آزمایش آنزیم قلب چیست و چگونه انجام می شود؟ راهنمای خواندن نتیجه
آزمایش آنزیم قلب، یک آزمایش خون ساده اما بسیار مهم است که به پزشک کمک می‌کند تا بفهمد آیا عضله قلب شما آسیب دیده است یا خیر. این آزمایش با بررسی سطح پروتئین‌های خاصی که در صورت آسیب به قلب از سلول‌های قلبی به بیرون نشت می‌کنند، به تشخیص شرایط اورژانسی کمک می‌کند.
در این مقاله به زبان بسیار ساده به شما توضیح می‌دهیم که این آزمایش چگونه انجام می‌شود، نتایج آن چه معنایی دارد و در نهایت، در چه شرایطی باید به پزشک مراجعه کنید.
مقدمه و شناخت آزمایش آنزیم قلبی
آنزیم‌های قلبی چی هستند؟
آنزیم‌های قلبی، که امروزه با نام دقیق‌تر و عمومی‌تری به اسم نشانگرهای زیستی قلبی (Cardiac Biomarkers) شناخته می‌شوند، پروتئین‌هایی هستند که به طور طبیعی در سلول‌های عضله قلب وجود دارند.
وقتی به هر دلیلی به قلب آسیبی وارد می‌شود، این پروتئین‌ها از سلول‌های قلبی به جریان خون نشت می‌کنند و سطح آن‌ها بالا می‌رود. بالا رفتن سطح این پروتئین‌ها در خون، نشانه‌ای از آسیب به عضله قلب است.
اصطلاح «آنزیم قلبی» از گذشته به جا مانده است، زمانی که اولین پروتئین مورد استفاده در این آزمایش‌ها (کراتین کیناز) یک آنزیم بود. اما امروز، دقیق‌ترین و حساس‌ترین نشانگر برای تشخیص آسیب قلبی، پروتئینی به نام تروپونین است که آنزیم نیست، بلکه یک پروتئین تنظیمی است. به همین دلیل، پزشکان معمولاً ترجیح می‌دهند از اصطلاح «نشانگرهای زیستی قلبی» استفاده کنند.
از میان انواع مختلف این نشانگرها، مهم‌ترین و رایج‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- تروپونین (Troponin)
این پروتئین دقیق‌ترین و حساس‌ترین نشانگر آسیب قلبی است و امروزه به عنوان استاندارد طلایی شناخته می‌شود. تروپونین‌ها در واقع به دو نوع T و I تقسیم می‌شوند که پزشکان معمولاً هر دو را بررسی می‌کنند.
این پروتئین‌ها معمولاً بین ۲ تا ۶ ساعت پس از آسیب به عضله قلب وارد جریان خون می‌شوند، در عرض ۱۲ تا 24 ساعت به بالاترین سطح خود می‌رسند و می‌توانند تا دو هفته در خون بالا باقی بمانند. به همین دلیل، تروپونین برای تشخیص آسیب‌های قلبی، حتی چند روز پس از وقوع، بسیار قابل اعتماد است.
- کراتین کیناز (Creatine Kinase-MB یا CK-MB)
این نشانگر یک پروتئین قدیمی‌تر است که امروزه به اندازه تروپونین از آن استفاده نمی‌شود. دلیل این امر، این است که کراتین کیناز علاوه بر عضله قلب، در عضلات دیگر بدن هم وجود دارد و آسیب به این عضلات (مثلاً بعد از ورزش شدید یا ضربه) می‌تواند باعث افزایش سطح آن شود.
بنابراین، این نشانگر به اندازه تروپونین اختصاصی نیست و نمی‌تواند به تنهایی آسیب قلبی را تایید کند. سطح آن 3 تا 12 ساعت پس از آسیب افزایش می‌یابد و بعد از ۴۸ تا ۷۲ ساعت به حالت طبیعی باز می‌گردد.
- میوگلوبین (Myoglobin)
این پروتئین هم نشانگر قدیمی‌تری است که به دلیل حساسیت و اختصاصی بودن پایین‌تر، معمولاً به تنهایی برای تشخیص حمله قلبی استفاده نمی‌شود و فقط ممکن است به عنوان اطلاعات تکمیلی مورد استفاده قرار گیرد.
آزمایش نشانگر آنزیم قلبی چیست؟
آزمایش نشانگر آنزیم قلبی، یک آزمایش خون ساده است که برای اندازه‌گیری سطح پروتئین‌هایی که قلب در زمان آسیب به خون آزاد می‌کند، انجام می‌شود. هدف اصلی این آزمایش این است که به پزشک کمک کند تا تشخیص دهد آیا فرد دچار حمله قلبی شده است یا اخیراً آن را تجربه کرده است.
این آزمایش به ویژه در شرایط اورژانسی، مانند زمانی که فرد علائم مشکوکی را تجربه می‌کند، بسیار مهم است. از آنجایی که علائمی مثل درد قفسه سینه می‌تواند نشانه‌ی مشکلات بسیار دیگری هم باشد، این آزمایش یک ابزار قدرتمند برای افتراق بین علت‌های مختلف و رسیدن به یک تشخیص دقیق و به‌موقع است.
این آزمایش علاوه بر تشخیص حمله قلبی، می‌تواند در شناسایی شرایط دیگری مثل التهاب عضله قلب (میوکاردیت) نیز به پزشک کمک کند.
چه کسی به آزمایش آنزیم قلبی نیاز دارد؟
این آزمایش برای افرادی انجام می‌شود که پزشک به آسیب دیدن عضله قلب در آن‌ها شک دارد. رایج‌ترین دلیل برای انجام این آزمایش، علائم مشکوک به حمله قلبی یا انسداد در عروق قلب است. این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درد یا فشار در قفسه سینه که ممکن است به بازو، فک یا پشت نیز سرایت کند
- تنگی نفس ناگهانی یا بی‌دلیل
- احساس حالت تهوع، استفراغ یا سرگیجه
- تعریق بیش از حد، پوست سرد و مرطوب
- ضعف یا خستگی شدید و غیرمعمول
علاوه بر این علائم، آزمایش آنزیم قلبی ممکن است برای اهداف دیگری نیز مورد استفاده قرار گیرد. به عنوان مثال، پزشکان از این آزمایش برای ارزیابی موفقیت اقدامات درمانی مانند آنژیوپلاستی یا جراحی بای‌پس استفاده می‌کنند، یا برای تشخیص و ارزیابی التهاب عضله قلب (میوکاردیت) یا برای بررسی شدت نارسایی قلبی.
جزئیات آزمایش آزمایش آنزیم قلبی
در طول آزمایش آنزیم قلبی چه اتفاقی می‌افتد؟
در طول این آزمایش، یک متخصص نمونه‌گیری با استفاده از یک سوزن نازک، مقدار کمی خون از رگ بازوی شما (معمولاً نزدیک آرنج) می‌گیرد. کل این فرآیند فقط چند دقیقه طول می‌کشد. از آنجایی که نتایج این آزمایش اغلب در شرایط اورژانسی مورد نیاز است، شما می‌توانید به سرعت نتایج آن را دریافت کنید.
یک نکته بسیار مهمی که باید بدانید این است که ممکن است پزشک شما چندین بار و در ساعات مختلف نمونه خون بگیرد. به این روش آزمایش‌های سریالی می‌گویند. دلیل این کار این است که پروتئین‌های قلبی بلافاصله پس از آسیب به جریان خون وارد نمی‌شوند و به چند ساعت زمان نیاز دارند تا سطح آن‌ها در خون افزایش یابد.
به همین خاطر، یک نتیجه نرمال در اولین آزمایش، به تنهایی قطعی نیست. پزشک با گرفتن نمونه‌های مکرر، الگوی افزایش و کاهش این پروتئین‌ها را بررسی می‌کند تا به یک تشخیص دقیق برسد. در نهایت، پزشک نتایج این آزمایش را در کنار سایر معاینات مانند نوار قلب (ECG)، علائم شما و سابقه پزشکی‌تان بررسی می‌کند تا به یک تشخیص کامل برسد.
برای آزمایش آنزیم قلبی چطور آماده شوم؟
آمادگی برای آزمایش آنزیم قلبی معمولاً بسیار ساده است و نیاز به اقدامات خاصی ندارد. به طور معمول، برای انجام این آزمایش نیازی نیست که ناشتا باشید یا مصرف داروهای روزانه‌تان را قطع کنید. اما از آنجایی که این آزمایش اغلب در شرایط اورژانسی انجام می‌شود، مهم است که شما یا فردی که همراه شماست، اطلاعات پزشکی کلیدی را در اختیار پزشک قرار دهید. این اطلاعات شامل موارد زیر است:
- لیست تمام داروها و مکمل‌هایی که در حال حاضر مصرف می‌کنید
- هرگونه سابقه بیماری قلبی یا سکته مغزی در خود یا خانواده‌تان
- اگر فشار خون بالا دارید
- اگر اخیراً عمل جراحی یا اقدام پزشکی دیگری داشته‌اید
- مدت زمانی که علائم شما ادامه داشته است
- اگر هرگونه مشکل کلیوی دارید
ارائه این اطلاعات به پزشک کمک می‌کند تا تصویر کامل‌تری از شرایط شما داشته باشد و نتایج آزمایش را به درستی تفسیر کند.
پزشک برای آزمایش آنزیم قلب ممکن است چه چیزی بپرسد؟
برای اینکه با آمادگی ذهنی بهتری به پزشک مراجعه کنید، در ادامه به برخی از سوالاتی که ممکن است از شما پرسیده شود، اشاره شده است.
این سوالات به پزشک کمک می‌کنند تا اطلاعات دقیقی را برای تشخیص بهتر جمع‌آوری کند:
- علائم شما از چه زمانی و چگونه شروع شده است؟
- آیا درد خاصی در قفسه سینه دارید؟ این درد را چگونه توصیف می‌کنید؟ آیا به جای دیگری از بدن‌تان سرایت می‌کند؟
- آیا سابقه بیماری‌های قلبی یا مشکلات عروقی در خانواده یا خودتان وجود دارد؟
- آیا اخیراً به طور غیر معمول فعالیت بدنی سنگینی داشته‌اید؟
- آیا به تازگی عمل جراحی یا اقدام پزشکی خاصی را پشت سر گذاشته‌اید؟
نتایج و پیگیری آزمایش آنزیم قلبی
نتایج آزمایش آنزیم قلبی به چه معناست؟
نتیجه آزمایش آنزیم قلب یک عدد است که مقدار این پروتئین‌ها را در خون شما نشان می‌دهد. این عدد معمولاً با واحد نانوگرم بر میلی‌لیتر (ng/ml) گزارش می‌شود. نانوگرم یک واحد اندازه‌گیری بسیار کوچک است و به همین دلیل این آزمایش می‌تواند حتی مقادیر بسیار ناچیز پروتئین را هم تشخیص دهد.
نکته مهمی که باید بدانید این است که بازه طبیعی این آزمایش بسته به هر آزمایشگاه ممکن است کمی متفاوت باشد. بنابراین، بهترین فرد برای تفسیر نتیجه آزمایش شما، پزشک است. او با توجه به سوابق پزشکی شما، علائم و سایر آزمایشات، نتیجه را به درستی برایتان توضیح می‌دهد.
به طور کلی، در یک فرد سالم و بدون مشکل، سطح این آنزیم‌ها در محدوده طبیعی قرار دارد و در آزمایش خون نیز قابل تشخیص است.
افزایش آنزیم‌های قلبی به چه معناست؟
اگر نتایج آزمایش شما نشان‌دهنده افزایش سطح آنزیم‌های قلبی، به خصوص تروپونین، باشد، به احتمال زیاد به این معنی است که به عضله قلب شما آسیبی وارد شده است. به طور معمول، هرچه سطح تروپونین در خون بالاتر باشد، می‌تواند نشان‌دهنده آسیب بیشتر به عضله قلب باشد.
در بیشتر موارد، اگر سطح تروپونین از یک حد مشخص (۹۹امین صدک) بالاتر باشد، احتمال تشخیص حمله قلبی بسیار زیاد است. همچنین، الگوی افزایش و سپس کاهش سطح این آنزیم‌ها در آزمایش‌های سریالی، می‌تواند نشانه‌ای بسیار قوی برای وقوع یک حمله قلبی باشد.
چه چیزهای دیگری می‌توانند باعث افزایش آنزیم‌های قلبی شوند؟
این نکته بسیار مهمی است که بدانید افزایش سطح آنزیم‌های قلبی، به خصوص تروپونین، همیشه به معنای وقوع حمله قلبی نیست. در واقع، شرایط و عوامل دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند باعث بالا رفتن این پروتئین‌ها در خون شوند.
برخی از این دلایل که می‌توانند باعث افزایش سطح نشانگرهای قلبی شوند عبارتند از:
- عفونت‌های شدید در بدن (سپسیس)
- نارسایی حاد یا مزمن قلبی
- مشکلات کلیوی، به ویژه در مراحل پایانی
- التهاب عضله قلب (میوکاردیت یا میوپریکاردیت)
- لخته خون در ریه‌ها (آمبولی ریوی)
- آسیب به قفسه سینه
- ورزش‌های سنگین و بسیار شدید
- درمان‌های خاص مانند شیمی‌درمانی یا برخی جراحی‌های قلبی
- برخی بیماری‌های قلبی دیگر مانند کاردیومیوپاتی یا بیماری دریچه‌ای قلب
- سکته مغزی یا آسیب‌های مغزی
بنابراین، پزشک هیچ‌گاه فقط بر اساس یک نتیجه آزمایش خون، به تنهایی تشخیص حمله قلبی را قطعی نمی‌داند و برای رسیدن به تشخیص درست، تمامی این عوامل را در کنار یکدیگر بررسی می‌کند.
راهنمای مراجعه به پزشک
چه زمانی باید به دکتر مراجعه کرد؟
اگر علائمی مانند درد در قفسه سینه، تنگی نفس، سرگیجه یا هر یک از علائم دیگری که در این مقاله ذکر شد را تجربه می‌کنید، باید فوراً و بدون اتلاف وقت به پزشک متخصص قلب و عروق مراجعه کنید. پزشک شما با بررسی کامل علائم، سابقه پزشکی و انجام آزمایش‌های لازم، می‌تواند علت اصلی مشکل را پیدا کند و بهترین روند درمانی را برای شما تعیین کند.
یادداشتی از تیم دارو دات کام
آزمایش آنزیم قلبی، تنها یکی از ابزارهای پزشکان است تا با کمک آن، تصویر واضح‌تری از وضعیت شما به دست آورند. این آزمایش به پزشک کمک می‌کند تا با دقت بیشتری به تشخیص درست برسد و بهترین اقدام درمانی را برای شما در نظر بگیرد.
اگر آزمایش داده‌اید یا قرار است بدهید، سعی کنید آرامش خود را حفظ کنید. نتایج این آزمایش باید به صورت جامع و در کنار سایر معاینات تفسیر شود. به پزشک خود اعتماد کنید و از پرسیدن هرگونه سوالی که در ذهن دارید، نترسید. هرچه شما اطلاعات بیشتری در اختیار پزشک قرار دهید، به او کمک می‌کنید تا با سرعت و دقت بیشتری به شما کمک کند.
