه می‌کنند، آن رفتارها بیشتر اتفاق می‌افتند. تنبیه کودک فقط به او می‌آموزد که چه کاری نباید انجام دهد.
• نظم و انضباط را رعایت کنید. یک سیستم منسجم برای پاداش دادن به رفتارهای مناسب ایجاد کنید. به رفتارهای نادرست با تکنیک‌هایی مانند «تایم اوت یا وقفه کوتاه» یا سایر روش‌ها با کمک روانشناس پاسخ دهید.
• یک محل را برای انجام تکالیف انتخاب کنید. یک میز کار در خانه در یک جای آرام و بدون شلوغی یا عوامل حواس‌پرتی قرار دهید.
• یک تایمر تنظیم کنید. یک بازه زمانی برای انجام تکالیف داشته باشید. اگر فرزندتان کارش را تمام نکرد، کمی استراحت بدهید و زمان جدیدی برای اتمام آن تعیین کنید.
• تلاش و تکمیل تکالیف را تحسین کنید. به جای اشاره به فعالیت‌هایی که فرزندتان تمام نکرده، به کارهای تکمیل شده او پاداش دهید.

توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما

ADHD یک تفاوت در تکامل مغزی است و در هر فردی ممکن است به شکل متفاوتی بروز کند. بنابراین، حتی اگر خودتان هم به این بیماری مبتلا باشید، ممکن است فرزندتان شرایط متفاوتی داشته باشد و علائمی خفیف‌تر یا شدیدتر از علائم شما را نشان دهد. همچنین علائم او ممکن است با گذشت زمان تغییر کند.

اگر فکر می‌کنید فرزندتان ADHD دارد یا در حال حاضر این تشخیص برای او داده شده است، احتمالاً سوالات و نگرانی‌های زیادی دارید. به خاطر داشته باشید که این بیماری بسیار رایج است و پزشکان دائماً در حال کسب اطلاعات بیشتر در مورد آن هستند. پزشک می‌تواند به سوالات شما پاسخ دهد و توضیحاتی که در مورد شرایط فرزندتان نیاز دارید را به شما ارائه دهد.

فراموش نکنید که تشخیص این اختلال فقط برعهده پزشک است و صرفا داشتن چند علامت از علائم گفته شده، نشان‌دهنده وجود اختلال نیست.