ارتباط استرس و قند خون؛ چرا هنگام اضطراب و استرس قند خونم بالا می‌رود؟
در این مقاله به بررسی ارتباط استرس و قند خون می‌پردازیم. در ادامه بررسی می‌کنیم که دلیل افزایش سطح قند در مواقع اضطراب چیست و با چه راهکارهایی مدیریت می‌شود. همچنین توضیح می‌دهیم که این حالت افزایش قند خون برای افراد مبتلا به دیابت و حتی کسانی که دیابت ندارند، چه پیامدهایی به دنبال خواهد داشت.
تغییرات قند خون در همه موارد فقط مربوط به رژیم غذایی، نیست؛ بالا رفتن قند خون در برخی از مواقع بر اثر واکنش بدن به اضطراب ایجاد می‌شود. تاثیر استرس بر قند خون به دنبال افزایش هورمون کورتیزول یا همان هورمون استرس در بدن است. افزایش سطح کورتیزول در خون باعث افزایش مقاومت سلولی به انسولین و در نتیجه بالا رفتن قند خون در بدن خواهد شد. به دنبال کاهش ترشح انسولین، قند بیشتری در خون باقی می‌ماند بدون و سطح قند خون نامتعادل می‌شود.
در نظر داشته باشید که بالا رفتن قند خون در استرس بسته به نوع دیابت فرد نیز متفاوت خواهد بود. این موضوع باعث می‌شود استرس هم برای افراد مبتلا به دیابت خطرناک بوده و هم بهعنوان عامل بالقوه برای بروز این بیماری، به شمار رود.
چطور استرس بر قند خون تاثیر می‌گذارد؟
استرس بر نحوه مدیریت قند خون توسط بدن تاثیر می‌گذارد. زمانی که استرس دارید، بدن شما وارد حالت «جنگ یا گریز» می‌شود؛ حتی اگر هیچ خطر واقعی وجود نداشته باشد. بدن نیز هورمون‌هایی در پاسخ به حالت جنگ یا گریز، ترشح می‌کند تا انرژی فوری در اختیار شما قرار دهد. این هورمون‌ها سطح قند خون را افزایش می‌دهند تا سوخت لازم برای مقابله با تهدید را داشته باشید.
اگر شما به‌طور مداوم در معرض استرس قرار بگیرید، بدن به ترشح این هورمون‌ها ادامه می‌دهد؛ ترشح این هورمون‌ها حتی وقتی نیازی به آن‌ها ندارید نیز ادامه دارد. این وضعیت با گذشت زمان منجر به بالا رفتن سطح قند خون، مقاومت بیشتر در برابر انسولین و فشار بیشتر بر توانایی بدن برای حفظ تعادل قند خون خواهد شد.
هورمون‌های تاثیرگذار در اضطراب و قند خون
هورمون‌های موثر بر تغییرات قند خون بر اثر استرس به شرح زیر است.
- اپی‌نفرین (آدرنالین)
- گلوکاگون
- کورتیزول
زمانی که بدن شما با داشتن استرس، وارد مرحله «جنگ یا گریز» می‌شود، در این مرحله، بدن باید قند کافی برای استفاده بهعنوان انرژی ذخیره کند؛ به‌این‌ترتیب با افزایش سطح آدرنالین، کبد گلوکز بیشتری آزاد می‌کند.
علت بالا رفتن قند خون در زمان استرس چیست؟
استرس در پاسخ به سیستم عصبی سمپاتیک ایجاد می‌شود. بخش‌هایی از مغز مسئول پردازش ترس، برانگیختگی و محرک‌های احساسی هستند. این فرآیند منجر به ایجاد یک سلسله واکنش‌های هورمونی و فیزیولوژیکی می‌شود.
- ترشح هورمون‌های استرس (کورتیزول و آدرنالین)
- ترشح هورمون‌هایی مانند اپی‌نفرین و کورتیزول در طول یک رویداد استرس‌زا
- ترشح هورمون‌هایی مانند کورتیزول و کاتکولامین‌ها از غدد فوق کلیوی
تاثیر استرس بر مقاومت به انسولین
هایپرگلیسمی (افزایش قند خون) بر اثر استرس شدید یا بیماری حاد که بهعنوان سطح قند خون بالاتر از ۱۸۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر شناخته می‌شود، ممکن است به دلیل التهاب ناشی از بیماری یا عفونت رخ دهد. این التهاب باعث ایجاد مقاومت به انسولین و کاهش ترشح انسولین خواهد شد.
تغییر عادات غذایی و خواب
فعالیت بیش‌ازحد باعث ایجاد حالت گریز و جنگ در بدن خواهد شد. ترکیب هورمون‌های استرس بالا، کاهش حساسیت به انسولین، به‌هم‌ریختگی در سبک زندگی و پرخوری احساسی باعث ایجاد اختلال در مدیریت دیابت می‌شود. استرس و دیابت رابطه مستقیمی با یکدیگر دارند؛ اضطراب مزمن ممکن است خطر مقاومت به انسولین را افزایش داده و منجر به بالا رفتن سطح قند خون شود؛ در نهایت خطر ابتلا به دیابت نوع 2 در فرد افزایش می‌یابد.
راهکارهای کنترل استرس برای تنظیم قند خون چیست؟
کنترل استرس و قند خون با راهکارهای زیر امکان‌پذیر است.
- ورزش کردن حتی در حد یک پیاده‌روی کوتاه
- مدیتیشن و اجرای تمرین ذهن‌آگاهی؛ برای آشنایی بیشتر با مفهوم ذهن‌آگاهی و مدیتیشن، مقاله های «ذهن‌آگاهی چیست؟» و«مدیتیشن» را مطالعه فرمایید.
- صحبت با دوست، آشنا و خانواده
- خواب کافی؛ برای راهکار های بیشتر راهنمای خواب کافی و حفظ الگوی خواب را مطالعه فرمایید.
- کم کردن مصرف کافئین؛ در مقاله «چرا باید مصرف کافئین را محدود کرد؟» به طور کامل به اثرات منفی مصرف بیش از حد کافئین بر سلامت پرداخته‌ایم.
- مشاوره با یک درمانگر حرفه‌ای
استرس ناشی از دیابت چیست؟
دیابت به‌ویژه در روزهای اولیه تشخیص این بیماری ممکن است باعث ایجاد استرس در فرد شود. نگرانی درباره نتایج آزمایش‌ها نیز باعث ایجاد استرس خواهد شد. افراد مبتلا به دیابت علاوه‌بر نگرانی در مورد رژیم غذایی، ممکن است نگران هیپو نیز باشند؛ این حالت زمانی است که سطح قند خون بیش از حد کاهش می‌یابد. فکر کردن به اینکه چه زمانی ممکن است قند خون بیمار کاهش یابد، کمی برای بیمار استرس‌زا خواهد بود.
گاهی اوقات نیز فرد مبتلا به دیابت ممکن است تحت فشار روانی یا خستگی ناشی از مدیریت قند خون قرار بگیرند. همچنین بعضی افراد نگران ابتلا به عوارض دیابت هستند. احساس این وضعیت طبیعی است و به آن فشار روانی ناشی از دیابت گفته می‌شود و شما در این موضوع تنها نیستید. برای درمان استرس ناشی از دیابت با روانشناس صحبت کنید.
آیا استرس می‌تواند باعث دیابت شود؟
استرس به‌تنهایی باعث دیابت نمی‌شود. بااین‌حال بین استرس و خطر ابتلا به دیابت نوع ۲، ارتباطی وجود دارد. سطوح بالای هورمون‌های استرس باعث ایجاد مقاوت به انسولین و چاقی می‌شود. این امر در نهایت منجر به ایجاد بیماری دیابت نوع دو می‌شود.
پرخوری در زمان استرس نیز یکی از عوامل موثر در ابتلا به دیابت نوع دو به شمار می‌رود. پرخوری استرسی ممکن است با گذشت زمان منجر به افزایش وزن بیش از حد و در‌نتیجه مقاومت به انسولین شود.
آیا سطح قند خون می‌تواند باعث اضطراب و افسردگی شود؟
بله، زمانی که تغییرات سطح خون در طول روز، بیش از حد شود، مشکلاتی ایجاد خواهد شد. برای مثال، افرادی که دچار افت قند خون هستند در مواردی دچار احساس اضطراب یا نگرانی، تحریک‌پذیری یا بی‌حوصلگی شوند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
درصورتی‌که علائم ناشی از اضطراب و قند خون را به‌طور منظم تجربه کردید، به پزشک مراجعه بفرمایید. پزشک قند خون شما را با تجویز آزمایش ناشتا بررسی می‌کند. همچنین پزشک از شما می‌خواهد علائم خود را همراه با وعده‌های غذایی و فعالیت‌ها ثبت کنید. احتمال دارد که شما دچار هیپوگلیسمی غیردیابتی یا یک بیماری دیگر باشید که بر قند خون تاثیر گذاشته باشد. به‌این‌ترتیب برای تشخیص دقیق علت افزایش قند خون فقط باید به پزشک مراجعه کنید و از درمان‌های موقت خانگی برای کاهش قند خون خودداری کنید.
یادداشتی از تیم دارو دات کام
بالا رفتن قند خون در استرس ممکن است برای هر فردی اتفاق بیفتد. این وضعیت ممکن است ناشی از بیماری، عفونت، آسیب جسمی یا یک دوره بسیار پراسترس احساسی باشد. نکته کلیدی برای مدیریت استرس در دیابت این است که علائم خود را نادیده نگیرید. در صورت مشاهده هر کدام از علائم افزایش قند خون حتما به پزشک مراجعه کنید.
