مدیریت دیابت بارداری ماه اول تا نهم بدون آسیب به نوزاد

چرا مدیریت دیابت بارداری از ماه اول تا نهم حیاتی است؟

بیشتر زنانی که به دیابت بارداری مبتلا می‌شوند، در صورت مدیریت و کنترل دیابت بارداری، نوزاد سالم و بارداری طبیعی خواهند داشت. اما اگر دیابت بارداری کنترل نشود، می‌تواند باعث بروز مشکلات سلامتی برای مادر و نوزاد شود.

دیابت بارداری کنترل نشده می‌تواند باعث شود نوزاد بیش از حد طبیعی رشد کند که این موضوع منجر به زایمان سخت می‌شود. همچنین می‌تواند باعث شود نوزاد پس از تولد دچار هیپوگلیسمی نوزادی (افت قند خون) شود. علاوه بر این دیابت بارداری کنترل نشده می‌تواند باعث مشکلات زیر شود:

• القای زایمان زودرس
• سزارین
• افزایش خطر ابتلای نوزاد به دیابت نوع دو در مراحل بعدی زندگی
• یرقان پس از تولد
• خطر کم از دست دادن جان نوزاد

تاثیر قند خون بالا بر تکامل جنین در سه ماهه اول

٨ هفته ابتدایی بارداری، زمانی است که اندام‌های اصلی بدن نوزاد شکل می‌گیرد. به همین دلیل لازم است که در این دوران کنترل قند خون انجام شود. قند موجود در خون می‌تواند از جفت عبور کند و به نوزاد برسد؛ اما انسولین اینگونه نیست. نوزاد این قند اضافی را ذخیره می‌کند و سریع‌تر از نوزادهای دیگر رشد می‌کند.

برای درک بهتر بازه‌های زمانی استاندارد و شیوه‌ی تفسیر آزمایش دیابت بارداری، می‌توانید مطلب زیر را بخوانید:

چرا مقاومت به انسولین در نیمه دوم بارداری افزایش می‌یابد؟

جفت به جنین در حال رشد آب و مواد مغذی می‌رساند و همچنین هورمون‌های مختلفی برای سلامت بارداری ترشح می‌کند. برخی از این هورمون‌ها مثل کورتیزول، لاکتوژن و استروژن می‌توانند اثر مسدودکننده روی انسولین داشته باشند. این وضعیت به اثر ضد انسولینی معروف است و معمولاً از هفته ٢٠ تا ٢۴ بارداری شروع می‌شود.

همزمان با رشد جفت، میزان ترشح این هورمون‌ها بیشتر می‌شود و خطر مقاومت به انسولین هم افزایش می‌یابد. معمولاً پانکراس می‌تواند انسولین بیشتری برای مقابله با این شرایط تولید کند، اما زمانی که تولید انسولین برای مقابله با اثر هورمون‌های جفت کافی نباشد، باعث دیابت بارداری می‌شود.

چگونه دیابت بارداری را در هر مرحله از نه ماه کنترل کنیم؟

دیابت بارداری در هر مرحله از بارداری نیاز به مدیریت و کنترل دارد تا از عوارض آن برای مادر و جنین جلوگیری شود. در ادامه به توصیه‌هایی برای هر سه ماهه بارداری می‌پردازیم:

سه ماهه اول؛ تمرکز بر پیشگیری و غربالگری‌های اولیه

در سه ماهه اول بارداری، باید پیشگیری از ابتلا و مشاوره انجام شود. در این مدت به خصوص در زنانی که ریسک بالای ابتلا به دیابت بارداری دارند، پایش قند خون توصیه می‌شود. همچنین غربالگری پیش از هفته ١۵ بارداری توصیه می‌شود تا بتوان افرادی با اختلال گلوکز را شناسایی کرد.

همچنین در مادرانی که اضافه وزن دارند، کنترل وزن قبل از بارداری و اصلاح رژیم غذایی و ورزش می‌تواند خطر ایجاد یا تشدید دیابت بارداری را کاهش دهد.

در مطلب زیر، عوارض دیابت بارداری بر جنین بررسی شده است:

سه ماهه دوم؛ زمان طلایی تشخیص و تغییر سبک زندگی

در سه ماهه دوم بارداری، هدف اصلی تشخیص و مدیریت دیابت بارداری است. این دوران به دلیل مقاومت انسولینی در بارداری و رشد جنین، زمان طلایی برای کنترل دیابت بارداری است. در سه ماهه دوم، راهکارهای زیر توصیه می‌شوند:

• اصلاح رژیم غذایی؛ مصرف کربوهیدرات پیچیده، پروتئین کافی و چربی‌های سالم، تقسیم وعده‌ها به سه وعده اصلی و ۲ تا ۳ میان‌وعده، مصرف میان‌وعده شبانه برای جلوگیری از آسیب عصبی جنین
• فعالیت بدنی؛ حداقل ۱۵۰ دقیقه ورزش در هفته، کنترل وزن، اندازه‌گیری قندخون با دستگاه خانگی

سه ماهه سوم: مدیریت رشد سریع جنین و آمادگی برای زایمان

از هفته ٣٢ بارداری تا زمان زایمان، انجام آزمایش‌های پیش از زایمان توصیه‌ می‌شود؛ شامل:

• شمارش روزانه حرکات جنین
• پروفایل بیوفیزیکال
• تست بدون استرس

در صورت کنترل مناسب دیابت بارداری، زایمان طبیعی امکان پذیر است. در زنانی که دیابت بارداری آن‌ها با رژیم غذایی و ورزش کنترل شده، زایمان بین هفته ٣٩ تا ۴٠ توصیه می‌شود. همچنین زنانی که دیابت بارداری آن‌ها با دارو مدیریت شده است، از هفته ٣٩ برای آن‌ها توصیه می‌شود.

برای آشنایی با اصول تغذیه صحیح و بهترین رژیم غذایی برای دیابت بارداری، مطلب زیر را بخوانید:

بهترین رژیم غذایی و سبک زندگی برای جلوگیری از آسیب به نوزاد چیست؟

روش بشقاب دیابتی که توسط انجمن دیابت آمریکا توصیه شده است، در هنگام دیابت بارداری کمک می‌کند تا فرد بتواند قندخون را کنترل کند. این روش را می‌توان با مشورت پزشک یا متخصص تغذیه انجام داد. بشقاب دیابتی عبارت است از:

• نصف بشقاب؛ سبزیجات غیرنشاسته‌ای مانند هویج، اسفناج، فلفل، کلم بروکلی، گل کلم، مارچوبه، خیار، قارچ، کدو سبز، کاهو، بادمجان، کرفس
• یک چهارم بشقاب؛ پروتئین بدون چربی شامل مرغ، بوقلمون، تخم‌مرغ، ماهی سالمون، حبوبات، مغزها و کره مغزها
• یک چهارم بشقاب؛ کربوهیدرات مانند برنج قهوه‌ای، بلغور، جو دو سر، شغلم، کدو حلوایی، سیب‌زمینی شیرین، میوه‌ها و لبنیات

انتخاب کربوهیدرات‌های سالم و حذف قندهای پنهان

مصرف قند طبیعی مانند قند موجود در میوه‌ها مشکلی ندارد و می‌تواند جزوی از رژیم غذایی متعادل باقی بماند. اما غذاهای پرقند مثل کیک، آبنبات، نوشابه‌، بستنی و … باعث بالا رفتن قندخون می‌شوند.

همچنین غذاهایی با سطح بالای کربوهیدرات ساده مثل برنج سفید، نان سفید و پاستای سفید بهتر است محدود شوند. توصیه می‌شود به جای آن، کربوهیدرات پیچیده مثل برنج قهوه‌ای و جو دو سر جایگزین شوند.

غذاهای و نوشیدنی‌های فرآوری شده، انواع سس و چاشنی‌ها، فست فودها و نوشابه‌ها هم دارای قند و کربوهیدرات پنهان هستند و در دوران دیابت بارداری باید از آن‌ها پرهیز شود.

به منظور آشنایی با گزینه‌های متنوع و بهترین صبحانه برای دیابت بارداری، مطالعه مطلب زیر پیشنهاد می‌شود:

تاثیر ورزش‌های ایمن بر تنظیم قند خون و سلامت جنین

ورزش ابزاری موثر برای کنترل قندخون در دوران بارداری است و می‌تواند نیاز به انسولین را کاهش دهد یا به تاخیر بیندازد. برای زنانی که پیش از بارداری کم‌تحرک بوده‌اند، توصیه می‌شود که پیش از شروع ورزش در بارداری با پزشک خود مشورت کنند.

ورزش می‌تواند خطر ابتلا به دیابت بارداری و دیابت نوع دو را کاهش دهد. همچنین با بهبود کنترل قندخون، اثرات هیپرگلیسمی بر مادر و جنین را کاهش می‌دهد. همچنین ورزش در هنگام بارداری برای جنین فواید زیادی دارد؛ از جمله:

• کاهش وزن هنگام تولد
• افزایش حجم مایع آمنیوتیک
• کاهش خطر زایمان زودرس
• بهبود تکامل عصبی و کاهش درصد چربی بدن
• افزایش بقای جفت و افزایش حجم آن
• کاهش پاسخ ضربان قلب جنین به ورزش شدید مادر
• افزایش عملکرد عروقی
• توانایی بالاتر نوزاد در تنظیم رفتار و جهت‌یابی
• رشد سریع‌تر جفت

آیا فعالیت بدنی در ماه‌های آخر برای جنین خطرناک است؟

ورزش و فعالیت بدنی برای جنین خطرناک نیست. هرچه مادر در دوران بارداری فعال‌تر و از نظر بدنی آماده‌تر باشد، سازگاری با تغییرات بدن و همچنین زایمان آسان‌تر می‌شود. مادرانی که در دوران بارداری فعال هستند، کمتر دچار مشکلات در ماه‌های پایانی بارداری و هنگام زایمان می‌شوند.

• می‌توانید از توصیه‌های زیر برای ورزش در دوران بارداری استفاده کنید:
• در هنگام ورزش در دوران بارداری، باید بتوانید صحبت کنید. اگر با صحبت کردن هنگام ورزش دچار تنگی نفس می‌شوید، شدت ورزش زیاد است.
• اگر قبل از بارداری کم‌تحرک بوده‌اید، نباید ورزش هنگام بارداری را ناگهانی شروع کنید.
• در هوای گرم ورزش شدید نکنید.
• مقدار کافی مایعات بنوشید.
• قبل از ورزش بدن را گرم کنید و در پایان، حرکات سرد کننده انجام دهید.

آیا مصرف دارو و انسولین برای جنین خطرناک است؟

داروی انسولین در دوران بارداری ایمن است و از جفت عبور نمی‌کند. بنابراین می‌تواند از درمان‌های خط اول برای دیابت بارداری باشد. همچنین متفورمین و گلیبوراید نیز در بارداری نسبتاً ایمن هستند.

چه زمانی استفاده از دارو الزامی می‌شود؟

اگر کنترل قندخون با رژیم غذایی و ورزش امکان پذیر نباشد، پزشک درمان دارویی را توصیه می‌کند. در این صورت ممکن است انسولین یا داروهای خوراکی تجویز شوند مانند متفورمین و گلیبوراید.

میزان مصرف انسولین به صورت فردی توسط پزشک تنظیم می‌شود.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت داشتن علائم زیر، باید به پزشک مراجعه کنید:

• تشنگی شدید
• تکرر ادرار
• خشکی دهان
• اگر سابقه دیابت بارداری داشته و قصد بارداری مجدد دارید
• اگر تغییرات رژیم غذایی و سبک زندگی به کنترل قندخون کمک نمی‌کنند

توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما

دیابت بارداری می‌تواند عوارض زیادی برای سلامت مادر و جنین داشته باشد. بنابراین تشخیص به موقع و کنترل آن، برای سلامت هر دو بسیار حیاتی است. توصیه می‌شود قبل از بارداری غربالگری و بررسی انجام دهید تا خطر بروز دیابت بارداری بررسی شود.

همچنین در صورت تشخیص دیابت در دوران بارداری، توصیه‌های پزشک را برای مدیریت دیابت بارداری با دقت انجام دهید تا از بروز عوارض جلوگیری شود.