قرص دیفنوکسیلات چیست و چه زمانی باید از آن استفاده کرد؟

مقدمه و شناخت قرص دیفنوکسیلات

• نام تجاری: لوموکوت، لوموتیل، وی آترو
• نام ژنریک: دیفنوکسیلات هیدروکلراید
• دسته‌بندی دارویی (کلاس دارویی): ضد اسهال‌ها
• نحوه مصرف: خوراکی (بلعیدنی)
• مکانیسم اثر: دیفنوکسیلات با شل کردن ماهیچه‌های گوارشی و کند کردن حرکت غذا در طول روده، به بدن زمان می‌دهد تا آب و نمک‌های حیاتی (الکترولیت‌ها) را دوباره جذب کند. با جذب مجدد مایعات، قوام مدفوع بهبود یافته و دفعات آن کاهش می‌یابد.

قرص دیفنوکسیلات چیست؟

دیفنوکسیلات یک ترکیب دارویی تجویزی است که برای مدیریت اسهال‌های شدید و مقاوم به درمان‌های اولیه طراحی شده است. این دارو دارای دو ویژگی مهم است: اول، اثربخشی قوی در کاهش حرکت روده و دوم، پتانسیل کنترل شده برای سوءمصرف.

این دارو در گروه مواد کنترل‌شده رده V قرار می‌گیرد، زیرا از نظر ساختاری به اپیوئیدها شباهت دارد. اگرچه خطر اعتیاد در دوزهای تجویز شده برای اسهال پایین است، اما این موضوع بر اهمیت مصرف دقیق دارو و توقف آن بلافاصله پس از بهبودی تاکید می‌کند.

هدف از تجویز این دارو یک راه حل کوتاه‌مدت است تا بدن از حالت شدید اسهال خارج شود و به تنظیم طبیعی خود بازگردد.

قرص دیفنوکسیلات برای چه مواردی استفاده می‌شود؟

کاربرد اصلی دیفنوکسیلات درمان اسهال شدید و جدی است. این شامل موارد زیر می‌شود:

• اسهال حاد: اسهال کوتاه‌مدتی که به دلیل بیماری‌های ویروسی یا مسمومیت ایجاد شده اما نسبت به داروهای رایج مقاوم است.
• اسهال مزمن: اسهالی که بیش از چهار هفته طول کشیده و ممکن است با یک بیماری زمینه‌ای دستگاه گوارش در ارتباط باشد.

این دارو باید همراه با اقدامات حمایتی دیگر، به ویژه جایگزینی مایعات و الکترولیت‌های از دست رفته استفاده شود. دیفنوکسیلات فقط علائم را کاهش می‌دهد، اما مایعات حیاتی را به بدن باز نمی‌گرداند.

داروهای مرتبط/مشابه دیفنوکسیلات

• آلومینیوم هیدروکساید
• بیسموت سیترات
• لوپرامید

نکات کلیدی قرص دیفنوکسیلات

دیفنوکسیلات می‌تواند باعث سرگیجه، خواب‌آلودگی و کاهش تمرکز شود. باید صبر کنید تا بدانید دارو چه تاثیری بر شما دارد و سپس فعالیت‌های نیازمند هوشیاری بالا را از سر بگیرید.

در اکثر موارد، انتظار می‌رود که علائم اسهال ظرف ۴۸ ساعت پس از شروع درمان بهبود یابند. اگر پس از این مدت تغییری مشاهده نکردید یا اگر پس از ۱۰ روز بهبودی حاصل نشد، باید مصرف دارو را قطع کرده و با پزشک تماس بگیرید.

این دارو هرگز نباید جایگزین جبران مایعات از دست‌رفته شود. پیروی از رژیم غذایی مناسب و مصرف مایعات کافی برای جلوگیری از کم‌آبی بدن ضروری است.

چه کسانی می‌توانند قرص دیفنوکسیلات مصرف کنند؟

این دارو برای بزرگسالان و نوجوانانی که دچار اسهال شدید هستند، تجویز می‌شود:

• بزرگسالان: افراد ۱۸ سال و بالاتر.
• نوجوانان: برای نوجوانان ۱۳ سال و بالاتر مجاز است و دوز مصرفی آن‌ها معمولا مشابه بزرگسالان است.

مصرف قرص دیفنوکسیلات برای کودکان زیر ۱۳ سال توصیه نمی‌شود. البته، اشکال مایع ژنریک این ترکیب ممکن است با تشخیص دقیق پزشک برای کودکان بالای ۲ سال تجویز شود، اما قرص فقط برای گروه سنی نوجوانان ۱۳ سال به بالا است.

چه کسانی ممکن است نتوانند قرص دیفنوکسیلات مصرف کنند؟

مصرف قرص دیفنوکسیلات برای افراد زیر مجاز نیست:

• کودکان زیر ۶ سال:

مصرف دیفنوکسیلات در کودکان زیر ۶ سال به طور مطلق ممنوع است. دلیل این منع مصرف، خطر بالای بروز دپرسیون تنفسی (مشکلات شدید تنفسی)، کما و مرگ در این گروه سنی است.

• اسهال ناشی از عفونت‌های باکتریایی یا آنتی‌بیوتیک‌ها:

اگر اسهال به دلیل باکتری‌های خاص (مانند Clostridioides difficile یا برخی گونه‌های E. coli) رخ داده یا اسهالی است که بلافاصله پس از مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها شروع شده، مصرف دیفنوکسیلات ممنوع است.

در این شرایط، بدن در تلاش است تا با ایجاد اسهال، سموم باکتری‌ها را دفع کند. دیفنوکسیلات با کند کردن روده، این سموم را در بدن نگه می‌دارد و می‌تواند منجر به سپتیسمی (عفونت خونی) یا مگاکولون سمی (تورم خطرناک روده بزرگ) شود که تهدیدکننده حیات هستند.

• اسهال همراه با علائم شدید:

اگر اسهال با تب بالا، مدفوع خونی یا وجود مخاط شدید همراه است، نباید از دیفنوکسیلات استفاده کرد، زیرا این علائم اغلب نشان‌دهنده یک عفونت یا التهاب جدی هستند که نیاز به خروج سریع مواد سمی دارند.

• زردی انسدادی:

افرادی که دچار زردی انسدادی هستند (بسته‌شدن مسیر طبیعی جریان صفرا از کبد به روده) نباید این دارو را مصرف کنند.

نحوه و زمان مصرف قرص دیفنوکسیلات

مقدار مصرف قرص دیفنوکسیلات

در شروع درمان اسهال شدید، دوز معمول تجویز شده دو قرص (حاوی ۵ میلی‌گرم دیفنوکسیلات) است که باید چهار بار در روز مصرف شود.

به هیچ عنوان نباید در یک دوره ۲۴ ساعته بیش از هشت قرص (۲۰ میلی‌گرم دیفنوکسیلات) مصرف کنید. مصرف دوز بیشتر، نه تنها اسهال را سریع‌تر درمان نمی‌کند، بلکه به دلیل مسمومیت ناشی از آتروپین و خطر اثرات شدید اپیوئیدی دیفنوکسیلات، می‌تواند بسیار خطرناک باشد.

تغییرات در دوز مصرفی قرص دیفنوکسیلات

به محض اینکه اسهال شما کنترل شده و مدفوع سفت‌تر شد (که باید ظرف ۴۸ ساعت اتفاق بیفتد)، پزشک دوز مصرفی را کاهش می‌دهد. این دوز نگهدارنده می‌تواند تا حداقل دو قرص در روز کاهش یابد.

به محض اینکه اسهال شما کاملا برطرف شد، باید مصرف دیفنوکسیلات را به‌طور کامل متوقف کنید.

این روند کاهش و توقف سریع، برای جلوگیری از هرگونه وابستگی طولانی‌مدت به دارو و کاهش احتمال عوارض جانبی مزمن طراحی شده است.

نحوه مصرف قرص دیفنوکسیلات

درمان اسهال شدید بدون رعایت رژیم غذایی مناسب ناقص است. دیفنوکسیلات به تنهایی بدن را درمان نمی‌کند.

• ۲۴ ساعت اول: مایعات شفاف مانند آبگوشت، آب و ژلاتین مصرف کنید. از مصرف مایعات حاوی کافئین خودداری کنید.
• بعد از ۲۴ ساعت: می‌توانید غذاهای نرم و بدون ادویه مانند برنج، نان تست یا سیب‌زمینی پخته را اضافه کنید. از غذاهای چرب، سرخ‌شده، تند، الکل، کافئین و میوه‌ها و سبزیجات نفاخ خودداری کنید، زیرا این مواد می‌توانند وضعیت را بدتر کنند.

مدت زمان مصرف قرص دیفنوکسیلات

این دارو نباید بیشتر از ۱۰ روز مصرف شود. اگر پس از ۱۰ روز، علائم اسهال شما بهتر نشد یا بدتر شد، باید فورا مصرف دارو را قطع کرده و با پزشک تماس بگیرید. ادامه مصرف در این شرایط نه تنها سودی ندارد، بلکه خطر عوارض جانبی را افزایش می‌دهد.

اگر بیش از حد قرص دیفنوکسیلات مصرف کردید؟

مصرف دوز بیش از حد این دارو خطرناک است و به اقدامات پزشکی نیاز دارد. علائم اوردوز ممکن است شامل خواب‌آلودگی بسیار شدید، مشکلات تنفسی، یا علائم مسمومیت آتروپین باشد.

حتی اگر نشانه اوردوز بیمار فقط خواب‌آلودگی شدید باشد، لازم است فورا به دنبال کمک پزشکی باشید، زیرا کاهش عملکرد سیستم عصبی مرکزی می‌تواند به سرعت پیشرفت کند.

اگر موارد زیر را داشتید، همین حالا با ۱۱۵ تماس بگیرید و از آنها راهنمایی بخواهید:

عوارض جانبی قرص دیفنوکسیلات

عوارض جانبی رایج قرص دیفنوکسیلات

این عوارض اغلب در دوزهای درمانی مشاهده می‌شوند و معمولا خفیف هستند:

• سردرد، احساس سرگیجه یا خواب‌آلودگی خفیف
• حالت تهوع، استفراغ، ناراحتی شکمی یا کاهش اشتها
• خشکی دهان و پوست
• احساس بی‌قراری و کسالت
• خارش و بثورات پوستی

عوارض جانبی جدی قرص دیفنوکسیلات

در صورتی که عوارض جدید قرص دیفنوکسیلات را تجربه کردید، باید از پزشک کمک بخواهید:

• تغییرات شدید خلق‌وخو، شامل احساس افسردگی یا سرخوشی غیرعادی؛
• توهم (دیدن یا شنیدن چیزهایی که واقعی نیستند) یا گیجی شدید؛
• علائم شدید آتروپینیسم (تب بالا، افزایش ضربان قلب، خشکی شدید پوست و مشکل در دفع ادرار).
• نفخ شدید شکم، یبوست شدید یا درد شکمی مداوم. این می‌تواند نشانه‌ای از توقف بیش از حد روده یا شروع مگاکولون سمی باشد؛
• علائمی مانند سرگیجه شدید، ضعف غیرعادی، کم ادراری، یا تورم در پاها و مچ پاها که نشان‌دهنده کم‌آبی شدید و احتمال آسیب کلیه است.

اگر موارد زیر را داشتید، همین حالا با ۱۱۵ تماس بگیرید:

• تورم در صورت، لب‌ها، زبان یا گلو که باعث مشکل در تنفس یا بلع شود، خس‌خس سینه، یا کهیر شدید.
• تنگی نفس شدید یا احساس خفگی، از دست دادن هوشیاری.
• درد شدید و ناگهانی شکم همراه با نفخ حاد و استفراغ مداوم.

بارداری، شیردهی و باروری در هنگام مصرف قرص دیفنوکسیلات

قرص دیفنوکسیلات و بارداری

در مورد ایمنی مصرف دیفنوکسیلات در دوران بارداری، مطالعات کافی و کاملی در انسان و حیوانات انجام نشده است. در نتیجه، مشخص نیست که آیا مصرف این دارو در دوران بارداری می‌تواند به جنین آسیب برساند یا خیر.

اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید، حتما پزشک خود را مطلع کنید. مصرف دارو تنها در شرایطی توجیه می‌شود که پزشک تشخیص دهد فواید آن برای درمان اسهال شدید شما، بر خطرات احتمالی برای جنین برتری دارد.

قرص دیفنوکسیلات و شیردهی

دیفنوکسیلات می‌تواند به شیر مادر منتقل شود.

از آنجایی که داده‌های کافی در مورد خطر آن برای نوزاد شیرخوار وجود ندارد، باید با احتیاط فراوان عمل کرد. پزشک خطرات احتمالی انتقال دارو به نوزاد را در مقابل ضرورت درمان برای مادر خواهید سنجید و درباره مصرف آن تصمیم‌گیری می‌کند.

قرص دیفنوکسیلات و باروری (کسانی که قصد بارداری دارند)

منابع پزشکی معتبر، اطلاعات خاصی در مورد تاثیر مستقیم این ترکیب دارویی بر قدرت باروری در زنان یا مردان ارائه نداده‌اند.

با این حال، به دلیل ماهیت تحت کنترل بودن دارو و اثرات آن بر بدن، توصیه می‌شود هر فردی که قصد بارداری دارد یا با مشکلات باروری مواجه است، فهرست کامل داروها و مکمل‌های مصرفی خود را به پزشک معالج ارائه دهد.

مصرف قرص دیفنوکسیلات با سایر داروها

احتیاط با سایر داروها

اگر داروی دیگری مصرف می‌کنید، حتما پیش از شروع دیفنوکسیلات، پزشک خود را در جریان بگذارید.

داروهای تضعیف‌کننده سیستم عصبی مرکزی:

مصرف دیفنوکسیلات با هر دارویی که باعث خواب‌آلودگی، سرگیجه، یا کاهش هوشیاری می‌شود، خطر دپرسیون تنفسی، گیجی و حتی کما را به شدت بالا می‌برد. نمونه‌های مهم:

• داروهای ضد درد قوی (اپیوئیدها): مانند کدئین، مورفین، یا اکسی‌کدون.
• داروهای آرام‌بخش: داروهای ضد اضطراب یا قرص‌های خواب‌آور.
• آنتی‌هیستامین‌های خواب‌آور و شل‌کننده‌های عضلانی.

مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز:

تداخل با این گروه دارویی که برای درمان افسردگی یا پارکینسون استفاده می‌شوند، می‌تواند بسیار خطرناک باشد و منجر به بحران فشار خون شدید شود. این خطر حتی اگر شما مصرف MAOI را در دو هفته گذشته متوقف کرده باشید، همچنان وجود دارد.
در صورت مصرف هر یک از این داروها، ممکن است پزشک دوز دیفنوکسیلات را تغییر دهد یا یک روش درمانی کاملا متفاوت را برای اسهال شما انتخاب کند.

اسامی تجاری موجود در ایران

قرص دیفنوکسیلات با اسامی تجاری زیر در بازار دارویی ایران موجود است:

شرایط نگهداری

قرص باید در دمای اتاق، دور از گرما، رطوبت و نور مستقیم خورشید نگهداری شود.

به دلیل خطر بالای مسمومیت و مرگ در کودکان خردسال، باید حتما این دارو را در محلی دور از دسترس و دید کودکان نگهداری کنید.

راهنمای مراجعه به پزشک

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت مشاهده موارد زیر، بدون معطلی به پزشک مراجعه کنید:

• اگر پس از ۱۰ روز از شروع درمان با دوزهای صحیح، اسهال شما بهبود نیافت یا بدتر شد؛
• اگر عوارض جانبی رایج دارو (مانند تهوع، سردرد یا خواب‌آلودگی) شدید و آزاردهنده شد و با گذشت زمان بهبود پیدا نکرد؛
• اگر قرار است تحت هرگونه جراحی، از جمله جراحی دندانپزشکی، قرار بگیرید، باید پزشک یا دندانپزشک خود را از مصرف این دارو مطلع کنید؛
• اگر دچار کاهش چشمگیر در دفع ادرار یا ناتوانی در دفع ادرار شدید.

توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما

قرص دیفنوکسیلات یک درمان قوی و موثر برای کمک به بدن شماست تا با آهسته کردن حرکت روده فرصتی برای بازیابی داشته باشد. اما به یاد داشته باشید که مهم‌ترین اقدام شما، جبران مایعات و نمک‌های از دست رفته است.

قرص دیفنوکسیلات فقط سرعت حرکت روده را کم می‌کند، اما نمی‌تواند آب و الکترولیت‌های حیاتی را به شما برگرداند. بنابراین، مصرف مایعات و رعایت رژیم غذایی ساده به اندازه مصرف قرص حیاتی است. اگر سوالی درباره مصرف این دارو دارید، با پزشکان ما در میان بگذارید.