7 روش‌ اصلی و مهم مدیریت و کنترل دیابت در خانه

روش‌های مدیریت و کنترل دیابت در خانه

روش‌های مدیریت و کنترل دیابت در خانه شامل موارد زیر است:

رژیم غذایی مناسب و تغذیه سالم

برخلاف باورهای رایج، «رژیم دیابتی» به معنای محرومیت از غذا نیست؛ بلکه یک برنامه غذایی سالم، سرشار از مواد مغذی و کم‌چرب است. اساس این رژیم، مصرف متعادل غذاهای سالم در وعده‌های منظم است. این ثبات به بدن کمک می‌کند تا انسولین تولیدی یا دریافتی را بهتر مصرف کند.

عناصر اصلی این رژیم عبارتند از:

• کربوهیدرات‌های سالم؛ روی کربوهیدرات‌های پیچیده مانند میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و حبوبات تمرکز کنید.
• غذاهای سرشار از فیبر؛ فیبر به کنترل سطح قند خون کمک می‌کند و در سبزیجات، میوه‌ها، آجیل و غلات کامل یافت می‌شود.
• چربی‌های سالم؛ چربی‌های غیراشباع موجود در آووکادو، آجیل و روغن زیتون مفید هستند. از سوی دیگر، باید مصرف چربی‌های اشباع (در لبنیات پرچرب و گوشت قرمز) را محدود کنید.
• سدیم؛ مصرف سدیم را به کمتر از ۲۳۰۰ میلی‌گرم در روز محدود کنید.

اگر می‌خواهید بدانید چه مواد غذایی به کنترل بهتر قند خون کمک می‌کنند، توضیحات کامل در مقاله زیر ارائه شده است:

نوشیدن آب کافی

نوشیدن آب کافی بخشی ساده اما حیاتی در مدیریت دیابت است. بین مصرف آب و قند خون ارتباط مستقیمی وجود دارد: وقتی بدن کم‌آب می‌شود، حجم مایعات در جریان خون کاهش می‌یابد. این امر باعث غلیظ‌تر شدن قند خون و در نتیجه بالا رفتن عدد قند شما می‌شود.

این وضعیت (هایپرگلیسمی) به کلیه‌ها فشار می‌آورد تا قند اضافی را از طریق ادرار دفع کنند که این خود باعث از دست رفتن آب بیشتر و تشدید کم‌آبی بدن می‌شود. نوشیدن آب به‌طور مستقیم قند خون را مانند انسولین پایین نمی‌آورد، اما یک راهکار پیشگیرانه قدرتمند است.

ورزش و فعالیت بدنی منظم

فعالیت‌ بدنی منظم یکی از پایه‌های اصلی مدیریت دیابت است که به کنترل قند خون، بهبود استفاده بدن از انسولین و سلامت قلب و عروق کمک می‌کند. یک برنامه ورزشی متعادل باید شامل موارد زیر باشد:

• ورزش هوازی: فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی سریع، دوچرخه‌سواری و شنا ضربان قلب را بالا برده و به بدن کمک می‌کنند که گلوکز را به‌طور موثرتری مصرف کند.
• تمرینات قدرتی (مقاومتی): ورزش‌هایی مانند وزنه‌برداری یا استفاده از کش‌های مقاومتی با افزایش حجم عضلات، به کاهش قند خون و بهبود حساسیت به انسولین کمک می‌کنند.
• تمرینات انعطاف‌پذیری و تعادل: فعالیت‌هایی مانند یوگا و تای‌چی استرس را کاهش داده و از آسیب‌دیدگی جلوگیری می‌کنند.

برای آشنایی با اصول فعالیت بدنی ایمن و مؤثر در افراد مبتلا به دیابت، می‌توانید مطلب زیر را مطالعه کنید:

اندازه‌گیری منظم قند خون

اندازه‌گیری قند خون ابزار اصلی شما برای جمع‌آوری اطلاعات لحظه‌ای درباره دیابت است. این کار به شما نشان می‌دهد که بدنتان چگونه به غذا، ورزش، دارو، استرس و بیماری واکنش نشان می‌دهد. دو ابزار اصلی برای این کار وجود دارد:

• دستگاه تست قند خون (گلوکومتر – BGM): روشی سنتی است که با استفاده از یک قطره خون (معمولا از نوک انگشت)، میزان قند خون را در یک لحظه خاص اندازه‌گیری می‌کند.
• دستگاه پایش مداوم قند خون (CGM): سنسور کوچکی زیر پوست قرار می‌گیرد و به‌طور مداوم (هر چند دقیقه یک‌بار) قند خون را اندازه‌گیری کرده و اطلاعات را به یک گیرنده یا گوشی هوشمند ارسال می‌کند. این دستگاه علاوه بر عدد قند، روند تغییرات (افزایشی، کاهشی یا ثابت) را نیز نشان می‌دهد و می‌تواند برای قند بالا یا پایین به شما هشدار دهد.

برای آشنایی با میوه‌هایی که ممکن است باعث افزایش سریع قند خون در افراد دیابتی شوند، می‌توانید مقاله زیر را بخوانید:

مصرف دارو و انسولین

برای کنترل موثر دیابت، داروهای خود را (چه برای قند، فشار یا کلسترول) دقیقا طبق دستور پزشک مصرف کنید. این داروها برای جلوگیری از عوارض بلندمدت ضروری هستند، پس حتی اگر حالتان خوب است، مصرف آن‌ها را قطع نکنید.

نکات کلیدی برای مصرف انسولین:

• زمان‌بندی تزریق: انسولین را طبق دستور پزشک و متناسب با وعده غذایی خود تزریق کنید (معمولا قبل از غذا) تا از افزایش ناگهانی قند خون جلوگیری شود.
• چرخش محل تزریق: برای جذب یکنواخت، هر بار نقطه تزریق را در یک ناحیه (شکم، بازو، ران) جابه‌جا کنید تا از سفت شدن پوست و اختلال در جذب انسولین جلوگیری شود.
• نگهداری صحیح: انسولین باز نشده را در یخچال و انسولین در حال استفاده را در دمای اتاق (دور از گرما و نور مستقیم) نگه دارید و هرگز آن را فریز نکنید.

برای آشنایی با اصول صحیح تزریق انسولین و انتخاب محل مناسب آن، می‌توانید مقاله زیر را بخوانید:

مدیریت استرس

وقتی استرس دارید، بدن شما وارد حالت «جنگ یا گریز» می‌شود و هورمون‌هایی مانند کورتیزول و آدرنالین را ترشح می‌کند. این هورمون‌ها باعث آزاد شدن قند ذخیره‌شده در کبد می‌شوند تا برای بدن انرژی فوری فراهم کنند.

در افراد دیابتی، این افزایش ناگهانی قند خون به‌درستی کنترل نمی‌شود و باعث بالا رفتن قند خون می‌شود. استرس مزمن می‌تواند مقاومت به انسولین را بدتر کند. بنابراین، مدیریت استرس فقط برای آرامش روان نیست، بلکه بخشی حیاتی از کنترل دیابت است.

راهکارهای ساده برای مدیریت استرس:

• نفس عمیق بکشید: تنفس آرام و عمیق، سیستم عصبی را آرام می‌کند.
• فعالیت بدنی داشته باشید: حتی یک پیاده‌روی کوتاه ۱۵ دقیقه‌ای می‌تواند حال شما را بهتر کند.
• مثبت فکر کنید: اگر قند خونتان بالا بود، خود را سرزنش نکنید.

داشتن خواب کافی

خواب، زمان بازسازی بدن است و تاثیر عمیقی بر سلامت متابولیک دارد. حتی یک شب بی‌خوابی می‌تواند حساسیت بدن به انسولین را در روز بعد کاهش دهد. کمبود خواب مزمن باعث افزایش مقاومت به انسولین می‌شود.

برای بهبود کیفیت خواب، این کارها را امتحان کنید:

• سعی کنید هر شب، حتی آخر هفته‌ها، سر یک ساعت مشخص بخوابید و بیدار شوید.
• اتاق خواب خود را تاریک، خنک و ساکت نگه دارید.
• حداقل یک ساعت قبل از خواب از گوشی و تلویزیون استفاده نکنید.
• یک روتین آرامش‌بخش قبل از خواب ایجاد کنید، مثل دوش آب گرم یا کتاب خواندن.

مدیریت و کنترل دیابت در زمان پریودی و یائسگی

نوسانات هورمونی در طول ماه بر قند خون تاثیر می‌گذارد. براین اساس:

• نیمه اول چرخه (از روز اول پریود)؛ در این دوره که هورمون استروژن بالاتر است، حساسیت به انسولین معمولا بهتر است و ممکن است قند خون کمی پایین‌تر باشد.
• نیمه دوم چرخه (بعد از تخمک‌گذاری)؛ با افزایش هورمون پروژسترون، مقاومت به انسولین بیشتر می‌شود و ممکن است قند خون، به‌ویژه در روزهای قبل از پریود بعدی، بالاتر برود.

با ثبت چرخه قاعدگی و اعداد قند خون، می‌توانید الگوی شخصی خود را پیدا کرده و با مشورت پزشک، دوز انسولین یا رژیم غذایی خود را در این دوران تنظیم کنید.

اما یائسگی با کاهش هورمون استروژن، چالش‌های جدیدی برای کنترل دیابت ایجاد می‌کند. این تغییرات می‌توانند مقاومت به انسولین را بدتر کرده و کنترل قند خون را دشوارتر کنند. نکته بسیار مهم این است که علائم افت قند خون (تعریق، تپش قلب، اضطراب) بسیار شبیه به علائم گُرگرفتگی در یائسگی است. این شباهت می‌تواند خطرناک باشد.

اگر این علائم را تجربه کردید، تنها راه برای تشخیص تفاوت، گرفتن تست قند خون است. اگر قندتان پایین بود، اول آن را درمان کنید. استفاده از دستگاه‌های پایش مداوم قند خون (CGM) که در صورت افت قند هشدار می‌دهند، در این دوران بسیار مفید است.

مدیریت و کنترل دیابت هنگام بیماری

وقتی بیمار می‌شوید (حتی یک سرماخوردگی ساده)، بدن شما تحت استرس قرار می‌گیرد و این استرس می‌تواند قند خونتان را بالا ببرد. بنابراین، داشتن یک برنامه مشخص برای روزهای بیماری بسیار مهم است تا از بالا رفتن خطرناک قند خون و عارضه جدی «کتواسیدوز دیابتی» (DKA) جلوگیری کنید.

کارهای مهمی که در زمان بیماری باید انجام دهید:

• داروهای خود را قطع نکنید؛
• قند خون را بیشتر چک کنید؛
• مایعات زیاد بنوشید؛
• کربوهیدرات را فراموش نکنید.

برای آشنایی با انتخاب‌های مناسب صبحانه جهت کنترل قند خون در افراد دیابتی، می‌توانید مطلب زیر را مطالعه کنید:

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

مدیریت روزانه دیابت با خود شماست، اما همکاری با تیم پزشکی ضروری است. باید بدانید چه زمانی به پزشک مراجعه کنید.

اگر علائم جدید یا مداومی داشتید، حتما به پزشک مراجعه کنید. علائمی مانند:

• تکرر ادرار
• تشنگی یا گرسنگی شدید
• خستگی زیاد
• تاری دید
• دیر خوب شدن زخم‌ها
• گزگز، درد یا بی‌حسی در دست و پا (نشانه آسیب عصبی)

همچنین اگر به‌طور مکرر دچار افت قند خون می‌شوید، یعنی برنامه درمانی شما نیاز به تنظیم دارد.

مراجعه اورژانسی به پزشک در زمان خطر کتواسیدوز دیابتی – DKA

کتواسیدوز دیابتی یک وضعیت اورژانسی و تهدیدکننده است که به دلیل کمبود شدید انسولین و افزایش خطرناک قند و کتون در خون رخ می‌دهد. اگر علائم کتواسیدوز دیابتی را داشتید، فورا با اورژانس تماس بگیرید یا به نزدیک‌ترین بیمارستان بروید:

• تنفس عمیق و سریع
• درد معده، حالت تهوع یا استفراغ
• احساس گیجی، خستگی و خواب‌آلودگی شدید
• قند خون بسیار بالا همراه با سطح بالای کتون در ادرار یا خون

کتواسیدوز دیابتی در خانه قابل درمان نیست و نیاز به مراقبت فوری بیمارستانی دارد.

توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما

مدیریت دیابت سفری آگاهانه برای مراقبت از خود است. در این مسیر، هر انتخاب کوچک شما می‌تواند تاثیر بزرگی بر سلامت‌تان داشته باشد. آنچه اهمیت دارد، ادامه‌دادن و ساختن عادت‌های ساده اما ماندگار است.

با توجه به چهار ستون اصلی سلامتی (تغذیه متعادل، فعالیت بدنی منظم، خواب کافی و مدیریت استرس) می‌توانید به بدن‌تان کمک کنید تا به تعادل و آرامش بیشتری برسد.

در این مسیر تنها نیستید. حتما با تیم درمانی خود در ارتباط باشید و با کمک آن‌ها یک برنامه شخصی‌سازی‌شده برای خودتان طراحی کنید. همچنین، اگر در این زمینه به راهنمایی بیشتری نیاز دارید، پزشکان دارو دات کام پاسخگوی شما هستند.