دیابت نوع یک چیست؟ علائم، علل و نحوه مدیریت آن

دیابت نوع ۱ چیست؟

دیابت نوع یک، یک بیماری خودایمنی مزمن (مادام‌العمر) است که مانع از تولید انسولین توسط لوزالمعده (پانکراس) می‌شود. این نوع دیابت کمتر شایع است و حدود ۵ تا ۱۰% از مبتلایان به دیابت را شامل می‌شود.

انسولین هورمونی مهم است که میزان گلوکز (قند) در خون را تنظیم می‌کند. در شرایط عادی، انسولین به این صورت عمل می‌کند:

• بدن شما غذای مصرفی را به گلوکز (قند) تجزیه می‌کند که منبع اصلی انرژی بدن است.
• گلوکز وارد جریان خون می‌شود و این سیگنالی به لوزالمعده برای ترشح انسولین می‌فرستد.
• انسولین به گلوکز موجود در خون کمک می‌کند تا وارد سلول‌های عضلانی، چربی و کبد شود تا برای انرژی استفاده یا برای استفاده بعدی ذخیره شود.
• وقتی گلوکز وارد سلول‌ها می‌شود و سطح آن در خون کاهش می‌یابد، لوزالمعده ترشح انسولین را متوقف می‌کند.

اگر انسولین کافی وجود نداشته باشد، قند بیش از حد در خون تجمع می‌یابد و باعث هایپرگلیسمی (قند خون بالا) می‌شود. در این حالت، بدن نمی‌تواند از غذای مصرفی برای تولید انرژی استفاده کند. این وضعیت در صورت عدم کنترل، می‌تواند منجر به عوارض جدی یا حتی مرگ شود.

افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ برای زنده ماندن و سالم بودن به انسولین مصنوعی روزانه نیاز دارند.

 دیابت نوع یک را با چه نام‌های دیگری می‌شناسند؟

• دیابت وابسته به انسولین
• دیابت شروع‌شده در کودکی
• دیابت جوانی
• قند خون بالا

علائم دیابت نوع یک چیست؟

علائم دیابت  نوع ۱ معمولاً به صورت خفیف شروع می‌شوند و به تدریج طی چند روز، هفته یا ماه بدتر یا شدیدتر می‌شوند. بدتر شدن تدریجی علائم دیابت به این دلیل است که به مرور زمان لوزالمعده کمتر و کمتر انسولین تولید می‌کند.

علائم دیابت نوع ۱ شامل موارد زیر است:

• تشنگی بیش از حد
• ادرار مکرر، از جمله پر شدن مکرر پوشک در نوزادان و شب‌ادراری در کودکان
• گرسنگی بیش از حد
• کاهش وزن بدون دلیل
• خستگی
• تاری دید
• بهبود آهسته زخم‌ها و بریدگی‌ها
• عفونت‌های مخمری واژینال

با دیدن این علائم ، ضروری است که هرچه سریع‌تر به دکتر غدد یا متخصص داخلی مراجعه کنید. اگر تشخیص به تأخیر بیفتد، دیابت نوع یک درمان‌نشده می‌تواند به دلیل عارضه‌ای به نام کتواسیدوز مرتبط با دیابت (DKA) تهدیدکننده زندگی باشد.

علت دیابت نوع یک چیست؟

اگرچه دانشمندان هنوز علت دقیق دیابت نوع ۱ را نمی‌دانند، معتقدند که نقش ژنتیک بسیار موثر است؛ به طوری که خطر ابتلا به این بیماری بدون سابقه خانوادگی حدود ۰.۴٪ است.

متن انگلیسی:

If your biological mother has Type 1 diabetes, your risk is 1% to 4%, and your risk is 3% to 8% if your biological father has it. If both of your biological parents have Type 1 diabetes, your risk of developing the condition is as high as 30%.

ترجمه متن:

اگر مادر شما دیابت نوع ۱ داشته باشد، خطر ابتلا برای شما ۱٪ تا ۴٪ و اگر پدر مبتلا باشد، خطر شما ۳٪ تا ۸٪ است. اگر هر دو والد بیولوژیکی شما دیابت نوع ۱ داشته باشند، خطر ابتلا به این بیماری تا ۳۰٪ افزایش می‌یابد. (منبع)

دانشمندان معتقدند که اگر شما از نظر ژنتیکی مستعد ابتلا به دیابت نوع یک باشید، عوامل خاصی مانند ویروس یا سموم محیطی می‌توانند سیستم ایمنی را تحریک کنند تا به سلول‌های لوزالمعده حمله کند.

از طرفی، در سال‌های اخیر عوامل مختلفی مانند عفونت‌های دوران کودکی، روش زایمان، شیردهی، رژیم غذایی و قرار گرفتن در معرض میکروب‌ها و آلاینده‌های محیطی در افزایش شیوع دیابت نوع یک نقش داشته‌اند.

تغییرات در میکروبیوم روده نیز با دیابت نوع یک مرتبط است. همچنین عوامل سبک زندگی مانند چاقی و رژیم غذایی ناسالم، که معمولاً با دیابت نوع ۲ مرتبط هستند، ممکن است در ایجاد خودایمنی و ابتلا به دیابت نوع یک نیز نقش داشته باشند.

عوارض دیابت نوع ۱ چیست؟

دیابت نوع ۱ کنترل‌نشده و قند خون بالا (هیپرگلیسمی) می‌تواند به دلیل جریان خون در سراسر بدن، به اندام‌ها و بافت‌های مختلف آسیب برساند و عوارض جدی به همراه داشته باشد.

عوارض احتمالی دیابت نوع یک شامل موارد زیر است:

• مشکلات چشمی، مانند رتینوپاتی مرتبط با دیابت، ادم ماکولای مرتبط با دیابت، آب‌مروارید و گلوکوم
• مشکلات پا، از جمله زخم‌ها و عفونت‌هایی که می‌توانند به گانگرن منجر شوند
• بیماری قلبی
• فشار خون بالا
• بیماری کلیوی
• مشکلات سلامت دهان
• نوروپاتی مرتبط با دیابت (آسیب عصبی)
• بیماری‌های پوستی، مانند پوست خشک، عفونت‌های باکتریایی و قارچی و درموپاتی مرتبط با دیابت
• سکته مغزی

دیابت نوع 1 چگونه تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص دیابت نوع ۱ نسبتاً ساده است. اگر فردی علائم دیابت نوع یک داشته باشد، آزمایش‌های زیر انجام می‌شوند:

آیا درمانی برای دیابت نوع یک وجود دارد؟

در حال حاضر درمانی قطعی برای دیابت نوع ۱ وجود ندارد؛ اما می‌توان این بیماری را کنترل کرد.

افراد مبتلا باید روزانه چند بار انسولین مصنوعی دریافت کنند و قند خون خود را در محدوده طبیعی نگه دارند.

از آنجا که عوامل مختلفی بر سطح قند خون شما تأثیر می‌گذارند، مدیریت دیابت نوع یک پیچیده و بسیار فردی است.

3 رکن مدیریت دیابت نوع ۱ عبارت‌اند از:

1. انسولین
2. مانیتورینگ قند خون
3. شمارش کربوهیدرات

در ادامه با هر یک از این موارد به‌طور کامل آشنا می‌شویم:

1. انسولین

انسولین مصنوعی در انواع مختلفی وجود دارد که هر کدام با سرعت و مدت زمان اثرگذاری متفاوتی عمل می‌کنند. ممکن است نیاز به استفاده از چند نوع انسولین داشته باشید. هزینه هر نوع با دیگری متفاوت است، بنابراین مشورت با متخصص غدد درون‌ریز برای انتخاب انسولین مناسب ضروری است.

مقدار انسولین مورد نیاز روزانه به عوامل مختلفی مانند وزن، سن، سطح فعالیت بدنی، رژیم غذایی و سطح قند خون بستگی دارد. علاوه بر دوز پایه، تزریق انسولین هنگام غذا خوردن و برای کنترل قند خون بالا نیز لازم است.

روش‌های مصرف انسولین به شرح زیر است:

مقدار انسولین مورد نیاز در طول زندگی و در شرایط خاص مانند بلوغ، بارداری یا مصرف داروهای استروئیدی تغییر می‌کند. بنابراین، مراجعه منظم به متخصص غدد درون‌ریز (حداقل سه بار در سال) برای تنظیم دوز و مدیریت دیابت جدی بگیرید.

برای آشنایی با مفهوم تست انسولین و شیوه تفسیر نتایج آن، می‌توانید مطلب زیر را مطالعه کنید:

2. نظارت بر قند خون

کنترل قند خون برای افراد مبتلا به دیابت نوع یک حیاتی است و دو روش اصلی برای این کار وجود دارد:

1. گلوکومتر: با سوراخ کردن انگشت و قرار دادن خون روی نوار تست، سطح قند خون در آن لحظه را نشان می‌دهد. این روش ارزان‌تر است، اما فقط قند خون فعلی را گزارش می‌دهد.
2. نظارت مداوم گلوکز (CGM): حسگری زیر پوست قرار می‌گیرد (هر ۷ تا ۱۴ روز یک بار) و به‌طور مداوم قند خون را ثبت می‌کند. CGM گران‌تر از گلوکومترهای انگشتی است؛ اما اطلاعات کامل‌تری از جمله روند تغییرات قند خون و هشدارهای پایین یا بالای قند خون ارائه می‌دهد.

محدوده هدف قند خون توسط پزشک تعیین می‌شود و به عواملی مانند سن، سبک زندگی، سلامت کلی و دسترسی به فناوری بستگی دارد.

3. شمارش کربوهیدرات

مدیریت دیابت نوع ۱ به طور قابل توجهی به شمارش کربوهیدرات‌های مصرفی بستگی دارد. کربوهیدرات‌های موجود در غذاهایی مانند غلات، شیرینی‌ها، حبوبات و شیر، پس از هضم به گلوکز تبدیل شده و باعث افزایش قند خون می‌شوند. بنابراین، افراد مبتلا به دیابت نوع یک باید هنگام مصرف کربوهیدرات‌ها، دوز مناسب انسولین را تزریق کنند.

شمارش کربوهیدرات شامل محاسبه گرم کربوهیدرات در وعده‌های غذایی (از طریق برچسب‌های تغذیه‌ای) و تطبیق آن با دوز انسولین است. این کار با استفاده از نسبت انسولین به کربوهیدرات انجام می‌شود که مقدار انسولین مورد نیاز برای مدیریت قند خون پس از مصرف کربوهیدرات را تعیین می‌کند.

این نسبت برای هر فرد متفاوت است و ممکن است در زمان‌های مختلف روز نیز تغییر کند. متخصص غدد درون‌ریز در تعیین این نسبت به شما کمک خواهد کرد.

عوارض جانبی درمان دیابت چیست؟

عارضه اصلی درمان دیابت با انسولین، قند خون پایین (هیپوگلیسمی) است که معمولاً زمانی رخ می‌دهد که انسولین بیش از حد مصرف شود یا تعادل بین انسولین، غذا و فعالیت بدنی برهم بخورد. هیپوگلیسمی معمولاً زیر ۷۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL) در نظر گرفته می‌شود.
علائم قند خون پایین معمولاً به سرعت ظاهر می‌شوند و افراد ممکن است آنها را به شکل‌های مختلفی تجربه کنند. اگرچه این علائم ناخوشایند هستند، اما هشدارهای مهمی دارند که نشان می‌دهند باید قبل از افت بیشتر قند خون اقدامات لازم را انجام دهید.

علائم قند خون پایین شامل موارد زیر است:

• لرزش یا رعشه
• تعریق و لرز
• سرگیجه یا سبکی سر
• ضربان قلب سریع‌تر
• سردرد
• گرسنگی
• تهوع
• عصبانیت یا تحریک‌پذیری
• رنگ‌پریدگی پوست
• خواب ناآرام
• ضعف

هیپوگلیسمی می‌تواند خطرناک باشد و باید فوراً درمان شود. انجمن دیابت آمریکا قانون «۱۵-۱۵» را برای یک دوره قند خون پایین توصیه می‌کند؛ به این ترتیب:

1. ۱۵ گرم کربوهیدرات مصرف کنید (مانند نصف لیوان آبمیوه یا ۳ عدد شکلات کوچک).
2. پس از ۱۵ دقیقه، قند خون را اندازه بگیرید.
3. اگر قند خون هنوز پایین است، ۱۵ گرم کربوهیدرات دیگر مصرف کنید.
4. این روند را تکرار کنید تا قند خون به حداقل ۷۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر برسد.

اگر امکان آزمایش قند خون نیست، اما علائم هیپوگلیسمی دارید، تا زمانی که احساس بهتری داشته باشید از قانون ۱۵-۱۵ پیروی کنید. برای کودکان، مقدار کربوهیدرات مورد نیاز معمولاً کمتر است؛ بنابراین حتما با پزشک مشورت کنید.

هنگامی که قند خونتان بالای ۷۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر است، یا در CGM شما روند افزایشی دارد و به این زودی‌ها وعده غذایی نخواهید خورد، یک میان وعده پروتئینی و کربوهیدراتی میل کنید. این کار به جلوگیری از افت مجدد قند خون قبل از وعده غذایی بعدی کمک می‌کند.

آیا دیابت نوع 1 قابل پیشگیری است؟

ابتلا به دیابت نوع ۱ قابل پیشگیری نیست و هیچ آزمایش غربالگری برای دیابت نوع یک بدون علامت وجود ندارد.

با این حال، آزمایش آنتی‌بادی می‌تواند کودکانی را که در معرض خطر بالاتری هستند (در صورتی که بستگان درجه یک آن‌ها مثل خواهر، برادر یا والدین دیابت نوع یک دارند) شناسایی کند.

برای آشنایی با روش‌های کنترل و درمان سرماخوردگی و آنفولانزا در افراد مبتلا به دیابت، مطلب زیر را مطالعه کنید:

اگر دیابت نوع یک دارم چگونه از خودم مراقبت کنم؟

مدیریت دیابت نوع ۱ نیازمند برنامه‌ریزی دقیق است. نکات کلیدی برای کنترل بهتر این بیماری در بزرگسالان عبارت‌اند از:

• پایش منظم قند خون: استفاده از گلوکومتر یا نظارت مداوم گلوکز (CGM) برای جلوگیری از عوارض، به ویژه قبل و بعد از وعده‌های غذایی و قبل از خواب.
• مصرف منظم انسولین و داروها: پیروی دقیق از دستورالعمل‌های پزشک برای انسولین و سایر داروها.
• مراجعه منظم به متخصص غدد: پیگیری دوره‌ای برای اطمینان از کارایی برنامه درمانی و پرسیدن سوالات لازم.
• مراقبت از سلامت چشم: معاینه سالانه توسط چشم‌پزشک برای پیشگیری از عوارض چشمی.
• بهبود سبک زندگی و ورزش منظم: سبک زندگی سالم و ورزش منظم با کنترل قند خون و وزن به مدیریت دیابت کمک می‌کند.
• برنامه‌ریزی برای روزهای بیماری: مشورت با پزشک برای مدیریت دیابت در هنگام بیماری و پیشگیری از کتواسیدوز دیابتی (DKA).
• آموزش مداوم: افزایش آگاهی درباره دیابت و روش‌های مدیریت آن برای زندگی سالم‌تر.
• حمایت اجتماعی: ارتباط با جامعه افراد مبتلا به دیابت برای کاهش احساس تنهایی.
• توجه به سلامت روان: مشاوره با متخصص در صورت بروز علائم افسردگی یا اضطراب، زیرا افراد مبتلا به دیابت بیشتر در معرض این مشکلات هستند.

این اقدامات می‌توانند به کنترل بهتر بیماری و پیشگیری از عوارض کمک کنند.

مراقبت از کودک مبتلا به دیابت نوع ۱

مراقبت از کودک مبتلا به دیابت نوع یک نیازمند آگاهی و تغییرات در سبک زندگی است. نکات کلیدی برای حمایت از کودکتان عبارت‌اند از:

• آموزش شمارش کربوهیدرات‌ها و تطبیق رژیم غذایی خانواده
• آشنایی با نحوه عملکرد انسولین و تزریق یا استفاده از پمپ انسولین
• پایش منظم قند خون و تفسیر نتایج.
• درک تأثیر غذا، ورزش و بیماری‌ها بر سطح قند خون
• حمایت از سلامت روانی فرزند
• توانمندسازی فرزند با آموزش علائم قند خون بالا و پایین
• آگاه‌سازی دوستان، خانواده، مدرسه و دیگران درباره دیابت و نیازهای فرزند
• درخواست کمک از دیگران برای حمایت از فرزند

این اقدامات به فرزندتان کمک می‌کند تا با دیابت زندگی سالم و فعال داشته باشد و شما نیز در این مسیر احساس آمادگی و حمایت کنید.

برای آشنایی با مؤثرترین شیوه‌های کنترل و پیشگیری از افزایش قند خون، می‌توانید مطلب زیر را مطالعه کنید:

میزان قند خون در دیابت نوع یک باید چقدر باشد؟

محدوده قند خون برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۱:

دیابت نوع 1 چه کسانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد؟

به صورت کلی، دیابت نوع یک در زنان و مردان به یک میزان رخ می‌دهد. داشتن والد، خواهر یا برادری با دیابت نوع یک، خطر ابتلا را افزایش می‌دهد اما این شرط ضروری نیست.

سن ابتلا به دیابت نوع ۱ چقدر است؟

دیابت نوع ۱ می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما شایع‌ترین سنین تشخیص در کودکان ۴ تا ۶ سال و ۱۰ تا ۱۴ سال است. در میان بزرگسالان، ۶۲ درصد موارد در افراد بالای ۲۰ سال تشخیص داده می‌شود.

آیا دیابت نوع یک ارثی است؟

دیابت نوع ۱ می‌تواند ارثی باشد. افراد معمولاً عوامل خطر را از هر دو والد به ارث می‌برند، اما عوامل محیطی مثل ویروس‌ها، آب‌وهوای سرد و رژیم غذایی نیز در بروز آن نقش دارند.

• در خانواده‌هایی که پدر مبتلا به دیابت نوع یک است، احتمال ابتلای فرزند به این بیماری ۱ در ۱۷ است.
• اما اگر مادر به دیابت نوع یک مبتلا باشد، این احتمال بسته به سن او در زمان تولد فرزند متفاوت است؛ اگر مادر پیش از ۲۵ سالگی زایمان کرده باشد، احتمال ابتلای فرزند ۱ در ۲۵ است و اگر پس از ۲۵ سالگی زایمان کرده باشد، این احتمال به ۱ در ۱۰۰ کاهش می‌یابد.
• علاوه بر این، اگر فرد پیش از ۱۱ سالگی به دیابت نوع یک مبتلا شده باشد، خطر ابتلای فرزندش دو برابر می‌شود.
• در مواردی که هر دو والد (پدر و مادر) به دیابت نوع یک مبتلا هستند، خطر ابتلای فرزند به این بیماری بین ۱ در ۱۰ تا ۱ در ۴ است.

دیابت نوع 1 چقدر شایع است؟

شیوع دیابت نوع ۱ یا T1DM سالانه ٪۰.۳۴ افزایش می‌یابد.

متن انگلیسی:

In 2021, the number of individuals living with T1DM was estimated to be approximately 8.4 million worldwide, with 500,000 new cases that year. By 2040, the number of people living with T1DM is projected to reach 13.5–17.4 million.

ترجمه متن:

در سال ۲۰۲۱، تعداد افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ (T1DM) در سراسر جهان حدود ۸.۴ میلیون نفر تخمین زده شد که ۵۰۰,۰۰۰ مورد جدید در آن سال گزارش شد. پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۴۰، تعداد مبتلایان به T1DM به ۱۳.۵ تا ۱۷.۴ میلیون نفر برسد. (منبع)

افزایش شیوع T1DM در سراسر جهان چالشی جدی برای بهداشت عمومی به شمار می‌رود.

تفاوت دیابت نوع 1 و دیابت نوع 2 چیست؟

در حالی که دیابت نوع یک و نوع ۲ هر دو دیابت قندی (برخلاف دیابت بی‌مزه) هستند و منجر به هیپرگلیسمی (قند خون بالا) می‌شوند، اما با یکدیگر متفاوت‌اند.

در دیابت نوع ۲، لوزالمعده به اندازه کافی انسولین تولید نمی‌کند یا به دلیل مقاومت به انسولین، بدن همیشه از انسولین به درستی استفاده نمی‌کند. عوامل سبک زندگی، از جمله چاقی و بی‌تحرکی و همچنین عوامل ژنتیکی می‌توانند به ایجاد دیابت نوع ۲ کمک کنند.

در دیابت نوع ۱، لوزالمعده هیچ انسولینی تولید نمی‌کند و این به دلیل واکنش خودایمنی است.

دیابت نوع ۲ بیشتر بزرگسالان مسن‌تر را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ اگرچه در کودکان نیز دیده می‌شود. دیابت نوع یک معمولاً در کودکان یا بزرگسالان جوان ظاهر می‌شود، اما افراد در هر سنی ممکن است به آن مبتلا شوند.

دیابت نوع ۲ بسیار شایع‌تر از دیابت نوع یک است.

دیابت نوع یک خطرناک‌تر است یا نوع دو؟

به طور کلی می‌توان گفت دیابت نوع ۱ خطرناک‌تر است چون بدن اصلاً انسولین تولید نمی‌کند و فرد از کودکی به انسولین خارجی وابسته می‌شود. این نوع از دیابت، ژنتیکی و خودایمنی است و هنوز درمان قطعی برای آن پیدا نشده است.

در مقابل، دیابت نوع ۲ با تغییر سبک زندگی، رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی قابل مدیریت و حتی پیشگیری است. با این حال، هر دو نوع اگر کنترل نشوند، عوارض شدید و خطرناکی به همراه دارند.

برای آشنایی با پیامدهای مهم ناشی از قند خون بالا، می‌توانید مطلب زیر را مطالعه کنید:

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟

اگر شما یا فرزندتان علائم زیر را تجربه می‌کنید، در اسرع وقت به پزشک غدد مراجعه کنید:

• قند خون بالاتر از اهداف تعیین‌شده بین شما و پزشک
• بی‌حسی، گزگز یا درد در پاها یا ساق‌ها
• مشکلات بینایی
• زخم یا عفونت در پا
• احساس افسردگی یا اضطراب مکرر
• علائم پایین بودن قند خون (ضعف یا خستگی، لرزش، تعریق، تحریک‌پذیری، مشکل در تمرکز، تپش قلب، دوبینی یا تاری دید، احساس ناآرامی)
• علائم بالا بودن قند خون (تشنگی، تاری دید، خشکی پوست، ضعف یا خستگی، تکرر ادرار)
• نتایج قند خون کمتر از ۷۰ میلی‌گرم/دسی‌لیتر (۳.۹ میلی‌مول/لیتر)

در صورتی که دیابت تشخیص داده شده دارید، باید در طول زندگی چندین بار در سال به متخصص غدد درون‌ریز خود مراجعه کنید تا مطمئن شوید مدیریت دیابت شما به خوبی عمل می‌کند.

به چه پزشکی باید برای دیابت نوع 1 مراجعه کنم؟

برای دیابت نوع یک باید به متخصص غدد درون‌ریز، یعنی پزشکی که در درمان بیماری‌های مرتبط با هورمون‌ها تخصص دارد مراجعه کنید. برخی از متخصصان غدد در دیابت تخصص دارند.
اگر فرزند شما دیابت نوع ۱ دارد، باید به متخصص غدد کودکان مراجعه کنید.
برای اطمینان از کنترل مناسب دیابت نوع یک، باید تحت نظر پزشک فوق تخصص غدد یا متخصص داخلی باشید.

چه زمانی باید به اورژانس مراجعه کنم؟

همچنین علائم زیر که مربوط به کتواسیدوز دیابتی هستند نیاز به اقدامات اورژانسی دارند:

• بوی میوه‌ای نفس
• تهوع و استفراغ
• درد شکمی
• تنفس سریع
• گیجی
• خواب‌آلودگی
• از دست دادن هوشیاری

توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما

تشخیص دیابت نوع یک، زندگی را دگرگون می‌کند؛ اما این به معنای پایان شادی و سلامتی نیست. این بیماری نیازمند مراقبت روزانه و کنترل مداوم است که با گذر زمان، یاد می‌گیرید چگونه با بدن خود هماهنگ شوید.

مراجعه منظم به متخصص غدد و تیم درمانی، کلید موفقیت است. در واقع، مدیریت دیابت یک تلاش تیمی است؛ پزشکان، دوستان و خانواده در کنار شما هستند. هرگز از درخواست کمک نترسید، زیرا در این مسیر، حمایت دیگران بزرگ‌ترین پشتوانه شماست.