مقدمه و شناخت بیماری

کمای دیابتی چیست؟

کمای دیابتی یک وضعیت اورژانسی است که ممکن است در نتیجه‌ی قند خون خیلی بالا یا خیلی پایین رخ دهد. منظور از کما، بیهوشی عمیق و طولانی‌مدت است. در کما فرد هیچ واکنشی نشان نمی‌دهد اما هنوز زنده است. کمای دیابتی اگر درمان نشود می‌تواند منجربه مرگ شود.

سه عارضه دیابت می‌تواند منجر به کما شود، از جمله:

• وضعیت هیپرگلیسمی هیپراسمولار (HHS)
• کتواسیدوز مرتبط با دیابت (DKA)
• افت شدید قند خون (هیپوگلیسمی)

فردی که دچار کمای دیابتی شده، نیاز به درمان اورژانسی دارد و باید فورا با اورژانس 115 تماس بگیرید.

وضعیت قند خون بالا (هیپرگلیسمی هیپراسمولار)

کمای هیپراسمولار دیابتی ناشی از کم‌آبی شدید و سطح بسیار بالای گلوکز خون (هیپرگلیسمی) است.

اتفاقاتی که می‌توانند منجر به بالا رفتن قند خون شوند عبارتند از:

• فراموش کردن مصرف داروهای دیابت یا انسولین
• عفونت یا بیماری، مانند آنفولانزا یا ذات‌الریه
• افزایش مصرف غذاها یا نوشیدنی‌های شیرین

کسانی که بیشترین خطر ابتلا به این نوع کما را دارند، افراد مبتلا به دیابت نوع 2 هستند که عفونت یا بیماری حاد دارند و مایعات کم مصرف کرده‌اند.

کلیه‌ها با دفع مقدار زیادی آب به همراه قند، به قند بالای خون پاسخ می‌دهند. فردی که دچار وضعیت قند خون بالای دیابتی می‌شود، بسیار تشنه خواهد بود، اما نمی‌تواند به اندازه کافی آب بنوشد تا مایعات از دست رفته را جایگزین کند. بدن در این حالت دچار کم‌آبی می‌شود و نیاز فوری به تزریق مایعات داخل وریدی (سِرُم) وجود دارد. بدون این نوع درمان، ممکن است فرد به کمای هیپراسمولار دچار شود.

کمای هیپراسمولار به آرامی طی چند روز یا چند هفته ایجاد می‌شود، بنابراین اگر سطح بالای گلوکز خون یا کم‌آبی بدن به موقع تشخیص داده و درمان شود، می‌توان از کما جلوگیری کرد.

کتواسیدوز مرتبط با دیابت

کتواسیدوز مرتبط با دیابت (DKA) یک عارضه خطرناک است که عمدتاً افراد مبتلا به دیابت نوع 1 (ممکن است این اولین علامت بروز دیابت نوع 1 باشد) را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اما گاهی اوقات در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 نیز دیده می‌شود.

کتواسیدوز دیابتی زمانی اتفاق می‌افتد که بدن شما انسولین کافی (انسولین طبیعی بدن یا انسولینی که تزریق می‌کنید) نداشته باشد. بدن شما برای ورود گلوکز خون به سلول‌ها و استفاده از آن‌ها به عنوان سوخت و انرژی، به انسولین نیاز دارد. اگر انسولین وجود نداشته باشد یا انسولین کافی نباشد، بدن به جای آن شروع به سوزاندن چربی برای تولید انرژی می‌کند. با تجزیه چربی، موادی به نام کِتون (ketones) در جریان خون آزاد می‌شوند.

مقادیر زیاد کتون در خود در فرد دیابتی، باعث اسیدی شدن خون می‌شود. به همین دلیل به آن کتواسیدوز دیابتی گفته می‌شود. کتواسیدوز دیابتی اگر به موقع درمان نشود، می‌تواند منجر به کما شود.

قند خون معمولا در کسی که DKA دارد، بالای ۲۵۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر است. اما علت اصلی DKA، کمبود انسولین و وجود کتون‌ها است، نه فقط قند خون بالا. ممکن است افراد مبتلا به دیابت قند خون بالای ۲۵۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر داشته باشند و DKA نداشته باشند.

قند خون پایین شدید (هیپوگلیسمی)

افت شدید قند خون به زمانی گفته می‌شود که قند خون زیر ۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد. این وضعیت هم بسیار خطرناک است.

همانطور که می‌دانید، گلوکز منبع اصلی انرژی برای بدن و مغز شماست. وقتی قند خون پایین باشد، بدن نمی‌تواند به درستی کار کند. اگر قند خون خیلی پایین بیاید (مثلاً زیر ۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر)، به دلیل تغییرات جسمی و ذهنی که رخ می‌دهد، احتمالاً قادر به انجام هیچ کاری نخواهید بود. هیپوگلیسمی شدید طولانی‌مدتی که به موقع درمان نشود، می‌تواند منجر به کما شود.

بیشتر موارد هیپوگلیسمی شدید، در افراد دیابتی که انسولین یا برخی داروهای خوراکی دیابت مانند سولفونیل اوره مصرف می‌کنند، دیده می‌شود.

متن انگلیسی:

As a person with diabetes, it is always important to check your blood sugar. If you have any questions or concerns, contact your healthcare professional. They can help you understand and manage your numbers and condition.

ترجمه متن:

به عنوان یک فرد مبتلا به دیابت، چک منظم قند خون همیشه مهم است. اگر هرگونه سوال یا نگرانی دارید، با پزشک خود تماس بگیرید. او می‌تواند به شما کمک کند تا وضعیتتان را بهتر ارزیابی کنید.
(منبع)

آیا کمای دیابتی در کودکان هم رخ می‌ دهد؟

نوعی از دیابت که در کودکان دیده می‌شود، دیابت نوع 1 است. افراد مبتلابه دیابت نوع 1 مستعد درگیری با DKA (کتواسیدوز دیابتی) و کمای ناشی از آن هستند. این حالت حتی ممکن است اولین نشانه دیابت در کودکی باشد که هنوز دیابت برای او تشخیص داده نشده است.

کمای دیابتی در بارداری

اگر فردی مبتلا به دیابت باشد و باردار شود، تمام عوارضی که گفتیم برای او نیز احتمال رخ دادن دارند. درصورتی‌که مبتلا به دیابت نباشید و فقط دیابت بارداری داشته باشید، احتمال بروز این عوامل کم است اما غیرممکن نیست.

مثلا وضعیت کتواسیدوز دیابتی، درست است که بیشتر در افراد مبتلا به دیابت نوع 1 اتفاق می‌افتد، اما در مواردی ممکن است در مبتلایان به دیابت نوع 2 و دیابت بارداری نیز دیده شود.

آنچه در اینجا اهمیت دارد، اهمیت کنترل دیابت در بارداری هم به دلیل عوارض گفته شده و هم عوارض مربوط به جنین است. همچنین، مهم است فردی که دچار این عوارض می‌شود، کمک و درمان فوری و اورژانسی دریافت کند.

علائم و علت‌ها

علائم کمای مرتبط با دیابت چیست؟

سه علامت اصلی کما عبارتند از:

• افت هوشیاری: این حالت مانند خواب بسیار عمیق است و بیدار کردن شما غیرممکن است.
• نداشتن واکنش چشمی: این بدان معناست که چشمان شما بسته مانده و واکنشی به باز نگه داشتن چشمتان توسط دیگران نشان نمی‌دهید. ممکن است برخی پاسخ‌های رفلکسی مانند واکنش به نور در چشم‌ها باقی بماند.
• نداشتن واکنش حرکتی: این بدان معناست که حرکت آگاهانه ندارید. اما ممکن است هنوز برخی از پاسخ‌های رفلکسی را داشته باشید.

علائم شدید کتواسیدوز دیابتی که ممکن است قبل از کمای دیابتی رخ دهد عبارتند از:

• حالت تهوع و استفراغ
• درد شکم
• تنفس سریع و عمیق با سرعت ثابت (تنفس کاسمال)
• تنفس با بوی شبیه میوه
• احساس خستگی یا ضعف شدید
• احساس گیجی یا سردرگمی
• کاهش هوشیاری

علائم هیپرگلیسمی هیپراسمولار که ممکن است قبل از کمای دیابتی رخ دهد عبارتند از:

• تغییرات ذهنی، مانند گیجی، هذیان یا توهم
• از دست دادن هوشیاری. خشکی دهان و تشنگی شدید (پرنوشی)
• تکرر ادرار
• تاری دید یا از دست دادن بینایی
• ضعف یا فلج که ممکن است در یک طرف بدن بدتر باشد.

علائم افت شدید قند خون که ممکن است قبل از کمای دیابتی رخ دهد عبارتند از:

• تاری دید یا دوبینی
• لکنت زبان
• دست و پا چلفتی بودن یا مشکل در هماهنگی در اندام‌ها
• گیجی
• تشنج

کمک‌های اولیه برای کمای دیابتی

اگر کسی از اطرافیان شما به کمای دیابتی رفت، این مراحل کمک‌های اولیه را انجام دهید:

• فوراً با اورژانس 115 تماس بگیرید تا آمبولانس اعزام شود. اگر می‌دانید فردی که به کما رفته، دیابت دارد، به اپراتور 115 اطلاع دهید.
• به او چیزی برای خوردن یا آشامیدن ندهید. ممکن است خفه شود.
• او را به پهلو بخوابانید تا چیزی نتواند راه تنفس او را مسدود کند (مانند آب دهان یا استفراغ)
• تا رسیدن آمبولانس، هر دستورالعملی که اپراتور 115 به شما می‌دهد را انجام دهید.

چه چیزی باعث کمای مرتبط با دیابت می‌شود؟

سه عارضه دیابت اگر به موقع درمان مناسب برای آنها انجام نشود، می‌تواند منجر به کما شود، از جمله:

• وضعیت هیپرگلیسمی هیپراسمولار (HHS)
• کتواسیدوز دیابتی (DKA)
• افت شدید قند خون (هیپوگلیسمی)

HHS و DKA هر دو می‌توانند باعث کم آبی شدید شوند که این شرایط می‌تواند باعث کما شود. از آنجایی که مغز شما برای عملکرد به گلوکز نیاز دارد، کمبود شدید گلوکز ناشی از قند خون پایین می‌تواند باعث خاموش شدن مغز و رفتن به کما شود.

عوامل خطر کمای مرتبط با دیابت چیست؟

هر کسی که دیابت داشته باشد (ممکن است هنوز تشخیص داده نشده باشد) در معرض خطر کمای دیابتی است. اما افزایش خطر آن، به نوع دیابت بستگی دارد:

• افراد مبتلا به دیابت نوع 1 احتمال بیشتری برای رفتن به کمای دیابتی در اثر DKA یا افت شدید قند خون دارند. به این دلیل که افراد مبتلا به دیابت نوع 1 همیشه به انسولین نیاز دارند و دامنه تغییرات وسیع‌تری در سطح گلوکز خون نسبت به افراد مبتلا به دیابت نوع 2 دارند.
• افراد مبتلا به دیابت نوع 2 احتمال بیشتری برای رفتن به کمای دیابتی در اثر HHS نسبت به DKA یا افت شدید قند خون دارند.

سایر عوامل خطر عبارتند از:

• بیماری یا عفونت، مانند حمله قلبی، آنفولانزا، یا عفونت دستگاه ادراری (UTI)
• جراحی
• تروما
• هموگلوبین A1C بالا
• کنترل نبودن قند خون و دیابت
• حذف دوزهای انسولین یا مصرف داروهای دیابت به روشی متفاوت از آنچه تجویز شده است
• مصرف الکل، به ویژه بدون خوردن غذا
• کم آبی شدید بدن

خطرات قند خون پایین

اکثر افراد مبتلا به دیابت، با افت قند خون به زیر ۷۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر، تعریق و لرزش را تجربه می‌کنند. افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ به طور متوسط ممکن است علائم افت قند خون را تا دو بار در هفته تجربه کنند. با این حال، اگر افت قند خون شدید باشد، این علائم می‌توانند به سرعت به تشنج، کما و حتی مرگ منجر شوند.

اگرچه افت قند خون می‌تواند شایع باشد و در برخی از افراد مبتلا به دیابت به طور مکرر رخ دهد، باز هم علائم افت قند خون باید جدی گرفته شود. افراد مبتلا به دیابت و خانواده و اطرافیانشان باید آماده باشند تا با بروز اولین علائم افت قند خون بتوانند اقدام سریع و موثری داشته باشند.

علائم اولیه قند خون پایین (هیپوگلیسمی)

علائم افت قند خون در ابتدا ممکن است شامل این موارد باشد:

• تعریق
• تپش قلب
• گرگرفتگی صورت
• اضطراب
• گرسنگی شدید
• علائم دیررس قند خون پایین (هیپوگلیسمی)

با ادامه یافتن افت قند و تشدید آن، علائم ممکن است به این شکل دیده شود:

• سردرد
• سرگیجه
• سبکی سر
• گیجی
• مشکل در صحبت کردن
• تشنج
• کما

قند خون پایین بدون علامت؟

شاید شگفت‌زده شوید، اما خطرناک‌ترین دوره‌های افت قند خون ممکن است بدون علائم هشدار قبلی یا با علائم هشدار کمی رخ دهند. وقتی پایین بودن قند خون به طور منظم رخ می‌دهد، بدن می‌تواند به علائم هشداردهنده عادت کند و فرد ممکن است دیگر متوجه علائم نشود. این وضعیت خطرناک است و به عنوان عدم آگاهی از هیپوگلیسمی شناخته می‌شود.

افراد مبتلا به این وضعیت ممکن است تا زمانی که قند خون به طور خطرناکی پایین نیاید، متوجه نشوند – تشنج و کما گاهی اوقات اولین نشانه هستند.

خبر خوب این است که اگر چند هفته با نظارت دقیق بر قند خون از افت قند جلوگیری شود، این وضعیت اغلب قابل برگشت است – یعنی فرد به شرایطی باز می‌گردد که علائم قند خون پایین را متوجه می‌شود.

عوارض بعد از کمای دیابتی چیست؟

اگر کمای دیابتی درمان نشود، می‌تواند منجر به آسیب دائمی مغز و مرگ شود.

تشخیص و آزمایش‌ها

کمای مرتبط با دیابت چگونه تشخیص داده می‌شود؟

کما یک اورژانس پزشکی است. تشخیص سریع می‌تواند جان فرد را نجات دهد. علت کمای دیابتی با استفاده از تعدادی آزمایش از جمله موارد زیر تشخیص داده می‌شود:

• سابقه پزشکی
• معاینه فیزیکی
• آزمایش خون (از جمله آزمایش سطح گلوکز و کتون)

درمان و دارو‌ها

کمای مرتبط با دیابت چگونه درمان می‌شود؟

گزینه‌های درمانی برای کمای دیابتی عبارتند از:

• کمای ناشی از کتواسیدوز. مایعات داخل وریدی (سِرُم)، انسولین و تجویز پتاسیم
• کمای هیپراسمولار. مایعات داخل وریدی، انسولین، پتاسیم و سدیم در اسرع وقت
• کمای هیپوگلیسمیک. تزریق گلوکاگون (در صورت وجود) برای معکوس کردن اثرات انسولین یا تجویز گلوکز داخل وریدی

آیا بهبودی کامل پس از کمای دیابتی حاصل می‌ شود؟

بله، اگر علت اصلی کما درمان شود، می‌توان از آن جان سالم به در برد. اما برخی افراد دچار آسیب مغزی دائمی می‌شوند.

آیا کمای دیابتی یا افت قند خون باعث مرگ میشود؟

اگر فرد به موقع درمان مناسب دریافت نکند، ممکن است فوت کند. میزان مرگ و میر ناشی از کتواسیدوز دیابتی بین ۰.۲ تا ۲.۵ درصد است. افرادی که به کما می‌روند، دچار هیپوترمی (افت دمای بدن) و کاهش ادرار می‌شوند، معمولاً پیامدهای بدتری دارند.

تا ۲۰ درصد از افرادی که به HHS مبتلا می‌شوند، در اثر این وضعیت جان خود را از دست می‌دهند. افرادی که دچار کما و/یا افت فشار خون می‌شوند، پیش‌آگهی بدتری دارند.

کمای دیابتی چقدر طول می کشد؟

مدت زمان کمای دیابتی تا حد زیادی به سرعت دریافت درمان مناسب بستگی دارد. تنها راه ممکن برای پایان دادن به این وضعیت، بازگرداندن سطح گلوکز و انسولین خون به حد نرمال است و این فقط با درمان تخصصی پزشکی اتفاق می‌افتد. فردی که در کمای دیابتی قرار دارد، به خودی خود از آن وضعیت خارج نمی‌شود.

زمان بسته به موقعیت و فرد متفاوت است. به همین دلیل است که دریافت درمان در اسرع وقت ضروری است.

پیشگیری، مدیریت و کنترل

چگونه می‌توانم از کمای مرتبط با دیابت جلوگیری کنم؟

• شناخت علائم هشدار دهنده اولیه کتواسیدوز دیابتی (DKA)، هیپرگلیسمی هیپراسمولار (HHS) و قند خون پایین بسیار مهم است. با پزشکتان در مورد این شرایط و کارهایی که برای درمانشان در صورت لزوم باید انجام دهید، صحبت کنید. بهتر است اطرافیانتان نیز آگاه باشند که در صورت وقوع این اتفاق، چه کنند.
• انسولین و داروهای دیابت را طبق دستورالعملی که پزشک برایتان تجویز کرده مصرف کنید.
• رژیم غذایی متناسبی را باتوجه‌به شرایطتان رعایت کنید.
• با توجه به اینکه اگر روزه بگیرید، وعده‌های غذایی را به تأخیر بیندازید، ورزش شدید انجام دهید و الکل مصرف کنید، ممکن است در معرض خطر بیشتری باشید؛ در صورت بروز این شرایط، مرتباً سطح گلوکز خود را بررسی کنید.

در این شرایط با پزشک خود تماس بگیرید:

• اگر قند خونتان به دلیل نامعلومی دو بار متوالی ۳۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا بیشتر باشد.
• اگر دچار افت قند خون (کمتر از ۷۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر) شده‌اید که پس از سه بار درمان بهبود نیافته است، با پزشک خود یا اورژانس تماس بگیرید.

زندگی با بیماری

چگونه خودم رو برای کمای دیابتی آماده کنم؟

کمای دیابتی یک اورژانس پزشکی است که شما وقت کافی برای آماده شدن برای آن نخواهید داشت. اگر خودتان علائم قند خون بسیار بالا یا پایین را احساس کردید، با اورژانس 115 تماس بگیرید تا مطمئن شوید که قبل از اینکه هوشیاری‌تان را از دست بدهید، کمک در راه است.

اگر یکی از اطرافیان شما که مبتلا به دیابت است از حال رفته یا رفتار عجیبی دارد، فوراً درخواست کمک پزشکی کنید (فراموش نکنید در هر صورت کسی که از حال رفته نیاز به کمک پزشکی دارد، اما در مورد فرد مبتلا به دیابت باید احتمال کمای دیابتی را نیز در نظر داشته باشیم).

سعی نکنید به فردی که هوشیار نیست چیزی برای خوردن یا نوشیدن بدهید. همچنین تلاش نکنید برای او انسولین بزنید.

راهنمای مراجعه به پزشک

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر شما یا یکی از اطرافیانتان قند خون خیلی بالا یا خیلی پایین دارید و احساس غش یا سرگیجه شدید دارید، بهتر است با اورژانس 115 تماس بگیرید و به بیمارستان بروید.

در برخی موارد، بیمار می‌تواند با پزشک خود تماس بگیرد تا او مراحل مورد نیاز را برایش توضیح دهید. اگر به پزشکتان دسترسی دارید و علائمی دارید که فکر می‌کنید ممکن است ناشی از قند خون خیلی بالا یا خیلی پایین باشد، و یا قند خون خود را چک کرده و متوجه این موضوع شده‌اید، می‌توانید از پزشکتان راهنمایی بگیرید.

توصیه‌ای تیم دارو دات کام به شما

کماهای مرتبط با دیابت اغلب قابل پیشگیری هستند. نکته کلیدی، شناخت علائم هشدار دهنده DKA (کتواسیدوز دیابتی)، HHS (وضعیت هیپرگلیسمی هیپراسمولار) و قند خون پایین و اقدام سریع برای اصلاح آن‌هاست. در صورت بروز علائم هر یک از این بیماری‌ها، حتماً با پزشک خود تماس بگیرید. عوارض دیابت می‌تواند خطرناک باشد.

آموزش و آمادگی برای پیشگیری از آن‌ها و همینطور مدیریت و کنترل دیابت بسیار مهم است. در این مورد حتما با پزشکتان صحبت کنید.