دیابت نوع ۲؛ راهنمای کامل علائم، عوارض و درمان

دیابت نوع 2 چیست؟

دیابت نوع ۲ یکی از انواع بیماری دیابت است که منجر به ایجاد اختلال در عملکرد انسولین در بدن یا تولید نشدن آن می‌شود. درصورتی‌که دیابت نوع ۲، به موقع تشخیص داده و کنترل نشود، منجر به ایجاد بیماری‌های قلبی، کلیوی، چشمی و بیماری اعصاب، خواهد شد.

دیابت نوع ۲ بیشتر در بزرگسالان دیده می‌شود؛ بااین‌حال در سال‌های اخیر به دلیل افزایش چاقی در کودکان، شیوع آن در سنین پایین نیز رو به افزایش است.

دیابت نوع ۱ و ۲ چه تفاوتی با هم دارند؟

دیابت نوع ۱ و ۲ اختلالاتی مزمن در تنظیم قند خون هستند که ممکن است در کودکی یا بزرگسالی شروع شوند. دیابت نوع ۱ اغلب در کودکی رخ می‌دهد و به دلیل تخریب سلول‌های تولیدکننده انسولین، بیماران نیاز به تزریق دائمی انسولین دارند.

در دیابت نوع ۲، بدن به‌درستی از انسولین استفاده نمی‌کند و درمان قطعی ندارد، اما با کاهش وزن، تغذیه سالم و ورزش منظم می‌توان آن را کنترل کرد.

جدول میزان قند خون در دیابت نوع دو

جدول زیر میزان قند خون در افراد مبتلا به دیابت نوع دو را نشان می‌دهد:

علائم دیابت نوع 2 چیست؟

علائم دیابت نوع ۲ به‌تدریج و در طی چند سال ظاهر می‌شوند؛ این علائم ممکن است تا سال‌ها نشان داده نشده یا با بیماری‌های دیگر، اشتباه گرفته شود. نشانه‌های دیابت در نوع ۲ معمولا با مرور زمان و بر اثر ادامه سبک زندگی نادرست، شدت می‌یابد. رایج‌ترین علامت‌های دیابت نوع ۲ به شرح زیر است:

• تاری دید
• خشکی پوست
• تکرر ادرار، به‌ویژه در طول شب
• احساس تشنگی شدید و دائمی
• کاهش وزن بدون تلاش و رژیم
• تأخیر در بهبود زخم‌ها یا بریدگی‌ها
• گزگز یا بی‌حسی در دست‌ها و پاها
• احساس خستگی و بی‌حالی مداوم
• احساس گرسنگی بیشتر از حد معمول
• عفونت‌های مکرر، به‌ویژه در زنان مانند عفونت‌های قارچی واژن یا عفونت‌های ادراری

علاوه‌بر علائم بالا، برخی افراد ممکن است دچار تیرگی پوست در نواحی خاصی از بدن مانند گردن یا زیربغل شوند. این علامت به‌عنوان نشانه‌ای از مقاومت بدن نسبت به انسولین به شمار می‌رود. اگر هر یک از این علائم را در خود مشاهده کردید، حتما به پزشک برای انجام آزمایش‌های بیشتر، مراجعه بفرمایید.

برای آشنایی با مؤثرترین شیوه‌های کنترل و پیشگیری از افزایش قند خون، می‌توانید مطلب زیر را مطالعه کنید:

چه چیزهایی باعث ابتلا به دیابت نوع 2  می‌شود؟

مهم‌ترین دلایل ایجاد قند خون مزمن دیابت نوع ۲ در زنان و مردان به شرح زیر است:

• مقاومت به انسولین: با مقاومت به انسولین، سلول‌های عضله، بافت چربی و کبد، نسبت به انسولین پاسخ مناسب نمی‌دهند.
• ژنتیک: سابقه خانوادگی ابتلا به دیابت نوع ۲ نیز احتمال بروز این بیماری را افزایش می‌دهد.
• وزن بالا و چاقی: چربی‌های شکمی و احشایی (چربی اطراف اندام‌های داخلی) ارتباط نزدیکی با مقاومت به انسولین دارند.
• سندروم متابولیک: بسیاری از افراد مبتلا به مقاومت به انسولین، دچار مجموعه‌ای از مشکلات مانند قند خون بالا، فشار خون بالا، کلسترول و تری‌گلیسرید بالا هستند.
• کبد پرکار: کبد در برخی افراد، حتی پس از خوردن غذا هم به تولید و آزادسازی گلوکز ادامه می‌دهد که باعث بالا رفتن سطح قند خون می‌شود.
• اختلال در ارتباط بین سلول‌ها: این اختلال در انتقال سیگنال‌های مربوط به تولید و مصرف انسولین یا گلوکز، منجر به دیابت می‌شود.
• سبک زندگی ناسالم: بی‌تحرکی، مصرف مکرر غذاهای فرآوری‌شده و سرشار از کربوهیدرات و چربی اشباع، استرس مزمن، خواب ناکافی و استفاده طولانی‌مدت از برخی داروها مانند کورتون‌ها نیز در ایجاد دیابت نوع ۲ نقش دارند.

آیا مصرف زیاد شکر باعث ابتلا به دیابت می‌شود؟ برای پاسخ به این سوال مطلب زیر را مطالعه کنید:

آیا دیابت نوع 2 ژنتیکی است؟

بله، دیابت نوع دو می‌تواند ارثی و ژنتیکی باشد. به طور کلی دیابت نوع ۲ نسبت به دیابت نوع ۱، ارتباط قوی‌تری با سابقه خانوادگی و وراثت دارد. با‌ این‌حال عوامل محیطی مثل سبک زندگی و نوع رژیم غذایی نیز در بروز این بیماری نقش دارند. ازاین‌رو با ورزش منظم و کاهش وزن، می‌توان بروز دیابت نوع ۲ را به تعویق انداخت یا از آن پیشگیری کرد.

متن انگلیسی:

Type 2 diabetes runs in families. In part, this is due to children learning bad habits—eating a poor diet, not exercising—from their parents.

ترجمه متن:

در نظر داشته باشید که به‌طورکلی ابتلا به دیابت نوع ۲ ممکن است در برخی خانواده‌ها شایع باشد. بخشی از این موضوع به دلیل الگو گرفتن کودکان از عادت‌های نادرست والدین مانند تغذیه ناسالم و کم‌تحرکی، است.

(منبع)

دیابت نوع دو از چه سنی شروع می شود؟

به‌طورکلی و براساس اطلاعات درج‌شده در سایت medicalnewstoday، میانگین سن ابتلا به دیابت نوع 2 برابر با 45 تا 64 سال است.

دیابت نوع 2 چقدر شایع است؟

بر‌اساس آمار ارائه شده در سایت WHO، بیش از ۴۲۲ میلیون نفر در جهان به دیابت نوع ۲ مبتلا هستند. این بیماری بیشتر در بزرگسالان بالای ۴۵ سال دیده می‌شود؛ البته افراد زیر ۴۵ سال و حتی کودکان نیز ممکن است به آن مبتلا شوند. روند صعودی ابتلا به قند خون مزمن در جهان، به دنبال سبک زندگی کم‌تحرک و رژیم غذایی ناسا‌لم ایجاد شده است.

چه عواملی احتمال ابتلا به دیابت نوع 2 را بالا می‌برند؟

احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ در موارد زیر بیشتر است:

• یکی از والدین یا خواهر و برادرهای بیولوژیکی فرد به دیابت نوع ۲ مبتلا باشد.
• سن بالای ۴۵ سال باشد.
• فرد اضافه‌وزن یا چاقی داشته باشد (شاخص توده بدنی یا BMI بیشتر از ۲۵).
• فرد کمتر از سه بار در هفته فعالیت بدنی داشته باشد.
• در دوران بارداری دچار دیابت بارداری شده باشد.
• فشار خون بالا یا کلسترول بالا داشته باشد.
• دچار پیش‌دیابت باشد (قند خون بالاتر از حد طبیعی، اما نه به اندازه دیابت).
• به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) مبتلا باشد.

اگر سابقه ابتلا به بیماری دیابت نوع ۲ را در خانواده داشته‌اید، حتما مراقب اولین نشانه‌های بالا رفتن قند خون خود باشید.

با این‌حال درصد ابتلا به بیماری قند خون مزمن به این ترتیب خواهد بود:

• ۴.۴ درصد در گروه سنی ۱۵ تا ۴۹ سال
• ۱۵ درصد در گروه سنی ۵۰ تا ۶۹ سال
• ۲۲ درصد در افراد ۷۰ ساله و بالاتر

دیابت نوع 2 چگونه تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص دیابت نوع ۲ از طریق آزمایش خون امکان‌پذیر است. معمولا این آزمایش در دو نوبت و برای اطمینان از بالا بودن قند خون انجام می‌شود.

به‌طورکلی آزمایش‌های دیابت رایج برای تشخیص دیابت نوع ۲ به ترتیب زیر است:

• آزمایش تصادفی قند خون: این آزمایش در هر زمان از شبانه‌روز بدون نیاز به ناشتا بودن انجام می‌شود. اگر نتیجه ۲۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا بیشتر باشد، نشان‌دهنده دیابت است.
• آزمایش A1C: این آزمایش میانگین سطح قند خون فرد را در دو تا سه ماه گذشته اندازه‌گیری می‌کند. اگر نتیجه آزمایش A1C برابر یا بیشتر از ۶.۵ درصد باشد، نشان‌دهنده دیابت است.
• آزمایش تحمل گلوکز خوراکی (OGTT): در آزمایش تحمل گلوکز خوراکی، ابتدا قند خون در حالت ناشتا اندازه‌گیری می‌شود؛ سپس فرد یک نوشیدنی شیرین می‌نوشد و دو ساعت بعد مجددا قند خون او اندازه‌گیری می‌شود.
• آزمایش قند خون ناشتا: در آزمایش قند خون ناشتا، قند خون پس از یک دوره ناشتا بودن ۸ ساعته (فقط مصرف آب مجاز است) اندازه‌گیری می‌شود. اگر سطح قند خون ۱۲۶ میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا بیشتر باشد، تشخیص دیابت داده می‌شود.

در برخی موارد خاص و برای تشخیص بین دیابت نوع ۱ و نوع ۲، پزشک ممکن است آزمایش آنتی‌بادی‌های خودایمنی را نیز تجویز کند.

آیا دیابت نوع 2 قابل درمان است؟

دیابت نوع ۲ یک بیماری مزمن (طولانی‌مدت) است و در بیشتر موارد، درمان قطعی ندارد. بااین‌حال کنترل دیابت نوع ۲ با تغییر در سبک زندگی، مصرف دارو و پایش منظم قند خون، امکان‌پذیر است. در نظر داشته باشید که مدیریت دیابت بیشتر بر عهده خود بیمار است که با کمک تیم درمانی و خانواده، آسان‌تر خواهد شد.

پزشک در برخی موارد و برای کمک به تنظیم قند خون و پیشگیری از عوارض، انسولین یا داروهای دیگر را تجویز می‌کند. حتی در صورت مصرف دارو یا انسولین، همچنان باید تغذیه سالم و ورزش را ادامه دهید.

روش‌های درمانی دیابت نوع 2 کدامند؟

درمان دیابت نوع ۲ ترکیبی از تغییر سبک زندگی، داروها و در برخی موارد استفاده از انسولین و داروهای خوراکی است. هدف اصلی در فرایند درمان بیماری دیابت نوع ۲، کنترل سطح قند خون و پیشگیری از عوارض بلندمدت بیماری به شمار می‌رود.

در ادامه، روش‌های درمان دیابت نوع ۲ را به‌طور دقیق بررسی می‌کنیم:

ورزش برای دیابت نوع 2

انجام حداقل ۱۵۰ دقیقه فعالیت بدنی با شدت متوسط در هفته (مثلا ۳۰ دقیقه در روز، ۵ روز در هفته)، برای درمان دیابت نوع ۲، ضروری است. پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری، شنا و تمرینات مقاومتی مانند یوگا یا وزنه‌زدن از جمله فعالیت‌های ورزشی برای کنترل این بیماری به شمار می‌رود. علاوه‌بر ورزش منظم، کاهش حداقل ۷٪ از وزن بدن (مثلا حدود ۶ کیلوگرم برای فردی با وزن ۸۰ کیلوگرم) نیز به کنترل دیابت نوع ۲ کمک خواهد کرد.

اگر به دیابت نوع ۲ مبتلا شدید و به دنبال شروع ورزش و فعالیت بدنی هستید، مقاله زیر می‌تواند راهنمای مناسبی برای شروع باشد:

رعایت رژیم غذایی دیابت نوع 2

رژیم غذایی واحدی برای مبتلایان به قند خون مزمن، وجود ندارد؛ بااین‌حال اصول کلی رژیم غذایی سالم برای کنترل قند خون به شرح زیر است:

• کاهش مصرف کالری و کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده مانند شیرینی‌ها
• افزایش مصرف فیبر (مانند سبزیجات و غلات کامل)
• افزودن میوه و سبزی به رژیم غذایی
• مصرف چربی‌های سالم مانند روغن زیتون، آووکادو و مغزها
• استفاده از پروتئین‌های کم‌چرب مانند مرغ، ماهی، تخم‌مرغ و حبوبات
• استفاده از فرآورده‎‌های لبنی بدون قند مانند پنیر

برای آگاهی از بهترین درمان‌های خانگی و دمنوش‌های مناسب دیابت پیشنهاد می‌کنیم مطلب زیر را مطالعه کنید:

نظارت بر قند خون

کنترل منظم قند خون به شما کمک می‌کند تا تأثیر استرس، فعالیت، دارو و غذا  را بهتر درک کنید. دو روش اصلی نظارت بر قند خون به شرح زیر است.

• استفاده از گلوکومتر (اندازه‌گیری با نمونه‌گیری از نوک انگشت)
• استفاده از دستگاه پایش مداوم قند (CGM)

انتخاب روش مناسب برای کنترل میزان قند خون روزانه، به توصیه پزشک و برای تعیین دارو در بازه‌های زمانی مختلف، انجام می‌شود.

مصرف داروهای دیابت نوع 2

در‌صورتی‌که تغییر سبک زندگی برای کاهش قند خون، کافی نباشد، پزشک ممکن است داروهایی را تجویز کند. برخی از این داروها به شرح زیر است:

• داروهای خوراکی: متفورمین که به کاهش تولید گلوکز توسط کبد و بهبود حساسیت به انسولین کمک می‌کند.
• انسولین: انواع مختلفی از انسولین وجود دارد (کوتاه‌اثر، بلند‌اثر و ترکیبی) که با سرنگ، قلم انسولین یا پمپ تزریق می‌شوند.
• داروهای تزریقی مانند GLP-1 و GIP/GLP-1 آگونیست‌ها: این داروها با افزایش ترشح انسولین، کاهش اشتها و کند کردن تخلیه معده به کنترل قند کمک می‌کنند.

توجه! هیچ یک از داروهای کنترل قند خون را بدون نظارت و تجویز پزشک، مصرف نکنید. همچنین درمان موفق دیابت نوع ۲ نیازمند مشارکت فعال بیمار در مدیریت سبک زندگی، انجام آزمایش‌های منظم و پایبندی به درمان دارویی است.

سایر داروهای‌دیابت نوع دو به شرح زیر است:

• داروی گلی کلازید
• داروی لیناگلیپتین
• داروی پیوگلیتازون
• داروی سیتاگلیپتین
• داروی امپاگلیفلوزین
• داروی امپاگلیفلوزین/متفورمین
• داروی لیناگلیپتین+متفورمین
• قرص سیتاگلیپتین/متفورمین
• داروی ترکیبی امپاگلیفلوزین/لیناگلیپتین
• داروی ترکیبی امپاگلیفلوزین+لیناگلیپتین+متفورمین

عوارض دیابت نوع 2 چیست؟

عوارض کوتاه‌مدت دیابت نوع ۲ معمولا به دلیل نوسانات شدید سطح قند خون ایجاد می‌شوند. یکی از مهم‌ترین عوارض دیابت نوع ۲ شامل هیپوگلیسمی (کاهش شدید قند خون) است که علائمی مانند لرزش، تعریق، گرسنگی شدید و گیجی را به همراه دارد.

در مقابل، هایپرگلیسمی (افزایش شدید قند خون) نیز ممکن است به‌دلیل مصرف بیش از حد غذا، استرس و بیماری منجر به کتواسیدوز دیابتی (DKA) یا وضعیت هیپراسمولار هیپرگلیسمی (HHS) شود. به‌این‌ترتیب نظارت دقیق و روزانه بر قند خون، شناسایی علائم هشداردهنده و واکنش سریع به آن‌ها برای جلوگیری از این عوارض کوتاه‌مدت ضروری است.

برای آشنایی بیشتر با پیامدها و عوارض مهم ناشی از قند خون بالا، می‌توانید مطلب زیر را مطالعه کنید:

عوارض بلندمدت دیابت نوع ۲

دیابت نوع ۲ در صورت کنترل نشدن، عوارض بلند‌مدتی به همراه دارد که به ترتیب زیر است:

• آسیب به رگ‌های خونی
• مشکلات پا مانند زخم و عفونت
• آسیب به بینایی مانند رتینوپاتی دیابتی و حتی نابینایی
• نارسایی کلیه و آسیب به عملکرد کلیوی
• بیماری‌های لثه و مشکلات دهان و دندان
• آسیب عصبی (نوروپاتی)
• وضعیت هیپراسمولار هیپرگلیسمی (HHS)
• کتواسیدوز دیابتی

برای پیشگیری از این عوارض باید قند خون را مداوم کنترل کنید؛ همچنین سبک زندگی سالمی داشته باشید. در صورت مشاهده علائمی مانند زخم پا، تغییر بینایی یا بی‌حسی و درد در اندام‌ها، باید سریعا به پزشک یا پرستار دیابت مراجعه کرد.

آیا می‌توان از دیابت نوع 2 پیشگیری کرد؟

دیابت نوع ۲ یک بیماری پیچیده و مزمن است که نیازمند مدیریت روزانه، برنامه‌ریزی و تلاش مستمر خواهد بود. برای کنترل بهتر دیابت نوع ۲ و پیشگیری از عوارض آن، بایدها و نباید‌هایی را در ادامه بررسی می‌کنیم.

با رعایت این نکات، می‌توان کیفیت زندگی را بالا برد و از بسیاری از عوارض جدی دیابت نوع ۲ جلوگیری کرد.

چه زمانی باید برای درمان دیابت نوع ۲ به پزشک مراجعه کرد؟

اگر در شرایط زیر قرار دارید برای درمان به پزشک مراجعه کنید:

• علائم اولیه دیابت مانند تشنگی شدید، تکرر ادرار، خستگی غیرعادی، تاری دید، کاهش وزن بدون دلیل
• قند خون بالا (طبق آزمایش‌های قند خون یا دستگاه کنترل قند)
• علائم قند خون پایین (لرزش، تعریق، گیجی و ضعف شدید)
• بی‌حسی یا سوزن‌سوزن شدن دست و پاها
• تغییرات ناگهانی در بینایی

افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ چه چکاپ‌هایی را باید انجام دهند؟

در چکاپ‌های دوره‌ای افراد مبتلا به دیابت، موارد زیر توسط پزشک معاینه می‌شود.

توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما

درمان و کنترل دیابت نوع ۲ با مراقبت و مدیریت روزانه امکان‌پذیر خواهد بود. کنترل عارضه‌های مرض قند ممکن است در ابتدای بیماری کمی دشوار باشد؛ بااین‌‌حال با گذشت زمان یاد می‌گیرید که چگونه بیماری خود را کنترل کنید و نیازهای بدن خود را بهتر بشناسید.

برای درمان موثر قند مزمن، حتما با تیم درمانی خود به‌طور منظم، در ارتباط باشید. فراموش نکنید که مدیریت دیابت نوع ۲ یک کار گروهی به شمار می‌رود؛ برای این کار بهتر است هم از کمک پزشکان و هم از حمایت خانواده و دوستان خود بهره بگیرید.

اگر سوالی دارید، در بخش نظرات بنویسید و با ما به اشتراک بگذارید.