علت باد معده چیست؟
نفخ یا باد معده زمانی رخ میدهد که گاز بیش از حد معمول در دستگاه گوارش تجمع پیدا کند. این گاز اغلب بهدلیل بلعیدن هوا هنگام خوردن، نوشیدن و قورت دادن آب دهان یا در اثر فعالیت باکتریهای روده در فرایند هضم غذا ایجاد میشود.
برخی مواد غذایی مانند حبوبات، سبزیجات خاص، لبنیات، نوشیدنیهای گازدار و شیرینکنندههای مصنوعی تولید گاز را افزایش میدهند.
در بعضی موارد، نفخ نشانه بیماریهایی مانند عدم تحمل لاکتوز، سندرم روده تحریکپذیر، عفونتهای گوارشی یا مشکلات التهابی روده است. تغییر رژیم غذایی، اصلاح سبک زندگی و در صورت لزوم درمان دارویی، مهمترین راههای کنترل این مشکل محسوب میشوند.
در این مقاله از دارو دات کام به بیشتر سؤالهایتان در این باره پاسخ دادهایم.
چه چیزی باعث باد معده میشود؟
به دو دلیل ممکن است گاز در دستگاه گوارش تجمع کند. یکی به علت بلعیدن هوا هنگام خوردن یا نوشیدن، و دیگری به علت گازی که باکتریهای روده هنگام هضم غذا تولید میکنند.
مقداری گوگرد نیز هنگام تجزیه غذا در دستگاه گوارش تولید میشود، که باعث میشود گاز جمع شده هنگام دفع بو ایجاد کند.
بدن باید این گاز را از طریق دهان با آروغ زدن یا از طریق مقعد دفع کند. این فرایند بیشتر اوقات بدون آگاهی فرد صورت میگیرد. هر فرد بهطور متوسط 8 تا 14 بار در روز این گاز را از بدن دفع میکند.
بلعیدن هوا
ما هنگام خوردن، نوشیدن و قورت دادن آب دهان، مقداری هوا هم میبلعیم. بهویژه وقتی بدن در شرایط بیماری مثل تهوع یا رفلاکس معده قرار دارد، بزاق بیشتری تولید میشود. در این حالت مجبوریم دفعات بیشتری آب دهان را قورت دهیم. با هر بار قورت دادن، هوا نیز وارد دستگاه گوارش میشود و این هوا میتواند باعث ایجاد گاز و احساس نفخ شود.
انتخابهای غذایی
بعضی از غذاها قند، نشاسته و فیبرهایی دارند که بدن قادر به هضم کردن آنها نیست. وقتی این مواد به روده میرسند، باکتریها برای هضم آنها وارد عمل میشوند و در روند هضم، گاز تولید میکنند.
غذاهایی که نفخ را تشدید میکنند عبارتند از:
- سبزیجات: مانند کلم، پیاز و بروکلی
- غلات: مانند گندم و جو دوسر
- حبوبات: مانند نخود و عدس
- محصولات لبنی: مانند شیر، پنیر و ماست
- مخمر: در محصولات پختنی مانند نان
- کربوهیدرات مرکب: این نوع کربوهیدرات در بعضی مواد غذایی مانند لوبیا یافت میشود. روند هضم این کربوهیدرات در روده بزرگ توسط باکتریها گاز زیادی تولید میکند.
- لاکتوز: بدن بعضیها آنزیمهای لازم برای تجزیه لاکتوز را ندارند. ضمن اینکه باکتریها از لاکتوز تغذیه کرده و گاز زیادی تولید میکنند. لاکتوز در شیر و دیگر مواد لبنی وجود دارد.
- بیماری سلیاک: بدن افراد مبتلا به این بیماری پروتئین گلوتن موجود در گندم و جو را تحمل نمیکند و در صورت مصرف، گاز زیادی تولید میکند.
- شیرینکنندههای مصنوعی: آدامس، آبنبات و غذاهای شیرین بدون قند نوعی شیرینکننده به نام سوربیتول و مانیتول دارند. بدن برخی افراد به این شیرینکنندهها حساس است و باعث اسهال و نفخ در آنها میشود.
- مکمل فیبر: فیبر زیاد در رژیم غذایی باعث نفخ میشود. مخصوصا اگر آن فیبر پسیلیوم داشته باشد.
- نوشیدنیهای گازدار: نوشابه، دوغ گازدار و دلستر باعث تجمع گاز در دستگاه گوارش میشود.
برای دانستن آنکه هر یک را به چه میزان باید مصرف کنید و کدام را باید حذف کنید حتما به متخصص تغذیه مراجعه کنید.
برای آشنایی با مواد غذایی مؤثر در کاهش نفخ شکم، میتوانید مطلب زیر را مطالعه کنید:
ابتلا به بیماریهای خاص
برخی بیماریها نیز باعث نفخ یا تشدید آن میشود:
- بیماریهای زمینهای؛ کرون، کولیت اولسراتیو، دیورتیکولیت یا رشد بیش از حد باکتریهای روده کوچک (SIBO) و برخی از سرطانها به نفخ و انسداد روده منجر میشود.
- گاستروانتریت و دیگر عفونتهای روده؛ عفونت ویروسی، باکتریایی و انگلی دستگاه گوارش باعث تجمع گاز میشود. برخی مسمومیتهای غذایی نیز همین اثر را دارد. عفونت اشریشیا کلی، آمیبیازیس و ژیاردیازیس نمونههایی از این دست است.
بارداری، فتق، پانکراتیت، هیرشپرونگ، سندرم پیش از قاعدگی (PMS) و اندومتریوز نیز میتواند باعث نفخ و جمع شدن گاز اضافی در دستگاه گوارش شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت مشاهده موارد زیر فورا به دکتر گوارش مراجعه کنید:
- مختل شدن روند زندگی طبیعی به خاطر نفخ مداوم
- یبوست و اسهال مکرر
- کاهش وزن غیر عادی
- مشاهده خون در مدفوع
- بیحسی
- مشاهده جوشهای پوستی
پزشک، علائم و عادات غذایی شما را بررسی کرده و برایتان آزمایش خون و مدفوع تجویز میکند. سپس میتواند روند درمان را آغاز کند.
باد معده چه عوارضی را میتواند به همراه داشته باشد؟
شرم، استرس و درد مداوم از عوارض اصلی باد معده است. موارد زیر میتواند عوارض دیگری مانند بیماریهای گوارشی داشته باشد:
- تجمع بیش از حد گاز
- نفخ مکرر
- بدتر شدن علائم
- بوی بد مداوم
نفخ مکرر میتواند نشانه بیماری سندرم روده تحریکپذیر (IBS) باشد. در صورت مشاهده درد، گرفتگی و سوزنسوزن شدن در ناحیه شکم و تغییر مداوم محل درد، احتمال ابتلا به بیماریهای زمینهای گوارش وجود دارد.
علت ایجاد باد معده چگونه تشخیص داده میشود؟
تشخیص با پزشک متخصص است. او درباره سوابق بیماری شما سوال کرده و عادات غذاییتان را بررسی میکند. سپس با لمس و ماساژ نواحی شکم، احتمال وجود تومور را بررسی میکند و با چند ضربه از وجود یا عدم وجود گاز در معده مطمئن میشود.
همچنین، درباره دفعات مدفوع کردن در روز و مدت نفخ سوال میکند. در نهایت نیز میپرسد که آیا در مدفوع خود خون مشاهده کردهاید یا خیر. ممکن است بعد از آن برایتان آزمایش خون و مدفوع تجویز کند.
در هر صورت بهتر است پیش از مراجعه به پزشک از عادات غذایی روزانهتان گزارش تهیه کنید تا در تشخیص بهتر به پزشک کمک کرده باشید.
باد معده چگونه درمان میشود؟
ابتدا درمانهای خانگی را امتحان کنید و در صورت نیاز، از داروهای بدون نسخه استفاده کنید. گاهی مکملها نیز کارساز هستند، اما برای استفاده از داروهای تجویزی باید به پزشک مراجعه کنید. بهطور کلی سه روش پزشکی برای درمان باد معده وجود دارد.
- داروهای بدون نسخه: داروخانهها داروهایی مانند دایمتیکون و سایمکتون را بدون نسخه ارائه میدهند. میتوانید علائمتان را با پزشک داروخانه در میان بگذارید و با مشورت او، داروهای بدون نسخه تهیه کنید.
- داروهای تجویزی: داروهای درمان IBS و SIBO همچون ریفاکسیمین، مترونیدازول، دیسیکلومین، دومپریدون، لیناکلوتاید، …، با تجویز پزشک ارائه میشود.
- مکملها: اگر معدهتان به لاکتوز حساس است، میتوانید مکمل لاکتاز را بدون نسخه تهیه کنید. این مکمل هنگام مصرف لبنیات درد را کاهش میدهد و به تسکین نفخ کمک میکند. برای تجزیه بهتر حبوبات و سبزیجات نیز میتوانید از مکمل آلفا گالاکتوزیداز استفاده کنید.
نکته مهم! پیش از مصرف هرگونه دارو، حتی داروهای بدون نسخه، بهتر است با پزشک متخصص مشورت کنید.
درمانهای خانگی باد معده
تغییر در سبک زندگی و عادات غذایی میتواند به تسکین درد و کاهش نفخ کمک کند. در واقع در بیشتر موارد، درمانهای خانگی کارساز هستند. ابتدا باید یک دفترچه برای یادداشت عادات غذاییتان و احساسی که بعد از خوردن غذاها دارید تهیه کنید.
هر غذایی که میخورید و هر نوشیدنیای را که مینوشید در آن یادداشت کنید و دربارۀ احساس درد یا نفخ بعد از مصرف توضیح دهید. سپس راهکارهای زیر را امتحان کنید:
- غذاهای محرک نفخ را حذف و جایگزین کنید؛
- حجم وعدههای غذایی را کم و تعداد آن را بیشتر کنید؛
- نوشیدنیهای گازدار را از رژیم غذایی حذف کنید؛
- غذا را با دهان بسته بجوید تا حجم هوای کمتری را هنگام خوردن ببلعید؛
- سیگار نکشید، الکل ننوشید، آدامس نجوید و برای نوشیدن از نِی استفاده نکنید؛
- آب زیاد بنوشید. به صورت جرعهجرعه و مداوم در روز؛
- مکملهای پروبیوتیک مصرف کنید؛
- زنجبیل را به رژیم غذاییتان اضافه کنید؛
- به صورت منظم ورزش کنید.
برای شناخت قرصهای مناسب در کاهش علائم سندرم روده تحریکپذیر، مطالعه مطلب زیر توصیه میشود:
چگونه میتوان باد معده را در سالمندان کنترل کرد؟
افراد مسن بهطور معمول نفخ بیشتری را تجربه میکنند. راهکارهای زیر برای کاهش نفخ در سالمندان موثر است.
- کم کردن حجم غذا و بیشتر کردن وعدهها؛
- آرام نوشیدن و آرام جویدن؛
- ورزش منظم برای بهبود فرایند هضم؛
- نوشیدن دمنوش نعنا؛
- جایگزین کردن دندان مصنوعی که به درستی قالبگیری نشده و در دهان میلغزد با دندان مصنوعی مناسب؛
- حذف شراب، آبجو و آبمیوه؛
- نوشیدن مداوم و جرعهجرعه آب در روز.
جلوگیری و کنترل باد معده
در ادامه، تمامی راههایی که منجر به جلوگیری یا کنترل باده میشوند را آوردهایم:
- خارج کردن بهموقع گاز: نگه داشتن گاز باعث نفخ و درد میشود؛ در صورت امکان اجازه دهید گاز از بدن خارج شود.
- تنظیم اجابت مزاج: دفع منظم مدفوع به آزاد شدن گازهای محبوس در روده کمک میکند.
- آهسته غذا خوردن: تند غذا خوردن باعث بلع هوا و افزایش گاز معده میشود.
- خوب جویدن غذا: جویدن کامل، هضم را آسانتر میکند و نفخ را کاهش میدهد.
- پرهیز از جویدن آدامس: آدامس باعث بلع هوا و افزایش گاز روده میشود.
- ننوشیدن مایعات با نی: نی باعث ورود هوای اضافی به دستگاه گوارش میشود.
- کاهش یا ترک سیگار: سیگار هم باعث بلع هوا میشود و هم نفخ را تشدید میکند.
- حذف نوشیدنیهای گازدار: نوشابه و آب گازدار منبع مستقیم تولید گاز هستند.
- شناسایی غذاهای محرک: برخی غذاها در بعضی افراد گاز بیشتری تولید میکنند؛ کاهش مصرف معمولاً کافی است.
- فعالیت بدنی منظم: پیادهروی و تحرک ملایم به حرکت گاز در روده کمک میکند.
- تنفس کنترلشده: تنفس آرام میتواند مفید باشد، اما بلع هوا را باید کنترل کرد.
توصیهای از تیم دارو دات کام به شما
وجود گاز معده در بدن طبیعی است و دفع آن نیز از فرایندهای طبیعی بدن است. باد معده در بیشتر موارد با درمان خانگی برطرف میشود. تغییر سبک زندگی و عادات غذایی معمولا برای کاهش درد و دفعات نفخ موثر است، اما در صورتی که به صورت مکرر نفخ داشتید، باد معده زندگی روزمرهتان را مختل کرد یا با تهوع، اسهال و خون در مدفوع همراه شد فورا به پزشک مراجعه کنید.
سوالات متداول
علل اصلی ایجاد باد معده کدامند؟
بلعیدن هوا هنگام غذا خوردن و آب نوشیدن از علل اصلیست. بعضی غذاها نیز باعث فعالیت بیشتر باکتریهای روده بزرگ برای هضم میشود.
تفاوت بین گاز و باد معده چیست؟
باد معده در واقع تجمع بیش از گاز معده در دستگاه گوارش است. این گاز میتواند از طریق دهان (آروغ زدن) و مقعد از بدن خارج شود. گاهی این فرایند با شدت بیشتری انجام میشود که با صدا همراه است.
نظرات