دیابت چیست؟ بررسی کامل علائم، درمان و کنترل دیابت

مقدمه و شناخت بیماری

دیابت چیست؟

دیابت (Diabetes)، که به آن مرض قند هم گفته می‌شود، یک اختلال متابولیک مزمن است که در آن بدن نمی‌تواند به‌درستی قند خون یا گلوکز را تنظیم کند. گلوکز منبع اصلی انرژی بدن است و از غذاهایی که می‌خوریم، به‌ویژه کربوهیدرات‌ها، تأمین می‌شود.

 انسولین، هورمونی که توسط پانکراس ترشح می‌شود، به سلول‌ها کمک می‌کند تا گلوکز را جذب کنند. در افراد مبتلا به دیابت، این فرآیند به دلیل کمبود انسولین یا ناتوانی بدن در استفاده صحیح از آن مختل می‌شود. نتیجه این اختلال، افزایش قند خون است که در طولانی‌مدت می‌تواند به قلب، رگ‌های خونی، چشم‌ها، کلیه‌ها و اعصاب آسیب برساند.

انواع دیابت چیست؟

 چندین نوع دیابت وجود دارد. شایع‌ترین انواع آن عبارت‌اند از:

دیابت نوع ۱

دیابت نوع ۱، یک بیماری خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به دلایل ناشناخته به سلول‌های تولیدکننده انسولین در پانکراس حمله کرده و آن‌ها را از بین می‌برد. بین ۵ تا ۱۰٪ از مبتلایان به دیابت، دیابت نوع ۱ دارند.

این نوع معمولاً در کودکان و نوجوانان تشخیص داده می‌شود، اما می‌تواند در هر سنی بروز کند.

دیابت نوع ۲

دیابت نوع ۲ شایع‌ترین شکل دیابت است و حدود ۹۰ درصد موارد دیابت را شامل می‌شود. در این نوع، بدن یا انسولین کافی تولید نمی‌کند یا به انسولین مقاومت نشان می‌دهد، به این معنا که سلول‌ها نمی‌توانند به‌خوبی از انسولین استفاده کنند.

این بیماری بیشتر در بزرگسالان دیده می‌شود، اما به دلیل افزایش چاقی و کم‌تحرکی، در کودکان و نوجوانان نیز رو به افزایش است. عوامل خطر شامل اضافه وزن، سابقه خانوادگی، کم‌تحرکی و رژیم غذایی ناسالم هستند.

پیش دیابت

پیش‌دیابت مرحله‌ای قبل از دیابت نوع ۲ است. در این نوع، سطح قند خون شما بالاتر از حد نرمال است اما هنوز به اندازه‌ای بالا نیست که به‌طور رسمی دیابت نوع ۲ تشخیص داده شود.

دیابت بارداری (Gestational Diabetes)

دیابت بارداری در برخی افراد در دوران بارداری ایجاد می‌شود و معمولاً پس از زایمان از بین می‌رود. این وضعیت ممکن است در هر مرحله‌ای از بارداری رخ دهد، اما بیشتر در سه‌ماهه دوم یا سوم شایع است.

سایر انواع دیابت

سایر انواع دیابت شامل موارد زیر هستند:

• دیابت نوع ۳c: این نوع به دلیل آسیب به پانکراس (به جز خودایمنی) ایجاد می‌شود، مانند پانکراتیت، سرطان پانکراس یا جراحی پانکراس.
• دیابت خودایمنی نهفته بزرگسالان (LADA): مشابه دیابت نوع ۱، اما با پیشرفت کندتر، که معمولاً در افراد بالای ۳۰ سال تشخیص داده می‌شود و به آن «دیابت نوع ۱.۵» نیز می‌گویند.
• دیابت بلوغی زودرس (MODY): ناشی از جهش‌های ژنتیکی است که بر تولید یا عملکرد انسولین تأثیر می‌گذارند و معمولاً در خانواده‌ها دیده می‌شود.
• دیابت نوزادی (Neonatal diabetes): نوع نادری از دیابت که در شش ماه اول زندگی رخ می‌دهد و به دلیل جهش‌های ژنتیکی ایجاد می‌شود.
• دیابت ناپایدار (Brittle diabetes): نوعی دیابت نوع ۱ است که با نوسانات شدید و غیرقابل پیش‌بینی قند خون مشخص می‌شود و مدیریت آن بسیار دشوار است.

نکته: یک بیماری نادر به نام دیابت بی‌مزه وجود دارد که با وجود نام مشابه، ارتباطی با دیابت قندی (دیابت ملیتوس) ندارد. این بیماری متفاوتی است که در آن کلیه‌ها بیش از حد مایع از بدن دفع می‌کنند.

دیابت را با چه نام‌هایی می‌شناسند؟

بیماری دیابت با نام‌های مختلفی شناخته می‌شود که رایج‌ترین نام آن همان «دیابت» یا «بیماری قند خون» است. در گفتار عامه، از اصطلاحاتی مانند «قند» یا «مرض قند» استفاده می‌شود. در متون پزشکی، دیابت به‌عنوان «دیابت ملیتوس» (Diabetes Mellitus) شناخته می‌شود که از واژه‌های لاتین به معنای «شیرین» و «جریان»، به دلیل دفع قند در ادرار بیماران گرفته شده است.

همچنین، بسته به نوع دیابت، اصطلاحات خاص‌تری مانند «دیابت نوع ۱»، «دیابت نوع ۲» یا «دیابت بارداری» به کار می‌روند. این نام‌ها همگی به جنبه‌های مختلف این اختلال متابولیک اشاره دارند که در آن بدن نمی‌تواند قند خون را به درستی تنظیم کند.

دیابت چقدر شایع است؟

آمار مرتبط با دیابت نشان‌دهنده بار رو به رشد این بیماری برای افراد، خانواده‌ها و کشورها در سطح جهانی است. بر اساس جدیدترین اطلس دیابت فدراسیون بین‌المللی دیابت (IDF) در سال ۲۰۲۵:

• ۱۱.۱٪، یا معادل ۱ نفر از هر ۹ بزرگسال بین ۲۰ تا ۷۹ سال در جهان، به دیابت مبتلا هستند.
• بیش از ۴ نفر از هر ۱۰ نفر از مبتلایان از بیماری خود بی‌اطلاع هستند.

پیش‌بینی تا سال ۲۰۵۰:

• طبق پیش‌بینی‌های IDF، یک نفر از هر ۸ بزرگسال، یعنی معادل حدود ۸۵۳ میلیون نفر، تا سال ۲۰۵۰ به دیابت مبتلا خواهند بود. این آمار نشان‌دهنده افزایش ۴۶ درصدی نسبت به امروز است.

آیا قند خون همان دیابت است؟

قند خون و دیابت یکی نیستند، اما به هم مرتبط‌اند.

قند خون (Blood Sugar/Glucose) 

قند خون یا گلوکز خون، اصلی‌ترین قند موجود در خون شماست و منبع اصلی انرژی بدن شما محسوب می‌شود. این قند از غذایی که می‌خورید به دست می‌آید. بدن شما بیشتر این غذا را به گلوکز تجزیه کرده و آن را وارد جریان خون می‌کند.

وقتی سطح قند خون شما بالا می‌رود، به پانکراس (لوزالمعده) سیگنال می‌دهد تا انسولین ترشح کند. انسولین هورمونی است که به گلوکز کمک می‌کند وارد سلول‌های شما شود تا برای تولید انرژی استفاده شود.

دیابت (Diabetes)

دیابت نوعی بیماری‌ است که در آن سطح قند خون شما بیش از حد بالا می‌رود. وقتی دیابت دارید، بدن شما یا به اندازه کافی انسولین تولید نمی‌کند، یا نمی‌تواند انسولین را به خوبی استفاده کند، یا هر دو. در نتیجه، مقدار زیادی گلوکز در خون شما باقی می‌ماند و به سلول‌هایتان نمی‌رسد.

با گذشت زمان، داشتن گلوکز بیش از حد در خون می‌تواند مشکلات جدی (عوارض دیابت) ایجاد کند. بنابراین، اگر دیابت دارید، مهم است که سطح قند خون خود را در محدوده هدف نگه دارید.

آیا میل به شیرینی نشانه دیابت است؟

بله، هرچه قند خون شما بالاتر رود، هوس شیرینی‌جات و احساس گرسنگی ممکن است شدیدتر شوند. شاید فکر کنید که با وجود قند اضافی در خون، بدن و مغزتان باید راضی باشند؛ اما موضوع به این سادگی نیست.

بدون انسولین کافی، مغز شما نمی‌تواند از آن گلوکز استفاده کند. از آنجا که مغز برای تأمین انرژی به دریافت لحظه‌به‌لحظه‌ی قند وابسته است و نمی‌داند شما دیابت دارید، با ایجاد حس گرسنگی و میل به شیرینی، شما را به خوردن تشویق می‌کند.

این می‌تواند چرخه‌ای آزاردهنده و معیوب برای فرد مبتلا به دیابت باشد، زیرا هرچه بیشتر بخورید، در صورت کمبود انسولین یا داروهای دیگر، قند خون شما بالاتر می‌رود و از محدوده‌ی هدف خارج می‌شود.

علائم و علت‌ها

علائم و نشانه‌های دیابت چیست؟

علائم دیابت شامل تشنگی زیاد، ادرار مکرر و بهبود آهسته زخم‌ها و بریدگی‌ها است. شدت علائم بسته به نوع دیابت متفاوت است، اما معمولاً در دیابت نوع ۱ شدیدتر از دیابت نوع ۲ بروز می‌یابد.

علائم شایع دیابت شامل موارد زیر است:

• تشنگی زیاد یا پُلی‌دیپسی (polydipsia) و خشکی دهان
• ادرار مکرر
• خستگی
• تاری دید
• کاهش وزن غیرقابل توضیح
• بی‌حسی یا سوزن‌سوزن شدن دست‌ها یا پاها
• بهبود آهسته زخم‌ها یا بریدگی‌ها
• عفونت‌های پوستی یا عفونت‌های قارچی مکرر، به ویژه در ناحیه تناسلی

در صورت مشاهده این علائم در خود یا فرزندتان، مهم است که با پزشک مشورت کنید.

علت دیابت چیست؟

علت اصلی بروز دیابت، وجود بیش از حد گلوکز (قند) در جریان خون است؛ اما دلیل افزایش قند خون بسته به نوع دیابت متفاوت است.

دلایل ابتلا به دیابت شامل موارد زیر هستند:

• مقاومت به انسولین: دیابت نوع ۲ عمدتاً ناشی از مقاومت به انسولین است. در این حالت، سلول‌های عضلات، چربی و کبد به انسولین پاسخ مناسب نمی‌دهند. عواملی مانند چاقی، کم‌تحرکی، رژیم غذایی نامناسب، اختلالات هورمونی، عوامل ژنتیکی و برخی داروها در این مقاومت نقش دارند.
• بیماری‌های خودایمنی: دیابت نوع ۱ و دیابت خودایمن بزرگسالان (LADA) زمانی رخ می‌دهند که سیستم ایمنی بدن به سلول‌های تولیدکننده انسولین در پانکراس حمله می‌کند.
• عدم تعادل هورمونی: در دوران بارداری، جفت با ترشح برخی هورمون‌ها، حساسیت سلول‌ها نسبت به انسولین را کاهش می‌دهد. در صورتی که لوزالمعده نتواند این کاهش حساسیت را با تولید بیشتر انسولین جبران کند، احتمال ابتلا به دیابت بارداری افزایش می‌یابد. همچنین، برخی بیماری‌های هورمونی مانند آکرومگالی و سندرم کوشینگ می‌توانند در ایجاد دیابت نوع ۲ نقش داشته باشند.
• آسیب به پانکراس: آسیب فیزیکی به پانکراس (در اثر بیماری، جراحی یا ضربه) می‌تواند تولید انسولین را مختل کند و به دیابت نوع ۳c منجر شود.
• جهش‌های ژنتیکی: برخی جهش‌های ژنتیکی منجر به دیابت‌های خاص مانند دیابت نوزادی و MODY می‌شوند.
• مصرف طولانی‌مدت برخی داروها مانند داروهای مورد استفاده در درمان ایدز یا کورتیکواستروئیدها نیز ممکن است زمینه‌ساز ابتلا به دیابت نوع ۲ شود.

عوارض دیابت چیست؟

دیابت می‌تواند منجر به عوارض حاد یا کوتاه مدت (فوری و شدید) و عوارض بلندمدت شود که اغلب به دلیل بالا و شدید بودن طولانی‌مدت قند خون ایجاد می‌شوند.

عوارض کوتاه مدت دیابت

عوارض حاد دیابت که در کوتاه مدت بروز می‌یابند عبارت‌اند از:

• وضعیت هیپراسمولار هیپرگلیسمیک (HHS): این حالت در دیابت نوع ۲ رایج است و زمانی رخ می‌دهد که قند خون به بیش از ۶۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر برسد. این وضعیت باعث کم‌آبی شدید، گیجی و خطر مرگ می‌شود و نیاز به درمان فوری پزشکی دارد.
• کتواسیدوز دیابتی (DKA): در دیابت نوع ۱ یا دیابت تشخیص‌داده‌نشده رخ می‌دهد. در نبود انسولین، بدن به جای گلوکز، چربی را برای تولید انرژی می‌سوزاند و کتون‌هایی تولید می‌کند که خون را اسیدی می‌کنند. این حالت منجر به تنفس دشوار، استفراغ و بیهوشی می‌شود و فوراً باید درمان شود.
• افت شدید قند خون یا هیپوگلیسمی: این وضعیت بیشتر در افراد دیابتی که انسولین مصرف می‌کنند دیده می‌شود. نشانه‌ها شامل تاری دید، دوبینی، گیجی، ناتوانی در حرکت صحیح و تشنج هستند. درمان شامل استفاده اضطراری از گلوکاگون یا اقدامات پزشکی فوری است.

عوارض بلند مدت دیابت

قند خون بالا در درازمدت می‌تواند به بافت‌ها و اندام‌های بدن، به خصوص به رگ‌های خونی و اعصاب آسیب برساند.

شایع‌ترین عوارض بلندمدت دیابت، بیماری‌های قلبی-عروقی است که شامل موارد زیر می‌شود:

• بیماری عروق کرونر یا (Coronary Artery Disease (CAD
• حمله قلبی
• سکته مغزی
• تصلب شرایین یا آترواسکلروز (Atherosclerosis)

سایر عوارض عبارت‌اند از:

• آسیب عصبی یا نوروپاتی (Neuropathy): باعث بی‌حسی، گزگز و درد در اندام‌ها می‌شود.
• نفروپاتی (Nephropathy): منجر به نارسایی کلیه، نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه می‌شود.
• رتینوپاتی (Retinopathy): ممکن است به کوری بینجامد.
• زخم‌ها و عفونت‌های پا و خطر قطع عضو
• عفونت‌های پوستی
• اختلال عملکرد جنسی به دلیل آسیب به اعصاب و رگ‌ها (مثل خشکی واژن یا اختلال نعوظ)
• گاستروپارزی (Gastroparesis) یا فلج معده
• کاهش شنوایی
• مشکلات دهان و دندان مانند بیماری‌های لثه
• افسردگی

آیا دیابت خطرناک است؟

دیابت به‌طور قابل‌توجهی خطر بروز بسیاری از مشکلات قلبی را افزایش می‌دهد. این مشکلات می‌توانند شامل بیماری عروق کرونر همراه با درد قفسه سینه، حمله قلبی، سکته مغزی و تنگی عروق (آترواسکلروز) باشند.

بنابراین اگر مبتلا به دیابت باشید، احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی یا سکته مغزی در شما بیشتر است. همچنین، دیابت می‌تواند باعث آسیب عصبی شود که به آن نوروپاتی دیابتی گفته می‌شود.

تشخیص و آزمایش‌ها

تشخیص دیابت چگونه است؟

پزشکان برای تشخیص دیابت، سطح قند خون را با انجام سه آزمایش بررسی می‌کنند:

آزمایشات تشخیص دیابت کدامند؟

• آزمایش قند خون ناشتا: برای این آزمایش، باید حداقل ۸ ساعت قبل از آزمایش چیزی نخورید یا ننوشید (به جز آب). از آنجا که غذا به شدت بر قند خون تاثیر می‌گذارد، این آزمایش به پزشک اجازه می‌دهد سطح پایه قند خون شما را ببیند.
• آزمایش تصادفی قند خون: منظور از «تصادفی» این است که می‌توانید در هر زمان، بدون در نظر گرفتن ناشتا بودن، این آزمایش را انجام دهید.
• آزمایش HbA1c یا هموگلوبین گلیکوزیله: این آزمایش میانگین سطح قند خون شما را در دو تا سه ماه گذشته نشان می‌دهد.

برای غربالگری و تشخیص دیابت بارداری نیز پزشک آزمایش تحمل گلوکز خوراکی را تجویز می‌کند.

جدول قند خون دیابت

نتایج آزمایش‌ها معمولاً به شکل زیر تفسیر می‌شوند که آیا فرد دیابت دارد یا خیر و یا دچار پیش‌دیابت است (مقادیر ممکن است کمی متفاوت باشند و پزشکان معمولاً بیش از یک آزمایش را برای تشخیص قطعی در نظر می‌گیرند):

موسسه ملی دیابت و بیماری‌های گوارشی و کلیوی (NIDDK) تأکید می‌کند که این آزمایش‌ها باید توسط پزشک تفسیر شوند؛ زیرا عوامل مختلفی مانند استرس یا بیماری‌های دیگر می‌توانند بر نتایج تأثیر بگذارند. اگر نتیجه آزمایش غیرطبیعی باشد، پزشک ممکن است آزمایش را تکرار یا آزمایش‌های تکمیلی تجویز کند.

درمان و داروها

روش‌های درمان دیابت کدامند؟

مدیریت دیابت نیازمند یک رویکرد چندجانبه است که شامل تغییر سبک زندگی، داروها و در برخی موارد، درمان‌های پیشرفته‌تر می‌شود. هدف اصلی درمان، حفظ سطح قند خون در محدوده سالم است تا از عوارض جلوگیری شود.

چهار بخش اصلی در کنترل و درمان دیابت عبارت‌اند از:

1. پایش قند خون

پایش سطح قند خون (گلوکز) برای ارزیابی اثربخشی برنامه درمانی بسیار حیاتی است. این کار اطلاعات لازم را برای مدیریت روزانه و حتی ساعتی دیابت در اختیار شما قرار می‌دهد.
برای پایش سطح قند می‌توانید از دستگاه اندازه‌گیری قند خون (گلوکومتر) همراه با نمونه‌گیری از نوک انگشت یا از دستگاه پایش مداوم قند (CGM) استفاده کنید. شما و پزشکتان با هم محدوده هدف قند خونتان را تعیین خواهید کرد.

2. داروهای خوراکی ضد دیابت

این داروها به کنترل قند خون در افرادی که هنوز مقداری انسولین تولید می‌کنند، یعنی افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ و پیش‌دیابت کمک می‌کنند. برخی افراد مبتلا به دیابت بارداری نیز ممکن است به داروی خوراکی نیاز داشته باشند.
انواع مختلفی از این داروها وجود دارد که متفورمین رایج‌ترین آن‌هاست.

3. انسولین

افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ برای ادامه زندگی نیاز به تزریق انسولین مصنوعی دارند. برخی از بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ نیز به انسولین نیاز پیدا می‌کنند.
انواع مختلفی از انسولین مصنوعی وجود دارد که هر یک با سرعت و مدت اثر متفاوتی عمل می‌کنند. چهار روش اصلی برای دریافت انسولین شامل:

• تزریق با سرنگ (سوزن)
• قلم انسولین
• پمپ انسولین
• انسولین استنشاقی سریع‌الاثر

4. رژیم غذایی

برنامه‌ریزی غذایی و انتخاب رژیم مناسب نقش کلیدی در کنترل دیابت دارد، زیرا غذا مستقیماً بر قند خون تأثیر می‌گذارد.
در صورت استفاده از انسولین، شمارش کربوهیدرات‌ها بخش مهمی از مدیریت دیابت است؛ زیرا میزان انسولین مورد نیاز در وعده‌های غذایی به مقدار کربوهیدرات مصرفی بستگی دارد. علاوه بر این، عادات غذایی سالم به کنترل وزن و کاهش خطر بیماری‌های قلبی کمک می‌کند.

5. ورزش

فعالیت بدنی باعث افزایش حساسیت به انسولین و کاهش مقاومت به آن می‌شود، بنابراین ورزش منظم برای همه افراد مبتلا به دیابت ضروری است.

با توجه به افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی در افراد دیابتی، حفظ موارد زیر نیز اهمیت دارد:

• وزن سالم
• فشار خون در محدوده نرمال
• کلسترول در سطح مناسب

داروهای دیابت کدامند؟

داروهای دیابت بسته به نوع بیماری و نیازهای بیمار متفاوت هستند. رایج‌ترین داروهای مورد استفاده در درمان دیابت عبارت‌اند از:

داروهای دیابت نوع ۱

برای دیابت نوع ۱، انسولین (مانند انسولین سریع‌الاثر یا طولانی‌اثر) ضروری است و از طریق تزریق یا پمپ انسولین تجویز می‌شود.

داروهای دیابت نوع ۲

در دیابت نوع ۲، داروهای خوراکی رایج شامل موارد زیر است:

• متفورمین (کاهش تولید گلوکز در کبد)
• سولفونیل‌اوره‌ها (مانند گلی‌کلازید Gliclazide، که تولید انسولین را تحریک می‌کنند)
• مهارکننده‌های DPP-4 یا Dipeptidyl peptidase-4 inhibitors (مانند سیتاگلیپتین Sitagliptin)
• مهارکننده‌های SGLT2 یا Sodium-glucose transport protein 2 inhibitors (مانند امپاگلیفلوزین Empagliflozin، که دفع گلوکز از طریق ادرار را افزایش می‌دهند)

داروهای تزریقی مانند آگونیست‌های GLP-1 یا Glucagon-like peptide-1 receptor agonists (مانند سماگلوتید) نیز برای دیابت نوع ۲ استفاده می‌شوند و به کاهش وزن و کنترل قند خون کمک می‌کنند.

پیش آگهی دیابت چیست؟

پیش‌آگهی دیابت به عواملی مانند نوع دیابت، زمان تشخیص، مدیریت بیماری و سبک زندگی بیمار بستگی دارد. با مدیریت مناسب، افراد مبتلا به دیابت می‌توانند زندگی طولانی و سالمی داشته باشند.

• در دیابت نوع ۱، که یک بیماری مادام‌العمر است، استفاده مداوم از انسولین و پایش دقیق قند خون می‌تواند عوارض را به حداقل برساند. بیماران دیابت نوع ۱ که قند خون خود را به‌خوبی کنترل می‌کنند، می‌توانند از عوارض جدی مانند رتینوپاتی یا نارسایی کلیه پیشگیری کنند.
• در دیابت نوع ۲، تغییر سبک زندگی مانند رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و کاهش وزن می‌تواند پیشرفت بیماری را کند یا حتی در مراحل اولیه معکوس کند.
• دیابت بارداری معمولاً پس از زایمان برطرف می‌شود؛ اما حدود 30٪ از زنان مبتلا به GDM در عرض 10 سال و تا 50٪ در یک دوره طولانی تر به دیابت نوع 2 مبتلا می شوند.

عوامل مانند سن، بیماری‌های همراه (مانند فشارخون بالا) و پایبندی به درمان نیز تاثیر زیادی بر پیش‌آگهی دارند.

پیشگیری، مدیریت و کنترل

برای دیابت چه بخوریم، چه نخوریم؟

هیچ رژیم غذایی خاصی وجود ندارد که نسبت به سایر رژیم‌ها برای افراد مبتلا به دیابت برتری مطلق داشته باشد. اما رژیم غذایی کم‌کربوهیدرات می‌تواند به کاهش ولع غذا، کاهش قند خون و افزایش انرژی کمک کند.

غذاهای مجاز برای دیابت عبارت‌اند از:

• سبزیجات غیرنشاسته‌ای (بروکلی، اسفناج، کلم)
• میوه‌های کم‌قند (توت‌ها، سیب)
• غلات کامل (جو، کینوا)
• پروتئین‌های بدون چربی (مرغ، ماهی، تخم‌مرغ)
• چربی‌های سالم (آووکادو، آجیل، روغن زیتون)

همچنین افراد دیابتی بهتر است از موارد زیر اجتناب کرده یا مصرف آن‌ها را محدود کنند:

• غذاهای پرقند (نوشابه، شیرینی، دسر)
• کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده (نان سفید، برنج سفید)
• غذاهای فرآوری‌شده (فست‌فود، چیپس)
• نوشیدنی‌های شیرین (آبمیوه‌های صنعتی)
• چربی‌های ترانس و اشباع (غذاهای سرخ‌شده، کره)

راه‌های پیشگیری دیابت چیست؟

هرچند دیابت نوع ۱ قابل پیشگیری نیست، اما می‌توان خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را با تغییر سبک زندگی به طور قابل‌توجهی کاهش داد. طبق گزارش مرکز کنترل بیماری‌ها (CDC)، کاهش ۵ تا ۷ درصد از وزن بدن با کاهش کالری و افزایش فعالیت بدنی به حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته در افراد دارای اضافه وزن می‌تواند خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را تا ۵۸ درصد کاهش دهد.

برخی از اقدامات پیشگیرانه به شرح زیر است:

• تغذیه سالم: تمرکز بر غذاهای کامل، سبزیجات و پروتئین‌های کم‌چرب.
• فعالیت بدنی: ورزش منظم مانند پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری یا شنا.
• کنترل استرس: تکنیک‌هایی مانند مدیتیشن یا یوگا.
• چکاپ‌های منظم: غربالگری زودهنگام برای شناسایی پیش‌دیابت.

راهنمای مراجعه به پزشک

چه زمانی باید به دکتر مراجعه کرد؟

در صورت مشاهده موارد زیر، با پزشک خود تماس بگیرید:

• قند خون بالاتر از ۲۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (۱۳.۳ میلی‌مول در لیتر) برای بیش از یک روز
• وجود مقدار متوسط تا زیاد کتون در آزمایش ادرار
• استفراغ یا اسهال به مدت بیش از ۴ ساعت
• هرگونه درد شدید یا درد قفسه سینه
• تب ۳۷.۷ درجه سانتی‌گراد (۱۰۰ درجه فارنهایت) یا بالاتر
• مشکل در حرکت دادن دست‌ها یا پاها
• مشکلات بینایی، گفتار یا تعادل
• گیجی یا بروز مشکلات جدید در حافظه

هشدار: اگر استفراغ یا اسهال شما بیش از ۴ ساعت طول کشیده باشد، باید به اورژانس مراجعه کنید یا با ۱۱۵ تماس بگیرید.

برای دیابت پیش چه دکتری بروم؟

اگر مشکوک به دیابت هستید یا علائمی مانند تشنگی شدید، تکرر ادرار یا خستگی غیر معمول دارید، اولین قدم مراجعه به پزشک عمومی است. پزشک عمومی می‌تواند آزمایش‌های اولیه مانند قند خون ناشتا یا A1c را برای ارزیابی وضعیت شما تجویز کند.

در صورت تشخیص دیابت یا نیاز به بررسی تخصصی‌تر، او شما را به متخصص غدد درون‌ریز (اندوکرینولوژیست) ارجاع می‌دهد که در درمان بیماری‌های مرتبط با هورمون‌ها، از جمله دیابت، تخصص دارد. برای دیابت بارداری، ممکن است به متخصص زنان و زایمان ارجاع شوید که در مدیریت دیابت در دوران بارداری تجربه دارد.

همچنین، همکاری با متخصص تغذیه برای تنظیم رژیم غذایی مفید است. تیم درمانی چندرشته‌ای بهترین نتایج را در مدیریت دیابت به همراه دارد.

آخرین تحقیقات در مورد دیابت

تحقیقات سال‌های اخیر به‌خصوص 2022 تا 2025 نشان‌دهنده نوآوری‌هایی در مدیریت و درمان دیابت است.

سال ۲۰۲۲

در سال 2022، FDA تپلیزوماب (teplizumab) یا (Tzield) را تایید کرد و آن را به اولین درمانی که به طور خاص برای به تاخیر انداختن شروع دیابت نوع 1 بالینی طراحی شده است، تبدیل کرد. این دارو یک آنتی بادی مونوکلونال ضد CD3 است که به اصلاح فعالیت سلول های T درگیر در حمله خود ایمنی کمک می کند.

در مطالعه بالینی، افراد در معرض خطر بالای ابتلا به دیابت که تپلیزوماب دریافت کردند، به طور متوسط ​​دو سال بیشتر از افرادی که این دارو را دریافت نکردند، بدون دیابت باقی ماندند.

سال ۲۰۲۳

در سال 2023، سازمان غذا و داروی آمریکا دانیزل‌سل (Donislecel) یا لانتیدرا (Lantidra) را به عنوان اولین درمان آلوژنیک سلول جزایر پانکراس برای بزرگسالان مبتلا به دیابت نوع 1 که هیپوگلیسمی شدید را تجربه می کنند، تأیید کرد.

این درمان که از پانکراس اهداکننده متوفی مشتق شده است، شامل تزریق سلول‌های جزایر لانگرهانس به کبد است. در مطالعات بالینی، بخش قابل‌توجهی از دریافت‌کنندگان توانستند برای مدت‌های مختلف به طور مستقل انسولین تولید کنند.

سال ۲۰۲۴

شرکت Valbiotis در کنگره EASD نتایج امیدوارکننده‌ای از مطالعه فاز ۲/۳ داروی گیاهی TOTUM-63 برای کاهش HbA1c در بیماران پیش‌دیابتی و دیابت نوع ۲ منتشر کرد. این درمان با محوریت میکروبیوم روده توسعه یافته است.

سال ۲۰۲۵ (تا این مقطع)

آگونیست خوراکی گیرنده GLP-1 Eli Lilly، orforglipron، نتایج آزمایشی امیدوارکننده‌ای را در فاز 3 نشان می‌دهد که به طور بالقوه اولین درمان خوراکی موثر GLP-1 برای دیابت نوع 2 است.

از جمله دیگر پیشرفت‌ها می‌توان به استفاده از هوش مصنوعی برای کنترل بهتر دیابت اشاره کرد که می‌توانند کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشند. همچنین تحقیقات اخیر در خصوص بازسازی سلول‌های بتا با درمان‌های سلولی نشان می‌دهد که ما به درمان کامل دیابت نزدیک‌تر شده‌ایم.

خلاصه‌ای از به‌روزترین پیشرفت‌ها در درمان دیابت در سال 2025 به شرح زیر است:

• بهبود مدیریت دیابت با پیش‌بینی نیاز به انسولین با فناوری هوش مصنوعی
• امید به درمان کامل با بازسازی سلول‌های بتا با درمان‌های سلولی
• کاهش یا حذف نیاز به انسولین با استراتژی جدید برای دیابت نوع 2
• تمرکز بر نورون‌های مغزی برای درمان بهتر دیابت نوع 2

توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما

تشخیص دیابت یک رویداد تغییر‌دهنده زندگی است، اما به این معنا نیست که نمی‌توانید زندگی شاد و سالمی داشته باشید. مدیریت دیابت نیازمند مراقبت مداوم و دقت فراوان است. اگرچه در ابتدا ممکن است بسیار گیج‌کننده و سخت باشد، اما با گذشت زمان، درک بهتری از نحوه مدیریت این بیماری و هماهنگی با بدن‌تان پیدا خواهید کرد.

حتماً به طور منظم به پزشک یا تیم مراقبت‌های بهداشتی خود مراجعه کنید. مدیریت دیابت یک تلاش گروهی است؛ شما به حضور متخصصان پزشکی، دوستان و خانواده در کنارتان نیاز دارید. اگر به کمک نیاز داشتید، از درخواست آن نترسید.