آیا رفلاکس معده خطرناک است؟ عوارض طولانی‌مدت آن را بشناسید

آیا رفلاکس معده می‌تواند خطر مرگ به همراه داشته باشد؟

رفلاکس اسید (بازگشت اسید معده به مری)، به تنهایی یک وضعیت کشنده در نظر گرفته نمی‌شود. با این حال، تکرار و مزمن شدن این فرایند، یعنی تبدیل آن به بیماری رفلاکس معده به مری، وضعیتی است که اگر نادیده گرفته شود، می‌تواند جدی و حتی کشنده باشد.

باید توجه داشت که دردهای شدید ناشی از رفلاکس اسید یا حمله رفلاکس می‌تواند به قدری شدید باشد که شبیه به یک حمله قلبی احساس شود. درد ممکن است در مرکز قفسه سینه شروع شده و به سمت شانه حرکت کند.

از آنجایی که تشخیص تفاوت بین درد رفلاکس و درد حمله قلبی برای یک فرد عادی تقریبا غیر ممکن است، در صورت تجربه درد شدید قفسه سینه، تنگی نفس و تعریق سرد، باید فورا کمک اورژانسی دریافت کند.

چه میزان رفلاکس اسید معده خطرناک است؟

رفلاکس اسید که بعد از یک وعده غذایی سنگین یا دراز کشیدن زودهنگام رخ می‌دهد، معمولا طبیعی و غیرخطرناک است و بیماری محسوب نمی‌شود. اغلب با تغییر سبک زندگی مثل اجتناب از غذاهای محرک یا پرهیز از دراز کشیدن بلافاصله بعد از غذا، می‌توان آن را کنترل کرد.

اما وقتی رفلاکس مکرر و مزمن شود، توجه پزشکی لازم است. پزشکان بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) را زمانی تشخیص می‌دهند که سوزش سر دل یا برگشت اسید حداقل دو بار در هفته برای چند هفته ادامه داشته باشد. این تکرار می‌تواند به بافت حساس مری آسیب برساند.

برای متخصصان، میزان طبیعی برگشت اسید حدود ۳۰ تا ۵۰ بار در روز است، اما بیشتر این موارد بدون علامت هستند. حتی کسانی که علائم شدید دارند، فقط حدود ۱۰ درصد از دفعات واقعی رفلاکس خود را احساس می‌کنند. بنابراین شدت علائم همیشه میزان آسیب داخلی را نشان نمی‌دهد و در بعضی موارد، برای ارزیابی دقیق، آزمایش‌های تخصصی لازم است.

رفلاکس در صورت وجود چه شرایطی خطرناک می‌شود؟

بروز رفلاکس در صورت وجود شرایط زیر، خطرناک است:

• وقتی بیش از دو بار در هفته رخ دهد و مزمن شود.
• وقتی با تغییر سبک زندگی یا داروهای بدون نسخه کنترل نشود.
• وقتی با علائم هشداردهنده‌ای مثل مشکل در بلع، کاهش وزن غیرقابل توضیح، یا خون‌ریزی همراه باشد.

آیا رفلاکس اسید معده می‌تواند باعث خفگی در خواب شود؟

یکی از نگرانی‌های اصلی کسانی که رفلاکس شبانه دارند، ترس از خفگی در خواب است. طبق اطلاعات پزشکی، هیچ مورد شناخته‌شده‌ای از مرگ ناشی از رفلاکس اسید گزارش نشده است.

با این حال، رفلاکس شبانه می‌تواند بسیار ناراحت‌کننده باشد. هنگام خواب، اسید معده ممکن است به عقب برگردد و به گلو و حتی دهان برسد. این مایع اسیدی گاهی به ریه‌ها نیز وارد می‌شود و باعث حس خفگی، سرفه‌های شدید و سوزش می‌گردد که ممکن است یک یا دو دقیقه طول بکشد و فرد را از خواب بیدار کند. هرچند این تجربه ترسناک است، اما به گفته متخصصان معمولاً کشنده نیست. خوشبختانه، چنین علائمی معمولاً با داروهای ضد رفلاکس یا جراحی‌های کوچک ضد رفلاکس بهبود می‌یابند.

رفلاکس شبانه می‌تواند عوارض تنفسی دیگری نیز ایجاد کند، از جمله سرفه مداوم، گرفتگی صدا (لارنژیت)، تشدید آسم موجود، یا حتی ایجاد علائم شبه آسم در کسانی که سابقه قبلی نداشته‌اند.

عوارض رفلاکس معده چیست؟

اسید معده برای هضم غذا طراحی شده است. در حالی که معده دارای یک پوشش داخلی مقاوم برای محافظت از خود است، مری (لوله غذایی)، گلو و ریه‌ها فاقد این محافظت قوی هستند. بنابراین، وقتی رفلاکس مزمن می‌شود، اسید می‌تواند آسیب زیادی به بافت‌ها وارد کند. این عوارض به دو دسته کوتاه‌مدت و بلندمدت تقسیم می‌شوند.

عوارض کوتاه‌مدت رفلاکس معده

این عوارض ناشی از فرایند التهاب اولیه هستند که در طول زمان و با هر دفعه رفلاکس تکراری ایجاد می‌شوند:

التهاب مری (ازوفاژیت – Esophagitis)

تماس مکرر اسید با پوشش مری، آن را تحریک و ملتهب می‌کند. این وضعیت می‌تواند باعث درد و مشکل در بلع شود. ازوفاژیت مزمن می‌تواند منجر به درد پایدار و عوارض دیگر شود.

درد قفسه سینه شدید و غیرمعمول

حمله رفلاکس می‌تواند درد شدید در مرکز قفسه سینه ایجاد کند که تشخیص آن از حمله قلبی دشوار است. این درد اگر شدید باشد، باید جدی گرفته شود و نیازمند معاینه پزشکی فوری است.

زخم مری و خون‌ریزی

اسید معده می‌تواند پوشش مری را از بین ببرد و زخم‌های باز و دردناکی ایجاد کند. رفلاکس معده شایع‌ترین علت این زخم‌ها در مری است. خون‌ریزی این زخم‌ها می‌تواند منجر به از دست دادن خون به مرور زمان و در نتیجه، کم‌خونی (آنمی) شود. مدفوع بسیار تیره می‌تواند نشانه‌ای از این خون‌ریزی داخلی باشد.

عوارض بلندمدت رفلاکس معده

اگر رفلاکس برای مدت طولانی بدون کنترل باقی بماند، آسیب‌های جدی و دائمی‌تری در مری و خارج از آن ایجاد می‌شود:

تنگی مری

التهاب مزمن و آسیب ناشی از اسید، باعث تشکیل بافت اسکار (جای زخم) در مری می‌شود. تجمع این بافت سفت، مری را باریک می‌کند. این تنگی باعث مشکل در بلع (دیسفاژی) می‌شود و عبور غذا و نوشیدنی‌ها را بسیار سخت می‌کند. در موارد شدید، این مسئله می‌تواند منجر به گیر کردن غذا و کاهش وزن و کم‌آبی شود.

مشکلات تنفسی و ریوی

ورود مداوم اسید به مجاری تنفسی می‌تواند ریه‌ها را تحریک کند. رفلاکس معده با آسم در ارتباط است. رفلاکس می‌تواند آسم را تشدید کند یا باعث علائم آسم در افراد سالم شود، چرا که ذرات اسید لوله‌های برونش را تحریک کرده و باعث انقباض آن‌ها می‌شوند.

تخمین زده می‌شود بین ۳۰ تا ۸۰ درصد بیماران مبتلا به آسم، علائم رفلاکس را نیز دارند:

• سرفه مزمن و برونشیت
• ذات‌الریه مکرر و حتی در موارد بسیار نادر، فیبروز ریوی (زخم شدن ریه)
• مشکلات صدا و حنجره (LPR)
• برگشت اسید تا ناحیه گلو (رفلاکس حنجره‌ای-حلقی) می‌تواند باعث گرفتگی صدا یا تغییرات صوتی، لارنژیت مزمن (التهاب تارهای صوتی) و حتی سینوزیت مزمن شود.
• آسیب دندان‌ها

اسید معده که به دهان می‌رسد، می‌تواند به مینای دندان آسیب جدی وارد کند و باعث فرسایش مینا، افزایش حساسیت دندان، پوسیدگی و در نتیجه نیاز به درمان‌های دندانپزشکی شود.

رفلاکس معده چگونه به مری آسیب می‌رساند؟

آسیب دیدن مری در اثر رفلاکس اسید، فرایندی است که معمولا طی سال‌ها رخ می‌دهد. اسید معده پوشش داخلی مری را که به اندازه پوشش داخلی معده مقاوم نیست، به آرامی فرسایش می‌دهد. این فرایند از تحریک ساده شروع شده و می‌تواند تا تغییرات سلولی پیشرفته پیش برود.

در جدول زیر، مرحله به مرحله این فرایند آسیب‌زا را توضیح داده‌ایم:

چه کسانی بیشتر در معرض خطر ابتلا به مری بارت و سرطان مری هستند؟

از آنجایی که سرطان مری اغلب از مری‌بارت ناشی می‌شود، اگر فردی یکی یا چند مورد از این شرایط را داشته باشد، باید برای معاینه کامل (اغلب از طریق آندوسکوپی) به پزشک مراجعه کند:

• سابقه طولانی‌مدت رفلاکس: داشتن رفلاکس اسید کنترل‌نشده برای بیش از پنج سال.
• سن: افراد بالای ۵۰ سال.
• جنسیت: مردان بیشتر در معرض خطر هستند.
• سبک زندگی ناسالم: سیگار کشیدن و داشتن اضافه وزن یا چاقی (به ویژه چاقی شکمی).
• عدم کنترل رفلاکس با دارو: وقتی داروهای بدون نسخه قادر به کنترل رفلاکس نباشند.
• بروز علائم هشداردهنده جدی: تجربه مشکل در بلع (دیسفاژی)، کاهش وزن غیرقابل توضیح، یا سابقه خون‌ریزی گوارشی.

چگونه می‌توان عوارض ناشی از رفلاکس اسید را درمان کرد؟

عوارض ناشی از رفلاکس اسید را می‌توان با استفاده از داروهای بدون نسخه و داروهای تجویزی درمان کرد:

داروهای بدون نسخه (OTC)

برای کنترل رفلاکس اسید معده می‌توانید از داروهای زیر استفاده کنید:

• آنتی‌اسیدها: داروهایی همچون تومز (Tums)، مالوکس (Maalox)، رولایدز (Rolaids)، اسید معده موجود را خنثی می‌کنند و برای رفلاکس‌های گاه‌به‌گاه مفید هستند. توجه داشته باشید که استفاده طولانی‌مدت از آنتی‌اسیدها توصیه نمی‌شود.
• آلژینات‌ها: موادی همچون گاویک (Gaviscon)، یک سد ژل‌مانند روی محتویات معده ایجاد می‌کنند و مانع برگشت اسید به مری می‌شوند.

داروهای تجویزی

در صورتی که داروهای بدون نسخه اثربخش نبودند، می‌توانید با مراجعه به پزشک از داروهای زیر استفاده کنید:

• مهارکننده‌های H2: داروهایی مثل فاموتیدین (Famotidine/ Pepcid) یا سیمتیدین (Cimetidine/ Tagamet)، تولید اسید معده را کاهش می‌دهند و می‌توانند برای رفلاکس‌های مکرر مفید باشند.
• مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPI): داروهایی همچون امپرازول (Omeprazole/ Prilosec OTC) یا لانسوپرازول (Lansoprazole/ Prevacid 24HR)، تولید اسید معده را به طور قوی‌تر کاهش می‌دهند و برای رفلاکس مزمن یا شدید موثرند.
• باکلوفن: این دارو یک شل‌کننده عضلانی است که ممکن است به کاهش تعداد دفعاتی که دریچه تحتانی مری (LES) باز می‌شود، کمک کند.

جراحی

اگر داروها در درمان رفلاکس معده موثر نباشند، ممکن است نیاز به درمان‌های قطعی‌تری باشد. جراحی‌هایی مانند فونداپلیکیشن نیسن (Nissen fundoplication) یا استفاده از دستگاه LINX، دریچه تحتانی مری را سفت می‌کنند تا از بازگشت اسید جلوگیری شود.

چگونه می‌توان از عوارض ناشی از رفلاکس اسید پیشگیری کرد؟

از آنجا که رفلاکس بیماری‌ای مزمن و تدریجی است، پیشگیری از عوارض آن بر کاهش تماس مری با اسید و بهبود عملکرد دریچه تحتانی مری تمرکز دارد.

ایجاد تغییرات ساده در سبک زندگی

تغییرات زیر در سبک زندگی و عادت‌های روزمره می‌توانند کمک‌کننده باشند:

• از دراز کشیدن یا خوابیدن تا حداقل ۳ ساعت پس از غذا خوردن خودداری کنید. جاذبه در این مدت به نگه داشتن محتویات معده کمک می‌کند.
• از مصرف زیاد مایعات بعد از غذا پرهیز کنید.
• وعده‌های غذایی کوچک‌تر بخورید، زیرا حجم زیاد غذا فشار روی دریچه تحتانی مری را افزایش می‌دهد.
• از خوردن میان‌وعده قبل از خواب بپرهیزید.
• سر تخت خود را حدود ۱۵ سانتی‌متر بالا ببرید.
• سعی کنید به پهلوی چپ بخوابید. این وضعیت احتمال رفلاکس را کاهش می‌دهد.
• مصرف غذاهای محرک مانند غذاهای چرب و اسیدی، الکل، شکلات، نعناع و قهوه را کاهش دهید.

در صورت استعمال دخانیات، باید آن را ترک کنید، زیرا سیگار دریچه تحتانی مری را ضعیف کرده و معده را اسیدی‌تر می‌کند.
اگر اضافه وزن دارید، کاهش وزن کمک‌کننده است. همچنین از پوشیدن لباس‌های بسیار تنگ که به شکم فشار می‌آورند، خودداری کنید.

یادداشتی از تیم دارو دات کام به شما

لطفا به خاطر داشته باشید که رفلاکس اسید یک بیماری بسیار شایع و در عین حال بسیار قابل درمان است. در اکثر افراد، با یک برنامه درمانی خوب و تغییرات ساده در سبک زندگی، می‌توان علائم را به‌طور کامل کنترل کرد و جلوی پیشرفت عوارض جدی‌تر را گرفت. خطر جدی مانند سرطان مری، در مقایسه با تعداد کل مبتلایان به رفلاکس نسبتا پایین است و نباید ترس بیش از حدی ایجاد کند، اما باید دلیلی برای اقدام باشد.

سوالات متداول

چه زمانی رفلاکس معده خطرناک می‌شود؟

رفلاکس مزمن که حداقل دو بار در هفته رخ دهد و با داروهای بدون نسخه کنترل نشود، می‌تواند به آسیب مری و عوارض جدی مانند مری‌بارت و حتی سرطان منجر شود.

علائم هشداردهنده رفلاکس چیست؟

مشکل در بلع، درد شدید قفسه سینه، کاهش وزن غیرقابل توضیح، خون‌ریزی یا مدفوع تیره از علائم نیازمند مراجعه فوری به پزشک هستند.

چگونه می‌توان رفلاکس معده را کنترل کرد؟

تغییر سبک زندگی مانند اجتناب از خوردن قبل از خواب، کاهش وزن، ترک سیگار، مصرف داروهای ضد اسید و در موارد شدید جراحی می‌تواند موثر باشد.

رفلاکس معده چه عوارضی دارد؟

عوارض کوتاه‌مدت شامل التهاب مری و درد قفسه سینه و عوارض بلندمدت شامل تنگی مری، مشکلات تنفسی، آسیب دندان‌ها و افزایش خطر مری‌بارت و سرطان مری است.