چه زمانی تزریق انسولین قند خون را پایین نمی‌آورد؟

چرا با وجود تزریق انسولین، قند خون من همچنان بالاست؟

گاهی فرد با وجود تزریق منظم انسولین، متوجه می‌شود قند خونش پایین نمی‌آید یا حتی بالاتر می‌رود. این مسئله می‌تواند به دلیل مقاومت بدن در برابر انسولین، اشتباه در دوز یا نوع انسولین، یا عوامل دیگری مانند استرس، مصرف بعضی داروها و رژیم غذایی نامناسب باشد.

مقاومت به انسولین زمانی رخ می‌دهد که سلول‌ها به انسولین پاسخ کمتری می‌دهند و در نتیجه گلوکز وارد سلول‌ها نمی‌شود و در خون تجمع پیدا می‌کند. این حالت در افراد دارای اضافه وزن بیشتر دیده می‌شود، اما ممکن است به دلایل ژنتیکی یا در دوران نوجوانی هم رخ دهد.

برای آشنایی با انواع انسولین و آگاهی از نحوه مصرف و انتخاب انسولین مناسب، مطالعه مطلب زیر توصیه می‌شود:

بیشتر بخوانید:

راهنمای انتخاب انسولین

لیپوهیپرتروفی

لیپوهیپرتروفی (Lipohypertrophy) یکی از مشکلات شایع در محل تزریق انسولین است که جذب دارو را کاهش می‌دهد و باعث بالا ماندن قند خون می‌شود. تزریق مکرر در یک نقطه باعث تجمع چربی زیر پوست و تشکیل توده می‌شود. در این شرایط، انسولین به‌خوبی جذب نمی‌شود و اثرش کاهش می‌یابد.

برای پیشگیری، محل تزریق را مرتب تغییر دهید. نواحی مانند شکم، بازو، ران یا باسن گزینه‌های مناسبی هستند. هیچ‌وقت انسولین را به طور مکرر در یک نقطه تزریق نکنید تا از تشکیل توده و کاهش اثر دارو جلوگیری شود.

تکنیک تزریق نادرست

روش تزریق انسولین نقش زیادی در جذب آن دارد. اشتباه در زاویه یا عمق تزریق می‌تواند باعث کاهش اثر دارو شود.

خطاهایی مثل بیرون کشیدن سریع سوزن، استفاده دوباره از سرنگ، یا تکان ندادن انسولین قبل از تزریق از دلایل شایع بالا ماندن قند خون هستند.

همچنین طول سوزن باید متناسب با محل تزریق باشد؛ معمولاً سوزن‌های ۴ تا ۶ میلی‌متری برای تزریق زیرپوستی مناسب‌اند. تزریق در عمق اشتباه ممکن است انسولین را به لایه چربی یا عضله برساند و اثر آن را تغییر دهد.

مشکلات پمپ انسولین

اگر از پمپ انسولین استفاده می‌کنید و قند خونتان بالاست، ابتدا باید عملکرد دستگاه را بررسی کنید. خم شدن کانولا، گره خوردن لوله یا وجود حباب هوا در مسیر می‌تواند مانع تزریق کامل انسولین شود.

در چنین شرایطی، ممکن است دوز کافی انسولین به بدن نرسد و قند خون بالا بماند. بررسی منظم پمپ و تمیز نگه داشتن آن برای جلوگیری از این مشکل ضروری است.

مشکلات مربوط به خود انسولین

اگر انسولین تاریخ گذشته باشد، دیگر به‌خوبی عمل نمی‌کند و نمی‌تواند قند خون را پایین بیاورد. علاوه‌بر این، باید به نحوه نگهداری از انسولین نیز توجه کرد.

• بعد از تاریخ انقضا نباید از انسولین استفاده کرد، حتی اگر هنوز مقداری از آن در شیشه باقی مانده باشد.
• انسولین در دمای خیلی سرد یا خیلی گرم، یا زیر نور مستقیم خورشید خراب می‌شود.
• انسولین شفاف وقتی آسیب ببیند، کدر یا گلوله‌گلوله می‌شود و ممکن است به دیواره شیشه بچسبد.
• انسولینی را که استفاده نمی‌کنید در یخچال نگه دارید، اما هرگز فریز نکنید. یخ‌زدگی باعث از بین رفتن اثر انسولین می‌شود.
• در هوای گرم یا هنگام بیرون رفتن، انسولین را در کیف خنک مخصوص یا کنار ژل خنک‌کننده نگه دارید.

عدم تطابق دوز انسولین با میزان کربوهیدرات مصرفی

مقدار کربوهیدراتی که در طول روز می‌خورید، روی سطح قند خون تاثیر زیادی دارد. چون انسولین مستقیماً با قند حاصل از کربوهیدرات‌ها در ارتباط است، باید مقدار انسولین با میزان غذایی که می‌خورید هماهنگ باشد.

اگر دوز انسولین کمتر از نیاز بدن باشد، قند خون بالا می‌رود. برعکس، اگر انسولین بیش از اندازه تزریق شود، ممکن است قند خون بیش از حد پایین بیاید.

تغییرات سبک زندگی

تغییر در رژیم غذایی یا سطح فعالیت بدنی می‌تواند باعث شود کنترل قند خون سخت‌تر شود. انسولین برای تنظیم قندی که از کربوهیدرات‌ها به‌دست می‌آید ضروری است، پس میزان آن باید با مقدار کربوهیدرات مصرفی متناسب باشد.

اگر غذا چرب باشد، قند خون دیرتر بالا می‌رود و ممکن است لازم باشد تزریق انسولین را کمی به‌تأخیر بیندازید یا دوز را تقسیم کنید.

کم‌تحرکی نیز یکی از دلایل بالا رفتن قند خون است. ورزش منظم باعث می‌شود انسولین بهتر عمل کند و گلوکز راحت‌تر از خون خارج شود. اگر به هر دلیل نمی‌توانید ورزش کنید (مثلاً آسیب‌دیدگی)، باید مصرف کربوهیدرات یا دوز انسولین را تنظیم کنید.

تغییرات دمایی (محیط)

تغییرات دمایی می‌تواند به دو شکل بر دیابت تاثیر بگذارد: خراب شدن داروی انسولین و تاثیر بر فیزیولوژی بدن و سرعت جذب دارو.

• اگر انسولین در معرض آفتاب قرار گیرد، ممکن است رنگش به قهوه‌ای تغییر کند.
• تزریق انسولین سرد (مستقیماً از یخچال) در پمپ می‌تواند باعث ایجاد حباب هوا شود، چون با گرم شدن، انسولین گاز آزاد می‌کند.

تاثیر تغییرات دمایی محیط بر بدن و کنترل دیابت

تغییرات دمایی، چه گرم چه سرد، نه تنها بر انسولین تاثیر می‌گذارند، بلکه بر کنترل دیابت فرد نیز اثرگذار هستند:

الف) هوای گرم

• بالا رفتن قند خون: دراز کشیدن طولانی مدت زیر نور خورشید می‌تواند باعث افزایش سطح گلوکز خون شود. همچنین، اگر در یک روز گرم متوجه بالا رفتن قند خون شدید، ممکن است به دلیل آسیب دیدن انسولین توسط آفتاب باشد.
• جذب سریع‌تر انسولین و خطر افت قند: در هوای گرم، انسولین از محل تزریق سریع‌تر جذب می‌شود. این جذب سریع‌تر می‌تواند خطر هیپوگلیسمی(افت قند خون) را افزایش دهد.

ب) هوای سرد

• افزایش قند خون به دلیل بیماری: در فصل سرما احتمال بیماری و عفونت بیشتر است که می‌تواند باعث بالا رفتن قند خون شود.
• مقاومت به انسولین: هنگامی که فرد بیمار می‌شود (به عنوان مثال در زمستان)، بدن نسبت به انسولین مقاوم‌تر می‌شود. این مقاومت باعث بالا رفتن سطح گلوکز خون می‌شود و ممکن است نیاز به افزایش دوز انسولین باشد.

اقدامات توصیه‌شده در مواجهه با تغییرات دمایی

در هر شرایط آب‌و‌هوایی، چه گرما و چه سرما، رعایت چند نکته ساده می‌تواند به کنترل بهتر قند خون کمک کند:

• سطح گلوکز خون خود را به‌طور منظم بررسی کنید.
• مقدار زیادی مایعات بنوشید.

استرس‌های عاطفی-روانی

استرس‌های عاطفی و روانی یکی از عوامل مهمی هستند که می‌توانند کنترل گلوکز خون (قند خون) را مختل کرده و باعث شوند انسولین به اندازه کافی اثربخش نباشد.

استرس باعث می‌شود بدن هورمون‌هایی مثل کورتیزول و آدرنالین ترشح کند که عملکرد انسولین را مختل کرده و کنترل قند خون را سخت‌تر می‌کنند.

به این ترتیب، سلول‌ها به انسولین پاسخ کمتری می‌دهند و گلوکز نمی‌تواند برای تأمین انرژی وارد سلول‌ها شود. از آنجایی که انرژی (گلوکز) نمی‌تواند به سلول‌ها سوخت‌رسانی کند، در خون انباشته می‌شود و سطح گلوکز خون افزایش می‌یابد.

علاوه‌بر این، خود بیماری دیابت هم می‌تواند استرس‌زا باشد، مخصوصاً در ابتدای تشخیص. نگرانی درباره‌ی غذا خوردن، تنظیم انسولین و نوسانات قند خون می‌تواند فشار روانی زیادی ایجاد کند.

اگر استرس طولانی شود، قند خون هم برای مدت طولانی بالا می‌ماند و خطر عوارض دیابت بیشتر می‌شود.

برای بررسی ارتباط استرس و قند خون، توصیه می‌کنیم مطلب زیر را بخوانید:

بیشتر بخوانید:

چرا هنگام اضطراب و استرس قند خونم بالا می‌رود؟

تداخلات دارویی (ناشی از مصرف داروهای دیگر)

تداخلات دارویی ناشی از مصرف داروهای دیگر یکی از دلایلی است که می‌تواند باعث شود سطح گلوکز خون بالا رود و اثربخشی انسولین (و سایر درمان‌های دیابت) کاهش یابد. برخی از این داروها شامل موارد زیر هستند:

1. کورتیکواستروئیدها که برای درمان بیماری‌های التهابی مانند آرتریت (التهاب مفاصل)، لوپوس و آلرژی‌ها تجویز می‌شوند.
2. داروهای کاهش‌دهنده کلسترول
3. قرص‌های ضد بارداری
4. داروهای فشار خون بالا
5. داروهای اضطراب، افسردگی، بیش‌فعالی مانند کلوزاپین، الانزاپین، ریسپریدون و کوئتیاپین
6. داروهای آلرژی و سرماخوردگی مانند پسودوافدرین، شربت سینه، آدرنالین
7. برخی داروهای درمان آکنه مانند ایزوترتینوئین
8. برخی داروهای ضد رد پیوند مانند تاکرولیموس
9. داروهایی که برای درمان HIV و هپاتیت C استفاده می‌شوند
10. نیاسین یا ویتامین B

اگر هر یک از این داروها را مصرف می‌کنید، خودسرانه آن را قطع نکنید. پزشک دیابت باید از تمام داروهایی که مصرف می‌کنید مطلع باشد تا در صورت نیاز دوز یا نوع دارو را تنظیم کند.

بیماری‌های کوتاه‌مدت

بیماری‌هایی مثل سرماخوردگی یا عفونت می‌توانند به‌طور موقت باعث بالا رفتن قند خون شوند. تاثیر بیماری‌های کوتاه‌مدت بر قند خون به روش‌های زیر خود را نشان می‌دهند:

• افزایش مقاومت به انسولین: در زمان بیماری بدن نسبت به انسولین مقاوم‌تر می‌شود.
• بالا رفتن قند خون: این افزایش مقاومت به انسولین به این معنی است که سطح گلوکز خون می‌تواند افزایش پیدا کند و فرد ممکن است نیاز به افزایش دوز انسولین داشته باشد.

سایر بیماری‌ها یا شرایط زمینه‌ای

علاوه بر عواملی مانند استرس و بیماری‌های حاد مانند سرماخوردگی، شرایط و بیماری‌های زمینه‌ای دیگری وجود دارد که می‌توانند مدیریت دیابت را دشوار کرده یا به طور موقت یا دائم سطح گلوکز خون را بالا ببرند. برخی از بیماری‌ها و شرایط را در ادامه شرح می‌دهیم:

۱. مقاومت به انسولین

مقاومت به انسولین زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های بدن به انسولین پاسخ کمتری می‌دهند. در این حالت، گلوکز (قند) به‌خوبی وارد سلول‌ها نمی‌شود و در خون باقی می‌ماند. این وضعیت ممکن است در اعضای دیگر خانواده هم دیده شود، و افرادی که اضافه‌وزن دارند بیشتر در معرض آن قرار دارند.

۲. کاهش یا از دست دادن عملکرد سلول‌های بتا

هر چه فرد مدت بیشتری به دیابت مبتلا باشد، احتمال دارد که لوزالمعده تولید انسولین را کمتر کند.

در دیابت نوع ۲، ممکن است تا زمان تشخیص، حدود نیمی از سلول‌های بتا که انسولین می‌سازند، از کار افتاده باشند.

در این وضعیت، سلول‌های باقی‌مانده باید بیشتر تلاش کنند تا نیاز بدن به انسولین را تأمین کنند، اما با گذشت زمان ممکن است آنها هم کارشان را از دست بدهند.

علاوه بر این، برخی شرایط جسمی موقت مثل قاعدگی در زنان، کم‌آبی بدن و استرس ناشی از جراحت، درد مزمن یا ضربه‌های کنترل‌نشده هم می‌توانند قند خون را به طور موقت بالا ببرند.

وقتی دوز معمول انسولین پاسخگو نیست، چه کاری باید انجام دهیم؟

اگر متوجه شدید که دوزهای معمول انسولین مانند گذشته موثر نیستند یا نیاز به دوزهای بسیار بالاتری دارید، باید فوراً با پزشک خود صحبت کنید تا علت مشخص شده و از عوارض جدی جلوگیری شود.

اگر با وجود رعایت همه نکات مثل روش صحیح تزریق، رژیم غذایی و مصرف داروها، هنوز قند خون شما بالا باقی مانده، بهتر است درباره سایر مشکلات احتمالی با پزشک یا تیم درمان دیابت خود مشورت کنید.

تغییرات سبک زندگی

هنگام تغییر رژیم غذایی، ثبت دقیق غذا و انسولین می‌تواند به اندازه‌گیری تاثیر آن بر قند خون و افزایش دقت در تطابق نسبت انسولین به غذا کمک کند. اگر دوز معمول پاسخگو نیست، باید عادات روزانه خود را بازبینی کنید:
تطابق انسولین با کربوهیدرات: مقدار انسولینی که تزریق می‌کنید باید با میزان کربوهیدراتی که دریافت می‌کنید مطابقت داشته باشد. اگر مطمئن نیستید، برای تعیین نسبت درست انسولین به کربوهیدرات با تیم مراقبت خود مشورت کنید.

افزایش فعالیت بدنی: ورزش منظم کمک می‌کند تا انسولین تزریقی بهتر عمل کند و گلوکز را از خون خارج کند. اگر کمتر فعالیت دارید، ممکن است قند خون بالا برود و نیاز باشد دوز انسولین یا مقدار کربوهیدرات مصرفی را تغییر دهید.

مدیریت استرس: استرس‌های عاطفی یا جسمی باعث می‌شوند هورمون‌هایی ترشح شوند که اثر انسولین را کاهش می‌دهند و قند خون بالا می‌رود. تمرین‌هایی مثل یوگا، مدیتیشن و ورزش منظم به کاهش استرس کمک می‌کنند.

بررسی داروهای دیگر: با پزشک خود صحبت کنید تا مطمئن شوید داروی جدیدی مصرف نمی‌کنید (مثل استروئیدها، داروهای فشار خون یا داروهای سلامت روان) که ممکن است عملکرد انسولین را تحت تاثیر قرار دهد.

افزایش دوز انسولین

اگر دوز فعلی انسولین برای پایین آوردن قند خون کافی نیست، پزشک ممکن است میزان دوز انسولین شما را افزایش دهد. همچنین، ممکن است نیاز باشد نوع انسولین تغییر کند، مانند:

• مصرف انسولین سریع‌الاثر قبل از غذا برای کنترل نوسانات قند خون پس از صرف وعده غذایی
• مصرف انسولین طولانی‌اثر یک یا دو بار در روز برای کمک به کنترل هموارتر سطح قند خون
• در بعضی شرایط، پزشک ممکن است پمپ انسولین را پیشنهاد دهد تا کنترل قند خون راحت‌تر شود.
• اگر مشکل اصلی مقاومت به انسولین باشد، که ممکن است با یا بدون اضافه وزن اتفاق بیفتد، احتمالاً نیاز به مصرف داروهای خوراکی همراه با انسولین تزریقی وجود دارد تا مقاومت کاهش یابد و انسولین بهتر عمل کند.
• اگر نیاز به کاهش وزن دارید، داروهای کاهش وزن نیز می‌توانند به عنوان یک گزینه در نظر گرفته شوند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

۱. وقتی انسولین دیگر به اندازه کافی اثربخش نیست.
2. اگر نمی‌توانید سطح قند خون خود را به محدوده هدف بازگردانید.
3. همیشه قبل از مصرف هرگونه داروی جدید یا تغییر داروهای خود، حتی برای مشکلات جزئی مانند سرماخوردگی، با پزشک یا تیم مراقبت دیابت خود مشورت کنید.
4. اگر با وجود در نظر گرفتن تمامی عوامل ذکر شده (مانند تکنیک تزریق، رژیم غذایی و غیره) همچنان قند خون بالایی را تجربه می‌کنید، باید با پزشک خود صحبت کنید تا سایر شرایط زمینه‌ای یا علت مشکل مشخص شود.

توصیه تیم دارو دات کام به شما

اگر بعد از تزریق انسولین، قند خون همچنان بالا می‌ماند، احتمال دارد مسئله از نوع یا دوز انسولین، شیوه تزریق یا حتی شرایط بدنی و داروهای مصرفی باشد. بررسی دقیق این موارد و گفت‌وگو با پزشک می‌تواند به تنظیم بهتر درمان کمک کرده و از بالا ماندن طولانی‌مدت قند خون جلوگیری کند.

فراموش نکنید که کنترل دیابت فقط به تزریق انسولین محدود نمی‌شود و عوامل زیادی مانند تغذیه، تحرک و آرامش ذهنی در آن نقش دارند. تیم دارو دات کام در این مقاله تلاش کرده راهکارهایی ارائه دهد تا بتوانید گام‌به‌گام علت را پیدا کرده و قند خون خود را بهتر مدیریت کنید.