معرفی انواع روش‌های درمان دیابت؛ آیا دیابت قابل درمان است؟
دیابت به صورت قطعی درمان نمی‌شود اما می‌توان با رعایت نکات درمان و اصلاح سبک زندگی، آن را کنترل کرد. درمان دیابت هم شامل مجموعه‌ای از روش‌هاست که هدفشان کنترل قند خون و پیشگیری از عوارض است. درمان این بیماری می‌تواند اعم از تجویز داروهای خوراکی، انسولین، تغییر سبک زندگی و فعالیت بدنی منظم باشد.
انتخاب نوع درمان، به وضعیت هر فرد و نوع دیابتی که به آن مبتلاست، بستگی دارد و گاهی ترکیبی از روش‌ها برای رسیدن به کنترل بهینه قند خون لازم است. همچنینن لازم است که به این موضوع توجه داشته باشید که پایبندی به درمان و پیگیری منظم، کلید موفقیت در کنترل و مدیریت دیابت است.
در ادامه این مقاله از دارو دات کام، با ما همراه باشید تا به اتفاق هم، درباره روش‌های درمانی مختلف این بیماری و انواع آن، برایتان بگوییم.
چگونه دیابت را درمان کنیم؟
برای درمان دیابت، نخست باید سطح قند خون خود را به‌طور منظم پایش کنید و با پزشک‌تان برنامه درمانی شخصی‌سازی شده داشته باشید. درمان دیابت می‌تواند شامل مصرف داروهای خوراکی، انسولین یا سایر روش‌های پزشکی باشد اما مهم‌تر از همه، تغییر سبک زندگی است.
داشتن رژیم غذایی متعادل، فعالیت بدنی منظم و مدیریت استرس می‌تواند تاثیر چشمگیری در کنترل این بیماری داشته باشد. ترکیب این اقدامات و پیگیری مستمر، راهکار اصلی برای مدیریت مؤثر دیابت است.
داروهای دیابت
از آنجا که افراد مبتلا به دیابت در معرض خطر عوارضی مانند حملات قلبی و سکته مغزی هستند، مصرف داروهایی برای پیشگیری یا درمان این عوارض مهم است؛ مگر اینکه دلیلی برای عدم مصرف این داروها همچون آلرژی به دارو وجود داشته باشد. برای درمان دیابت، داروهای زیر تجویز می‌شوند:
- بیگوانیدها؛ متفورمین
- سولفونیل‌اوره‌ها؛ گلی‌بن‌گلامید، گلی‌کلازید
- مهارکننده‌های آلفا-گلوکوزیداز؛ آکاربوز
- تیازولیدیندیون‌ها؛ پیوگلیتازون
- مگلیتینیدها؛ رپاگلینید
- مهارکننده‌های آنزیم DPP-4؛ سیتاگلیپتین و لیناگلیپتین
- مهارکننده‌های SGLT2؛ امپاگلیفلوزین و داپاگلیفلوزین
عوارض جانبی داروهای دیابت چیست؟
برخی داروها ممکن است باعث هیپوگلیسمی (افت قند خون)، ناراحتی معده یا افزایش وزن شوند. با پزشک خود درباره عوارض احتمالی صحبت کنید و داروها را طبق دستور مصرف کنید.
پیوند پانکراس برای درمان قند خون
در برخی افراد مبتلا به دیابت نوع ۱، پیوند لوزالمعده ممکن است گزینه‌ای برای درمان باشد. همچنین پیوند سلول‌های ایزوله (islet cells) در حال بررسی است. در صورت موفقیت‌آمیز بودن پیوند لوزالمعده، فرد دیگر به درمان با انسولین نیاز نخواهد داشت.
اما پیوند همیشه موفق نیست و با خطرات جدی همراه است. فرد باید به‌طور مادام‌العمر داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی مصرف کند تا از پس زدن عضو پیوندی جلوگیری شود، که این داروها عوارض جانبی جدی دارند. به همین دلیل، پیوند معمولاً برای افرادی در نظر گرفته می‌شود که دیابتشان به روش‌های دیگر قابل کنترل نیست یا همزمان نیاز به پیوند کلیه دارند.
جراحی چاقی
برخی افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ که چاق هستند و شاخص توده بدنی (BMI) بالاتر از ۳۵ دارند، ممکن است با جراحی باریاتریک، دیابتشان هم تا حد زیادی درمان شود. افرادی که تحت عمل بای‌پس معده قرار گرفته‌اند، بهبود چشمگیری در سطح قند خونشان دیده شده است. با این حال، خطرات و مزایای بلندمدت این عمل در درمان دیابت نوع ۲ هنوز به‌طور کامل مشخص نشده است.
درمان دیابت با تغییرات سبک زندگی
دیابت یک بیماری جدی است که برای کنترل آن نیاز به تعهد کامل به برنامه درمانی وجود دارد. پیروی از سبک زندگی سالم و مخصوصا ترک سیگار، از جمله تغذیه مناسب و حفظ وزن در محدوده سالم، نقش مهمی در کاهش خطر عوارض دیابت دارد. در جدول زیر، هر راهکار خانگی و سبک زندگی که باعث کنترل و درمان دیابت می‌شود را آورده‌ایم:
| موضوع | شامل چه کارهایی می‌شود؟ | چرا مهم است؟ |
|---|---|---|
| تغذیه سالم | کاهش قند و غذای فرآوری‌شده، افزایش فیبر، مصرف چربی سالم، کنترل حجم وعده‌ها | کمک به کنترل قند خون و جلوگیری از نوسان‌های شدید |
| فعالیت بدنی منظم | پیاده‌روی روزانه، ورزش سبک ۳۰ دقیقه‌ای، حرکات کششی | افزایش حساسیت به انسولین و بهبود متابولیسم |
| مدیریت استرس | تنفس عمیق، مدیتیشن، یوگا، خواب کافی | کاهش هورمون‌هایی که باعث افزایش قند خون می‌شوند |
| کنترل وزن | کاهش وزن تدریجی ۵–۷٪، انتخاب غذای کم‌کالری | کاهش مقاومت به انسولین و کنترل بهتر دیابت |
| خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های کمکی | چای سبز، دارچین، مصرف فیبر بیشتر (با تأیید پزشک) | تأثیر محدود اما کمک‌کننده در بهبود کنترل قند |
| پایش قند خون در خانه | استفاده منظم از دستگاه تست قند خون | جلوگیری از افت یا افزایش ناگهانی قند خون |
مطالعه مقاله زیر می‌تواند راهنمای خوبی برای شروع فعالیت بدنی شما باشد:
پایش قند خون چگونه انجام می‌شود؟
برای کنترل دیابت، ممکن است لازم باشد چند بار در روز قند خون خود را اندازه‌گیری کنید، به‌ویژه اگر انسولین مصرف می‌کنید. دستگاه پایش پیوسته قند خون (CGM) می‌تواند دفعات خون‌گیری از انگشت را کاهش دهد و روند تغییرات قند را دقیق‌تر نشان دهد.
با وجود پایش قند خون، ممکن است بر اثر غذا، فعالیت، داروها، استرس، بیماری، الکل و در زنان به دلیل تغییرات هورمونی، قند خون نوسان داشته باشد. پزشک متخصص کمک می‌کند این الگوها را بهتر بشناسید.
علاوه بر اندازه‌گیری روزانه، آزمایش هموگلوبین A1C هر چند ماه یک‌بار میانگین قند خون شما را نشان می‌دهد و مشخص می‌کند درمان دیابت تا چه اندازه مؤثر بوده است. معمولاً هدف A1C برای بسیاری از افراد کمتر از ۷٪ است، اما مقدار دقیق آن باید توسط پزشک و با توجه به شرایط فرد تعیین شود.
درمان دیابت نوع ۱
درمان دیابت نوع ۱ شامل تزریق انسولین یا استفاده از پمپ انسولین، پایش مکرر قند خون و شمارش کربوهیدرات‌هاست.
برای برخی افراد، پیوند پانکراس یا پیوند سلول‌های جزایر لانگرهانس گزینه‌های ممکن هستند.
تپلیزوماب (teplizumab) نیز که به داروی تغییردهنده بیماری (Disease-Modifying Medication) معروف است، در درمان دیابت نوع یک کاربرد دارد.
درمان دیابت نوع ۲
درمان دیابت نوع ۲ عمدتا شامل تغییرات سبک زندگی، پایش قند خون و استفاده از داروهای خوراکی ضد دیابت، انسولین یا هر دو است. در ادامه، بیشتر توضیح خواهیم داد.
آیا دیابت نوع ۲ نیاز به تزریق انسولین دارد؟
برخی از افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ ممکن است نیاز به مصرف قرص‌ها یا تزریقات انسولین داشته باشند. این به دلیل آن است که بدن می‌تواند انسولین تولید کند، اما به آن به خوبی پاسخ نمی‌دهد. در دیابت نوع ۲، انسولین می‌تواند به بدن در استفاده از گلوکز برای انرژی کمک کند.
داروهای خوراکی درمان دیابت دو
داروهای خوراکی ضدهایپرگلیسمی یا پایین آورنده قند خون اغلب می‌توانند سطح گلوکز خون را در افراد مبتلا به دیابت نوع دوم به طور کافی کاهش دهند، اما در دیابت نوع 1مؤثر نیستند. این داروها به چهار روش اصلی عمل می‌کنند:
| دسته دارویی | مکانیسم اثر | نمونه داروها |
|---|---|---|
| محرک‌های ترشح انسولین | تحریک پانکراس برای ترشح بیشتر انسولین | سولفونیل‌اوره‌ها: گلی‌بوراید، گلی‌پیزید گلیمپیریدمگلتینیدها:رپاگلینید، ناتگلینید |
| حساس‌کننده‌های انسولین | افزایش حساسیت سلول‌ها به انسولین بدون تأثیر بر مقدار ترشح آن | بیگوانیدها: متفورمینتیازولیدین‌دیون‌ها: پیوگلیتازون |
| داروهای تأخیر در جذب گلوکز | کند کردن جذب گلوکز در روده | مهارکننده‌های آلفا-گلوکوزیداز: آکاربوز، میگلیتول |
| افزایش‌دهنده‌های دفع گلوکز | افزایش دفع گلوکز از طریق ادرار | مهارکننده‌های SGLT2: کاناگلیفلوزین، داپاگلیفلوزین، امپاگلیفلوزین |
مهارکننده‌های DPP-4 (مثل سیتاگلیپتین، ساکساگلیپتین، لیناگلیپتین و آلوگلیپتین) با افزایش سطح هورمون GLP-1 کار می‌کنند. بالا رفتن GLP-1 باعث می‌شود پانکراس انسولین بیشتری ترشح کند و در عین حال سرعت جذب گلوکز در روده کاهش یابد. نتیجه این است که قند خون بعد از غذا بهتر کنترل می‌شود.
اگر تغییرات در رژیم غذایی و فعالیت بدنی نتوانند قند خون را به حد مطلوب برسانند، معمولا برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ از داروهای ضدهایپرگلیسمی استفاده می‌شود. نوع و تعداد داروها به میزان بالا بودن قند خون و نیاز فرد به کنترل وزن بستگی دارد؛ بنابراین ممکن است از همان ابتدای تشخیص یک دارو یا ترکیبی از چند دارو تجویز شود.
متفورمین معمولا اولین انتخاب درمانی است. اما اگر تنها استفاده از یک دارو کافی نباشد، ممکن است ترکیبی از داروهای خوراکی، انسولین، داروهای تزریقی GLP-1 یا داروهای مشترک GLP-1 و GIP مورد استفاده قرار گیرد. مدیریت دیابت نوع ۲ معمولاً یک مسیر تدریجی است و نیاز دارد که با گذشت زمان، نوع یا مقدار داروها تنظیم و تکمیل شود.
برای آشنایی بیشتر با داروهای دیابت مطلب زیر را مطالعه کنید:
انسولین
افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ برای زنده ماندن باید از انسولین استفاده کنند. بسیاری از افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ یا دیابت بارداری نیز نیاز به درمان با انسولین دارند.
انسولین را نمی‌توان به‌صورت خوراکی مصرف کرد، زیرا آنزیم‌های معده اثر آن را از بین می‌برند. بنابراین، انسولین معمولاً با سوزن ظریف و سرنگ یا قلم انسولین به زیر پوست تزریق می‌شود.
انسولین به لایه چربی زیر پوست، معمولا در بازو، ران یا شکم تزریق می‌شود. برای برخی افراد، انسولین استنشاقی نیز در دسترس است، اگرچه به طور رایج استفاده نمی‌شود.
در حین استفاده از انسولین استنشاقی، پزشکان عملکرد ریه را هر ۶ تا ۱۲ ماه بررسی می‌کنند.
توجه! اگر داروهای خوارکی دیگری برای درمان دیابت استفاده می‌کنید با پزشک خود مشورت کنید، زیرا انسولین و برخی از داروهای خوراکی می‌توانند سطح گلوکز خون را بیش از حد پایین بیاورند.
داروهای تزریقی برای دیابت نوع 2
انسولین رایج‌ترین داروی تزریقی ضدهایپرگلیسمی (قندخون بالا) است. سه نوع دیگر داروی تزریقی ضدهایپرگلیسمی وجود دارد:
| دسته دارویی | مکانیسم اثر | نمونه داروها | نکات مهم / عوارض |
|---|---|---|---|
| داروهای GLP-1 | افزایش ترشح انسولین، کاهش اشتها، کند شدن تخلیه معده | لیراگلوتاید (Liraglutide)، سماگلوتاید (Semaglutide)، دولاگلوتاید (Dulaglutide)، اگزوژناید (Exenatide) | تهوع، استفراغ، احتمال پانکراتیت؛ برای افراد با سابقه سرطان مدولاری تیروئید ممنوع است. |
| داروی ترکیبی GLP-1 و GIP | ترکیب اثر دو هورمون برای کاهش قند خون و کمک به کاهش وزن | تیرزپاتید (Tirzepatide) | کاربرد در دیابت نوع ۲ و چاقی؛ اثربخشی بالا در کاهش وزن |
| داروهای شبه آمیلین | کاهش گلوکاگون، کند شدن تخلیه معده، افزایش سیری | پراملینتید (Pramlintide) | همراه با انسولین استفاده می‌شود؛ مناسب برای دیابت نوع ۱ و ۲ |
بهترین و قویترین راهکارهای خانگی برای مدیریت و پیشگیری از افزایش قند خون را در مطلب زیر مطالعه کنید:
درمان دیابت بارداری
اگر دیابت بارداری دارید، می‌توانید با دنبال کردن یک برنامه غذایی سالم و انجام فعالیت بدنی با شدت متوسط (مانند پیاده‌روی سریع به مدت ۱۵۰ دقیقه در هفته) سطح گلوکز خون خود را مدیریت کنید. اگر رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی منظم برای حفظ سطح گلوکز خون در محدوده هدف کافی نباشد، پزشک ممکن است مصرف انسولین را توصیه کند.
Insulin is safe to take while you are pregnant.
صرف‌نظر از نوع دیابت، مصرف روزانه داروهای دیابت گاهی ممکن است احساس سنگینی ایجاد کند. داروهای جدید و سیستم‌های تحویل بهبود یافته می‌توانند مدیریت سطح گلوکز خون را آسان‌تر کنند. با پزشک خود مشورت کنید تا ببینید کدام داروها و سیستم‌های تحویل برای شما مناسب‌تر هستند و با سبک زندگی‌تان سازگارند.
درمان پیش دیابت
درمان پیش‌دیابت معمولاً شامل انتخاب سبک زندگی سالم است. این عادات می‌توانند قند خون را به سطح طبیعی برگردانند یا مانع افزایش آن به سطح دیابت نوع ۲ شوند.
- حفظ وزن سالم از طریق ورزش و تغذیه مناسب بسیار مؤثر است.
- ورزش حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته و کاهش حدود ۷ درصد از وزن بدن می‌تواند از بروز دیابت نوع ۲ پیشگیری یا آن را به تعویق بیندازد.
- برخی داروها مثل متفورمین، استاتین‌ها و داروهای فشار خون ممکن است برای افرادی با پیش‌دیابت و مشکلات قلبی مناسب باشند.
چه زمانی به پزشک باید مراجعه کنیم؟
عوامل مختلفی می‌توانند سطح قند خون را تحت تأثیر قرار دهند. گاهی مشکلاتی ایجاد می‌شود که نیاز به مراقبت فوری دارند. علائم هشداردهنده در تمام انواع دیابت عبارتند از:
- ادرار زیاد، تشنگی شدید، تاری دید، خستگی، سردرد و تحریک‌پذیری (علائم قند خون بالا)
- تهوع، استفراغ، درد شکم، بوی میوه‌ای نفس، تنگی نفس، خشکی دهان، ضعف و گیجی
- قند بالای ۶۰۰، تشنگی، خشکی دهان، تب، خواب‌آلودگی، گیجی، اختلال بینایی و توهم
- تعریق، لرزش، گرسنگی، ضعف، تاری دید، تپش قلب، لکنت زبان، گیجی، غش و تشنج (علائم قند خون پایین)
در تمام موارد فوق، پیگیری سریع پزشکی حیاتی است.
توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما
زندگی با دیابت ممکن است دشوار باشد و گاهی با وجود رعایت کامل برنامه درمانی، باز هم قند خون بالا می‌رود. شما باید متعهد به کنترل دیابت خود باشید. تا می‌توانید در مورد دیابت اطلاعات کسب کنید و هر زمان که نیاز دارید، از تیم درمانی دیابت خود کمک بگیرید.
از طرفی کنترل دیابت طولانی و خسته‌کننده است؛ صحبت با روانشناس یا عضویت در گروه‌های حمایتی می‌تواند به شما کمک کند تا خسته نشوید و روند درمان را با امید و انگیزه ادامه دهید. تبادل تجربه با دیگران نیز به یادگیری بهتر کمک می‌کند. بنابراین به پزشک مراجعه کنید و در قسمت نظرات تجربیات خودتان را با ما و دیگر خوانندگان این مقاله به اشتراک بگذارید.پ
اگر سوالی دارید، در بخش نظرات بنویسید و با ما به اشتراک بگذارید.
نظرات