عفونت معده چیست و چه علائمی دارد؟

عفونت معده چیست و چگونه ایجاد می‌شود؟

عفونت معده، که در اصطلاح پزشکی «گاستروانتریت» نامیده می‌شود، به التهاب دیواره معده و روده‌ها اشاره دارد و اغلب با علائمی آزاردهنده مانند اسهال، استفراغ، تهوع و درد شکمی خود را نشان می‌دهد. شایع‌ترین عامل این بیماری، ویروس‌ها مانند نوروویروس و روتاویروس هستند، اما باکتری‌ها و انگل‌ها نیز می‌توانند موجب بروز آن شوند.

ویروس یا میکروب معده با حمله به دستگاه گوارش، التهاب شدیدی ایجاد می‌کند و عملکرد سیستم گوارش را مختل می‌کند، که منجر به تهوع، استفراغ و گرفتگی عضلات شکم می‌شود. روش اصلی انتقال این میکروب‌ها دهانی-مدفوعی است؛ یعنی از طریق دست‌های آلوده، غذای ناسالم یا تماس با سطوح آلوده وارد بدن می‌شوند.

سرعت شیوع گاستروانتریت بالاست و در موارد شدید ممکن است به اسهال خونی و تب بالا منجر شود. خوشبختانه در افراد سالم، سیستم ایمنی بدن معمولاً طی چند روز بر ویروس غلبه می‌کند و نیازی به درمان دارویی پیچیده نیست.

عفونت معده چه علائمی دارد؟

نشانه‌های عفونت معده بسته به عامل بیماری‌زا متفاوت است، اما علائم کلاسیک آن شامل اسهال آبکی، تهوع مداوم، استفراغ و دردهای شکمی (دل‌پیچه) است. علاوه بر مشکلات گوارشی، علائم سیستمیک نیز ممکن است ظاهر شوند:

• تب خفیف تا شدید
• سردرد و سرگیجه
• دردهای عضلانی و بدن‌درد
• لرز و تعریق سرد
• احساس ضعف و بی‌حالی عمومی

این علائم معمولاً ۱۲ تا ۴۸ ساعت پس از ورود میکروب به بدن آغاز می‌شوند. طول دوره بیماری از یک روز تا دو هفته متغیر است.

چه کسانی بیشتر در خطر عفونت میکروبی معده و روده قرار دارند؟

هرچند همه افراد ممکن است دچار این بیماری شوند، اما گروه‌های زیر آسیب‌پذیرتر هستند:

• کودکان زیر ۵ سال: به دلیل کامل نشدن سیستم ایمنی و رعایت کمتر بهداشت.
• سالمندان: سیستم ایمنی با افزایش سن ضعیف‌تر می‌شود.
• افراد با ایمنی پایین: مبتلایان به بیماری‌های خودایمنی، سرطان یا ایدز.
• ساکنان خوابگاه‌ها و پادگان‌ها: زندگی در محیط‌های شلوغ و بسته، سرعت انتقال ویروس را چند برابر می‌کند.
• مسافران: سفر به مناطقی با سطح بهداشت پایین و مصرف غذاهای خیابانی خطر ابتلا را افزایش می‌دهد.

تفاوت بین آنفولانزای معده و مسمومیت غذایی چیست؟

تشخیص تفاوت این دو کمی دشوار است زیرا علائم ظاهری آن‌ها (اسهال، تهوع و استفراغ) بسیار شبیه‌ هستن، اما منشأ و زمان بروز آن‌ها متفاوت است. آنفولانزای معده معمولاً ناشی از ویروس‌هایی مثل نوروویروس است. علائم آن به تدریج ظاهر می‌شوند و دوره بیماری ممکن است چندین روز طول بکشد.

در مقابل، مسمومیت غذایی نتیجه مستقیم خوردن غذا یا آب آلوده به باکتری، انگل یا سموم آن‌هاست. ویژگی بارز مسمومیت، شروع ناگهانی و طوفانی علائم است؛ معمولاً چند ساعت پس از صرف غذای آلوده حال فرد بد می‌شود اما اغلب سریع‌تر هم بهبود می‌یابد.

انواع عفونت معده

عوامل بیماری‌زا در دستگاه گوارش به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

عفونت‌های ویروسی

شایع‌ترین نوع هستند که توسط نوروویروس (در بزرگسالان) و روتاویروس (در کودکان) ایجاد می‌شوند. انتقال از طریق تماس فردبه‌فرد یا غذای آلوده است و معمولاً بدون نیاز به آنتی‌بیوتیک و با استراحت درمان می‌شوند.

عفونت‌های باکتریایی

این نوع عفونت‌ها معمولاً خطرناک‌ترند. باکتری‌هایی مثل سالمونلا، اشریشیا کلی و کمپیلوباکتر از طریق گوشت نیم‌پز، تخم‌مرغ خام یا لبنیات غیرپاستوریزه وارد بدن می‌شوند. علائم آن شدیدتر است و ممکن است شامل اسهال خونی، تب بالا و دردهای شکمی شدید باشد.

عفونت‌های انگلی

انگل‌هایی مانند ژیاردیا و کریپتوسپوریدیوم عامل این عفونت‌ها هستند. این نوع بیشتر در مناطقی با آب آشامیدنی ناسالم یا استخرهای آلوده دیده می‌شود. برخلاف ویروس‌ها، انگل‌ها می‌توانند مشکلات گوارشی طولانی‌مدت و مزمن ایجاد کنند.

چه چیزی باعث عفونت معده می‌شود؟

ریشه اصلی عفونت معده، ورود پاتوژن‌ها (عوامل بیماری‌زا) به دستگاه گوارش است. ویروس‌ها مقصر اصلی در فصول سرد سال و اماکن عمومی هستند. آن‌ها با ایجاد التهاب در دیواره روده، توانایی جذب آب و مواد غذایی را از بین می‌برند. باکتری‌ها (سالمونلا و شیگلا) اغلب از طریق «زنجیره غذایی» منتقل می‌شوند؛ یعنی غذایی که درست پخته نشده یا در دمای نامناسب نگهداری شده است.

انگل‌ها نیز اغلب از طریق منابع آبی تصفیه نشده (مانند آب رودخانه یا چاه) یا تماس با مدفوع حیوانات آلوده وارد بدن انسان می‌شوند. عدم رعایت بهداشت فردی، به ویژه نشستن دست‌ها پس از دستشویی، مهم‌ترین عامل گسترش تمام این عفونت‌هاست.

عفونت معده چه عوارضی را می‌تواند به دنبال داشته باشد؟

مهم‌ترین و خطرناک‌ترین عارضه عفونت معده، کم‌آبی بدن است. اسهال و استفراغ مداوم باعث از دست رفتن شدید آب و الکترولیت‌های حیاتی (مثل سدیم و پتاسیم) می‌شود. اگر این کم‌آبی جبران نشود، می‌تواند منجر به شوک، نارسایی کلیه و حتی مرگ شود. سایر عوارض احتمالی عبارتند از:

• خونریزی در دستگاه گوارش (ناشی از عفونت‌های باکتریایی شدید).
• التهاب مزمن روده و سندرم روده تحریک‌پذیر پس از عفونت.
• عدم تحمل لاکتوز موقت.
• در افراد ضعیف، عفونت ممکن است وارد جریان خون شده و سایر اندام‌ها را درگیر کند.

عفونت معده چگونه تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص این بیماری معمولاً بالینی است؛ یعنی پزشک با معاینه و پرسیدن سوالات کلیدی به نتیجه می‌رسد. پزشک درباره سابقه سفر اخیر، غذاهایی که خورده‌اید و تماس با افراد بیمار سوال می‌کند. لمس شکم برای بررسی میزان درد و تورم نیز بخشی از معاینه است.

اگر علائم مبهم یا شدید باشند، روش‌های دقیق‌تری به کار می‌روند:

• آزمایش مدفوع: برای شناسایی نوع دقیق باکتری، ویروس یا انگل.
• آزمایش خون: آزمایش خون برای بررسی میزان عفونت در بدن و وضعیت کم‌آبی.
• آندوسکوپی: در موارد نادر و مزمن، پزشک با فرستادن لوله دوربین‌دار به داخل معده، وضعیت بافت‌ها را بررسی می‌کند.

درمان عفونت معده

در بیشتر موارد، عفونت معده یا گاستروانتریت بدون درمان دارویی خاص و به‌صورت خودبه‌خود بهبود پیدا می‌کند. درمان این بیماری اغلب حمایتی است؛ یعنی تمرکز اصلی بر کمک به بدن برای عبور از دوره بیماری، کاهش علائم و پیشگیری از عوارضی مانند کم‌آبی بدن است. استراحت کافی، مصرف مایعات و غذاهای سبک و قابل‌هضم، مهم‌ترین پایه‌های درمان محسوب می‌شوند.

در مواردی که اسهال و استفراغ شدید باشد یا بیمار دچار کم‌آبی شود، ممکن است تزریق مایعات و الکترولیت‌ها به‌صورت وریدی (IV) یا در شرایط خاص، تغذیه پارنترال برای حفظ انرژی بدن تجویز شود. همچنین داروهای ضد تهوع یا ضد اسهال فقط در موارد خاص و با نظر پزشک برای کنترل علائم استفاده می‌شوند.

درمان دارویی عفونت معده

در برخی انواع گاستروانتریت، به‌ویژه عفونت‌های باکتریایی یا انگلی، درمان دارویی ضروری است. در این شرایط، پزشک بر اساس عامل بیماری‌زا داروی مناسب را تجویز می‌کند:

• آنتی‌بیوتیک‌ها: فقط در صورت تشخیص عفونت باکتریایی تجویز می‌شوند. برای مثال، در عفونت ناشی از هلیکوباکتر پیلوری ممکن است داروهایی مانند آموکسی‌سیلین، مترونیدازول یا کلاریترومایسین به‌همراه داروهای کاهش‌دهنده اسید معده مانند اومپرازول یا پانتوپرازول استفاده شوند.
• داروهای ضد انگل: در صورت تشخیص عفونت‌های انگلی مانند ژیاردیا تجویز می‌شوند.

مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها به‌ویژه در عفونت‌های ویروسی نه‌تنها کمکی به بهبود نمی‌کند، بلکه می‌تواند باعث عوارض جانبی و مقاومت دارویی شود.

در مقاله زیر با بهترین دارو برای عفونت روده و معده، آشنا خواهید شد.

شربت‌های درمان عفونت معده

شربت‌ها نقش تسکینی و حمایتی دارند و برای کاهش علائم به کار می‌روند، از جمله:

• شربت‌های هیدراتاسیون خوراکی برای جبران آب و الکترولیت‌ها
• شربت‌های ضد تهوع (فقط با تجویز پزشک)
• شربت‌های پروبیوتیک برای کمک به تعادل فلور روده
• شربت‌های ضد اسید در صورت وجود سوزش معده

در کودکان، استفاده از هر نوع شربت یا دارو باید حتماً تحت نظر پزشک انجام شود، زیرا مصرف نادرست برخی داروها می‌تواند خطرناک باشد.

کپسول انتریک کوتد پنتوپرازول 40 mg خرید

شربت دیاستاپ ایران داروک 140 ml خرید

کپسول انتریک کوتد پنتوپرازول 20 mg خرید

کپسول پیوسته رهش مبورین 200 mg خرید

قرص ونوپرازان 20 mg خرید

قرص ونوپرازان 10 mg خرید

درمان خانگی عفونت معده

در عفونت‌های ویروسی خفیف، درمان خانگی معمولاً کافی است. این روش‌ها شامل:

• مصرف مایعات کافی مانند آب، محلول ORS و دمنوش‌های ملایم
• رژیم غذایی ساده شامل برنج، موز، سیب‌زمینی آب‌پز و نان تست
• مصرف ماست یا فرآورده‌های حاوی پروبیوتیک
• دمنوش زنجبیل یا نعناع برای کاهش تهوع و درد شکم
• استراحت کافی

در صورتی که علائم بیش از چند روز ادامه پیدا کند، شدت یابد یا نشانه‌هایی مانند تب بالا، اسهال خونی یا علائم کم‌آبی ظاهر شود، مراجعه به پزشک ضروری است. درمان خانگی جایگزین مراقبت پزشکی در موارد شدید یا مزمن نیست.

عفونت معده تا چه مدت ادامه پیدا می‌کند؟

دوره نقاهت بر اساس نوع میکروب متفاوت است:

• ویروس‌ها: مهمان‌های ناخوانده کوتاه‌مدت هستند و معمولاً ۱ تا ۳ روزه رفع می‌شوند.
• باکتری‌ها: سمج‌ترند و علائم آن‌ها ممکن است یک هفته یا بیشتر طول بکشد.
• انگل‌ها: اگر درمان نشوند، می‌توانند ۲ تا ۶ هفته یا حتی ماه‌ها در بدن باقی بمانند و باعث ضعف طولانی‌مدت شوند.

چگونه می‌توان از عفونت معده پیشگیری کرد؟

پیشگیری از این بیماری ساده و وابسته به بهداشت فردی است.

• شستشوی دست‌ها: مهم‌ترین سپر دفاعی شماست. دست‌ها را حداقل ۲۰ ثانیه با آب و صابون بشویید، مخصوصاً بعد از توالت و قبل از غذا.
• ایمنی غذایی: گوشت، مرغ و تخم‌مرغ را کامل بپزید. از مصرف لبنیات غیر پاستوریزه جداً خودداری کنید.
• آب سالم: در سفرها یا مناطق مشکوک، فقط از آب بطری پلمپ‌شده استفاده کنید و حتی برای مسواک زدن هم از آب شیر استفاده نکنید.
• ضدعفونی: میوه‌ها و سبزیجات را پیش از مصرف کاملاً انگل‌زدایی کنید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر اسهال و استفراغ بیش از ۴۸ ساعت طول کشید و بهبودی حاصل نشد، باید به پزشک مراجعه کنید. همچنین دیدن خون در مدفوع یا تب بالای ۳۸ درجه زنگ خطری است که نباید نادیده گرفته شود. گروه‌های حساس مثل نوزادان، زنان باردار و افراد دارای بیماری نقص ایمنی باید با مشاهده اولین علائم تحت نظر پزشک قرار گیرند.

توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما

رعایت بهداشت کلید طلایی سلامتی شماست. عادت ساده‌ی شستن دست‌ها می‌تواند زنجیره انتقال بسیاری از بیماری‌های گوارشی را قطع کند. در انتخاب مواد غذایی، به‌ویژه در فصل گرما و هنگام سفر، وسواس به خرج دهید. غذای سالم و آب تصفیه‌شده، بیمه سلامت معده شماست.

اگر با وجود مراقبت‌ها بیمار شدید، نترسید اما هوشیار باشید. در اکثر موارد، بدن شما پیروز مبارزه خواهد بود. اما اگر علائم فرسایشی شد یا نشانه‌هایی مانند کم‌آبی و خونریزی را دیدید، زمان را از دست ندهید و فوراً به متخصص داخلی یا گوارش مراجعه کنید. تشخیص درست و به موقع، از عوارض طولانی‌مدت جلوگیری می‌کند.