اختلال دو قطبی چیست؟ علائم، دوره‌های مختلف و درمان

اختلال دوقطبی چیست؟

اختلال دوقطبی یک اختلال خلقی است. این اختلال باعث می‌شود که شما چرخه‌هایی از تغییرات شدید خلقی داشته باشید که فراتر از فراز و نشیب‌های طبیعی است.

شما دوره‌هایی از احساس شادی، انرژی و هیجان (به نام شیدایی) خواهید داشت. پس از این دوره‌ها، دوره‌هایی از احساس غم و افسردگی شدید نیز وجود دارد. به همین دلیل، به آن افسردگی-شیدایی نیز گفته می‌شود.

افسردگی بر بدن، خلق‌وخو و افکار شما تاثیر می‌گذارد. همچنین بر نحوه غذا خوردن و خوابیدن، تفکر در مورد چیزها و احساس شما نسبت به خودتان اثر دارد.

اختلال دوقطبی با ناراحتی یا خلق‌و‌خوی غمگین متفاوت است. این بیماری نشانه ضعف یا وضعیتی نیست که بتوان آن را به راحتی از بین برد و اغلب به درمان نیاز دارد.

چند نکته درباره اختلال دوقطبی:

• این اختلال تعداد مساوی از مردان و زنان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
• زنان معمولا علائم افسردگی بیشتری نسبت به شیدایی دارند.
• اغلب در نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شروع می‌شود.

علائم و نشانه‌های اختلال دوقطبی کدامند؟

نشانه‌ اصلی اختلال دوقطبی نوع یک، دوره‌ای از شیدایی است که حداقل یک هفته طول می‌کشد. اما افراد مبتلا به اختلال دوقطبی نوع دو یا اختلال خلق ادواری، بیشتر دوره‌های هیپومانیا را تجربه می‌کنند.

اما بسیاری از افراد مبتلا به اختلال دوقطبی، هم دوره‌های هیپومانیا/مانیا و هم دوره‌های افسردگی را تجربه می‌کنند. این حالت‌های خلقی متغیر همیشه از یک الگوی مشخص پیروی نمی‌کنند و افسردگی نیز همیشه از مراحل شیدایی پیروی نمی‌کند.

همچنین، ممکن است یک فرد چندین بار (با دوره‌های سرخوشی در بین آنها) یک حالت خلقی مشابه را تجربه کند و سپس خلق‌وخوی مخالف را تجربه کند.

چند نکته مهم:

• تغییرات خلقی در اختلال دوقطبی می‌تواند در طول هفته‌ها، ماه‌ها و گاهی حتی سال‌ها اتفاق بیفتد.
• یکی از جنبه‌های مهم تغییرات خلقی این است که آنها از خودِ عادی شما فاصله می‌گیرند و تغییر خلق‌وخو برای مدت طولانی ادامه می‌یابد.
• در مورد شیدایی ممکن است روزها یا هفته‌ها و در مورد افسردگی هفته‌ها یا ماه‌ها طول بکشد.
• شدت مراحل افسردگی و شیدایی می‌تواند از فردی به فرد دیگر و در یک فرد در زمان‌های مختلف متفاوت باشد.

علائم و نشانه‌های دوره‌های شیدایی

برخی از افراد مبتلا به اختلال دوقطبی در طول زندگی خود بارها دچار دوره‌های شیدایی یا هیپومانیا می‌شوند؛ برخی دیگر ممکن است به‌ندرت آنها را تجربه کنند.

علائم و نشانه‌های دوره شیدایی عبارتند از:

• شادی، امیدواری و هیجان بیش از حد؛
• تغییرات ناگهانی و شدید در خلق‌وخو، مانند تغییر از حالت شاد به حالت عصبانی و خصمانه.
• بی‌قراری؛
• صحبت‌های سریع و افکار آشفته؛
• افزایش انرژی و نیاز کمتر به خواب؛
• افزایش تکانش‌گری و قضاوت ضعیف، مانند ترک ناگهانی شغل؛
• برنامه‌ریزی‌های بزرگ و دست‌نیافتنی؛
• رفتارهای بی‌پروا و پرخطر، مانند سوءمصرف مواد مخدر و الکل و داشتن رابطه جنسی ناامن یا محافظت نشده؛
• احساس اینکه به طور غیر معمول مهم، با استعداد یا قدرتمند هستید؛
• روان‌پریشی (تجربه توهم و هذیان در شدیدترین دوره‌های شیدایی).

بیشتر اوقات، افرادی که دوره شیدایی را تجربه می‌کنند از پیامدهای منفی اعمال خود بی‌اطلاع هستند. در اختلال دوقطبی، خودکشی یک خطر همیشگی است. برخی افراد نه فقط در دوره‌های افسردگی، بلکه در دوره‌های شیدایی نیز افکار خودکشی دارند.

اگر فردی دوره شیدایی شدیدی داشته باشد، به‌ویژه اگر دچار توهم و هذیان باشد، ممکن است برای محافظت از خود و دیگران در برابر آسیب‌های احتمالی، نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشد.

علائم و نشانه‌های دوره‌های نیمه‌شیدایی (هیپومانیا)

برخی از افراد مبتلا به اختلال دوقطبی علائم خفیف‌تری شبیه به شیدایی دارند. به این حالت، هیپومانیا می‌گویند. در هیپومانیا، ممکن است احساس خوبی داشته باشید و متوجه شوید که می‌توانید کارهای زیادی انجام دهید. افراد مبتلا به هیپومانیا اغلب می‌توانند در موقعیت‌های اجتماعی یا محل کار عملکرد خوبی داشته باشند.

ممکن است در طول دوره هیپومانیا احساس نکنید که مشکلی وجود دارد. اما خانواده و دوستان شما ممکن است متوجه نوسانات خلقی و تغییرات سطح فعالیت غیرمعمول شما شوند. پس از هیپومانیا، ممکن است افسردگی شدید را تجربه کنید.

برای آشنایی با روش‌های مؤثر حمایت از افراد مبتلا به افسردگی، می‌توانید مطلب زیر را بخوانید:

علائم و نشانه‌های دوره‌های افسردگی

علائم دوره‌های افسردگی در اختلال دوقطبی مشابه علائم افسردگی اساسی است. این علائم عبارتند از:

• غم و اندوه شدید
• انرژی کم و خستگی
• بی‌انگیزگی
• احساس ناامیدی یا بی‌ارزشی
• از دست دادن لذت از چیزهایی که زمانی برای شما لذت‌بخش بودند
• مشکل در تمرکز و تصمیم‌گیری
• گریه غیرقابل کنترل
• تحریک‌پذیری
• افزایش نیاز به خواب
• بی‌خوابی یا خواب بیش از حد
• تغییر در اشتها، که باعث کاهش یا افزایش وزن می‌شود
• افکار مرگ یا خودکشی (فکر خودکشی)

علائم و نشانه‌های دوره‌های مختلط

علائم یک دوره مختلط شامل علائم شیدایی و افسردگی با هم است. در طول یک دوره مختلط، شما احساسات و افکار منفی ناشی از افسردگی را دارید، اما همچنین احساس بی‌قراری و آشفتگی می‌کنید.

افرادی که دوره‌های مختلط را تجربه می‌کنند، اغلب آن را بدترین بخش اختلال دوقطبی توصیف می‌کنند.

چه چیزی باعث اختلال دوقطبی می‌شود؟

اگرچه مشخص نیست چه چیزی باعث اختلال دوقطبی می‌شود، اما این عوامل ممکن است در آن دخیل باشند:

تغییراتی در مغز (تفاوت‌های بیولوژیکی)

محققان تفاوت‌های ظریفی را در اندازه متوسط ​​یا فعال شدن برخی از ساختارهای مغز در افراد مبتلا به اختلال دوقطبی شناسایی کرده‌اند. با این حال، اسکن مغز نمی‌تواند این بیماری را تشخیص دهد.

ژنتیک

اختلال دوقطبی در افرادی که یکی از بستگان درجه یک آنها، مانند خواهر و برادر یا والدین، به این اختلال مبتلا است، شایع‌تر است. محققان در تلاشند ژن‌هایی را پیدا کنند که ممکن است باعث اختلال دوقطبی شوند.

عوامل محیطی مانند تروما و استرس

یک رویداد استرس‌زا، مانند مرگ یکی از عزیزان، یک بیماری جدی، طلاق یا مشکلات مالی می‌تواند باعث ایجاد یک دوره شیدایی یا افسردگی شود. به همین دلیل، استرس و تروما نیز ممکن است در ایجاد اختلال دوقطبی نقش داشته باشند.

چه عواملی خطر و ریسک ابتلا به اختلال دوقطبی را افزایش می‌دهند؟

عواملی که ممکن است خطر ابتلا به اختلال دوقطبی را افزایش دهند یا باعث اولین دوره آن شوند عبارتند از:

• داشتن یکی از بستگان درجه یک، مانند والدین یا خواهر و برادر، مبتلا به اختلال دوقطبی
• دوره‌های استرس بالا، مانند مرگ یکی از عزیزان یا یک رویداد آسیب‌زای دیگر
• سوءمصرف مواد مخدر یا الکل

دوره‌های اختلال دو قطبی

اختلال دوقطبی معمولاً با نوسان بین دوره‌های خلق بالا و انرژی زیاد و دوره‌های خلق پایین و افسردگی همراه است. در دوره‌های خلق بالا، فرد ممکن است پرانرژی، پرحرف و هیجان‌زده باشد و در دوره‌های خلق پایین احساس غم، بی‌انرژی و بی‌علاقگی به فعالیت‌های روزمره می‌کند. این نوسان‌ها می‌توانند هفته‌ها تا ماه‌ها طول بکشند و شدت آنها در افراد مختلف متفاوت است.

در ادامه، هر کدام از دوره‌های این بیماری را معرفی و بررسی خواهیم کرد:

دوره‌های شیدایی (مانیک)

یکی از ویژگی‌های کلیدی اختلال دوقطبی نوع اول، دوره‌های شیدایی است. برای اینکه واجد شرایط اختلال دوقطبی نوع اول باشید، باید حداقل یک دوره شیدایی را در زندگی خود به مدت حداقل یک هفته، همراه یا بدون تجربه یک دوره افسردگی، تجربه کرده باشید.

شیدایی حالتی است که فرد برای مدتی دچار افزایش غیرعادی یا تحریک‌پذیری شدید خلق‌وخو می‌شود و هم‌زمان تغییرات چشمگیری را در احساسات، افکار، میزان انرژی، پرحرفی و سطح فعالیت روزانه‌اش تجربه می‌کند.

• افرادی که در حالت شیدایی هستند ممکن است در فعالیت‌هایی که باعث آسیب جسمی، اجتماعی یا مالی به آنها می‌شود، بی‌پروا یا افراطی عمل کنند؛ مانند خرج کردن ناگهانی، قمار مبالغ هنگفت یا رانندگی بی‌احتیاط.
• همچنین گاهی اوقات علائم روان‌پریشی مانند هذیان و توهم را تجربه می‌کنند. این موضوع می‌تواند تشخیص اختلال دوقطبی از سایر اختلالات مانند اسکیزوفرنی یا اختلال اسکیزوافکتیو را دشوار کند.

افرادی که انواع خاصی از اختلال دوقطبی مانند اختلال دوقطبی نوع دوم دارند، هیپومانیا را تجربه می‌کنند که نوع خفیف‌تری از شیدایی است. به اندازه دوره‌های شیدایی طول نمی‌کشد و به اندازه دوره‌های مانیک در عملکرد روزانه اختلال ایجاد نمی‌کند.

دوره‌های افسردگی

دوره افسردگی اساسی زمانی است که علائم آن‌قدر شدید می‌شوند که انجام کارهای روزمره برای شما سخت می‌شود. این کارها می‌تواند شامل رفتن به محل کار یا مدرسه، شرکت در فعالیت‌های اجتماعی و برقراری ارتباط با دیگران باشد.

یک دوره افسردگی در اختلال دوقطبی، شامل پنج مورد از علائم زیر (یا بیشتر) است:

• داشتن خلق‌و‌خوی افسرده (احساس غم، پوچی، ناامیدی یا خشم).
• از دست دادن علایق یا نداشتن احساس لذت در همه یا بیشتر فعالیت‌ها.
• کاهش یا افزایش وزن زیاد (بدون رژیم یا با پرخوری غیر طبیعی).
• خوابیدن خیلی کم یا خیلی زیاد.
• احساس بی‌قراری یا کندتر از حد معمول عمل کردن.
• خستگی زیاد یا از دست دادن انرژی.
• احساس بی‌ارزشی، احساس گناه بیش از حد یا احساس گناه در مواقع غیرضروری.
• سخت فکر کردن یا تمرکز کردن، یا عدم توانایی در تصمیم‌گیری.
• فکر کردن به خودکشی، برنامه‌ریزی یا اقدام به خودکشی.

هشدار! در صورتی که از افکار خودکشی یا آسیب زدن در خودتان یا نزدیکانتان اطلاع پیدا کردید، فورا با شماره 123 تماس بگیرید.

برای آشنایی با انواع افسردگی و نحوه تشخیص آن‌ها، می‌توانید مطلب زیر را مطالعه کنید:

چرا اختلال دوقطبی دیگر بیماری شیدایی-افسردگی نامیده نمی‌شود؟

در چند دهه اخیر، پزشکی به‌ویژه روان‌پزشکی، به جای اصطلاح «افسردگی شیدایی» از «اختلال دوقطبی» استفاده می‌کند. این تغییر به‌خاطر دقت بیشتر تشخیص و کاهش بار منفی واژه‌هاست، چون «شیدایی» و «افسردگی» اغلب اشتباه فهمیده می‌شوند و انگ‌زننده‌اند. «اختلال دوقطبی» اصطلاحی علمی و خنثی است که شناخت بهتر بیماری را ممکن می‌کند.

انواع اختلال دوقطبی

سه نوع اصلی اختلال دوقطبی وجود دارد: دوقطبی نوع اول، دوقطبی نوع دوم و اختلال خلق ادواری. روانپزشک شما می‌تواند هنگام بحث در مورد تشخیص، در مورد نوع اختلال دوقطبی که دارید، بیشتر توضیح دهد.

دوقطبی نوع اول

دوقطبی نوع اول با ظهور حداقل یک دوره شیدایی تعریف می‌شود. ممکن است دوره‌های هیپومانیا (شیدایی خفیف) را تجربه کنید که از دوره‌های شیدایی شدت کمتری دارند، یا دوره‌های افسردگی اساسی قبل و بعد از دوره شیدایی.

همچنین ممکن است قبل از تجربه شیدایی یا افسردگی، یک دوره طولانی از خلق‌وخوی پایدار را پشت سر بگذارید.

دوقطبی نوع دوم

افراد مبتلا به دوقطبی نوع دوم یک دوره افسردگی اساسی را تجربه می‌کنند که حداقل 2 هفته طول می‌کشد. همچنین، دست‌کم 1 دوره هیپومانیا دارند که حداقل 4 روز طول می‌کشد.

اگر می‌خواهید بدانید چرا گاهی اضطراب بی‌دلیل تجربه می‌کنیم، توضیحات کامل در مقاله زیر ارائه شده است:

اختلال خلق ادواری (سیکلوتایمیا)

افراد مبتلا به سیکلوتایمیا برخی از علائم هیپومانیا و افسردگی را تجربه می‌کنند، اما نه به اندازه‌ای که بتوان آن را به عنوان یک دوره هیپومانیا یا افسردگی توصیف کرد.

این دوره‌ها همچنین شامل علائمی هستند که کوتاه‌تر و خفیف‌تر از دوره‌های مرتبط با اختلال دوقطبی نوع یک یا دو هستند. اکثر افراد مبتلا به این بیماری به مدت ۱ تا ۲ ماه هیچگونه علائم خلقی را تجربه نمی‌کنند.

دیگر اختلالات دوقطبی مشخص و نامشخص و اختلالات مرتبط

اگر فردی معیارهای تشخیصی اختلال دوقطبی نوع یک، نوع دو یا اختلال خلق ادواری را نداشته باشد، اما باز هم دوره‌هایی از افزایش خلق غیرطبیعی و قابل توجه بالینی را تجربه کند، این وضعیت به عنوان «اختلال دوقطبی مشخص یا نامشخص» در نظر گرفته می‌شود.

در واقع، حتی بدون داشتن تمام معیارهای دقیق، وجود چنین دوره‌هایی نشان‌دهنده نوعی اختلال دوقطبی است.

اختلال دوقطبی چه کسانی را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟

اختلال دوقطبی می‌تواند هر کسی را تحت تاثیر قرار دهد. میانگین سن شروع ۲۵ سال است، اما به‌ندرت می‌تواند از اوایل کودکی یا اواخر دهه ۴۰ یا ۵۰ زندگی شروع شود.

اختلال دوقطبی مردان و زنان را به یک اندازه تحت تاثیر قرار می‌دهد، اما نوع تاثیرش متفاوت است. زنان مبتلا به اختلال دوقطبی ممکن است تغییر خلق‌و‌خوی سریع‌تری را تجربه کنند.

وقتی افراد مبتلا به اختلال دوقطبی چهار دوره شیدایی یا افسردگی (یا بیشتر) را در یک سال تجربه می‌کنند، به این حالت «چرخه سریع» می‌گویند. سطوح مختلف هورمون‌های جنسی و هورمون‌های تیروئید، همراه با تمایل به تجویز داروهای ضد افسردگی برای زنان، ممکن است در چرخه سریع‌تر این بیماری در این جمعیت نقش داشته باشد.

زنان مبتلا به اختلال دوقطبی همچنین ممکن است دوره‌های افسردگی بیشتری نسبت به مردان تجربه کنند.

برای آشنایی با اختلال شخصیت وسواسی-اجباری (OCPD) و روش‌های درمان آن، می‌توانید مطلب زیر را مطالعه کنید:

اختلال دوقطبی چقدر شایع است؟

بر اساس آمارهای سازمان بهداشت جهانی (World Health Organization):

متن انگلیسی:

An estimated 1 in 200 (or 37 million) people live with bipolar disorder worldwide

ترجمه متن:

تخمین زده می‌شود که از هر ۲۰۰ نفر، یک نفر (چیزی حدود 37 میلیون نفر در سراسر جهان) با اختلال دوقطبی زندگی می‌کند.

(منبع)

همچنین آمارهای موسسه ملی سلامت (National Institutes of Health) می‌گویند اختلال دوقطبی تقریبا ۵.۷ میلیون آمریکایی بالغ یا حدود ۲.۶٪ از جمعیت ایالات متحده را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

تفاوت اختلال شخصیت مرزی با اختلال دوقطبی چیست؟

اختلال شخصیت مرزی (BPD) و اختلال دوقطبی علائم مشترک زیادی دارند، مانند نوسانات خلقی و رفتار تکانشی. اما در واقع وضعیت‌های متفاوتی هستند.

اختلال شخصیت مرزی یک اختلال شخصیتی است، در حالی که اختلال دوقطبی یک اختلال خلقی محسوب می‌شود. اختلال شخصیت مرزی با نوسانات خلقی مکرر و روابط دشوار همراه است، در حالی که اختلال دوقطبی دوره‌های افسردگی و شیدایی مداوم‌تر و طولانی‌تری دارد.

تفاوت اصلی اینجاست که اختلال دوقطبی شامل افسردگی یا شیدایی یا ترکیبی از این دو می‌شود. در حالی که اختلال شخصیت مرزی یک الگوی ناسالم مقابله با مشکلات است. این اختلال معمولا قبل از ۱۸ سالگی شروع می‌شود و باعث می‌شود فرد نتواند به خوبی با دیگران کنار بیاید یا با جامعه به شکلی طبیعی تعامل داشته باشد.

عوارض اختلال دوقطبی

اختلال دوقطبی در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به مشکلات جدی شود که بر هر حوزه زندگی شما تاثیر می‌گذارد، از جمله:

• مشکلات مربوط به سوءمصرف مواد مخدر و الکل؛
• خودکشی یا اقدام به خودکشی؛
• مشکلات قانونی یا مالی؛
• مشکل در کنار آمدن با دیگران؛
• عملکرد ضعیف در کار یا مدرسه.

اختلال دوقطبی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

برای تشخیص ابتلا به اختلال دوقطبی، ارزیابی پزشک از شما، ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• معاینه فیزیکی: روانپزشک شما ممکن است معاینه فیزیکی و آزمایش‌هایی انجام دهد تا هرگونه مشکل پزشکی را که می‌تواند باعث علائم شما شود پیدا کند.
• ارزیابی سلامت روان: روانپزشک شما در مورد افکار، احساسات و الگوهای رفتاری‌تان با شما صحبت خواهد کرد. همچنین ممکن است به مجموعه‌ای از سوالات پاسخ دهید. با رضایت شما، ممکن است از اعضای خانواده یا دوستان نزدیک خواسته شود تا اطلاعاتی در مورد علائم شما ارائه دهند.
• نمودار خلق‌وخو: ممکن است از شما خواسته شود که ‌به‌صورت روزانه از خلق‌و‌خو، الگوهای خواب یا سایر عواملی که می‌توانند به تشخیص صحیح و دریافت درمان مناسب کمک کنند، یادداشت برداری کنید.

چه اختلالات دیگری ممکن است همزمان با اختلال دوقطبی رخ دهند؟

افراد مبتلا به اختلال دوقطبی بیشتر احتمال دارد که شرایط سلامت روان زیر را نیز داشته باشند:

• اضطراب
• اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی (ADHD)
• اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
• اختلالات مصرف مواد/تشخیص دوگانه

از این رو، گاهی تشخیص درست اختلال دوقطبی در این افراد برای روانپزشکان سخت می‌شود. دلیل دیگر دشواری تشخیص، این است که در طول دوره شیدایی حافظه معمولا دچار مشکل می‌شود و افراد نمی‌توانند آن تجربه را خوب به یاد بیاورند.

افراد مبتلا به اختلال دوقطبی که یک دوره شیدایی شدید همراه با توهم را تجربه می‌کنند، ممکن است به اشتباه مبتلا به اسکیزوفرنی تشخیص داده شوند.

اختلال دوقطبی همچنین می‌تواند به اشتباه به عنوان اختلال شخصیت مرزی (BPD) تشخیص داده شود.

به همین دلیل، مهم است که هنگام صحبت با روانپزشک، در توضیح تمام علائم و تجربیات خود صادق و کامل باشید. همچنین می‌توانید یکی از عزیزان خود را که می‌تواند جزئیات بیشتری در مورد سابقه سلامت روان شما ارائه دهد، در گفتگوهای خود با روانپزشک همراه کنید.

درمان اختلال دوقطبی

چندین روش درمانی می‌تواند در مدیریت علائم اختلال دوقطبی به شما کمک کند. این روش‌ها شامل داروها، روان‌درمانی و اقدامات مربوط به تغییر سبک زندگی است.

انواع روان‌درمانی مورد استفاده برای کنترل و درمان اختلال دوقطبی

انواع مختلفی از روان‌درمانی‌ برای درمان اختلال دوقطبی وجود دارد که به بهبود مدیریت علائم و افزایش کیفیت زندگی کمک می‌کنند. در ادامه با این روش‌ها آشنا می‌شوید:

آموزش روانی

آموزش روانی روشی است که در آن متخصص سلامت روان، اطلاعات و آموزش‌های لازم درباره وضعیت سلامت روان را به افراد ارائه می‌دهد. از آنجایی که اختلال دوقطبی یک بیماری پیچیده است، یادگیری در مورد این بیماری و چگونگی تاثیر آن بر زندگی شما می‌تواند به شما و عزیزانتان کمک کند تا آن را بهتر مدیریت و با آن کنار بیایید.

درمان ریتم بین فردی و اجتماعی (IPSRT)

این درمان طوری طراحی شده که با شناخت و هماهنگی با ریتم‌های بیولوژیکی و اجتماعی شما، به بهبود حال روحی و خلق‌وخویتان کمک می‌کند.

روش IPSRT یک درمان موثر برای افراد مبتلا به اختلالات خلقی، از جمله اختلال دوقطبی است. این درمان بر تکنیک‌هایی برای بهبود پایبندی به دارو (مصرف منظم دارو)، مدیریت وقایع استرس‌زای زندگی و کاهش اختلالات در ریتم‌های اجتماعی (تفاوت‌های روزانه در رفتارهای عادتی) تاکید دارد.

درمان IPSRT مهارت‌هایی را به شما می‌آموزد که به شما امکان می‌دهد از خود در برابر ایجاد دوره‌های شیدایی یا افسردگی در آینده محافظت کنید.

درمان متمرکز بر خانواده

این درمان برای بزرگسالان و کودکان مبتلا به اختلال دوقطبی و مراقبان آنها است. در طول این درمان، عزیزان شما در جلسات درمانی آموزش روانی در مورد اختلال دوقطبی، آموزش بهبود ارتباط و آموزش مهارت‌های حل مسئله به شما ملحق می‌شوند.

درمان شناختی رفتاری (CBT)

درمان شناختی رفتاری نوعی درمان ساختاریافته و هدف‌محور است. درمانگر یا روانشناس به شما کمک می‌کند تا نگاهی دقیق به افکار و احساسات خود بیندازید. به این ترتیب، متوجه خواهید شد که افکارتان چگونه بر اعمالتان تاثیر می‌گذارند. از طریق CBT، می‌توانید افکار و رفتارهای منفی را کنار بگذارید و یاد بگیرید که الگوها و عادات فکری سالم‌تری را ایجاد کنید.

برای شناخت تکنیک‌های کارآمد CBT و روش‌های کاهش اضطراب، مطالعه مطلب زیر توصیه می‌شود:

از چه داروهایی برای درمان اختلال دوقطبی استفاده می‌شود؟

برخی داروها می‌توانند به مدیریت علائم اختلال دوقطبی کمک کنند. ممکن است لازم باشد قبل از یافتن بهترین دارو، با راهنمایی روانپزشک خود، چندین داروی مختلف را امتحان کنید.

داروهایی که روانپزشکان معمولا برای درمان اختلال دوقطبی تجویز می‌کنند عبارتند از:

• داروهای تثبیت‌کننده‌ خلق
• داروهای ضد افسردگی
• نورولپتیک‌های نسل دوم (که به آنها داروهای ضد روان‌پریشی نیز گفته می‌شود)

اگر برای اختلال دوقطبی دارو مصرف می‌کنید، باید:

• با روانپزشک خود صحبت کنید تا خطرات، عوارض جانبی و مزایای دارو را درک کنید.
• در مورد هرگونه داروی تجویزی، داروهای بدون نسخه یا مکمل‌هایی که از قبل مصرف می‌کنید، به روانپزشک خود اطلاع دهید.
• اگر عوارض جانبی نگران‌کننده‌ای را تجربه می‌کنید، فورا به روانپزشک خود اطلاع دهید. ممکن است لازم باشد که دوز شما را تغییر داده شود یا نیاز باشد که داروی دیگری را امتحان کنید.
• به یاد داشته باشید که داروهای اختلال دوقطبی باید به‌طور منظم و طبق تجویز مصرف شوند.

کپسول سافرونیکا سینا پژوهان سلامت 60 عدد خرید

کپسول دپروهرب 50 میلی گرم باریج اسانس 30 عددی خرید

کپسول گیاهی ضد افسردگی سافرومود گیاهان سبز زندگی 60 عدد خرید

کپسول ژلاتینی سافرومنتال فیتومد 30 عدد خرید

کپسول سافرون و منیزیم و B6 دورالایف 60 عددی داروسازی فاران شیمی خرید

قطره خوراکی هایپیران پورسینا هوفاریقون 30 میل لیتر خرید

تثبیت‌کننده‌های خلق‌وخو برای اختلال دوقطبی

افراد مبتلا به اختلال دوقطبی معمولا برای مدیریت دوره‌های مانیک یا هیپومانیا به داروهای تثبیت‌کننده خلق نیاز دارند.

انواع تثبیت‌کننده‌های خلق و نام‌های تجاری آنها عبارتند از:

• لیتیوم
• والپروئیک اسید
• کاربامازپین
• لاموتریژین

داروهای ضدروان‌پریشی (نورولپتیک) برای اختلال دوقطبی

روانپزشکان اغلب داروهای نورولپتیک (ضد روان‌پریشی) نسل دوم یا آتیپیک را در ترکیب با یک تثبیت‌کننده خلق‌وخو برای افراد مبتلا به اختلال دوقطبی تجویز می‌کنند. این داروها به هر دو دوره شیدایی و افسردگی کمک می‌کنند.

فقط چهار مورد از این داروها توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) برای کمک به درمان افسردگی دوقطبی تایید شده‌اند، از جمله:

• کاریپرازین
• لورازیدون
• ترکیب الانزاپین-فلوکستین
• کوئتیاپین

با این حال، داروهای دیگری مانند الانزاپین، ریسپریدون، و آریپیپرازول نیز معمولا تجویز می‌شوند.

داروهای ضد افسردگی برای اختلال دوقطبی

روانپزشکان گاهی داروهای ضد افسردگی را برای درمان دوره‌های افسردگی در اختلال دوقطبی تجویز می‌کنند. همچنین، داروی ضد افسردگی را با یک تثبیت‌کننده خلق‌وخو ترکیب می‌کنند تا از بروز دوره شیدایی جلوگیری شود.

داروهای ضد افسردگی هرگز به عنوان تنها دارو برای درمان اختلال دوقطبی استفاده نمی‌شوند، زیرا فقط مصرف یک داروی ضد افسردگی می‌تواند باعث بروز دوره شیدایی شود.

عوارض جانبی داروهای اختلال دوقطبی چیست؟

عوارض جانبی داروهای اختلال دوقطبی رایج بوده و بسته به نوع دارو متفاوت است. حتما با روانپزشک معالج خود در مورد این عوارض صحبت کنید. همچنین مهم است که در صورت بروز عوارض جانبی به او اطلاع دهید.

هرگز مصرف داروی خود را قطع نکنید، مگر اینکه روانپزشک به شما بگوید. قطع ناگهانی دارو می‌تواند عوارض جانبی شدیدی ایجاد کند و باعث بروز حملات شدید شود.

شایع‌ترین عوارض جانبی داروهای اختلال دوقطبی عبارتند از:

• افزایش وزن
• اختلال در تنظیم متابولیک، از جمله سطح غیرطبیعی چربی خون (دیس‌لیپیدمی)، فشار خون بالا (هایپرتانسیون) و قند خون بالا (هایپرگلیسمی)
• خواب‌آلودگی
• آکاتیزیا (احساس بی‌قراری و آشفتگی با نیاز مبرم به حرکت، تکان خوردن یا قدم زدن)

چه درمان‌های پزشکی دیگری برای اختلال دوقطبی وجود دارد؟

سایر گزینه‌های درمانی که روانپزشک شما ممکن است برای درمان اختلال دوقطبی در نظر بگیرد عبارتند از:

درمان با تشنج الکتریکی (ECT)

این روشی است که در آن یک جریان الکتریکی کوتاه از طریق پوست سر به مغز شما وارد می‌شود و باعث تشنج می‌شود. این روش اغلب برای درمان افراد مبتلا به افسردگی شدید استفاده می‌شود.

روش ECT برای افسردگی مقاوم به دارو یا شیدایی حاد و تهدیدکننده زندگی بسیار ایمن و موثر است. در ECT از بیهوشی عمومی استفاده می‌شود، بنابراین در طول انجام آن خواب خواهید بود و هیچ دردی احساس نخواهید کرد.

تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال (TMS)

این درمان شامل یک سیم‌پیچ الکترومغناطیسی کوتاه است که جریان الکتریکی را به مغز شما منتقل می‌کند. روانپزشکان گاهی اوقات از آن برای درمان افسردگی مقاوم به دارو استفاده می‌کنند.

این روش گاهی اوقات جایگزین روش قبلی یعنی ECT است. TMS دردناک نیست و نیازی به بیهوشی عمومی ندارد.

باید بدانید که دستگاه TMS بیشتر برای درمان افسردگی اساسی (تک‌قطبی) توسط سازمان FDA تایید شده است. اگرچه این روش برای افسردگی دوقطبی هم استفاده می‌شود، اما شواهد علمی درباره اثربخشی آن در دوقطبی به اندازه افسردگی تک‌قطبی قوی نیست.

همچنین، TMS هنوز به عنوان درمان اصلی یا جایگزین قطعی برای شوک‌درمانی (ECT) در مراحل حاد دوقطبی، به‌ویژه در دوره شیدایی، پذیرفته نشده است.

مصرف داروهای تیروئید

این داروها گاهی اوقات می‌توانند به عنوان تثبیت‌کننده خلق‌وخو عمل کنند. با این حال، به عنوان درمان کمکی یا تقویتی استفاده می‌شوند، نه به عنوان یک تثبیت‌کننده مستقل. مطالعات نتایج مثبتی در کاهش علائم در زنان مبتلا به اختلال دوقطبی با چرخه سریع و درمان‌ناپذیر نشان داده‌ است.

بستری شدن در بیمارستان

این یک گزینه اورژانسی در مراقبت از اختلال دوقطبی محسوب می‌شود. زمانی که فردی دچار یک دوره شدید افسردگی یا شیدایی می‌شود و برای خود یا دیگران تهدید به حساب می‌آید، این اقدام ضروری می‌شود.

چه تغییراتی در سبک زندگی می‌توانند به مدیریت اختلال دوقطبی کمک کنند؟

برای متوقف کردن چرخه‌های رفتاری که اختلال دوقطبی شما را بدتر می‌کنند، باید تغییراتی در سبک زندگی خود ایجاد کنید. در اینجا چند گام برای انجام این کار آورده شده است:

ترک مصرف الکل یا مواد مخدر

یکی از بزرگترین نگرانی‌های مربوط به اختلال دوقطبی، نتایج منفی رفتارهای پرخطر و سوءمصرف مواد مخدر یا الکل است. اگر در ترک آن به تنهایی مشکل دارید، کمک بگیرید.

ایجاد روابط سالم

افرادی را در کنارتان داشته باشید که روی شما تاثیر مثبتی دارند. دوستان و اعضای خانواده می‌توانند از شما حمایت کنند و در مراقبت از علائم هشداردهنده تغییرات خلقی به شما کمک کنند.

ایجاد یک روتین سالم

داشتن یک روتین منظم برای خواب، غذا خوردن و فعالیت بدنی می‌تواند به تعادل خلق‌وخوی شما کمک کند. یک رژیم غذایی سالم داشته باشید.

در صورتی که لیتیوم مصرف می‌کنید، با روانپزشک خود در مورد میزان مایعات و نمکی که باید مصرف کنید صحبت کنید. اگر در خواب مشکل دارید، با روانپزشک یا روان‌درمانگر خود در مورد روش‌های موثر مشورت کنید.

اطمینان از عدم تداخل داروهای دیگر

قبل از مصرف داروهایی که پزشک دیگری برای شما تجویز کرده یا هرگونه مکمل یا داروی موجود بدون نسخه، با روانپزشک خود تماس بگیرید.

برای مثال، هنگام مصرف لیتیوم، باید از مصرف منظم ایبوپروفن خودداری کنید. گاهی اوقات داروهای دیگر باعث افسردگی یا شیدایی می‌شوند. همچنین، ممکن است مصرف همزمان این داروها با داروهایی که برای اختلال دوقطبی مصرف می‌کنید، باعث شود که به خوبی عمل نکنند.

تهیه یک نمودار خلق‌وخو

ثبت خلق‌وخو، درمان‌ها، خواب، فعالیت‌ها و احساسات روزانه‌تان می‌تواند به شناسایی محرک‌ها، گزینه‌های درمانی موثر و زمان نیاز به تغییر درمان کمک کند.

کارهایی که می‌توانید برای کمک به مدیریت اختلال دوقطبی انجام دهید (بایدها و نبایدها)

انجام دادن برخی کارهای مثبت و همینطور خودداری از برخی رفتارهای ناسالم می‌تواند در این مسیر به شما کمک زیادی کند:

آیا می‌توان از اختلال دوقطبی پیشگیری کرد؟

متاسفانه، هیچ راه شناخته‌شده‌ای برای پیشگیری از اختلال دوقطبی وجود ندارد، زیرا دانشمندان علت دقیق آن را نمی‌دانند. اما شناخت علائم و نشانه‌های اختلال دوقطبی و اقدام زودهنگام برای درمان آن بسیار مهم است.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

افراد مبتلا به اختلال دوقطبی، با وجود خلق‌وخوی بسیار افراطی‌شان، اغلب نمی‌دانند که بی‌ثباتی عاطفی چقدر زندگی خودشان و عزیزانشان را مختل می‌کند. در نتیجه، درمان لازم را دریافت نمی‌کنند.

اگر علائم افسردگی یا شیدایی دارید، به یک روانپزشک مراجعه کنید. اختلال دوقطبی به خودی خود بهبود نمی‌یابد. یک روانپزشک با تجربه در اختلال دوقطبی می‌تواند به شما کمک کند تا علائم خود را کنترل کنید.

پزشک چه سوالاتی از شمال می‌پرسد؟

احتمالا پزشک شما نیز چندین سوال از شما خواهد پرسید:

• شما یا عزیزانتان چه زمانی برای اولین بار متوجه علائم شما شدید؟
• حال و هوای شما چند وقت یکبار تغییر می‌کند؟
• آیا وقتی احساس افسردگی دارید، به خودکشی فکر می‌کنید؟
• آیا علائم شما مانع زندگی روزمره یا میزان سازگاری شما با دیگران می‌شود؟
• آیا خویشاوند خونی مبتلا به اختلال دوقطبی یا افسردگی دارید؟
• چه بیماری‌های روانی یا جسمی دیگری دارید؟
• آیا الکل می‌نوشید، سیگار می‌کشید یا از مواد مخدر استفاده می‌کنید؟
• شب‌ها چقدر می‌خوابید؟ آیا میزان خواب شما با گذشت زمان تغییر می‌کند؟
• آیا گاهی اوقات ریسک‌هایی را که معمولا انجام نمی‌دهید، مانند تصمیمات مالی غیرعاقلانه یا تکانشی، انجام می‌دهید؟
• چه چیزی، در صورت وجود، علائم شما را بهتر یا بدتر می‌کند؟

چه زمانی باید به اورژانس مراجعه کرد؟

اگر هر یک از این شرایط را تجربه می‌کنید، ضروری است که با 123 (اورژالنس خدمات اجتماعی) تماس بگیرید یا به نزدیکترین اورژانس مراجعه کنید:

توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما

از ابراز مشکلات خود و درخواست کمک نترسید و حال خوب را از خود دریغ نکنید. اگر چه اختلال دوقطبی می‌تواند یک بیماری بسیار آزاردهنده و کلافه‌کننده باشد، اما درمان طولانی‌مدت و مداوم، مانند دارو و روان‌درمانی، می‌تواند به مدیریت علائم شما کمک کند و شما را قادر سازد زندگی سالم و هدفمندی داشته باشید.

مهم است که به‌طور منظم به روانپزشک خود مراجعه کنید تا برنامه درمانی و علائم شما را تحت نظر داشته باشند. بدانید که تیم درمانی و عزیزانتان برای حمایت از شما در کنارتان هستند.