علائم دیابت در زنان؛ از علائم اولیه تا نشانه‌های خطرناک
در این مقاله به بررسی علائم اولیه و نشانه‌های هشداردهنده دیابت در زنان می‌پردازیم. همچنین راهکارهایی برای پیشگیری و تشخیص زودهنگام نشانه های دیابت در زنان را ارائه می‌دهیم. مطالعه این راهنما برای آشنایی با رایج‌ترین و پنهانی‌ترین علائم دیابت در زنان را از دست ندهید.
خطرات دیابت در زنان (Diabetes Mellitus)، به دلیل ایجاد نشانه‌های پنهانی مثل عفونت، خستگی و تاری دید، ممکن است نسبت به خطر دیابت در مردان، بیشتر باشد. دیابت نوع ۱ بیماری ارثی است و دیابت نوع ۲ به‌عنوان بیماری زمینه‌ای و ایجاد شده بر اثر سبک زندگی نادرست به شمار می‌رود. علاوه‌بر این موارد، قند خون بالا در زنان ممکن است بر اثر بارداری نیز ایجاد شود.
علائم دیابت در زنان؛ اولین قند خون بالا در زنان چیست؟
برخی از علائم دیابت نوع ۲ و دیابت نوع ۱ در زنان، مشترک است. البته داشتن فقط تعداد محدودی از این نشانه‌ها به معنی ابتلا به دیابت نیست؛ بااین‌حال باید برای بررسی‌های بیشتر توسط پزشک، به متخصص غدد مراجعه کنید. مهم‌ترین نشانه های دیابت در زنان به شرح زیر است.
- تکرر ادرار
- تشنگی مفرط
- احساس خستگی مداوم
- تاری دید
- کاهش وزن ناگهانی (در دیابت نوع ۱)
- افزایش گرسنگی
- عفونت‌های مکرر واژن یا ادراری (UTI)
- خشکی پوست و خارش، به‌ویژه در ناحیه تناسلی
- زخم‌هایی با تاخیر در بهبود
- احساس سوزن‌سوزن یا بی‌حسی در دست‌ها و پاها (نوروپاتی)
- اختلال در قاعدگی یا نامنظم شدن پریود
- کاهش میل جنسی یا درد هنگام رابطه جنسی (بر اثر خشکی واژن)
برخی از علائم گفته شده، ممکن است در دوران پیش‌دیابت نیز ایجاد شوند. پیش دیابت زمانی اتفاق می‌افتد که سطح قند خون بالاتر از حد طبیعی باشد؛ بااین‌حال سطح قند خون آنقدر بالا نیست که بتوان آن را دیابت نامید. پیش‌دیابت در صورتی به دیابت مزمن تبدیل میشود که سبک زندگی، تغذیه و تحرک فرد، همچنان بدون تغییر و در وضعیت ناسالم، باقی بماند.
بررسی علت دیابت در زنان
دلیل ابتلا به دیابت در زنان بسته به نوع این بیماری، متغیر است. دلیل ابتلا به دیابت نوع ۱ در خانم‌ها، وجود زمینه ارثی است؛ ازاین‌رو نوزاد از زمان تولد با قند خون بالا متولد میشود و تا پایان عمر برای کنترل دیابت باید انسولین تزریق کند. از سوی دیگر، ابتلا به دیابت نوع ۲ و دیابت بارداری، تحت تاثیر کم‌تحرکی، تغذیه نامناسب و زمینه ژنتیکی افراد قرار می‌گیرد. در ادامه علت‌های ابتلا به دیابت در زنان را به صورت دقیق‌تر بررسی می‌کنیم.
- ژنتیک و سابقه خانوادگی (وجود دیابت در پدر، مادر یا خواهر و برادر)
- چاقی یا اضافه وزن
- کم‌تحرکی یا نداشتن فعالیت بدنی منظم
- رژیم غذایی ناسالم (میزان مصرف بالای قند، چربی‌های ترانس و کربوهیدرات‌های ساده)
- سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)
- دیابت بارداری در بارداری‌های قبلی
- فشار خون بالا یا کلسترول بالا
- استرس مزمن یا اختلالات خواب
- سن بالای ۴۵ سال (البته شیوع بیماری قند مزمن در زنان جوان‌تر هم در حال افزایش است)
- سیگار کشیدن یا مصرف دخانیات
- سابقه‌ی بیماری‌های قلبی یا عروقی
توجه داشته باشید که دیابت در سطح‌های مختلف بیماری، باعث نابینایی، نارسایی کلیه، حملات قلبی، سکته مغزی و قطع اندام تحتانی میشود.
دلایلی که دیابت زنان را پنهان می‌کند؟
دیابت نوع ۲ معمولا به‌آرامی و در طول چند سال رشد می‌کند و ممکن است هیچ علامت واضحی نداشته باشد. همچنین برخی از نشانه‌های دیابت در زنان ممکن است با استرس، تغییرات هورمونی یا افزایش سن اشتباه گرفته شود. در ادامه برخی از نشانه‌های مشترک بین بیماری دیابت و سایر بیماری‌های شایع میان زنان را بررسی می‌کنیم.
| نشانه | اغلب با چه چیزی اشتباه گرفته میشود؟ |
| خستگی مزمن | خستگی شدید، بی‌حالی، احساس فرسودگی |
| نوروپاتی غیر دیابتی | بی‌حسی، مور‌مور یا گزگز در دست و پا |
| تغییرات خلقی | نوسانات خلق، تحریک‌پذیری، افسردگی یا اضطراب |
| تکرر ادرار | نیاز مکرر به دفع ادرار، به‌ویژه در شب (نوکتوریا) |
| اختلالات تیروئیدی | خستگی، افزایش وزن یا کاهش وزن، نوسانات خلقی، افسردگی، سردی یا گرمای غیرمعمول بدن |
اگر شما یا یکی از اطرافیان‌تان با عفونت‌های مکرر، خستگی بی‌دلیل، یا تغییرات ناگهانی در پوست یا بینایی مواجه هستید، بهتر است بدون تعلل، تست قند خون بدهید. دیابت پنهان، به‌راحتی مخفی میشود؛ بااین‌حال ممکن است عوارض جبران‌ناپذیری بر قلب، کلیه و باروری داشته باشد. همچنین تشخیص اینکه نشانه‌های غیر‌طبیعی مثل خستگی بیش از حد ناشی از کدام بیماری است، فقط بر عهده پزشک خواهد بود. از خوددرمانی و مصرف خودسرانه دارو برای کنترل علائم بیماری، خودداری کنید.
تفاوت نشانه های دیابت در زنان مبتلا به دیابت نوع ۱ و ۲
More than 95% of people with diabetes have type 2 diabetes. Type 2 diabetes was formerly called non-insulin dependent, or adult onset. Until recently, this type of diabetes was seen only in adults but it is now also occurring increasingly frequently in children. Over time, type 2 diabetes can cause serious damage to the body, especially nerves and blood vessels.
بیش از 95 درصد افراد مبتلا به قند خون مزمن، به دیابت نوع 2 مبتلا هستند. دیابت نوع به دلیل تغییر شدید سبک زندگی افراد جامعه، فقط در سنین بالا ایجاد نمی‌شود؛ کودکان نیز در معرض ابتلا به قند خون بالا هستند. دیابت نوع دو با گذشت زمان، ممکن است آسیب جدی به بدن، به‌ویژه اعصاب و عروق خونی وارد کند.
به‌طورکلی تفاوت دیابت نوع ۱ و ۲ به دلیل ایجاد این بیماری‌ها وابسته است. در ادامه جدولی برای مقایسه دیابت نوع یک و دیابت نوع دو، قرار داده‌ایم.
| ویژگی‌ها | دیابت نوع ۱ | دیابت نوع ۲ |
| علت اصلی |
اختلال خودایمنی: سیستم ایمنی به سلول‌های تولیدکننده انسولین در پانکراس حمله می‌کند. |
مقاومت سلول‌ها به انسولین یا تولید ناکافی انسولین (معمولا به دلیل سبک زندگی) |
| وراثت و ژنتیک |
نقش زمینه‌ای دارد،؛ بااین‌حال تعیین‌کننده ابتلا به بیماری نیست. |
نقش بسیار قوی دارد |
| سن شروع رایج |
معمولا در کودکی یا نوجوانی |
اغلب در سنین بالای ۴۰ سال، ولی امروزه در جوان‌ترها هم دیده میشود. |
| شروع علائم | ناگهانی و شدید | تدریجی و آرام |
| میزان انسولین بدن | بسیار کم یا صفر | ممکن است انسولین در بدن وجود داشته باشد، ولی ناکارآمد است. |
| علائم برجسته | تشنگی شدید، تکرر ادرار، کاهش وزن سریع و گرسنگی مفرط | خستگی، تاری دید، عفونت‌های مکرر، بی‌حسی یا سوزن‌سوزن دست و پا |
| نیاز به انسولین | نیاز دائمی به تزریق انسولین | ممکن است با رژیم غذایی، ورزش، دارو یا انسولین کنترل شود. |
| ارتباط با چاقی | کمتر | ارتباط مستقیم و شدید |
| قابلیت پیشگیری | خیر (در حال حاضر) | تا حد بالایی، قابل پیشگیری با سبک زندگی سالم |
| عوامل پرخطر در زنان | سابقه خانوادگی و بیماری‌های خودایمنی | چاقی، کم‌تحرکی، PCOS، دیابت بارداری و فشار خون بالا |
توصیه می‌کنیم اگر سبک زندگی غیر‌اصولی داشته یا فردی در خانواده شما به دیابت مبتلا است، حتما چکاپ‌های دوره‌ای قند خون را انجام دهید.
عوارض دیابت در زنان؛ علائم دیابت خاموش را جدی بگیرید
دیابت زنان به دلیل داشتن فیزیولوژیکی متفاوت نسبت به مردان، تاثیر متفاوتی به همراه دارد. این بیماری به دلیل ایجاد نشانه‌های مشترک با برخی از بیماری‌های مخصوص زنان، ممکن است دیر تشخیص داده شود. ازاین‌رو عوارض دیابت در زنان نسبت به مردان نیز بیشتر خواهد شد. به‌طورکلی عوارض دیابت در زنان و در نظر نگرفتن نشانه‌های این بیماری، به شرح زیر است.
- عفونت‌های مکرر واژن و دستگاه ادراری (UTI)
- ناتوانی جنسی یا کاهش میل جنسی (به‌علت خشکی واژن یا آسیب عصبی)
- ناباروری و اختلالات قاعدگی
- افزایش احتمال سقط جنین یا زایمان زودرس
- پره‌اکلامپسی (فشار خون بارداری) در زنان باردار دیابتی
- بیماری قلبی و سکته قلبی زودرس (در زنان دیابتی خطرش بیشتر از مردان است)
- آسیب به اعصاب (نوروپاتی) با سوزن‌سوزن یا بی‌حسی در پا و دست
- بیماری کلیوی (نفروپاتی دیابتی)
- آسیب به شبکیه چشم (رتینوپاتی) و خطر نابینایی
- مشکلات پوستی و زخم‌های دیر التیام‌یابنده، به‌ویژه در پاها
- افزایش احتمال ابتلا به افسردگی و اضطراب مزمن
- پیری زودرس به‌عنوان علائم قند خون بالا در چهره و کاهش کیفیت زندگی
پیشنهاد می‌کنیم حتما بررسی‌های دوره‌ای قند خون را برای جلوگیری از پیشرفت دیابت مزمن انجام دهید. همچنین اولین علائم قند خون را جدی بگیرید.
دیابت در زنان باردار چه علائمی دارد؟
دیابت بارداری برای اولین بار در دوران بارداری و در زنانی بدون سابقه قند خون بالا، ایجاد میشود. دیابت بارداری ممکن است بر سلامت زنان باردار و نوزاد، تاثیر منفی بگذارد. خطرات دیابت بارداری شامل نقص‌های مادرزادی، مرده‌زایی و زایمان زودرس است. علاوه‌بر این، قند خون بالا در دوران بارداری، خطر زایمان سزارین را در زنان افزایش می‌دهد. همچنین خطر تولد نوزاد ابتلا به چاقی یا دیابت نوع 2 نیز در زنان باردار مبتلا به دیابت افزایش می‌یابد.
مراحل مدیریت دیابت بارداری قبل، حین و بعد از این دوره
If you’re at higher risk for gestational diabetes, your doctor may test you earlier in your pregnancy. High blood sugar early in pregnancy may mean type 1 or 2 diabetes, not gestational.
اگر در معرض خطر دیابت بارداری باشید، پزشک ممکن است همان اوایل بارداری برای شما آزمایش قند خون تجویز کند. در‌صورتی‌که سطح قند خون شما در این مرحله بالا باشد، احتمال دارد که به دیابت نوع ۱ یا ۲ مبتلا باشید، نه صرفا دیابت بارداری.
دیابت بارداری معمولا حدود هفته 24 بارداری ایجاد میشود؛ برای پیشگیری از ایجاد قند خون بالا در دوران بارداری، باید سبک تغذیه و برخی مراقبت‌ها را پیش از این دوره، شروع کنید. برخی از مرقبت‌های توصیه شده به منظور کترل قند خون زنان در دوران حاملگی به شرح زیر است.
- قبل از بارداری: اگر دیابت نوع 1 یا 2 دارید، حتما قبل از بارداری به پزشک خود مراجعه کنید. با پزشک در مورد تغییرات سطح قند خون و نحوه تنظیم نظارت بر دیابت و داروها صحبت کنید و مشاوره بگیرید.
- در دوران بارداری: مدیریت قند خون در دوران بارداری به شما کمک می‌کند تا بارداری سالم و کودکی سالم داشته باشید. برای مدیریت دیابت، طبق توصیه پزشک، پیش روید و آزمایش‌های لازم را نیز انجام دهید.
- بعد از بارداری: ابتلا به دیابت بارداری احتمال ابتلا به دیابت نوع 2 در مراحل بعدی زندگی را افزایش می‌دهد. اگر دیابت بارداری داشتید، 4 تا 12 هفته پس از تولد نوزادتان، آزمایش دیابت بدهید. حتی اگر سطح شما به حالت عادی بازگشته است، سطح قند خون خود را هر 1 تا 3 سال یکبار آزمایش کنید.
اگر پیش از دوران بارداری به قند خون مزمن مبتلا شدید، برای بارداری و حفظ سلامت خود و نوزاد حتما با پزشک مشورت کنید.
روش‌های پیشگیری از دیابت در زنان
پیشگیری از دیابت در زنان با تغییرات ساده و دائمی در سبک زندگی، امکان‌پذیر است. این تغییرات هزینه چندانی ندارند؛ بااین‌حال ضامن آینده‌ای سالم‌تر و جسمی سرحال‌تر به شمار می‌روند. برای جلوگیری از دیابت چی بخوریم؟ پاسخ این سوال به همراه گام های پیشگیری از دیابت را در ادامه بررسی می‌کنیم.
- ورزش کردن و حفظ وزن متوسط
- حفظ وزن سالم و کاهش وزن اضافی
- مصرف میوه، سبزیجات، غلات کامل، پروتئین‌های کم‌چرب
- پرهیز از قند و کربوهیدرات‌های ساده (مثل نوشابه، کیک، نان سفید)
- ورزش منظم (حداقل ۳۰ دقیقه در روز، ۵ روز در هفته)
- قطع مصرف سیگار و دخانیات
- مدیریت استرس و خواب کافی
- چکاپ منظم قند خون
- درمان و مدیریت سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)
- پرهیز از مصرف غذاهای فرآوری‌شده و فست‌فود
- آگاهی از دیابت بارداری و کنترل آن در زمان بارداری
- حذف نوشیدنی‌های قندی و نوشابه
- حذف مصرف تنقلات بدون کنترل از برنامه غذایی
- کاهش مصرف وعده‌های پر از برنج و ماکارونی
به‌طورکلی چهار گام پیشگیری از دیابت شامل داشتن برنامه غذایی متعادل، ورزش، دوری از عادت‌های ناسالم و بررسی منظم قند خون میشود. در نظر داشته باشید که هیچ رژیم غذایی دیابتی واحدی وجود ندارد که برای همه افراد مفید باشد. بهترین رژیم غذایی درمان دیابت بر‌اساس میزان قند خون، شرایط جسمی و سایر علائم دیابت در زنان، تجویز میشود.
بررسی روش‌های درمان دیابت نوع 1، 2 و دیابت بارداری
کنترل قند خون، تزریق انسولین و داروهای خوراکی، بسته به نوع دیابت برای درمان این بیماری استفاده می‌شوند. علاوه‌بر این موارد، داشتن رژیم غذایی سالم، حفظ وزن مناسب و داشتن فعالیت بدنی منظم نیز از بخش‌های مهم مدیریت دیابت به شمار می‌روند. در ادامه راه‌های درمان دیابت نوع 2، 1 و دیابت بارداری را بررسی می‌کنیم.
درمان دیابت نوع 1 در زنان چگونه است؟
درمان و کنترل دیابت نوع ۱ بدون انسولین، امکان‌پذیر نیست. در این نوع دیابت از روش‌های زیر برای کنترل و درمان بیماری استفاده میشود.
- انسولین‌درمانی روزانه (تزریق یا پمپ)
- شمارش دقیق کربوهیدرات‌های رژیم غذایی
- کنترل مداوم قند خون (گاهی با دستگاه CGM)
- داشتن سبک زندگی سالم (ورزش و تغذیه مناسب)
در برخی موارد خاص، پیوند پانکراس یا سلول‌های ایزوله نیز برای کنترل دیابت نوع 1 مطرح میشود.
راهکار درمان و کنترل دیابت نوع 2
درمان دیابت نوع ۲ معمولا با تغییر سبک زندگی آغاز و در صورت نیاز، دارو و انسولین نیز اضافه میشود. به‌طورکلی موثرترین روش کنترل و درمان قند خون بالا در دیابت نوع 2 به شرح زیر است.
- داشتن رژیم غذایی سالم و کنترل وزن
- ورزش منظم
- مصرف داروهای خوراکی مانند متفورمین یا SGLT2 (تجویز‌شده توسط پزشک)
- تزریق انسولین در مراحل پیشرفته بیماری
جراحی چاقی در برخی از بیماران با اضافه وزن نیز به کنترل بهتر قند خون و داشتن سبک غذایی سالم، کمک می‌کند.
برای درمان دیابت بارداری چه کنیم؟
هدف اصلی در دیابت بارداری، حفظ قند خون نرمال برای سلامت مادر و جنین است که به روش‌های زیر انجام میشود.
- داشتن رژیم غذایی کنترل‌شده و کم قند
- فعالیت بدنی سبک و منظم
- اندازه‌گیری مرتب قند خون
- در صورت نیاز، تجویز انسولین یا داروهای خوراکی ایمن برای بارداری
در زمان زایمان نیز قند خون مادر، تحت کنترل دقیق قرار می‌گیرد.
عوامل خطر ابتلا به دیابت در زنان
چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به دیابت قرار دارند؟ در این بخش پاسخ این سوال را به صورت جامع بررسی می‌کنیم.
- حداقل 45 سال سن داشته باشند.
- اضافه وزن یا چاقی دارند.
- والدین یا خواهر و برادری مبتلا به دیابت داشته باشند.
- دیابت بارداری داشته‌اند.
- فشار خون بالا دارند.
- کلسترول بالا دارند.
- کمتر از سه بار در هفته فعالیت بدنی دارند.
- سندرم تخمدان پلی کیستیک دارند.
- سابقه بیماری قلبی یا سکته داشته باشید.
- استفاده از روش‌های جلوگیری از دیابت نوع دو و یک در این افراد، از اهمیت بالایی برخوردار است.
چه زمانی باید برای درمان دیابت به پزشک مراجعه کرد؟
شناخت نشانه های دیابت در زنان، به‌ویژه در مراحل اولیه و پنهان، اصلی‌ترین گام برای کنترل این بیماری است. بااین‌حال اگر بیماری پیشرفت کرد و نشانه های مداومی را نشان داد، باید به پزشک غدد یا پزشک عمومی (پزشک عمومی به متخصص مربوطه، ارجاع خواهد داد) مراجعه کنیم. درمان دیابت نوع دو فقط با مراجعه به پزشک و بررس علائم بالینی بیمار امکان‌پذیر است. در صورت داشتن هر یک از شرایط زیر برای درمان قند خون بالا به پزشک مراجعه کنید.
- در صورت بروز افت قند خون مکرر (هیپوگلیسمی) و کتواسیدوز دیابتی
- احساس تشنگی و خشکی دهان مداوم
- تکرر ادرار به‌ویژه در شب
- کاهش وزن بی‌دلیل
- تاری دید یا اختلال در بینایی
- خستگی و بی‌حالی مداوم
- بهبود کند زخم‌ها یا عفونت‌های مکرر
- بی‌حسی یا گزگز در دست و پا
- سابقه دیابت بارداری یا افزایش قند خون در بارداری
- قند خون ناشتای بالای 100 (میلی‌گرم در دسی‌لیتر)
- ابتلا یکی از اعضای خانواده درجه یک به دیابت
هرچه روند درمان دیابت را به تاخیر بیندازید، مدیریت و درمان بیماری نیز دشوارتر خواهد شد. مراجعه به متخصص کمک می‌کند تا بهترین برنامه درمانی متناسب با شرایط خاص خود را دریافت کنید.
توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما
پیش از تشخیص دقیق دیابت، دوره‌ای وجود دارد که در آن سطح قند خون بالاتر از حد طبیعی است؛ البته سطح قند خون در حدی نیست که به‌عنوان دیابت تشخیص داده شود. به این وضعیت، پیش‌دیابت (Prediabetes) گفته میشود.
بر‌اساس اطلاعات درج شده در سایت apollohospitals تا ۷۰ درصد از افراد مبتلا به پیش‌دیابت در نهایت به دیابت نوع ۲ دچار می‌شوند. در صورت مشاهده هرگونه علائم احتمالی دیابت، به پزشک عمومی یا پزشک غدد مراجعه کنید. پزشک عمومی با انجام آزمایش‌های مورد نیاز، شما را به پزشک متخصص ارجاع خواهد داد. توجه داشته باشید که هرچه بیماری قند خون مزمن، زودتر تشخیص داده شود، درمان نیز راحت‌تر امکان‌پذیر است.
