بررسی کامل درمان زخم معده با جراحی

چه زمانی زخم معده نیاز به جراحی پیدا می‌کند؟

عوارضی که باعث می‌شوند یک بیمار با زخم معده نیاز به عمل جراحی پیدا کند، عبارتند از:

• خونریزی کنترل‌نشده؛ این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که زخم باعث پارگی یک رگ خونی مهم شده و خونریزی آن از طریق روش‌های کم‌تهاجمی مانند آندوسکوپی یا درمان‌های دارویی قابل توقف نباشد.
• سوراخ شدن معده یا اثنی‌عشر (پرفوراسیون)؛ اگر اسید معده باعث ایجاد سوراخ کامل در دیواره معده یا ابتدای روده کوچک (اثنی‌عشر) شود، محتویات اسیدی و عفونی به حفره شکمی نشت می‌کند. این وضعیت منجر به یک عفونت گسترده و شدید به نام پریتونیت شده و یک وضعیت پزشکی اورژانسی است.
• انسداد خروجی معده؛ زخم‌های مزمن یا مکرر، به‌ویژه در ناحیه پیلور (دریچه خروجی معده)، می‌توانند باعث ایجاد بافت اسکار (جای زخم سخت) شوند. این بافت به مرور زمان مسیر عبور غذا از معده به روده کوچک را تنگ یا مسدود می‌کند. بیمار در این شرایط دچار استفراغ‌های مکرر، نفخ شدید و ناتوانی در خوردن غذا می‌شود.
• زخم‌های مقاوم؛ زخم‌هایی که با وجود اینکه بیمار تمامی دستورالعمل‌های درمانی را رعایت کرده، همچنان درمان نشده‌اند.
• احتمال ابتلا به سرطان؛ در مورد زخم‌های معده اگر پزشک با نمونه‌برداری‌های مکرر به وجود سلول‌های غیرطبیعی مشکوک باشد و نتواند ماهیت خوش‌خیم زخم را تایید کند، جراحی برای برداشتن آن ناحیه توصیه می‌شود.

اگر مایلید انواع زخم معده را بهتر بشناسید، پیشنهاد می‌شود مطلب زیر را بررسی کنید:

انواع روش‌های جراحی زخم معده

انتخاب نوع جراحی کاملاً به مشکل اصلی بستگی دارد و علائم زخم معده نیز می‌توانند در این تصمیم‌گیری نقش داشته باشند. بسیاری از جراحی‌های زخم معده، به‌ویژه اگر اورژانسی نباشند، با روش کم‌تهاجمی لاپاراسکوپی انجام می‌شوند که شامل ایجاد برش‌های کوچک و دوره نقاهت کوتاه‌تر است.

با این حال، در موارد اورژانسی و بحرانی مانند خونریزی شدید یا سوراخ‌شدگی گسترده، ممکن است نیاز به لاپاراتومی یا جراحی باز با برش بزرگتر، وجود داشته باشد.

در ادامه، رایج‌ترین روش‌های جراحی زخم معده را معرفی می‌کنیم:

گراهام پچ

گراهام پچ (Graham Patch) یک روش جراحی است که تقریبا همیشه در مواقع اورژانسی و برای بستن سوراخ‌های ایجاد شده در اثنی‌عشر به کار می‌رود.

در این روش، جراح ابتدا سوراخ ایجاد شده در دیواره اثنی‌عشر را با بخیه می‌بندد. سپس برای تقویت این محل بسته شده و جلوگیری از نشت مجدد محتویات معده، تکه‌ای از بافت چربی مجاور در شکم را روی محل بخیه‌ها قرار می‌دهد و آن را محکم می‌کند.

این بافت چربی، مانند یک وصله یا پچ عمل کرده و استحکام محل بستن سوراخ را به شدت افزایش می‌دهد.

جراحان گاهی اوقات همزمان با گراهام پچ، یک عمل دیگر مانند واگوتومی – پیلوروپلاستی نیز انجام می‌دهند تا احتمال عود زخم در آینده کاهش یابد.

گاسترکتومی ساب‌توتال

گاسترکتومی ساب توتال (Subtotal Gastrectomy)، به معنای برداشتن بخشی از معده است. گاسترکتومی ساب‌توتال معمولا در شرایط زیر انجام می‌شود:

• زخم‌های بزرگ و عمیق معده به درمان‌های دیگر پاسخ نداده‌اند؛
• زخم‌های معده‌ای که مشکوک به سرطان هستند یا زخم‌هایی که خونریزی شدید و غیرقابل کنترلی دارند؛
• در موارد نادر؛ خونریزی شدید ناشی از زخم‌های استرسی، ممکن است جراح نیاز به برداشتن تقریباً کل معده (توتال گاسترکتومی) داشته باشد.

پس از برداشتن بخش آسیب‌دیده، جراح باید بخش باقی‌مانده معده را به روده کوچک پیوند بزند تا مسیر عبور غذا دوباره برقرار شود.

اگر مایلید بدانید نوشابه چه اثراتی بر معده دارد، پیشنهاد می‌شود مطلب زیر را بخوانید:

واگوتومی

واگوتومی (Vagotomy)، یکی از روش‌های اصلی جراحی برای کاهش تولید اسید معده است.

عصب واگ، وظیفه فرستادن سیگنال‌های عصبی از مغز به معده را دارد تا تولید اسید کلریدریک افزایش یابد. با قطع شاخه‌هایی از این عصب، تولید اسید به شدت کاهش پیدا می‌کند.

واگوتومی انواع مختلفی دارد که هر کدام مزایا و معایب متفاوتی در میزان کاهش اسید و عوارض جانبی دارند:

• واگوتومی ترونکال (Truncal Vagotomy): در این روش، تنه اصلی عصب واگ قطع می‌شود. هرچند که کاهش اسید را بسیار مؤثر می‌کند، اما چون این عصب حرکت کل معده را کنترل می‌کند، قطع کامل آن باعث می‌شود معده نتواند محتویات خود را به خوبی به روده کوچک تخلیه کند. به همین دلیل، واگوتومی ترونکال تقریبا همیشه باید با یک عمل دیگری مانند پیلوروپلاستی یا آنترکتومی، ترکیب شود تا تخلیه معده بهبود یابد.
• واگوتومی پروگزیمال معده (Proximal Gastric Vagotomy – PGV): در این حالت، فقط شاخه‌هایی از عصب واگ قطع می‌شوند که مستقیما به بخش تولید کننده اسید معده می‌روند. بزرگترین مزیت این روش این است که توانایی تخلیه غذا معده حفظ می‌شود و نیازی به عمل تخلیه مثل پیلوروپلاستی، وجود ندارد.
  به همین دلیل، این روش کمترین عوارض جانبی ناخواسته را دارد و برای درمان زخم‌های مقاوم گزینه ارجح به شمار می‌رود. با این حال، نرخ عود زخم پس از آن، کمی بالاتر از روش‌های تهاجمی‌تر است.

آنترکتومی

آنترکتومی (Antrectomy)، عملی است که در آن بخش پایینی معده به نام «آنتروم» برداشته می‌شود؛ آنتروم مسئول تولید هورمون‌هایی است که سلول‌های معده را تحریک می‌کنند تا اسید تولید کنند.

برداشتن آنتروم، محرک‌های هورمونی تولید اسید را حذف می‌کند. این عمل، تقریبا همیشه با واگوتومی ترکیب می‌شود. این ترکیب، که هم سیگنال عصبی (واگوتومی) و هم سیگنال هورمونی (آنترکتومی) را از بین می‌برد، به عنوان موثرترین روش جراحی برای درمان زخم‌های پپتیک شناخته می‌شود و نرخ عود زخم پس از آن کمتر از ۱ درصد است. این روش به‌ویژه برای بیماران جوانی که انسداد خروجی معده دارند، توصیه می‌شود.

پیلوروپلاستی

پیلوروپلاستی (Pyloroplasty)، عملی است که برای گشاد کردن دریچه پیلور انجام می‌شود. پیلور، دریچه‌ای عضلانی است که بین معده و اثنی‌عشر قرار دارد و وظیفه کنترل خروج غذا را به عهده دارد.

این عمل دو کاربرد اصلی دارد :

• رفع انسداد؛ اگر بافت اسکار ناشی از زخم‌های مزمن؛ باعث تنگ شدن پیلور و انسداد مسیر خروج غذا شده باشد.
• بهبود تخلیه؛ اغلب همراه با واگوتومی ترونکال انجام می‌شود. همانطور که گفته شد، واگوتومی ترونکال حرکت معده را کند می‌کند، بنابراین پیلوروپلاستی کمک می‌کند تا محتویات معده سریع‌تر به روده کوچک منتقل شوند.

انواع دیگر جراحی‌های زخم معده

در شرایط اورژانسی، جراح ممکن است یکی از این روش‌های تخصصی را بسته به وضعیت بالینی بیمار، عنوان جراحی انتخاب کند:

• بخیه رگ خونریزی‌کننده و عمل قطعی همزمان: اگر بیمار خونریزی شدید داشته باشد و حالش خوب نباشد، دکتر معمولا فقط رگ خونریزی‌کننده را می‌بندد و عملی سبک‌تر انجام می‌دهد تا خطر کمتری داشته باشد. اما اگر وضعیت بیمار پایدار باشد، می‌توان عمل کامل‌تری انجام داد که هم خونریزی را کنترل کرده و هم احتمال برگشت زخم را کمتر کند.
• برداشتن زخم معده: در زخم‌های معده در حال خونریزی، درمان زخم معده معمولاً به این صورت توصیه می‌شود که زخم تا حد امکان برداشته شود، زیرا برخلاف زخم‌های اثنی‌عشر، زخم‌های معده احتمال بیشتری برای بدخیمی دارند.

خطرات و عوارض جراحی زخم معده

جراحی زخم معده می‌تواند با خطراتی همراه باشد؛ به‌ویژه اگر عمل به صورت اورژانسی برای خونریزی یا سوراخ شدگی انجام شود.

عوارض کوتاه‌مدت جراحی زخم معده

• عفونت؛ عفونت در ناحیه برش جراحی یا عفونت داخلی شکمی؛
• خونریزی؛ خونریزی در طول عمل یا بلافاصله پس از آن؛
• فیستول و نشت؛ خطر ایجاد یک مجرای غیرطبیعی (فیستول) یا نشت شیره گوارشی از محل بخیه‌های پیوند (به ویژه پس از گاسترکتومی)؛
• پریتونیت؛ التهاب و عفونت شدید لایه پوشاننده شکم با احتمال نشت محتویات گوارشی یا سوراخ شدن معده.

عوارض احتمالی بلندمدت جراحی زخم معده کدامند؟

برخی از عوارض پس از جراحی‌های کاهنده اسید به ویژه واگوتومی یا گاسترکتومی، ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها بعد بروز کنند. این عوارض، شامل موارد زیر هستند:

• سندرم دامپینگ؛ وقتی پیلور دستکاری یا برداشته می‌شود، غذا خیلی سریع وارد روده شده و فرد بعد از غذا تعریق، ضعف، تهوع، تپش قلب، دل‌پیچه یا اسهال دارد. تغییر رژیم، این مشکل را کنترل می‌کند.
• عود زخم؛ بعد از جراحی هم احتمال بازگشت زخم وجود دارد. واگوتومی ترونکال-آنترکتومی، کمترین عود را دارد و روش‌های سبک‌تر احتمال عود بیشتری دارند.
• سو جذب و کمبود ویتامین‌ها؛ با برداشته شدن بخشی از معده، جذب ویتامین B12 و آهن مختل می‌شود و بیمار به مکمل طولانی‌مدت نیاز دارد.

برای آشنایی با داروهای مؤثر در درمان زخم معده و انتخاب مناسب‌ترین گزینه، می‌توانید مطلب زیر را مطالعه کنید:

چه کسانی نباید جراحی زخم معده انجام دهند؟

در شرایط اورژانسی، همه بیماران لزوما نباید عمل سنگین انجام دهند. اگر وضعیت بیمار خیلی بد باشد یا چند بیماری جدی داشته باشد، جراح معمولا سراغ عمل‌های بزرگ نمی‌رود. هدف پزشک در این شرایط، فقط نجات جان بیمار با کم‌خطرترین جراحی ممکن است.

مثلا اگر یک بیمار پرخطر با خونریزی شدید مراجعه کند، جراح ممکن است به جای عمل سنگین‌تری مثل واگوتومی-آنترکتومی، فقط رگ‌های در حال خونریزی را ببندد و همراه آن یک واگوتومی-پیلوروپلاستی انجام دهد. این تصمیم یعنی جراح بین خطر جراحی سنگین در لحظه و احتمال عود زخم در آینده، یک تعادل مناسب ایجاد کرده است.

اگر مایلید با روش‌های درمان خانگی زخم معده آشنا شوید، پیشنهاد می‌شود مطلب زیر را بررسی کنید:

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

پس از ترخیص از بیمارستان، باید به دقت علائم خود را تحت نظر بگیرید. هرچند عوارض شدید نادر هستند، اما اگر هر یک از علائم زیر را تجربه کردید، باید فورا به پزشک یا اورژانس مراجعه کنید زیرا می‌توانند نشانه‌های عفونت داخلی، نشت یا خونریزی جدید باشند:

• درد شکمی ناگهانی و شدید؛ دردی که با داروهای مسکن بهبود پیدا نمی‌کند یا ناگهان شدیدتر می‌شود.
• تب بالا و لرز؛ این علائم، به‌ویژه تب بالاتر از 38∘C، می‌تواند نشانه‌ای از عفونت داخلی یا پریتونیت باشد.
• استفراغ مداوم؛ به‌ویژه استفراغ‌هایی که رنگ سبز یا زرد دارند، یا اگر قادر به نوشیدن مایعات نیستید؛ این می‌تواند نشانه‌ای از انسداد مسیر گوارشی باشد.
• علائم خونریزی جدید؛ مشاهده خون روشن در مدفوع یا استفراغ به شکل تفاله قهوه یا خونی که شبیه قیر سیاه و چسبنده است.
• قرمزی و چرک در محل بخیه‌ها؛ نشان‌دهنده عفونت موضعی زخم است.

توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما

جراحی برای زخم پپتیک، راهکاری موثر و قطعی برای رفع مشکلات حیاتی مانند خونریزی یا سوراخ شدن است. علم جراحی امروز، با استفاده از روش‌های کم‌تهاجمی همچون لاپاراسکوپی و تکنیک‌های دقیق کاهنده اسید مانند واگوتومی پروگزیمال که کمترین عوارض را دارد، ایمنی این عمل را تا حد زیادی افزایش داده است.

شما با پشت سر گذاشتن این مرحله، یک زندگی سالم و بدون درد را دوباره به دست خواهید آورد.

اگر سوالی دارید، در انتها بنویسید و با ما به اشتراک بگذارید.